‘E RIKIRAKE ANA TAEKA IEHOVA’
“E kanakoa ana tua nako aonaba; e biri mwaka ana taeka.”—TAIAN ARERU 147:15.
1, 2. Tera te mwioko are e angania taan rimwina Iesu, ao tera ae nanonaki iai?
TE TAETAE ni burabeti ae moan te kamimi teuana ae e mena n te Baibara, e kuneaki ni Mwakuri 1:8. Teutana te tai imwain waerakena nako karawa, ao Iesu e tuangia taan rimwina aika kakaonimaki ni kangai: “Kam na anganaki te mwaka, ngkana E roko te Tamnei are Raoiroi i aomi: ao ane kam na riki ba taani kaotioti i bukiu . . . ni karokoa tabon aonaba.” Ai bati ra te mwakuri ae e a kainnanoaki iai!
2 Tataekinan ana Taeka te Atua ni kabuta te aonnaba e tara n rangi ni kangaanga irouia taan reirei ake a karako mwaitiia, ake a mwiokoaki iai. Bwa iangoa ae nanonaki iai. A riai ni buokiia aomata bwa a na oota n euangkerion ana Tautaeka n Uea te Atua. (Mataio 24:14) Kaotiotan taekan Iesu e kainnanoa naba tataekinan ana reirei aika mwaaka nakoia aomata tabemwaang, ao kabwarabwaran ana mwakuri ni kaineti ma kakoroan bukin ana kaantaninga Iehova. Irarikin anne, te mwakuri anne e nanona naba kairaia aomata bwa a na riki bwa taan rimwin Kristo, ao ngkanne, babetitoakiia naba. Ao e na karaoaki aei ni katobibia te aonnaba!—Mataio 28:19, 20.
3. Tera are e karaui iai nanoia taan rimwina Iesu, ao tera aroaroia ni kaineti ma te mwakuri are a anganaki?
3 Ma e ngae n anne, Iesu e karaui nanoia taan rimwina n tuangia bwa te taamnei ae raoiroi e na memena irouia ni buokiia ni katiaa te mwakuri are e angania. Mangaia are e ngae ngke e rangi ni bati te mwakuri are a mwiokoaki iai ma e bon teimatoa naba karaoan te iowawa ae tiritiri mairouia taani kaaitara ake a tangiria bwa a na kainabwabuia, ma taan rimwin Iesu rimoa a tokanikai ni karaoa are e tuangia. Bon te rongorongo ae kakoauaki ae aki kona ni kakeweaki.
4. E a kanga ni kaotiotaki ana tangira te Atua rinanon te mwiokoaki nakon tataekinan te rongorongo ao reiakinaia aomata tabemwaang?
4 Tataekinan te rongorongo ao te anga reirei ae waakinaki ni katobibia te aonnaba boni kaotan ana tangira te Atua nakoia te koraki ake a aki ataa taekana. E angania aia tai ibukin kaanian Iehova ma ni karekea kabwaran aia bure. (Mwakuri 26:18) Te mwiokoaki nakon tataekinan te rongorongo ao te anga reirei, e kakoaua naba tangiraia aomata ake a uota te rongorongo aei iroun te Atua, kioina ngke e reke iai aia tai ni kaota tangiran Iehova ao tangiraia raoia n aomata irouia. (Mataio 22:37-39) Te abotoro Bauro e iangoa te mwakuri ni minita ni Kristian bwa te bwai ae rangi ni bongana, ao e atongnga bwa “te bwai ae kakawaki.”—2 I-Korinto 4:7.
5. (a) E mena iia rongorongoia Kristian rimoa ae e kona n onimakinaki riki etina, ao tera te rikirake ae kabwarabwaraki iai? (b) Bukin tera bwa e manena te boki ae Mwakuri nakoia ana toro te Atua n taai aikai?
