E a Kaotaraeaki Bwa Antai Nibwan te Buakaka!

N TE moan tienture, ao a mwaiti I-Iutaia ake a kariariaa rokon te Mesia are beritanaki. (Ioane 6:14) Uotan Iesu n rokona bon te kabebeteaki ao rikiraken te atatai n ana Taeka te Atua. E katoki aoraki, e kaamwarakeia aika baki, e taua taekan te ang, ao e kautiia maate. (Mataio 8:26; 14:14-21; 15:30, 31; Mareko 5:38-43) E taekin naba ana taeka Iehova ao ana berita ibukin te maiu n aki toki. (Ioane 3:34) Man baike e taekin Iesu ao ni karaoi, e a kaotia raoi iai bwa te Mesia ngaia, are e na kamaiua te botannaomata man te bure, ao ana urubwai te bure ni kabane.

N etina, bon mataniwi n te Aro n Iutaia aika riai ni moan butimwaea Iesu, n ongora irouna ao ni kukurei n ana kairiri. Ma a aki bwa a ribaia, a bwainikirinna, ao a bouruakina kamateana!​—Mareko 14:1; 15:1-3, 10-15.

E eti Iesu ngke e kabuakakaia mwaane ake a rangi ni buakaka aroaroia akekei. (Mataio 23:33-35) Ma e ataia ae iai riki temanna ae riai naba ni bukinaki ibukin buakakan nanoia. E taku nakoia: “Mairoun tamami are te riaboro ngkami, ao kam kani karaoi baike a tangiraki iroun tamami. Te tia kamamate ngaia ma rimoa, ao e aki tei n te koaua, ba akea te koaua i nanona. Ngkana e atonga te kewe, ao e atong n ana bwai; bwa te tia baranikewe ngaia, ao taman te kewe.” (Ioane 8:44) E ngae ngke e ataia Iesu ae a kona ni karaoi mwakuri aika buakaka aomata, ma e katerea raoi bwa iai teuare nibwan te buakaka ae Tatan te Riaboro.

Ngke e taekinna Iesu ae “e aki tei n te koaua” Tatan, e kaotia iai ae e kakaonimaki ngkoa n toro iroun te Atua te anera aei, ma e a tia ngkai ni kitana te maiu ae raoiroi. E aera ngke e karitei Tatan nakon Iehova? Ibukina bwa e karikirakea te kani kakannato i nanona ni karokoa ae e a mataaiakina te taromauriaki ae ana bwai te Atua n tii ngaia.a​—Mataio 4:8, 9.

E kaotaraeaki ana karitei Tatan n te onnaroka are i Eten, ngke e kewea Ewa bwa e na kana uaan te kai are tabuaki. E karikia Tatan bwa “taman te kewe” ngke e taekina ana moan kewe ao n uaraoa Iehova. Irarikin anne, ibukin anaakin nanon Atam ao Ewa nakon te aki ongeaba, e a kairiia iai bwa a na tautaekanaki n te bure, ike a a mate iai ma natia ake imwia. Mangaia are e a karikia Tatan bwa te “tia kamamate” ae te tia tiritiri ae kakamaaku ae akea n ai arona!​—Karikani Bwaai 3:1-6; I-Rom 5:12.

A rotaki naba kaaini karawa n ana kariri ae buakaka Tatan, ike e a kariria iai anera ake tabeman bwa a na raonna ni karitei. (2 Betero 2:4) Titeboo anera aika buakaka aikai ma Tatan, bwa a kani karaoa ae buakaka ma aomata. A kan wene ni bure ma aomata, ao n tokina, e a korakora te kabuanibwai ao te buakaka mai iai.

