E Na Ruonia Aika Buakaka Ana Motikitaeka Iehova
“Katauraoiko ba ko na bo ma Atuam.”—AMOTA 4:12.
1, 2. Bukin tera bwa ti onimakina ae te Atua e na katoka te buakaka?
E NA katoka te buakaka Iehova ma te karawawataki i aon te aba aei, ke e na aki? E tau n iangoaki te titiraki aei ngkai ti a mena ni moan te ka-21 n tienture. N taabo nako, ti nori bwaai aika kaotia bwa a rangi n iowawa aomata nakoia raoia n aomata. Ai kaantaningaki ra iroura te tai are e nang akea iai te iowawa ma te kakeru, ao te babakanikawai n te aonnaba!
2 Te rongorongo ae kakukurei, bwa ti kona n onimakina Iehova n aki nanououa bwa e na boni katoka te buakaka. Aroaron te Atua aika raraoi a riki bwa bwaai ni kakoaua ae kaotia bwa e na bon motiki taekaia aomata aika bubuaka. E eti Iehova ao e kaetitaeka n ae riai. E tuangira Ana Taeka ni kangai n Taian Areru 33:5: “E tatangira te raoiroi ma te kaetitaeka ae riai.” E taku naba te areru teuana: “E riba te aomata ae buakaka [Iehova].” (Taian Areru 11:5) E na aki teimatoa Iehova ae te Atua ae moan te mwaaka ae taatangira te eti ao te kaetitaeka ae riai, ni kariaia te bwai ae ribaia bwa e na waakinako n aki toki.
3. Tera ae e na kamatataaki ngkana e iangoaki riki ana taetae ni burabeti Amota?
3 Iangoa riki bukina teuana ae ti koaua iai bwa e na kamaunaa te buakaka Iehova. E kakoauaki naba aei n rongorongon ana mwakuri n taai ake rimoa. Ana katoto Iehova aika raraoi ma anuana are e teimatoa ni kaotiotia ni kaineti ma aomata aika buakaka, a kuneaki ni bokin te Baibara ae Amota. A na kamatataaki bwaai aika tenua ni kaineti ma ana motikitaeka te Atua, ngkana e iangoaki riki ana taetae ni burabeti Amota. Te moan, e motikaki taekaia aomata n ae riai. Te kauoua, akea ae kona ni biri nako mai iai. Ao te katenua, e onoti ana motikitaeka Iehova nakoia aomata aika kaakaraoa ae buakaka, ma e nanoangaia aomata aika raoiroi aika raraoma ni koaua.—I-Rom 9:17-26.
A Motikaki Taekaia Aomata n ae Riai
4. E kanakoa nakea Amota Iehova, ao tera bukina?
4 N ana bong Amota ao a a kaman bwenaua Iteraera nakon tautaeka n uea aika uoua. Teuana, bon te tautaeka n uea are i maiaki are Iuta are kaainaki irouia baronga aika uoua. Are teuana, bon te tautaeka n uea are i meang are arana Iteraera, are kaainaki irouia baronga aika tebwina. E mwiokoa Amota Iehova bwa e na beku bwa te burabeti, ni kamwananga man ana kaawa are i Iuta nako Iteraera. Ikekei are e na kabonganaki iai iroun te Atua bwa te tia tataekina ana motikitaeka.
5. E moan taetae ni burabetiia Amota taekan motikan taekaia natannaomata raa, ao tera bukina teuana ae e riai iai ni karekeaki kaiia iroun te Atua?
5 E aki moana ana mwakuri Amota n tataekina ana motikitaeka Iehova nakoia kaain te tautaeka n uea ae Iteraera are i meang, ake a aki kakaonimaki. Ma e moanna mairouia natannaomata aika onoua ake a uakaan, n taekina ana motikitaeka te Atua nakoia. Natannaomata aikai bon Turia, Biritia, Turo, Etom, Ammon, ao Moaba. Ma te koaua bwa e riai ni karekeaki kaia iroun te Atua? E bon riai. Bwa teuana te bwai, a bon rangi ni kairiribai nakoia ana aomata Iehova.