5 Rongorongon aia mwakuri Kristian rimoa ae e kona n onimakinaki riki ibukin etina, e mena n te boki ae Mwakuri are e kairaki Ruka bwa e na koreia. Bon te rongorongo ae e karakina te rikirake ae kamimi n aron birirakena. Rikiraken te atatai i aon ana Taeka te Atua aei, e kauringira taekan Taian Areru 147:15, are kangai: “[Iehova] e kanakoa ana tua nako aonaba; e biri mwaka ana taeka.” Rongorongoia moan Kristian ake a kamwakaaki n te taamnei ae raoiroi, e boni kaunga man rangi ni manena ibukira n taai aikai. Ana Tia Kakoaua Iehova a bon teimatoa naba ngkai ni karaoa te mwakuri anne ae tataekinan te rongorongo ma te anga reirei, ma e a rababanako riki ngkai aron karaoana irouia. Ti kaaitara naba ma kangaanga aika kuri n titeboo ma ake a kaaitara ma ngaai Kristian ake n te moan tienture. Ngkana ti iangoa aron Iehova ni kakabwaiaia ma ni kamwaakaia moan Kristian, ao e na boni kakorakoraki iroura iai onimakinan ae ngaia boni boutokara naba.
Rikiraken Mwaitiia Taan Reirei
6. Tera te kibu n taeka ae taekan te rikirake ae e kabonganaki tenua te tai n te boki ae Mwakuri, ao tera ae nanonaki iai?
6 Te aro teuana ae ti na nenera aron kakoroan bukin Mwakuri 1:8, ngkana ti iangoa te kibu n taeka ae “e riki rake ana taeka te Atua,” ae te kibu n taeka ae e kabonganaki tii tenua te tai n te Baibara, n arona aei ke n taekana aika a bitaki teutana. Kiibu aika tenua aikai a mena n te boki ae Mwakuri. (Mwakuri 6:7; 12:24; 19:20) “Ana taeka [Iehova],” ke “ana taeka te Atua,” ae e taekinaki ni kiibu aikai, e nanona te euangkerio—te rongorongo ae kaunga ae taekan te koaua mairoun te Atua, te rongorongo ae maiu, ae mwaaka, ao e bita maiuia aomata ake a butimwaeia.—Ebera 4:12.
7. Rikiraken ana taeka te Atua e reitaki ma tera ni Mwakuri 6:7, ao tera ae riki ni bongin Bentekota n 33 C.E.?
7 Moan taekan rikiraken ana taeka te Atua e noraki ni Mwakuri 6:7. Ti wareka iai ae kangai: “Ao e riki rake ana taeka te Atua; ao a boni kabatiaki taian reirei i Ierutarem; ao a bati ibonga ake a ira nanon te onimaki.” N te kibu aei, te rikirake e reitaki ma kabatiaakin mwaitiia taan reirei. Imwain anne, ni bongin Bentekota n 33 C.E., te Atua e nurakina te taamnei ae raoiroi i aoia taan reirei aika tao 120 mwaitiia ake a botaki n te ru are i eta. Imwin anne, te abotoro Betero e anga te kabwarabwara ae kaunga, ao 3,000 tabun mai buakoia aomata ake a ongora n te tai anne ake a riki bwa taan onimaki. Ai korakora ra te mangao iai ngke ngaa ma ngaa mwaitiia aomata ake a kawari neei ake i Ierutarem bwa a na babetitoaki n aran Iesu, are e tauraki bwa te tia kakeru, 50 te bong imwain anne!—Mwakuri 2:41.
8. Tera aron rikiraken mwaitiia taan rimwin Kristo i nanon ririki ake imwin Bentekota 33 C.E.?
8 Ai bon tibwa te moani waaki anne. Akea uaan aia mwakuri mataniwi n te Aro n Iutaia ake a kataia n totokoa tataekinan te rongorongo. A maraki nanoia taani kairiri akekei ngke “e katoa bong [Iehova] ni karikirakei maitia kain aia botaki [taan rimwin Kristo] irouia uake a kamaiuaki.” (Mwakuri 2:47, Baibara ni Katorika) E aki maan ao “a rikirake maitia ni karokoa tao nimanga.” Imwin anne, “a kabatiaki riki n ikotaki nakon te Uea taan onimaki aika mwaane ma aine aika uanao.” (Mwakuri 4:4; 5:14) Ti na wareka naba taekan te tai teuana imwin riki anne, ae kangai: “Ao e wene n rau te Ekaretia are i Iutaia ni kabanea, ma Kariraia, ma Tamaria, ao e kateimatoaki; ao e nakonako ni maka te Uea, ma ni buokaki iroun te Tamnei are Raoiroi, ao e kabatiaki.” (Mwakuri 9:31) Tabeua te ririki imwin anne, are tao n te ririki 58 C.E., e taekinaki taekaia “reebu aika uanao aika onimaki.” (Mwakuri 21:20) A mwaiti naba Tientaire ake a a tia n riki bwa taan onimaki n te tai anne.
