Kam Na Ninikoria N Taekina Ana Taeka Te Atua
“Naako taetae ni burabeti nakoia au aomata.”—AMOTA 7:15.
1, 2. Antai Amota, ao tera are e taekinaki n te Baibara ibukina?
NGKE e tabe n uarongorongo temanna ana toro Iehova, ao e a kaaitaraki naba iroun te ibonga. E takarua te ibonga aei n taku: ‘Katoka te uarongorongo! Kitana te tabo aei!’ Tera ae e karaoia te tia uarongorongo? E ira nanon tuangakina ke e waakina nako tataekinan ana Taeka te Atua ma te ninikoria? Ko kona ni kabwanina rongorongon anne, ibukina bwa e korea taekan ana mwakuri te tia uarongorongo aei, n te boki are e ingoanna. Boni bokin te Baibara ae Amota. Ma imwain ae ti na reiakina riki taekan kaitiboon te ibonga aei ma Amota, ti na rinanon moa tabeua rongorongon Amota.
2 Antai Amota? E maiu n ningai ao e mamaeka iia? Ti kunei kaekan titiraki akanne n Amota 1:1, ike ti wareka iai ae kangai: “Ana taeka nako Amota, ae mena i buakoia taani kawakini-kao ake i Tekoa, . . . n ana bong Utia are uean Iuta, ao n ana bong Ieroboam are natin Ioati are aia uea Iteraera.” Amota boni kaain Iuta ao ana kaawa bon Tekoa, ae tebwi-ma-onoua te kiromita i maiakin Ierutarem. E maiu ni kabanean te karuaiua n tienture B.C.E. ngke e Uea Utia i Iuta, ao Ieroboam II boni ngaia uean Iteraera ae kaainaki irouia baronga ake tebwina. Amota bon te tia kawakin-tiibu. Ni koauana, e taku Amota 7:14 bwa e aki tii riki bwa “te tia kawakin-tiibu,” ma bon “te tia kaitiaki kaai aika tukomorea” naba. Mangaia are ni katoa ririki ngkana a taiaki uaanikai, ao e riki ngaia bwa te tia tai. E kaitiakii kaai aika tukomorea. E karaoaki te mwakuri aei ibukin kawaekoan tawaan uaanikai, ao bon te mwakuri ae kakua.
“Naako Taetae ni Burabeti”
3. E a kanga ni buokira reiakinan taekan Amota, ngkana ti namakina aki-taura n uarongorongo?
3 E taku Amota: “Tiaki te burabeti ngai ngkoa, ao tiaki naba natin te burabeti ngai.” (Amota 7:14) Tiaki natin te burabeti ngaia ke ni kataneiaki bwa te burabeti. Ma e rinea Amota Iehova mai buakoia aomata nako i aon Iuta, bwa e na karaoa Ana mwakuri. N te tai anne, e aki rinea te uea ae korakora te Atua, ke te ibonga ae rabakau, ke mataniwin te baronga ae kaubwai. E reke reireiara ae karaunano man te rinerine aei. Tao e kona n ae ti aki rangi n taui nakoa aika kakannato ke e aki rangi n rietata ara reirei. Ma e riai anne bwa e na anganira te namakin ae ti aki tau n tataekina ana taeka te Atua? Bon tiaki ngaia anne! E kona Iehova ni kataubobongaira bwa ti na tataekina ana rongorongo, e ngae naba ngkana ti na karaoia n taabo aika a mwaiti kangaanga iai. Kioina ngke anne raoi te bwai are e karaoia Iehova ibukin Amota, e manena ngkanne bwa e na katotongaki aroaron te burabeti ane ninikoria anne irouia te koraki ake a kan tataekina ana taeka te Atua ma te ninikoria.
