Iai Te Kaantaninga Ni Koaua Irouia Ana Toro Iehova
“A na mena nikiraia Iakoba i buakoia botanaomata aika bati n ai aron te aoi mairoun Iehova . . . ae aki kaantaninga te aomata.”—MIKA 5:7.
1. A kanga kaain te Iteraera n taamnei n riki bwa nibwan kamarurungan nanoia aomata ni bwaai n taamnei?
BON te tia Karika te karau ao te aoi Iehova ae Kakannato. E na boni matebuaka kaantaningaia aomata bwa a na karekea te karau ke te aoi. E korea ae kangai te burabeti ae Mika: “A na mena nikiraia Iakoba i buakoia botanaomata aika bati n ai aron te aoi mairoun Iehova, n ai aron te karau i aon te uteute; ae aki kaantaninga te aomata, ae aki taningaiia naba natiia aomata.” (Mika 5:7) Antai aika a atongaki bwa “nikiraia Iakoba” ni boong aikai? Bon te I-Iteraera n taamnei, ake bon nikiraia “ana Iteraera te Atua.” (I-Karatia 6:16) A a riki “botanaomata aika bati” i aon te aba bwa kanga aron te “aoi mairoun Iehova” ao te “karau i aon te uteute.” Eng, a a riki nikiraia Kristian aika kabiraki ni boong aikai, bwa nibwan kamarurungan nanoia aomata mairoun te Atua. Ngkai bon taan tataekina rongorongon te Tautaeka n Uea ngaiia, a kabonganaki iroun Iehova bwa a na angania aomata ana rongorongo ibukin te kaantaninga ae koaua.
2. Bukin tera bwa iai ara kaantaninga ae koaua, e ngae ngke ti maeka n te aonnaba ae karuanikai aei?
2 Bon tiaki te bwai ni kamimi nakoira ngkai akea te kaantaninga ae koaua n te aonnaba aei. Ao ti boni kaantaningai mwakuri n aron aikai bwa a na riki n te aonnaba ae tauaki taekana iroun Tatan te Riaboro; te Tautaeka ae bibitaki, kerikakin te aroaro ni maiu ae riai, mwakuri ni kakeru, te kangaanga ibukin te mwane, mwakuri n iowawa aika tiritiri, ao ai te buaka. (1 Ioane 5:19) A a boni mwaiti naba aika raraomaeakin kanoan taai aika a na roko. Ma, ngkai Ana tia Kakoaua Iehova ngaira, ti bon aki raraoma kioina ngkai iai aan ara kaantaninga ibukin taai aika a na roko. Bon te kaantaninga ae koaua ibukina bwa e boto man ana Taeka te Atua. Ti onimakina Iehova ao ana Taeka, ibukina bwa e boni kaakakoroi bukin ana berita nako.
3. (a) Bukin tera ngke e karekei kaia kaain Iteraera ao Iuta Iehova? (b) Bukin tera ngkai a kaineti ana taeka Mika ma boong aikai?
3 E kakorakoraira ana taetae ni burabeti Mika aika kairaki koreaia iroun te Atua bwa ti na nakonako n aran Iehova, ao e anganira naba aan te kaantaninga ae koaua. Ngke e taetae ni burabeti Mika n te kawanua n tienture B.C.E., ao n te tai anne a a bwenaua nakon uabaronga ana aomata te Atua, bwa Iteraera ao Iuta, ao a uaia n aki mutiakini ana berita te Atua. Mangaia are ibukin anne ao a a riki aaro aikai, kerikakin te aroaro ni maiu ae riai, kabwaouan te koaua, ao mataiakinan kaubwain te maiu aei n te aro ae riao. Mangaia are e kauringia Iehova bwa e na boni kareke kaiia. Ni koauana, a taekinaki naba ana kauring te Atua nakoia te roro ake n ana bong Mika. Ma e ngae n anne, ao bon titeboo aroaroia aomata ni boong aikai ma ake n ana bong Mika, mangaia are a boni kaineti naba taeka aikai ma boong aikai. Ti na nora kakoroan nanon ana taeka Mika aikai ni boong aikai, ngkai ti nang rinanon rongorongo tabeua aika katuruturuaki taekaia ni mwakoro aika itua n te boki ae Mika.