9. Ko na kanga ngkoe ni kabwarabwara aroia moan Kristian?
9 Rikiraken mwaitiia aomata aikai e a riki ngke a rairi nanoia. E boou aia Aro—ma e riao te kakamwakuri iai. Tiaki aomata aika a aki mwamwakuri kaain te ekaretia aei, ma taan rimwin Kristo aikai bon te koraki ake a korakora nanoia n tangira Iehova ao ana Taeka, ao tabeman mai buakoia a bon reiakina taekan te koaua mairouia aomata ake a korakora bwainikirinaia. (Mwakuri 16:23, 26-33) Te koraki ake a butimwaea te Aro ni Kristian a karaoa anne imwin aia karaurau moa n iango ao kairakia naba iroun mataniwin nanoia. (I-Rom 12:1) A bon reireiaki taekan kawain nako te Atua; ngaia are te koaua e mena i nanoia ao n aia iango. (Ebera 8:10, 11) A kukurei naba ni mate ibukin aia onimaki.—Mwakuri 7:51-60.
10. Tera te mwiokoaki ae e butimwaeaki irouia moan Kristian, ao tera ae e kona ni kabotauaki ma anne n taai aikai?
10 Te koraki ake a butimwaea te reirei ni Kristian a ataa baeia n tataekinan te koaua nakoia aomata tabemwaang. Aroia anne e buoka naba rikiraken mwaitiia. E taekina ae kangai te tia rabakau temanna i aon te Baibara: “Tibwatibwakin taekan te onimaki e aki iangoaki bwa tii tabeia te koraki ake a rangi n ingainga nanoia ke te koraki ake a rineaki bwa taan uarongorongo. Ma tataekinan te euangkerio bon tabeia ao baeia kaain te Ekaretia ni kabane. . . . Nanoia Kristian ni kabane ni kabutaanako aia rongorongo e a kakorakora riki te waaki [ni Kristian] ma ngke e moan tei.” E korea riki ae kangai: “Tataekinan te euangkerio boni ngaia oin aia waaki moan Kristian.” Boni ngaia naba aroia Kristian ni koaua ni boong aikai.
Rokona n Aaba aika Mwaiti Riki
11. Tera te rikirake ae kabwarabwaraki ni Mwakuri 12:24, ao e a kanga n riki anne?
11 Te kauoua ni kibu are e taekina rikiraken ana taeka te Atua bon Mwakuri 12:24 (BK): “E ririkirake naba ni waki nako ana taeka te Atua.” Te kibu n taeka aei e reitaki ma rikiraken mwaitin aaba ake e na tataekinaki iai taekana. E teimatoa n nakoraoi te mwakuri aei e ngae ngke e riribaaki naba iroun te tautaeka. E nurakinaki moa te taamnei ae raoiroi i Ierutarem, ao maikanne are e a waekoa naba butinakona mai iai. Te bwainikirinaki i Ierutarem e kamaenakoia taan rimwin Iesu nakon aono ake i Iuta ao Tamaria ni kabuta. Tera mwiina? “A nakonako n tataekina ana taeka te Atua ake a kamaeaki nako.” (Mwakuri 8:1, 4) E kairaki Biribo bwa e na kaotioti nakon te aomata are e a manga uota te rongorongo nako Itiobia imwin babetitoakina. (Mwakuri 8:26-28, 38, 39) E waekoa ni wakaa te koaua i Rura, Tiaron, ao Iobe. (Mwakuri 9:35, 42) Imwina riki te abotoro Bauro e mwananga i nanoni marawa ao i aon te aba n te raroa ae ngaa ma ngaa te kiromita ni katei ekaretia n aaba aika mwaiti ake a uakaan ma Taari are e aranaki bwa te Mediterranean. Ma te abotoro Betero e kawara Baburon. (1 Betero 5:13) Imwain banen 30 te ririki imwin nurakinan te taamnei ae raoiroi ni Bentekota, ngke e a korea taekan te euangkerio Bauro bwa e a tia n “taekinaki i aonaba ni kabane aika i aani karawa,” are tao e nanoni aaba ake a ataaki n te tai arei.—I-Korote 1:23.