4. Bukin tera bwa e kangaanga iroun Amota te nako n taetae ni burabeti i Iteraera?
4 E tua Iehova nakon Amota ni kangai: “Naako taetae ni burabeti nakoia au aomata aika Iteraera.” (Amota 7:15) E kangaanga te mwioko anne. N te tai anne, ao a rau kaain te tautaeka n uea ae Iteraera ae kaainaki irouia baronga ake tebwina, a mweeraoi, ao a kaubwai naba. A mwaiti aika iai aia ‘auti ibukin tain te kamwaitoro’ n ikotaki naba ma aia ‘auti ibukin tain te kabuebue’ ake a karaoaki tiaki man te bokaboka, ma man “atibu aika tataki” aika bobuaka. Iai bwain aia auti tabeman aika moa n raraoi aika katamaroaki n te aiwere, ao a momoi ni wain aika karaoaki mani “neia aika rerei.” (Amota 3:15; 5:11) Ibukin anne, a mwaiti aika a aki kani bwerengaki n te rongorongo. Ni koauana, te tabo are e mwiokoaki Amota bwa e na mwakuri iai, e kona n titeboo ma taabo ake a mwiokoaki iai tabeman i buakora bwa a na uarongorongo iai.
5. Baikara bwaai aika aki-riai ake a karaoaki irouia tabeman tibun Iteraera?
5 E aki kairua ibukia tibun Iteraera bwa e na reke aia bwaikoraki. Ma iai tabeman tibun Iteraera aika a karekei kaubwaia rinanon te babakanikawai. Aomata aika kaubwai, a “karawawataia akana akea aia bwai,” ao a “kamanatuaia akana a kai nanoia.” (Amota 4:1) Taani bitineti aika korakora, taani moti, ao ibonga, a ira naba buakon iraeakin aia bwai aomata aika a kainnano. Ti na oki rikaaki nakon taai ake rimoa ao n noria bwa tera are a karaoia mwaane aikai.
E Riaoaki Ana Tua te Atua
6. A kanga taani bitineti aika I-Iteraera ni babakanikawai nakoia aomata?
6 Ti na nora moa taekan te tabo ni mwakete. Taani bitineti aika kewetaia iai, a “kauarerekea te eba, ma ni kaababaka te tiekera,” ao ni kaboonakoi naba “tamruruni uita.” (Amota 8:5, 6) A babakanikawai taani bitineti nakoia taani kaboo aia bwai, ni mwaitin are a kabooa nakoia, boona e rangi ni bobuaka, ao e aki raoiroi naba aia bwai are a anga nako. Imwin aia mwakuri ni babakanikawai taani bitineti aikai, are a bon rotaki buaka iai kainnano, a nang bae ngkanne kainnano aikai ni kabooia nako bwa tooro. Imwina, taani bitineti aikai, a kabooia kainnano ni boon “kauu ni wae.” (Amota 8:6) Iangoa anne! A taraiia raoia n I-Iteraera taani bitineti akana a mwangainrang akanne, bwa akea manenaia, kaanga ai aron te kauniwae! Ai korakora ra aron kamaamaeakiia kainnano, ao ai kakaiaki ra uruakan ana Tua te Atua iai! Ma e ngae n anne, taani bitineti aikai, a kawakina “te tabati.” (Amota 8:5) Eng, bon aomata aika taraaki bwa aongkoa a taua te Aro, ma tii mai tinanikuia.
7. E a kanga n angaraoi irouia taani bitineti aika I-Iteraera bwa a na urua ana Tua te Atua?
7 A kanga taani bitineti aikai n aki katuuaeaki ibukin uruakan ana Tua te Atua are e kangai: “Ko na tangira raom n ai aron tangiram i bon i roum”? (Nakoaia Ibonga 19:18) A aki katuuaeaki iai ibukina bwa te koraki ake a riai ni boutokaa te Tua, aika taani moti, bon raoia naba ni waaki ni kakeru. Ni mataroan te kaawa ike e karaoaki iai te moti, ao taani moti aikai, ‘a ananaa te mwane n anai naano ao n rairiia nako akana akea aia bwai.’ A mwamwanaia aomata aika raarikin ni kekeweiia, n onean mwin are a na kamanoia ao ni buokiia. (Amota 5:10, 12) A aki mutiakina naba ana Tua te Atua taani moti aikai.