E a Taabangaki te Buakaka

E taekinaki ae kangai n te Baibara: “Ngke a a tiba kabatiaki aomata . . . ngke a bungiaki natiia aika aine, ao natin te Atua aika mwane a noria natiia aomata aika aine ba a raraoi taraaia; ao a karekeia buia mai buakoia nakekei ni kabaneia ake a rineiia.” (Karikani Bwaai 6:1, 2) Antai “natin te Atua aika mwaane”? Bon anera ao tiaki aomata. (Iobi 1:6; 2:1) Ti kanga n ataia? A a kaman imaremare aomata i nanon 1,500 te ririki. Akea bukina ae e na taekinaki ieinia n te kibu aei, ngke arona bwa bon aomata aika nanonaki iai. Ngaia are iangoan te maiu n taanga irouia “natin te Atua aika mwane” ake a karina rabwataia n aomata ao n anai “natiia aomata aika aine,” e nanonaki iai ngkanne te bwai ae tuai n riki mai mwaina.

E kakoauaki te bwai ae aki riai aei man noran natia te koraki aikai. A aranaki naati aikai bwa Nebirim, a aki kona ni kariki ao a a riki bwa aintoa. A iowawa ao a tiritiri. N etina, nanon te taeka ae “Nebirim” bon “Taani Kabwakabwaka” ke “te koraki ake a kabwakaia aomata tabemwaang.” A kabwarabwaraki taan iowawa aikai bwa “aomata ake a korakora ake ngkoangkoa, ake aomata ake a kakanato.”​—Karikani Bwaai 6:4.

A rikirake Nebirim ao aia karo n rangi ni buakaka ao akea kabotauan aei. E taku Karikani Bwaai 6:11: “E buakaka te aba i matan te Atua, ao a buta aonaba n te tiritiri.” Eng, a katotongia te koraki ake a a tibwa roko irouia, kaain te aonnaba ni kaakaraoan te iowawa ao te tiritiri ae riao.

A kanga Nebirim ma aia karo ni kairoroia aomata nakon te buakaka? Boni man anaakin nanon te botannaomata nakon tangiran te kaibwabwaru. Tera mwina? “A bane aomata ni kabuakakai aroia i aonaba.” N tokina, e a kamauna te aonnaba Iehova n te Ieka ae kabutaa te aonnaba, ao e tii kamaiua Noa are raoiroi ma ana utu. (Karikani Bwaai 6:5, 12-22) Ma a a manga oki nakon te aba n taamnei anera ake a karikiia bwa aomata ma te kamaamaeaki. Ngkai anera ngaiia aika buakaka, a teimatoa ni kaitaraa te Atua ao kaain ana utu aika raoiroi ake anera aika kakaonimaki. E mataata bwa man te tai anne ni karokoa ngkai, e a aki kariaia Iehova bwa a na manga karin rabwataia n aomata anera aika buakaka aikai. (Iuta 6) Ma e ngae n anne, a a tiku ngkai bwa taanga aika korakora ake a kaiririia aomata.

Kaotaraean Teuare Buakaka!

E kaotaki korakoran ana kairiri ae buakaka Tatan n 1 Ioane 5:19, ni kangai: “A bane kaain aonaba ni wene i nanon teuare buakaka.” E kairaki te botannaomata iroun te Riaboro nako nanon te kangaanga ae rangi ni korakora. Ni koauana, e a korakora riki ngkai nanona ni kani kammarakia aomata. Bukin tera? Ibukina bwa e a karenakoaki mai karawa ma ana taimonio, imwin tein Ana Tautaeka n Uea te Atua n 1914. Ni kaineti ma karenakoaia, e taetae ni burabetinaki ae kangai n te Baibara: “E na reke kain te aba . . . , ba e ruo te riaboro nako imi, ao e bati n unun, ngkae e ataia ba a kani bane ana bong.” (Te Kaotioti 12:7-12) Ma e na kanga ngkanne Tatan ni kariria te botannaomata ni boong aikai?

E karaoa aei Tatan man kaungaan te nano teuana ae tautaekana aia iango ao aia mwakuri aomata. Ni kaineti ma anne, ao e aranaki te Riaboro n I-Ebeto 2:2 (NW) bwa “te tia tautaeka i aon mwaakan te ang, ae te taamnei [ke, te nano] ae mwamwakuri i nanoia natin te aki ongeaba.” N onean mwin are e na kaungaa maakakin te Atua ao kaakaraoan ae raoiroi, e kauekea te karitei nakon te Atua ma ana kaetieti te “ang” aei. A karikirakea ao a kakorakoraa karaoan te buakaka irouia aomata, Tatan ma ana taimonio.