12. A kanga taani kaitaraa te Aro ni Kristian ni kakoaua aron rikiraken mwaitiia aaba ake e tataekinaki iai ana taeka te Atua?
12 Taan ribaa te Aro ni Kristian a kakoaua naba ae ana taeka te Atua e a tia ni wakaa n aonon te Embwaea n Rom. N aron anne, Mwakuri 17:6 e karakina ae i Tetaronike are i meangin Kuriti, taani kaaitara a takarua ni kangai: “Uake a kakiriweia kaain aonaba a roko naba ikai.” Ao ni moan te kauoua n tienture, Pliny ae te Ataei e kororeta nakon te Embera n Rom ae Trajan mai Bitunia n taekan te Aro ni Kristian. E ngureakinna ni kangai: “[E] aki tii waakinaki n taiani kaawa aika bubura, ma e a tia naba ni manga butinako ni kabarekai kaawa riki tabeua ake a kaan ao ake a raroa nako.”
13. E a kanga n noraki tangiran te botannaomata iroun te Atua n rikiraken mwaitiia aaba ake a tataekinaki iai ana taeka?
13 Te rikirake aei n aron mwaitin taabo ike e taekinaki iai te taeka, boni kaotan ana tangira ae korakora Iehova nakoia aomata ake a kona ni kamaiuaki. E kangai Betero ngke e noria bwa e mwamwakuri te taamnei ae raoiroi iroun te Tientaire ae Korenerio: “I ataia ba bon te koaua ba te Atua E bon aki nanonano n tarakin aroia aomata; ma e tangiraki i Rouna ane makua, ma ni karaoa te raoiroi, i buakoia botanaomata ni kabaneia.” (Mwakuri 10:34, 35) Eng, rimoa ao ngkai naba, te euangkerio bon te rongorongo ae e kaineti nakoia aomata ni kabane, ao rikiraken mwaitin aaba ake e tataekinaki iai ana taeka te Atua e angania aomata n taabo nako aia tai ni butimwaea ana tangira te Atua. N te ka 21 n tienture aei, e a tia ni butinako ana taeka te Atua nako tabon te aonnaba ni kabane.
Te Rikirake ae Tokanikai
14. Te aeka n rikirake ra are e kabwarabwaraki ni Mwakuri 19:20, ao ana taeka te Atua e tokanikai i aon tera?
14 Te katenua ni kibu ae e taekina rikiraken ana taeka te Atua boni Mwakuri 19:20: “Ngaia anne aron ana taeka te Uea n riki rake ni korakora, ma n tokanikai.” Te taeka n Erene rimoa ae rairaki bwa “tokanikai,” e taekina aron “kabonganan te korakora.” Kiibu ake mai imwaina a karakina ae a mwaiti kaain Ebeto ake a riki bwa taan onimaki, ao tabeman mai buakoia ake a tatabunea a manga kabueki aia boki i mataia aomata nako. Mangaia are ana taeka te Atua e tokanikai i aon aia koaua Aaro aika kewe. Te euangkerio e a tokanikai naba i aon bwaai n tutuki tabeua, n aron te bwainikirinaki. Akea te bwai teuana ae e kona n tuka kabutana. Boni ngaia naba anne ae ti noria ni kaineti ma te Aro ni Kristian ni koaua n ara tai aei.
15. (a) Tera are e koreia te tia rabakau temanna i aon rongorongon rimoa ake a kaineti ma te Baibara, ibukia moan Kristian? (b) Antai ae e bukinaki irouia taan rimwin Kristo ibukin rikirakeia?