8. Te kairua raa are a baka n aki noria ibonga ake a bubuaka?
8 Tera are a karaoia ibongan Iteraera n te tai anne? Ni kaekan anne, ti riai n iangoa are karaoaki n te tabo teuana. Noria bwa baikara buure ake a karaoi ibonga “ni maneaban Atuaia”! E taku te Atua rinanon Amota: “A na uaia n nako te mwane ma tamana nakon te nikiranroro ae ti temanna, ba a na kamatauninga arau ae tabu.” (Amota 2:7, 8) Iangoa anne! Te karo ae kaain Iteraera ao natina te mwaane, a wene ni bure ma te aine ae kaakaboaki ae tii temanna. Ao ibonga ake a buakaka akekei, a baka n aki nora te wene ni bure aei!—Nakoaia Ibonga 19:29; Te Tua-Kaua 5:18; 23:17.
9, 10. Tera ana Tua te Atua are a urua tibun Iteraera, ao tera irekerekena ma ara tai aikai?
9 E taku Iehova ni kaineti ma te mwakuri ae bure riki teuana: “A wene i rarikini baonikarea ni kabane i aoni kunnikai aika anaki ba bwai ni kakoauai taeka, ao a momoi ni maneaban Atuaia n aia wain aika katuaeaki.” (Amota 2:8) E koaua bwa angiia ibonga ao aomata, a aki kubara naba te tua are e koreaki n Te Otinako 22:26, 27, are e taekinaki iai bwa ngkana e anaaki te kunnikai bwa te bwai ni kakoaua ibukin te taarau, ao e na manga kaokaki imwain te tairiki. Ma n onean mwin anne, a kabongana te rabuna anne n tekateka i aona ngke a karaoa aia baka n amwarake ao ni momooi nakoia anti aika kewe. A kabongana te mwane are a anaia mairouia kainnano ibukin tuuaaia, ni kabooa iai te wain ao ni moi iai ngkana a karaoa aia bukamaru ni kewe ibukin aia Aro. A a rangi n raroa nako man te taromauri ae itiaki!
10 A urui kaetieti aika uoua aika kakannato n te Tua, are a na tangira Iehova ao a na tangiriia naba raoia. Mangaia are e a kanakoa Amota te Atua bwa e na kaota buakakan aia aki-kakaonimaki. Ni boong aikai, kaain te aonnaba aei, n ikotaki ma kaain Aaro aika aongkoa Kristian ngaiia, a kaotiota aroaroia I-Iteraera ngkoa ni babakanikawai. E ngae ngke iai tabeman aika kaubwai, ma a mwaiti aika a uruaki aroia ni kaineti ma te mwane ao a karawawataki, n aia mwakuri aika aki-raraoi taani bitineti, taan tautaeka, ao Aaro aika kewe. Ma e tabeaianga Iehova irouia te koraki ake a rawawata ao ake a kairaki bwa a na ukoukoria. Mangaia are e mwiokoia ana toro ni boong aikai bwa a na karaoa te mwakuri ae ai aron are iroun Amota, ae tataekinan Ana taeka ma te ninikoria.
11. Tera ae ti kona n reiakinna man ana katoto Amota?
11 Ibukina bwa iai bwaai aika titeboo n ara mwakuri ma ana mwakuri Amota, ao ti na rangi ni kakabwaiaki man iaiangoan ana katoto. Ni koauana, e kaotia nakoira Amota (1) bwa tera ae ti riai n uarongorongoia, (2) arora ae ti riai n uarongorongo iai, ao (3) bukin tera bwa a aki kona taani kakaaitaraira ni katoka ara mwakuri n uarongorongo. Ti na rinanon teuana imwin teuana ni baikai.