6. Bukin tera ngkai e taku te Atua bwa e na karekea kaia kaain Turia, Biritia ao Turo?
6 N te katoto, e kabuakakaia kaain Turia Iehova kioina ngke “a tia ni bainikirinia kaini Kireata ma te ioawa.” (Amota 1:3, BK) A kuri abaia I-Iteraera kaain Turia n taua mai Kireata, ae mena i mainikun te Karaanga are te Ioretan, ao a bwainikirinia ana aomata te Atua iai n te aro are e a kakaiaki ikoakiia. Ao tera aroia kaain Biritia ao Turo? A bure kaain Biritia ngke a kairiia nako tibun Iteraera bwa taenikai, ao a kabooia nako nakoia kaain Etom. Tabeman I-Iteraera a reke irouia kaain Turo aika taani kaboonakoia aomata bwa kaaunga. (Amota 1:6, 9) Iangoa aron kaboonakoaia ana aomata te Atua bwa kaaunga! Maroaka ae e na boni karokoa iai ana rekenikai Iehova i aon Turia, Biritia ao Turo.
7. Tera te bwai ae a katiteuanaki iai Etom, Ammon, ao Moaba, ma tibun Iteraera, ma tera aroia nakoia tibun Iteraera?
7 Iai te bwai ae a katiteuanaki iai kaain Etom, Ammon, ao Moaba ma Iteraera. Natannaomata aika tenua aikai bon aia koraki tibun Iteraera. A riki kaain Etom mairoun Aberaam rinanon bwebwen Iakoba are Etau. Titeboo ngkanne ma bon tariia kaain I-Iteraera. Kaain Ammon ma Moaba boni kanoan ai natin Aberaam are Rota. Ma a kaotiota te tangira kaain Etom, Ammon, ao Moaba nakoia tariia aika tibun Iteraera? A bon aki! E aki nanoanga “tarina” Etom, ma e kabongana te kabaang ni kaitaraa iai, ao kaain Ammon a rangi n iowawa nakoia taenikain I-Iteraera. (Amota 1:11, 13) E ngae ngke e aki taekina aroia kaain Moaba Amota n akiakonia ana aomata te Atua, ma e abwabwaki karakinaia rimoa ni kaaitaraia I-Iteraera. E na kakaiaki katuuaeakia natannaomata akana tenua akanne. E na kamaunanakoia Iehova n te ai.
Akea ae Kona ni Birinako man Ana Motikitaeka te Atua
8. E aera ngkai a aki kona ni katania natannaomata ake onoua ake a uakaan ma Iteraera, man ana motikitaeka te Atua?
8 E teretere bwa natannaomata ake onoua ake a moan taetae ni burabetinaki iroun Amota, a bon riai n anganaki motikan taekaia mairoun te Atua. Irarikina, akea naba aia konaa ni katania mai iai. Onoua ana tai Iehova n okioki n taekini taeka aika ai aron aikai n Amota 1:3 nakon 2:1: “N na aki raira nako karekeani kaina.” N aron are e taekinna, e boni karekei kaiia natannaomata aikai. A kakoauaki n rongorongon rimoa bwa a boni bane ni kabuanibwai botannaomata aikai. Bon akea ae maiu mai buakoia natannaomata aika aua aika Biritia, Moaba, Ammon ao Etom.
9. Tera te bwai are e bon tau ni karekeaki nakoia kaain Iuta, ao bukin tera?
9 Ana taetae ni burabeti riki Amota, e kaineti nakon te natannaomata ae te kaitiua, are bon Iuta. A na boni bae ni kubanako kaain ana tautaeka n uea Iteraera are i meang ake a ongo ana taetae ni burabeti Amota, bwa e a taekina motikan taekan aia tautaeka kaain Iuta. Bukin tera ngkai a bon tau kaain Iuta ni motikaki taekaia n te aro ae buakaka aei? E taku Amota 2:4: “Kioina ngkai a rawa nakon ana tua Iehova.” E aki mwaninga Iehova taekan aroia ni kakeaa ana Tua. E taetae ni burabetiia ae kangai Iehova n Amota 2:5: “N na kanakoa te ai nako aon Iuta, ao e na kang autin Ierutarem ake bareti.”
10. Bukin tera ngkai e aki kona ni katanna Iuta man karekeani kaina?
10 A bon aki kona ni katania kaain Iuta ake a aki kakaonimaki man te rekenikai arei. E taku Iehova n te kaitiua n tai: “N na aki raira nako karekeani kaiia.” (Amota 2:4) E a katuuaeaki Iuta ngke e a kamaunaki irouia kaain Baburon n 607 B.C.E. Ti a manga noria naba ikai bwa a bon aki kona aomata aika buakaka ni kataniia man ana motikitaeka te Atua.
11-13. E kaineti riki ana taetae ni burabeti Amota nakoia te natannaomata raa, ao baikara karawawata ake a kaakaraoaki iai?