Bwaai Aika Kaotaki man Rongorongo Aika Koreaki n te Boki ae Mika
4. Tera te rongorongo are e taekinaki ni Mika, mwakorona 1 ni karokoa 3?
4 Ti na nora moa kanoan te boki ae Mika. E kaotaraeaki aia bure I-Iteraera ao I-Iuta iroun Iehova n te mwakoro 1. Ao ibukin aia mwakuri ni kakeru, e nang kamaunaki Iteraera ao tuuaan Iuta e na rotiia aomata ni kabane n toki ni mataroan Ierutarem. N te mwakoro 2, e oti iai aia mwakuri n iowawa aomata aika kaubwai ma ni korakora, nakoia aika mamaara ao aika aki-konabwai. Ma e ngae n anne, ao bon iai naba te berita mairoun te Atua. A na ikotaki ni katiteuanaki ana aomata te Atua. N te mwakoro 3, e taekinaki iai ana kaetieti Iehova ni kaineti ma taani kaira te botannaomata ao burabeti aika iowawa. A kabwaoua te kaetitaeka mataniwi, ao a tataekina te kewe burabeti. E ngae ngke e karaoaki aei, ma e boni kakorakoraki naba Mika iroun te taamnei are raoiroi bwa e na tataekina ana motikitaeka Iehova ae matoatoa ae nangi roko.
5. Tera te rongorongo ae rangi ni kakawaki ni Mika mwakorona 4 ao 5?
5 Ni mwakorona 4, e taetae ni burabetinaki iai bwa a na bane n raanga aomata nakon maungan mwaneaban Iehova ae rietata ni boong aika kaitira, ao a na reireiaki iroun Iehova. Imwain aei ao e na kakioaki nako Iuta nako Baburon, ma e na manga kamaiuaki iroun Iehova. N te mwakoro 5, e kaotaki iai bwa e na bungiaki te Mesia i Betereem ae kaawan Iuta. E na kawakinia aomata n aron te tia kawakin-tiibu, ao e na kamaiuia mairouia botannaomata aika karawawataia.
6, 7. Baikara rongorongo aika kakawaki aika a taekinaki ni Mika mwakoro 6 ao 7?
6 Ni mwakoron Mika ae 6, e taekinaki iai ana kauntaeka Iehova ae akea burena i aan te tua ma ana aomata. Tera are e a tia ni karaoia, are e a kairiia bwa a na karitei iai? Bon akea aroaron Iehova ae irekereke ma aroia ni karitei. Ni koauana, a bane n raraoi bwaai ake e tangiria bwa a na karaoi aomata. E tangiriia taan taromauriia bwa a na kaeti taeka n te aro ae riai, ao a na bwaina te akoi ao te nanorinano, ngkai a nakonako ma Atuaia. A aki karaoa aei I-Iteraera ao I-Iuta, ma a toua te kawai nakon te bure ao ane a na manga rotaki buaka n uaan aia mwakuri.
7 Ni kabanean mwakoron bokin ana taetae ni burabeti, e katanoataa iai Mika buakakaia te roro ake n ana tai. E bon aki roko n te bwara nanona, kioina ngke e korakora nanona ni “kaantaninga” Iehova. (Mika 7:7) E motikaki kanoan te boki aei ma taeka aika kaota raoi kakoauan, are e na bon nanoangaia ana aomata Iehova. E kakoauaki man rongorongon rimoa bwa e boni koro bukin aei. N te ririki 537 B.C.E., ngke e a roko n tokina katuuaeaia iroun Iehova, ao e a manga nanoangaia ma ni kaokiia nikiraia nako abaia.