Ti na Kanga ni Kakairi Iroun Amota
12, 13. E a kanga Iehova ni kaotia bwa e aki kukurei irouia tibun Iteraera, ao tera aroia nakoina?
12 Ngkai Ana tia Kakoaua Iehova ngaira, ti tabeakina raoi ara mwakuri ni Kristian ae tataekinan te Tautaeka n Uea, ao te mwakuri ni karikiia aomata bwa taan rimwin Kristo. (Mataio 28:19, 20; Mareko 13:10) Ma e ngae n anne, ti tataekina naba ana kauring te Atua, n aron Amota are e taekinna bwa e na motiki taekaia te koraki ake a bubuaka Iehova. N te katoto, e kaotia Amota 4:6-11 bwa Iehova, e kaokioka taekinan aki-kukureina irouia Iteraera. E angania aomata “te kainnano ngkai akea te amarake,” e “taua te karau” mairouia, ao e oreiia “n te ang n roongo ma te bwebwe,” ao ni karokoa i aoia “te aoraki ae kamamate.” A raraoma I-Iteraera ni baikai? E taku te Atua: “Kam aki okirai naba.” Ni koauana, a okioki n rawa tibun Iteraera nakon Iehova.
13 E katuuaia tibun Iteraera Iehova aika rawa n rairi nanoia. Ma a kauringaki moa n te taetae ni burabeti. E taku te Atua ni kaineti ma anne: “E na bon aki karaoa te bwai teuana te Uea ae Iehova, ngkana e aki kaota moa nanona ae raba nakoia ana toro aika burabeti.” (Amota 3:7) E a tia te Atua ni kaotia nakon Noa taekan te Ieka are e nang roko, ao n tuangnga bwa e na mutiakina te kauring. N aron naba anne, e tuanga Amota Iehova bwa e na anga te kabanea ni kauring. E kananokawaki bwa e rawa te natannaomata ae Iteraera ni mutiakina te rongorongo mairoun te Atua ao a kabwaka ni karaoa nanona ae riai.
14. Tera te bwai ae e titeboo rikina n ana tai Amota ao ara tai aei?
14 Akea te nanououa bwa ko kakoauaa ae iai aroaro tabeua aika kamimi aika a riki n ana tai Amota ao n ara tai naba aikai. E taetae ni burabetinna Iesu Kristo bwa a na riki kangaanga aika bati n tain te toki. E taekina naba te mwakuri n uarongorongo ni katobibia te aonnaba. (Mataio 24:3-14) Ma n aron ana bong Amota, angiia aomata a aki mutiakin taiani kanikina ibukin taai aikai ao a rawa nakon rongorongon te Tautaeka n Uea. E na titeboo rekenikaia te koraki aei ma are a kaaitara ma ngaai tibun Iteraera. E kauringia Iehova ni kangai: “Ko na katauraoiko ba ko na bo ma Atuam.” (Amota 4:12) A kaitiboo ma te Atua rinanon motikan taekaia, ngke e tauaki aia kaawa irouia I-Aturia. Ni boong aikai, te aonnaba ae buakaka aei, e na ‘boo ma te Atua’ n Aremaketon. (Te Kaotioti 16:14, 16) Ma ngkai e waaki nako ana taotaonakinnano Iehova, ao ti kaungaia aomata aika mwaiti n aei: “Ukoukora Iehova, ao kam na maiu.”—Amota 5:6.
Kaitiboora ma Waaki ni Kakaaitara n Aron Amota
15-17. (a) Antai Amatia, ao tera arona nakon ana taeka Amota ake e taekin? (b) Baikara rongorongo ake e kabonganai Amatia n eekanako iai Amota?