11 E a tia n taekina ana motikitaeka Iehova te burabeti ae Amota ibukia natannaomata aika itiua aikai. Ane taku bwa e a bane ana taetae ni burabeti Amota, ao e kairua. Moan te bati riki ana taetae ni burabeti irarikin anne! Mwiokoana ae kakawaki riki, e na taekina te motikitaeka ae kabuakakaia kaain ana tautaeka n uea Iteraera are i meang. E tau naba Iteraera ni motikaki taekana iroun te Atua ibukina bwa a riao buakakan aroaroia kaaina ao a aikoa karaoa nanon te Atua.
12 Ana taetae ni burabeti Amota e katereterea te karawawataki ae e a riki n taabangaki i aan te tautaeka n uea ae Iteraera. E taku Amota 2:6, 7 ni kaineti ma anne: “E kangai ana taeka Iehova: I bukin aia bure Iteraera aika tenua, eng, i bukin aua, ao N na aki raira nako karekeani kaiia; ba kioina ngke a kaboia nako akana raoiroi n te tirewa, ao a kaboa nako te aomata ae akea ana bwai n te kau: aika a toubekai atuia akana aki kaubwai ba kaanga bubun aontano, ma n rairi nako kawaiia akana nimamanei.”
13 A kabooaki nako aika raoiroi ibukin “te tirewa,” are tao nanona bwa a kamaraaki atoia taani moti n te mwane n anainano, ao a katuuaeia aomata aika akea aia bure iai. A kabooia nako aomata aika akea aia bwai taani kataarau, ni mwaitin te mwane ae tau ibukin kabooan “te kau,” tao ibukin aia taarau aika uarereke. A ingarake ke a ingainga nanoia mwaane aika a aki tatangira aikai, n toubekai atuia “akana aki kaubwai” n te aro are a kaon atuia aomata ni bubun aontano, are kaotan te rawawatannano, te nanokawaki, ke te kamaamaeaki. E a taabangaki te babakanikawai n te aro are a aikoa kona ni kaantaninga reken te kaetitaeka ae riai “akana nimamanei.”
14. Te koraki raa mai buakoia kaain ana tautaeka n uea Iteraera are kaainaki irouia baronga ake tengaun ake a bwainikirinaki?
14 Taraia bwa antai aika a karawawataki iai. Bon aomata aika raoiroi, a raarikin, a mangori, ao a nimamannei. E taekinaki n ana Tua Iehova nakoia tibun Iteraera bwa e riai ni kaotiotaki te nanoanga nakoia te koraki ake a aki konabwai ao ake a kainnanoa buokaia. A karawawataki n te aro ae kakaiaki aomata ake a mena i aan te tautaeka n uea are Iteraera are kaainaki irouia baronga ake tengaun.
“Katauraoiko ba Ko na Bo ma Atuam”
15, 16. (a) Bukin tera ngkai a kauringaki I-Iteraera ae kangai, “Katauraoiko bwa ko na bo ma Atuam”? (b) E kanga Amota 9:1, 2 ni kaotia bwa a aki kona ni karabaia aika buakaka man ana motikitaeka te Atua? (c) Tera ae riki nakon ana tautaeka n uea Iteraera are kaainaki irouia baronga ake tengaun n 740 B.C.E.?
15 Kioina ngkai e a taabangaki te wene ni bure ao buure riki tabeua i Iteraera, e bon riai ngkanne bwa e na kauringia taani karitei te burabeti ae Amota ni kangai: “Katauraoiko ba Ko na Bo ma Atuam.” (Amota 4:12) A aki kona ni birinako I-Iteraera aika a aki kakaonimaki man ana motikitaeka te Atua, ibukina bwa ai ana kawanua n tai Iehova n taekina ae kangai: “N na aki raira nako karekeani kaiia.” (Amota 2:6) E taku naba te Atua nakoia te koraki ake a buakaka ake a kataia ni karabaia: “Akea temanna mai buakoia ae na biri nako, ao akea naba temanna mai buakoia ae na rawea maiuna. Ngkana tao a boni keniken nako Tiore, ao e na anaiia baiu maiai; ao ngkana tao a rierake nako karawa, ao N na karuoia maiai.”—Amota 9:1, 2.
16 A aki kona ni birinako aika buakaka man ana motikitaeka Iehova ngkana a “keniken nako Tiore,” ae nanonaki iai bwa a karabaia i aan tano. Ke ni birinako man ana motikitaeka te Atua n “rierake nako karawa,” are nanonaki n te karabaraba riaon maunga ake a ririeta. E mataata ana kauring Iehova bwa bon akea te tabo ni karabaraba are e aki kona n roko iai. Aroaron te Atua ae te kaetitaeka ae riai, e nanonna bwa e na bon motikaki taekan te tautaeka n uea ae Iteraera irouna. Ao e bon roko te tai anne. N 740 B.C.E., tao 60 te ririki imwin korean ana taetae ni burabeti Amota, ao e a bwaka ana tautaeka n uea Iteraera iroun Aturia.