15 Abotoro ma moan Kristian tabeman riki a ingainga nanoia n tataekina ana taeka te Atua. E kangai taekaia iroun temanna te tia rabakau i aon rongorongon rimoa ake a kaineti ma te Baibara: “Ngkana iai nanoia aomata ni kan tataekina rongorongon aia Uea, ao e bae ni kai reke aia anga aika a kakaokoro nako ibukin karaoan anne. N etina, a anaaki riki nanora ni korakoran nanoia mwaane ao aine aikai, nakon anaakin nanora n aanga ake a kabonganai ibukin tataekinana.” Ma e ngae n anne, moan Kristian aikai a ataia bwa nakoraoin aia mwakuri ni minita e aki boto i aon oin korakoraia n tii ngaia. A mwiokoaki iroun te Atua n aia mwakuri anne, ao a buokaki naba irouna bwa a na katiaa. Te rikirake n te aro n taamnei aei e reke mairoun te Atua. Te abotoro Bauro e kakoaua aei n ana reta nakoia kaain te ekaretia ake i Korinto. E korea ae kangai: “I uniki aroka ngai, ao e teboki Aboro; ma E karikirake te Atua. Ba raao ni makuri ngaira i bukin te Atua.”—1 I-Korinto 3:6, 9.
Mwamwakurin te Taamnei ae Raoiroi
16. Tera ae kaotia bwa te taamnei ae raoiroi e kamwaakaia taan rimwin Kristo bwa a na taetae n akea te maaku?
16 Uringnga are Iesu e karaui nanoia taan rimwina n tuangia ae te taamnei ae raoiroi e na buoka aron rikiraken ana taeka te Atua, ao te taamnei ane raoiroi anne e na kakorakoraia taan rimwin Kristo n aia mwakuri n tataekina te rongorongo. (Mwakuri 1:8) E a kanga n riki aei? Tabeua te tai imwin nurakinan te taamnei i aoia taan rimwin Kristo ni Bentekota, ngke a tii kawaekoaki naba Betero ma Ioane bwa a na taetae ma kaain te Tanirim n Iutaia, ae te boowi ae te kabanea n rietata n te aba, are taani moti iai bon te koraki ake a babaire naba ni kamatean Iesu Kristo. A ruru ni maaku abotoro ngke a tei i matan te boowi are kakannato arei, ngkai a riribaaki irouia kaaina? A bon aki! Te taamnei ae raoiroi e kakorakoraia Betero ma Ioane bwa a na taetae n aki maaku n te aro are a mimi iai taani kaaitara, ao a “ataiia iai ba a memena iroun Iesu ngkoa.” (Mwakuri 4:8, 13) Te taamnei ae raoiroi e kaira naba Tetebano bwa e na tataekina te rongorongo n akea te maaku, nakoia kaain te Tanirim. (Mwakuri 6:12; 7:55, 56) Imwain anne, te taamnei ae raoiroi e kairiia taan rimwin Kristo bwa a na tataekina te rongorongo ma te ninikoria. E ribooti ni kangai Ruka: “Ngke a a tia n tataro, ao e mwaeiei te tabo are a botaki iai; ao a bane ni kaonaki n te Tamnei are Raoiroi, ao a tataekina ana taeka te Atua n aki mamaku.”—Mwakuri 4:31.
17. Baikara riki aaro tabeua ae te taamnei ae raoiroi e buokiia iai taan rimwin Kristo n aia mwakuri ni minita?
17 Rinanon taamneina ae raoiroi ae mwaaka, Iehova ao Iesu are e kautaki man te mate, a tabe ngkai ni kaira te mwakuri n tataekina te rongorongo. (Ioane 14:28; 15:26) Ngke e nurakinaki te taamnei i aon Korenerio ma ana koraki ao raoraona ni kaan, te abotoro Betero e a ataia iai bwa a kona naba ni katauaki Tientaire aika aki-korotobibiaki bwa a na babetitoaki n aran Iesu Kristo. (Mwakuri 10:24, 44-48) Imwina riki, te taamnei ae raoiroi e karaoa te mwakuri ae kakawaki ni kaineti ma rineaia Barenaba ao Tauro (ae te abotoro Bauro) bwa mitinare, ao ni kaineti ma taabo ake a riai ni kawari ao taabo ake a aki riai n nako iai. (Mwakuri 13:2, 4; 16:6, 7) E kaira naba te waaki ae karaoan te moti irouia abotoro ma unimwaanen Ierutarem. (Mwakuri 15:23, 28, 29) Ni kaineti naba ma rineaia mataniwi n te ekaretia ni Kristian, e kairiri naba iai te taamnei ae raoiroi.—Mwakuri 20:28.