8. Ko na kanga n taekina kanoan te boki ae Mika ni kakimototoa?
8 Ai kamiira rongorongo aika kaotiotaki rinanon Mika aika a moan raraoi! E anganira banna ni katoto ibukin te kauring te boki ae kairaki koreana aei, n aron bwaai aika e na karaoi te Atua nakoia te koraki ake a taku bwa a toro iroun te Atua, ma n etina bon aomata ngaiia aika aki-kakaonimaki. E taetae ni burabetini bwaai aika a riiriki ni boong aikai. Ao e anganira naba ana taeka n reirei te Atua, bwa ti aonga n ataa ae ti riai ni karaoia i nanoni boong aika bubuaka aikai bwa e aonga n nene raoi ara kaantaninga.
E Taetae te Uea ae Moan te Rietata ae Iehova
9. Tera ae e na karaoia Iehova, ni kaineti ma are e taekinaki ni Mika 1:2?
9 Ti na karaua n nenera ngkai kanoan te boki ae Mika. Ni Mika 1:2, ti wareka iai ae kangai: “Kam na ongo, ngkami aika botanaomata, ni kabaneingkami; ongora, aonaba, ma kanoam: ao ke E riki te Uea ae Iehova ba te tia kakoauai taekan ami bure, ae te Uea mani maneabana ae tabu.” Akea te nanououa bwa e na bae n rotaki naba nanom n taeka aikai, ngke arona bwa ko mena naba n ana tai Mika. E koaua, bwa e na bon rotaki nanom iai kioina ngke bon Iehova are e taetae mai nanon mwaneabana ae tabu tiaki tii nakoia I-Iteraera ao I-Iuta, ma nakoia aomata n taabo ni kabane. E bon rangi ni maan aia tai aomata n ana bong Mika n rarawa nakon te Uea ae Moan te Rietata ae Iehova, ma a na bon bitaki n te tai ae waekoa. E kamatoaa nanona Iehova bwa e na boni karaoa ae riai.
10. Bukin tera bwa a rangi ni kakawaki ibukira, taeka aika a koreaki ni Mika 1:2?
10 Titeboo anne ma ara bong aikai. E kaotaki n Te Kaotioti 14:18-20 bwa e a manga karokoi naba ana rongorongo Iehova man mwaneabana ae tabu. E na boni karaoa ae riai n te tai ae waekoa, ao ane a na manga ioioaki aomata nako ni bwaai aika kamimi. N te tai aei, e nang tewenakoaki “kureben aonaba” ae buakaka, nakoni nnen taonani kurebe are abwabwaki are ana bwai unin te Atua, ao n tokina e na boni kamaunanakoaki ana waaki Tatan ae buakaka ae ngkai.
11. Tera ae e nanonaki n taeka aika ni Mika 1:3, 4?
11 Kakauongo nakon te bwai ae e nang karaoia Iehova. E taekinaki ae kangai ni Mika 1:3, 4: “Noria, E a oti nako Iehova mani nena, ao E na ruo, ma n toutou tabon aonaba aika rietata. Ao a na riki n neinei maunga i aana, ao a na tabwena marua, n ai aron nenean te taura te nenea i etan te ai, kaanga aron raan aika nurakinaki n te raabe.” E na kitana mwengana are i karawa Iehova, ao e na toutou taabo aika rietata ao mwaruan te Aba ni Berita? E aki kainnanoa karaoan anne. E na bon tii tararuaia kaain te aba bwa e aonga ni kakororaoaki ana kaantaninga. I rarikin anne, bon tiaki te aba ae nanonaki iai, ma boni kaaina aika a na rotaki buaka ni kangaanga aika taekinaki aikai. Ngkana e a moana ana mwakuri Iehova, e na korakora riki rotakia aomata aika aki-kakaonimaki iai, kaanga ai aron maunga ngkana a a riki n neinei n aron nenean te taura te nenea i etan te ai, ao a na tabwena mwarua man te mwaeiei.
12, 13. N aron ae taekinaki n te 2 Betero 3:10-12, tera ae kairira bwa ti na aki nanououa ibukin te kaantaninga ae raoiroi ibukin taai aika a na roko?