15 Ti kona ni kakairi iroun Amota tiaki tii n te bwai are ti tataekinna, ma n arora naba n uarongorongo. E katuruturuaki anne ni mwakorona 7, ike ti a tuangaki iai taekan te ibonga are e taekinaki ni moan te kaongora aei. Bon “Amatia are ibongani Beta-era.” (Amota 7:10) Kaawan Beta-era bon nibwan aia Aro Iteraera ake a kitana te koaua, ike e a taromauriaki iai te kao te teei. Amatia boni ngaia te ibonga n te Aro n te kaawa anne. Tera arona nakon ana uarongorongo Amota ma te ninikoria?
16 E tuanga Amota Amatia ni kangai: “Ngkoe ae te tia matairiki, naako biribiri nakon te aba are Iuta, ao kakangi berena iai, ma n taetae ni burabeti iai: ma ko na tai manga taetae ni burabeti i Beta-era: ba ana tabo te uea ae te tabo ae tabu, ao bon te auti n uea.” (Amota 7:12, 13) Ai aron ae e kangai Amatia: ‘Nakon mwengam! Bon iai oin ara Aro.’ E kataia naba ni kaira te tautaeka bwa e na katoka ana mwakuri nako Amota, ngke e tuanga te Uea are Ieroboam II ni kangai: “E kakarabakau Amota n ekiko nako i buakon te bata are Iteraera.” (Amota 7:10) Eng, e kabuakakaa Amota Amatia ni bukinna bwa e eeka nako te tautaeka! E tuanga te Uea Amatia ni kangai: “Ba e taetae Amota ni kangai, Ane e na mate Ieroboam n te kabaang, ao a na bon tai kairaki nako n taenikaiaki Iteraera mai aon abaia.”—Amota 7:11.
17 Man taeka akana tenua akanne, ao e karaoi iai bukibuki ni kewe Amatia. E taku: “Ba e taetae Amota ni kangai.” Ma e bon tuai n taekinna Amota bwa ngaia nibwan te taetae ni burabeti. N onean mwin anne, e aki toki ni kangai: “E kangai ana taeka Iehova.” (Amota 1:3) E taekinaki ae aongkoa e kangai Amota: “E na mate Ieroboam n te kabaang.” Ma n aron ae e koreaki n Amota 7:9, ao e a tia Amota n taetae ni burabetina aei: “N na tei rake [Ngai ae Iehova] n eka nako te bata are Ieroboam n te kabaang.” E a tia te Atua ni kaman taekina aei ibukin ‘batan’ Ieroboam ae taekaia natina ao tibuna nako. Irarikin anne, e taku Amatia bwa e taekina ae kangai Amota: ‘A na bon tai kairaki nako n taenikaiaki Iteraera mai aon abaia.’ Ma e burabetinna naba Amota bwa ngkana iai tibun Iteraera ae e okira te Atua, ao e na boni kakabwaiaki. E teretere bwa e kabwaouaa te rongorongo Amatia bwa e aonga ni kairoroa iai katokan ana mwakuri n uarongorongo Amota.
18. Baikara bwaai aika a titeboo ni kaineti ma bwaai ake a kabonganaki iroun Amatia ao te koraki ake a abeanaki irouia taani kairiri n Aaro ni boong aikai?
18 Ko nori bwaai aika titeboo ni kaineti ma bwaai ake e kabonganai Amatia ao te koraki ake a abeanaki irouia taani kakaaitaraia ana aomata Iehova ni boong aikai? N aron Amatia are e kataia ni kaina wiin Amota, ibonga, mataniwin Aaro aika kakannato, ao baatuan ara bong aikai, a kataia naba ni katoka aia mwakuri n uarongorongo ana toro Iehova. E kewetaia Amatia ni bukina Amota bwa aongkoa e eeka nako te tautaeka. Ni boong aikai, tabeman taani kairiri n te Aro a kabuakakaia naba Ana tia Kakoaua Iehova, bwa aongkoa a a riki bwa taan aki karaua te mweeraoi nakoia aomata. Ao n aron Amatia are e tuanga te uea buokana ni kaitaraa Amota, a aki toki naba taani kairiri n te Aro ni kawariia kaain te tautaeka ibukin boutokaia ni bwainikirinia Ana tia Kakoaua Iehova.