18. Tera aroia moan Kristian ni kaotiota te tangira?
18 Irarikin anne, te taamnei ae raoiroi e oti naba irouia Kristian, n te aro ae e karikirakei irouia, aroaro aika boraoi ma aroaron te Atua, n aron te tangira. (I-Karatia 5:22, 23) Te tangira e kairiia taan rimwin Kristo bwa a na uaia n ibuobuoki i marenaia. N aron anne, imwin Bentekota 33 C.E., e katauaki te mwane n tabwi ibukin karekean kainnanoia taan rimwin Kristo ake a mena i Ierutarem. E kangai rongorongona n te Baibara: “Ba akea temanna i buakoia ae e kai nanona n akea ana bwai: ba ake iai abaia ke aia auti, a kabo, ao a uoti booni baike a kaboaki, ao a kawene i rarikini waeia taan tuatua: ao a bane n anganaki aomata nako n ai aron kain nanoia ngke akea aia bwai.” (Mwakuri 4:34, 35) Te tangira aei e aki tii kaotaki nakoia raao n onimaki, ma nakoia naba aomata tabemwaang, n te aro are e tataekinaki te rongorongo nakoia ao e karaoaki naba nakoia te mwakuri n akoi. (Mwakuri 28:8, 9) E taku Iesu bwa a na kinaaki taan rimwina n te aeka n tangira ae e kairiia bwa a na anga boni ngaiia naba ibukin buokaia tabemwaang. (Ioane 13:34, 35) Akea te nanououa bwa te aroaro ae moan te kakawaki ae te tangira, e a kairiia aomata nakon te Atua ao e buoka naba aron te rikirake n te moan tienture, n aron are e karaoia n taai aikai.—Mataio 5:14, 16.
19. (a) Baikara aaro aika tenua are e a rikirake iai ana taeka Iehova n te moan tienture? (b) Ti na nenera taekan tera n te kaongora are imwin aei?
19 Te kibu n taeka ae “te taamnei are raoiroi” e noraki 41 te tai n te boki ae Mwakuri. E teretere bwa te rikirake n te aro ni Kristian ni koaua n te moan tienture e reitaki ma te mwaaka ao te kairiri ae reke mairoun te taamnei ae raoiroi. A rikirake mwaitiia taan rimwin Kristo, ana taeka te Atua e a butanako nakon aaba aika mwaiti riki, ao e a tokanikai i aon Aaro ao iango ake a bwainaki irouia aomata ngkoa. Te rikirake ae noraki n te moan tienture e kona naba ni kabotauaki ma te rikirake n aia mwakuri Ana Tia Kakoaua Iehova n taai aikai. N te kaongora are imwin aei, ti na nenera taekan rikiraken ana taeka te Atua ae korakora, ae riki n taai aikai.
Ko Uringnga?
• E kanga n rikirake mwaitiia moan Kristian?
• E kanga aron rikiraken mwaitin aaba are e tataekinaki iai ana taeka te Atua?
• E a kanga n tokanikai ana taeka te Atua n te moan tienture?
• Tera ana mwakuri te taamnei ae raoiroi ni kaineti ma rikiraken ana taeka te Atua?
[Taamnei n iteraniba 12]
Biribo e tataekina te rongorongo nakon te I-Itiobia, are e a kamwaitaki riki iai mwaitin aaba ake e tataekinaki iai te euangkerio
[Taamnei n iteraniba 10]
Te taamnei ae raoiroi e kairiia abotoro ma unimwaane ake i Ierutarem
[Picture Credit Line n iteraniba 10]
Upper right corner: Reproduction of the City of Jerusalem at the time of the Second Temple - located on the grounds of the Holyland Hotel, Jerusalem