12 Tao a kona naba ni kauringko taetae ni burabeti aika ni Mika 1:3, 4 taekan te taetae ni burabeti riki teuana ae kairaki koreana, are e a kaman taetae ni burabetini taekan mwakuri aika bubuaka aika a na riki i aon te aba. N aron are e koreaki n te 2 Betero 3:10, e korea ae kangai te abotoro Betero: “E na roko ana bong te Uea n ai aron te tia ira; are e na mauna iai karawa n te rurunga ae korakora, ao a na waanako bwaai n te kabuebue, ao a na kabuokaki aonaba ma kanoana.” Titeboo ana taeka Betero ma ana taetae ni burabeti Mika ae a aki nanonaki iai karawa ao aonnaba aika ngkai, ma a kaineti ma te rawawata ae korakora ae e nang roko n te aonnaba ae akea tangiran te Atua iai.
13 N aki ongea ae e a kaan rokon te kabuanibwai, ma a boni kona Kristian n onimakina te kaantaninga ni koaua are ibukin taai aika a na roko, n aron naba are e karaoia Mika. N te aro raa? Ngkana a ira nanon te reirei are e kona n noraki ni mwakoro ake imwina riki, n ana reta Betero. E kabaibati bwanana te abotoro aei ni kangai: “Aro ra aromi aika riai ba kam na maeka n itiaki ma n tangira te Atua, ni kaantaninga rokon ana bong [Iehova] ma ni barekia!” (2 Betero 3:11, 12) E na nene aan ara kaantaninga ibukin taai aika a na roko ngkana ti karikirakea te nano n ongeaba ao n tararuai aroarora bwa a na itiaki, ao ni kaakaraoi mwakuri aika raraoi i nanoni maiura. Ngkana ti tangiria bwa ti na aki nanououa ibukin te kaantaninga ae raoiroi aei, ti riai n ururinga ae e na bon roko ana bong Iehova.
14. Bukin tera bwa a riai ni katuuaeaki kaain Iteraera ao Iuta?
14 E kabwarabwaraa bukina Iehova ngkai a riai ni katuuaeaki ana aomata rimoa. E koreaki ae kangai ni Mika 1:5: “E bane n roko aei i bukin aia bure tibun Iakoba, ao i bukin naba aia buakaka te bata are Iteraera. Tera aia bure tibun Iakoba? Tiaki bon Tamaria? Ao tera tabon Iuta aika rietata? Tiaki bon Ierutarem?” A karikaki I-Iteraera ao I-Iuta iroun Iehova. Ma e ngae n anne, a a bon tia ni karitei nakoina, ao aroia anne, e rokoroko naba i Tamaria ao Ierutarem aika kautun aaba aikai.
E a Taotira Karaoan Mwakuri Aika Bubuaka
15, 16. Tera aia mwakuri aika bubuaka te roro ake n ana tai Mika?
15 E kamatataaki raoi ni Mika 2:1 ao 2, te katoto ibukin te roro ae buakaka ake n ana tai Mika: “A na reke kaiia akana iangoa te buakaka ma ni karirika te iowawa i aoni neia ni wene! a kakoroa bukina n ootan te ingabong, ba kioina ngkae e mena ni korakorani baiia. Ao a mataiakin tawana ni kan aban, ao a tauu; ao auti naba, ao a uoti nako: ao a karawawata te aomata ma ana auti, ae te aomata ma abana.”
16 A aki matu raoi ni kangainaa aomata aika mataiakin bwaai ibukini bouruakinan aroia ni kuribwai abaia ao aia auti kaain rarikiia. Ngke e a ingabong, ao a kawaekoaia ni karaoi baike a a tia ni bouruakin. A na bon aki karaoi mwakuri aika bubuaka aikai, ngke arona bwa a ururinga ana berita Iehova. Iai kaetieti ibukini kamanoaia aomata aika raarikin n te Tua are Mairoun Mote. I aan te tua aei, akea te utu teuana ae e na kabuai ana bwai ni kabane mairouia ana bakatibu. Ma e ngae n anne, a bon aki mutiakina aei te koraki ake a nano-ni-bwai. A a aki mutiakina are e taekinaki n Nakoaia Ibonga 19:18, ae kangai: “Ko na tangira raom n ai aron tangiram i bon i roum.”