E Kakaonoti Ana Motikitaeka te Atua
17, 18. Tera ae kaotia Amota mwakoro 9 ni kaineti ma ana nanoanga te Atua?
17 E buokira ana taetae ni burabeti Amota n noria bwa e bon eti n taai nako ana motikitaeka te Atua, ao akea ae kona ni birinako mai iai ngkana a buakaka. Ma e katereterea naba te boki ae Amota bwa e kakaonoti ana motikitaeka Iehova. E kona ni kuneia aika buakaka te Atua ao ni motiki taekaia n aki ongeia bwa te tabo raa are a karabaia iai. E kona naba ni kuneia aika raraoma ao a karaoa ae eti, ake te koraki ake e kan nanoangaiia. E kamatataaki raoi aei n te aro ae rangi n tamaroa, ni kabaneani mwakoron te boki ae Amota.
18 E taku Iehova n Amota mwakoro 9, kibuna 8: “N na bon aki kamauna te bata are Iakoba ni kabanea.” E taekinaki ni kibuna 13-15 BK, bwa e berita Iehova bwa e na ‘kaokiia ana aomata aika taenikai.’ A na nanoangaki ao a na kukurei n rau ma ni mweeraoi. E berita Iehova bwa ‘e na ooaki iai te tia tai iroun te tia bwarau.’ Iangoa aron tiranakon te bwai ae e na taiaki, n te aro are e a aki reke ikotakin tabeua mai iai, bwa a ooaki ni manga rokon tain kamarauan te tano ao tain kabwebwean te koraa!
19. Tera are riki nakoia tabeman mai buakoia I-Iteraera ao I-Iuta?
19 E kona n taekinaki bwa e onoti ana motikitaeka Iehova nakoia kaain Iuta ao Iteraera, ibukina bwa a nanoangaki te koraki aika raraoma ni koaua. Ni kakoroan bukin te taetae ni burabeti are e taekinaki n Amota mwakoro 9, ao a a okirikaki nikiraia I-Iteraera ma I-Iuta man tautoronakia i Baburon n 537 B.C.E. A a manga kaoka aron te taromauri ae itiaki n okiia nako abaia are tangiraki irouia. A a manga katei aia auti ao n uniki aia kurebe ma aia oo-n-aroka ma te rau.
E na Bon Roko Ana Motikitaeka Iehova ae Matoatoa!
20. Tera ae riai ni karaui nanora n rongorongon te motikitaeka are taekinna Amota?
20 Iangoan ana motikitaeka te Atua are e taekinna Amota, e riai ni karaui nanora bwa e na boni katoka te buakaka Iehova n ara bong aikai. E aera bwa ti na kakoauaa aei? Bukina ae te moan, bwa ana mwakuri rimoa ake e karaoi nakoia aomata aika buakaka, a kaotii naba baika e na karaoi n ara tai aei. Te kauoua, motikan taekaia kaain ana tautaeka n uea Iteraera aika buakaka iroun te Atua, e kakoauaa bwa e na kamaunaia naba Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia, are karoton mwakoron “Baburon are kakanato,” ae taekaia Aaro aika kewe n te aonnaba.—Te Kaotioti 18:2.
21. Bukin tera ngkai a tau ni karekea te motikitaeka ae matoatoa mairoun te Atua Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia?
21 Akea te nanououa bwa a bon riai ni karekea te motikitaeka ae matoatoa mairoun te Atua, Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia. E rangi n teretere aroni waakin aia Aaro aika rangi ni bubuaka, ao aroaroia naba kaaina. A bon tau Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia n ikotaki ma nikiran ana aonnaba Tatan, ni karekeaki kaia n ana motikitaeka Iehova. Bon akea naba mai buakoia ae kona ni birinako mai iai, bwa ngkana e a boo tain te motikitaeka ao e kangai ana taeka Amota ni mwakoro 9, kibuna 1: “Akea temanna mai buakoia ae na biri nako, ao akea naba temanna mai buakoia ae na rawea maiuna.” Eng, n aki ongeia bwa te tabo raa ae a na karabaia iai akana buakaka, ma e na boni kuneia naba Iehova.