A Aki Kona ni Katoka Ara Mwakuri n Uarongorongo Taani Kaaitaraira
19, 20. Tera aron Amota nakon ana kakaaitara Amatia?
19 Tera aron Amota nakon ana kaaitara Amatia? Te moanibwai, e titirakina moa te ibonga ni kangai: “Ko na tai taetae ni burabeti n ekiia nako Iteraera.” E aki tabwara ana burabeti te Atua ae ninikoria aei, ma e a taekina naba te rongorongo ae e aki kan ongora iai Amatia. (Amota 7:16, 17) E aki maaku Amota. Ai bon tamaroa ra te katoto aei ibukira! Ngkana ti taekina ana taeka te Atua, ti na ongeaba nakon Atuara, e ngae naba ngkana aomata n aaba tabeua a katotonga aron Amatia, ni kauekea bwainikirinara ae korakora. Ti na teimatoa n taekina aei n aron Amota: “E kangai ana taeka Iehova.” Ao a na aki kona taani kakaaitaraira ni katoka ara mwakuri n uarongorongo, ibukina bwa “e mena bain te Uea [Iehova]” iroura.—Mwakuri 11:19-21.
20 E riai Amatia ni kaman ataia bwa akea manenan ana mwakuri ni kakamaaku. E a kaman kabwarabwaraa bukina Amota ngkai akea temanna i aon te aba ae e kona ni katokia man tataekinan te rongorongo, ao anne te katenua ni bwai ae ti riai n iaiangoia. N aron are taekinaki n Amota 3:3-8, e kabonganai iai titiraki Amota ma kabotau aika a kaotia bwa bwaai aika riki, a bane n iai bukin rikiia. Imwina e karaoa te kabotau n aron aei: “E a tia ni bekorara te raian, ai antai ae na aki maku? E a tia n taetae te Uea ae Iehova, ai antai ae na aki taetae ni burabeti?” Titeboo ma e tuangiia taan ongora Amota ni kangai: ‘N aron ae kam aki kona ni katoka maakumi ngkana kam ongo bekoraran te raian, ao ai arou naba bwa I aki kona ni katoka tataekinan ana taeka te Atua, kioina ngke I a tia n ongo ana tua Iehova bwa N na taekinna.’ Maakan te Atua, ke te karinerine ae bati ibukin Iehova, e kaira Amota bwa e na ninikoria n taetae.
21. Tera arora nakon ana tua te Atua ae ti riai n tataekina te rongorongo ae raoiroi?
21 Ti ataa naba ana tua Iehova ibukin te uarongorongo. Tera arora nako iai? Man ana ibuobuoki Iehova ao ti tataekina Ana taeka ma te ninikoria, n aron Amota ma taan rimwin ngkoa Iesu. (Mwakuri 4:23-31) Bwainikirinara are e ueke mairouia taani kakaaitaraira, ke aroia aomata n aki kani bwerengaki, e aki kona ni kaini wiira. A ingainga nanoia Ana tia Kakoaua Iehova ni katobibia te aonnaba, n aron Amota, ao a kairaki bwa a na teimatoa n tataekina te rongorongo ae raoiroi ma te ninikoria. Iai mwiokoara bwa ti na kauringia aomata taekan rokon ana motikitaeka Iehova. Tera ae e irekereke ma te motikitaeka aei? E na kaekaki te titiraki anne n te kaongora are imwina.
Tera Am Kaeka?
• Baikara aroaro ake e kaaitara ma ngaai Amota ngke e karaoa mwiokoana mairoun te Atua?
• Tera ae ti riai n tataekinna n aron Amota?
• Ti riai ni karaoa ara mwakuri n uarongorongo, ma te kaantaninga raa?
• Bukin tera bwa a aki kona ni katoka ara mwakuri n uarongorongo, taani kakaaitaraira?