17. Tera ae e kona n riki nakoia te koraki ake a taku bwa a beku iroun te Atua, ngkana a karimoai bwaikorakin te maiu aei i aoni maiuiia?
17 E kaotaki n aei te bwai ae kona n riki naba nakoia aomata ake a taku bwa a beku iroun te Atua, ngkana a kakeai bongan tiia n taamnei ao a moanibwai bwaikorakin te maiu aei. E kauringia Kristian ake n ana bong Bauro ni kangai: “Akana kani bwaibwai a bwaka n te kaririaki ma te ao-ni-katatai ma taiani kaibabaru aika bati aika nanobaba aika kamaraki, aika kaiinakoia aomata n te tiringaki ma te kamateaki.” (1 Timoteo 6:9) Ngkana e iangoia te aomata bwa tiana ae kakawaki ni maiuna boni kabatian ana mwane, ao ai aron ae e bon taromauria ngkanne iai te atua ni kewe ae Mammon, ke te Kaubwai. Akea te kaantaninga ae raoiroi ae e kona n anga te atua ni kewe anne, ibukin taai aika a na roko.—Mataio 6:24.
18. Tera are e riki nakoia te koraki ake a nano-ni-bwai n ana bong Mika?
18 A a mwaiti aomata n ana bong Mika, aika reke reireiaia n te aro ae kammaraki, ae ngaia bon akea manen onimakinan bwaikorakin te maiu aei. Ni kaineti ma ae e taekinaki ni Mika 2:4, e taku Iehova: “N te bong arei ao a na tabeka te taetae ni kaikonaki n ekingkami nako, ao a na baebaeti n te baebaeti ae kananoanga, ao a na kangai, ti bati ni bainikirinaki: e onika tibangaia au aomata: e a uoti nako kanga mai rou! e tibatibai abara nakoia akana rarawa.” Eng, a na boni kabuai aia bwai mairouia aia bakatibu, te koraki ake a kimoai auti ao aaba. A na kanakoaki nakon te aba ae ianena, ao a na riki aia bwai bwa bwaai ni kuri irouia “ake a rarawa,” ke aomata man baronga nako. A na bane n uruakaki aia kaantaninga ibukin te toronibwai n taai aika imwaira.
19, 20. Tera are e riki nakoia I-Iutaia ake a onimakina Iehova?
19 Ma e ngae n anne, e na bon aki bwara nanoia te koraki ake a onimakina Iehova, man te kaantaninga are e a tia n reke irouia. E kakaonimaki Iehova nakon ana berita ma Aberaam ao Tawita, ao e nanoangaia te koraki ake titeboo aroia ma Mika, aika a tangiria ao a tang ibukia kaain abaia ake a riki n ianena mairoun te Atua. A na kakabwaiaki te koraki ake a raoiroi, n ana tai te Atua are e a tia ni motikia.
20 E riki anne n te ririki 537 B.C.E., imwin bwakan Baburon ao imwin naba manga okiia nikiraia I-Iutaia nako abaia. E kakoroaki raoi nanon are e taekinaki ni Mika 2:12 n te tai anne, ngke e kangai Iehova: “N na boni botiia am koraki ni kabaneia; N na bon ikotiia nikiraia Iteraera; N na kakia n te tabo ae ti teuana n ai aroia tiibuni Botira: a na bati ni karongoa ngkai a bati aomata n ai aron te nanai i nanon aia tawana n amarake.” Ai raoiroi ra ana tangira Iehova! Imwin katuaaeaia ana aomata, ao e a manga kariaia nikiraia bwa a na manga oki ao ni beku irouna n te aba are e angania ngkoa aia bakatibu.