22. Baikara bwaai aika kabwarabwaraki ni kaineti ma ana motikitaeka te Atua aika teretere n te 2 I-Tetaronike 1:6-8?
22 E bon riai n taai nako ana motikitaeka te Atua i aoia aomata aika buakaka, akea ae kona ni birinako mai iai, ao e kakaonoti. E kona ni kakoauaki aei man ana taeka te abotoro Bauro ae kangai: “E riai iroun te Atua te manga angania ake a karawawataingkami te rawawata, ao te anganingkami ngkami akana kam karawawataki te motirawa ma ngaira, ngkana E kaotaki mai karawa te Uea are Iesu ma anerani mwakana n te ai ae ura mwaka, ni kareke kaiia ake a aki ata te Atua, ma ake a aki ira nanon euangkerion are Uea are Iesu Kristo.” (2 I-Tetaronike 1:6-8) “E riai iroun te Atua” bwa e na kabooa mwin aia mwakuri te koraki ake a tau ni karekea te motikitaeka ae matoatoa, ibukin aroia ni karawawataia ana aomata aika kabiraki. A na bon aki kona ni katania man te motikitaeka anne, bwa a na bon aki kamaiuaki aika buakaka ‘ni kaotakin Iesu ma anerani mwaakana n te ai ae ura mwaaka.’ E na kaonotaki naba ana motikitaeka te Atua n te aro are e na “kareke kaiia ake a aki ata te Atua, ma ake a aki ira nanon” ana euangkerio Iesu. A na kabebeteaki nanoia aomata aika tangira te Atua ake a karawawataki, ngkana e a roko ana motikitaeka te Atua.
Te Kaantaninga ae Raoiroi Ibukia Aomata Aika Eti
23. Tera te kaantaninga ao te karaunano ae kona n reke man te boki ae Amota?
23 E rangi ni kakukurei ana taetae ni burabeti Amota bwa e kaota te kaantaninga ae raoiroi, ao e karaui nanoia aomata aika raoiroi. N aron ae taetae ni burabetinaki n ana boki Amota, e aki bane ni kamaunaia ana aomata Iehova n taai ake rimoa. E kaokiia naba taenikain I-Iteraera ao I-Iuta nako abaia, ao e kakabwaiaia ni kabatiaan te rau ao te mweeraoi. Tera nanon aei ni kaineti ma ara bong aikai? E kamataataira bwa n tain ana motikitaeka te Atua e na boni kuneia te koraki ake a buakaka Iehova n taabo ake a karabaia iai, ao e na kamaiuia te koraki n tatabemania nako ake e nanoangaiia n taabo ake a mena iai n te aonnaba.
24. A kakabwaiaki n te aro raa ana toro Iehova ni boong aikai?
24 Ngkai ti tabe ni kariaa ana tai ni motikitaeka Iehova nakoia aika buakaka, baikara aroarora aika ti kaotia iai bwa ana toro ngaira aika ti kakaonimaki? E kakabwaiaira Iehova ni kabatiaan kakabwaiaara ngkai ti taromauriia! Ti nora naba kakukurein taromauriana ae kainaaomataira man te kewe ao kabwaouan te koaua ae reke man aia reirei ni kewe kaain Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia. E kakabwaiaira naba Iehova n anganira karara n taamnei ae bati. Uringnga naba are raon kakabwaia aika bati aikai mairoun Iehova bon te mwioko ae rangi ni kakawaki. E tangirira te Atua bwa ti na kauringia aomata taekan rokon te motikitaeka. Ti kani karaoa ara kabanea ni konaa ni kakaaia te koraki “ake a rineaki nakon te maiu are aki toki.” (Mwakuri 13:48) Eng, ti kani buokia aomata aika bati bwa a na karekei naba kakabwaiaia man taromaurian te Atua ake a a tia n reke iroura. Ti tangiriia naba bwa a na kamaiuaki n rokon ana motikitaeka te Atua i aoia aika buakaka. E koaua bwa a riai n raoiroi nanora ngkana ti na buoka aron waakin te kakabwaia aei. E kateretereaki naba te koaua aei n ana taetae ni burabeti Amota, n aron ae ti na noria n te kaongora are imwina.
Ko na Kanga ni Kaeka?
• E kanga ni kaotaki n ana taetae ni burabeti Amota bwa a bon eti n taai nako ana motikitaeka Iehova ake e karokoi nakoia aomata aika buakaka?
• Tera te kakoaua ae anga Amota ae oti iai bwa akea ae kona ni katanna man ana motikitaeka te Atua?
• E kanga te boki ae Amota ni kaotia bwa e onoti ana motikitaeka te Atua?