Kabotau Aika Kamimi ni Boong Aikai
21. Tera aron kabotauan te aroaro ngkai ma are n ana bong Mika?
21 Ngkai ti a tia n rinanon mwakoron Mika aika uoua, e ringaki nanom n ataakin ae titeboo bwaai ake a riiriki ngkoa, ma aika riiriki ni boong aikai? A a mwaiti naba aomata aika a taku bwa a beku iroun te Atua ngkai, n aron naba are e riki n ana tai Mika. Ma e riki naba te iraraure i marenaia n aroia ngkoa I-Iuta ao I-Iteraera, ao a a aki toki ni buaka i marenaia naba. A a mwaiti naba kaain Kirititentom aika kaubwai aika a karawawataia aika raarikin. A rikirake ni mwaiti mataniwin Aaro aika a kariaia kaain aia Aro bwa a na karaoi mwakuri aika aki-kariaiakaki n te Baibara. Maroaka ae e a kaan roko n tokina Kirititentom n ikotaki naba ma “Baburon are kakanato,” ae te botaki n Aro ae kewe ae katobibia te aonnaba! (Te Kaotioti 18:1-5) Ma e ngae n anne, ao n touani mwin te banna ni kakairi are n ana tai Mika, a na bon iai naba ana toro Iehova aika kakaonimaki aika a na tiku i aon te aba.
22. Antai koraki n aomata aika uoua aika a a tia ni kaantaningaa ana Tautaeka n Uea te Atua?
22 N te 1919, ao a karaoa aia kabanea n tai ni kaokoroia ma kaain Kirititentom, Kristian aika kabiraki aika kakaonimaki, ao a waakina tataekinan rongorongon te Tautaeka n Uea nakoia botannaomata ni kabaneia. (Mataio 24:14) Te moanibwai are a karaoia, a kakaaia nikiran te Iteraera n taamnei. Imwina, a moanna n ikoikotaki “tiibu tabemang” ao a a riki koraki aika uoua aikai bwa “ti te nanaina, ao ti temanna te tia kawakin-tiibu.” (Ioane 10:16) E ngae ngke a beku iroun te Atua n aaba aika kakaokoro aika 234 mwaitiia, ma a a bane n tia ni ‘kakiaki n te tabo ae tii teuana’ taan taromauria Iehova aika kakaonimaki aikai. Ao n te tai aei, e nang rongoaa te oo-n-tiibu kioina “ngkai a bati aomata” i nanona n ikotaki naba ma aine ao ataei. A aki kaantaningaa te aonnaba ae kaakaraoaki iai mwakuri aika bubuaka, ma a kaantaningaa ana Tautaeka n Uea te Atua, are e na karekea nakoia te aonnaba ae te baretaiti.
23. Bukin tera ngkai ko kakoauaa bwa e na boni koro bukin am kaantaninga?
23 E taekinaki ae kangai ni kabanean Mika mwakoro 2, ni kaineti ma taan taromauria Iehova aika kakaonimaki: “E mananga aia uea ri moaia, ao Iehova i moaia ni kairiia.” Ko iangoia bwa ngkoe naba kaain te katiki n tokanikai ae ko ririmwin am Uea, ae Iesu Kristo, ma Iehova ae rimoami ni kaira te katiki? Ngkana ngaia aei, ko kona ngkanne ni kakoauaa bwa e na bon reke te tokanikai, ao e na koro naba bukin am kaantaninga. E na korakora kaotiotan aei ngkana ti rinanon riki ana taetae ni burabeti Mika aika kakaongora.
Ko na Kanga ni Kaeka?
• Bukin tera ngke e iangoia Iehova bwa e na kareke kaiia kaain Iuta ao Iteraera, n ana bong Mika?
• Tera ae e kona n riki nakoia te koraki aika a taekinna bwa a toro iroun te Atua ma a boni karimoaa tangiran bwaikorakin te maiu aei?
• Bukin tera ngkai ko kakoauaa bwa e na boni koro bukin are e koreaki ni Mika mwakoro 1 ao 2, imwin iangoakina?
[Taamnei n iteraniba 7]
Ti kona ni kakorakoraki ni kaineti ma bwaai n taamnei man ana taetae ni burabeti Mika
[Taamnei n iteraniba 8]
A boutokaa te taromauri ni koaua kaain te I-Iteraera n taamnei ma raoia, n ai aroia naba te nikira mai buakoia Iutaia n te ririki 537 B.C.E.