‘Kawakina Nanom’

Te aro teuana ae kaotiotaki iai te “ang” aei bon bwaai aika bwaitingako ake a kauekea tangiran te wene ni bure, ao a karekea taraakin aroaro aika bubuaka bwa baika raraoi aika tangiraki irouia aomata. (1 I-Tetaronike 4:3-5) Te tautau, te iowawa, te tautau irouia kaain te kaeng, te wene ni bure i marenan te aomata ma te man, ao te bwaitingako nakoia ataei, bon aanga tabeua ake a kauekeaki n taamnei aika bwaitingako bwa aongkoa bwaai ni kakukurei. A iangoaki taamnei ao rongorongo tabeua aika bwaitingako bwa tao a aki rangi ni bubuaka, ma e ngae n anne a kona n tautoronia aomata n te aro ae a a kairoroaki bwa a na karabaia ni mataku ke ni wareware iai.b Bon te mwakuri ae buakaka aei, ae urua aia iraorao raao ao ana iraorao temanna ma te Atua. E kaotiotaki iai aia iango taimonio aika buakaka ake a boutokoa karaoan te bwaitingako. Taimonio aikai bon taani karitei rimoa ake a tangira te wene ni bure imwain te Ieka n ana bong Noa.

Iai bukina ae riai ngke e kaungaunga te tia rabakau ae Toromon ni kangai: “Kabatia riki kawakinan nanom nakoni kawakinani bwaai ni kabane; ba a oti nako mai nanona bwaai ni kamaiu.” (Taeka N Rabakau 4:23) E nanonaki n taeka aika kawakina nanom man ana bwai ni kamwane ae matakuakinan te bwaitingako, bwa ko na bita te bwai ae ko mataku iai ke tiringan te kombiuta ngkana a kaoti taamnei aika kauekei naano aika aki raraoi. Ao e kakawaki naba bwa ko na waekoa ni karaoa anne! Iangoia bwa aongkoa te tautia ngkoe ao ko kataia n totokoa te mitiaera ae kaineta burom. E bakarerea nanom Tatan ma ni kataia ni kabuakakaa, ibukina bwa nanom ae kairiko nakon baika ko karaoi ao n tangiri.

Ko riai naba ni kamanoa nanom man tangiran te iowawa, bwa e ataia te Riaboro ae “e riba te aomata ae buakaka [Iehova] ma ane tangira te tiritiri.” (Taian Areru 11:5) Tiaki nanona bwa e kona ni bitiko Tatan bwa ko na karaoi mwakuri n tiritiri, bwa ko aonga n riki bwa ana kairiribai te Atua; e bon tii kani karikirakea tangiran te tiritiri iroum. E boni baireia bwa e na bati te iowawa n te birim. A a tia ni mate Nebirim ao ai akea ngaiia, ma a teimatoa n nonoraki aroaroia ma kateia! Ko kaotia n arom ni kakibotu ae ko rineia bwa ko rarawa nakon ana kunemwaan Tatan aikai?​—2 I-Korinto 2:11.

Arora n Rarawa Nakon Ana Kariri Tatan ae Buakaka

E kona n taraa n rangi ni kangaanga kaaitaran te buaka. E kamataataa te Baibara bwa a “kaunrabata ma . . . taanga n tamnei aika buakaka,” te koraki ake a kekeiaki ni kakukureia te Atua ake a tabe naba ni buakan aki kororaoiia. Ngkana ti kan tokanikai i aon te boo ni buaka aei ao ni karekea akoara iroun te Atua, ti riai ni kamanenai raoi baika katauraoaki aika mwaiti mairoun te Atua.​—I-Ebeto 6:12; I-Rom 7:21-25.

A raonaki baika katauraoaki aikai n taamnein te Atua ae raoiroi, ae te kabanea ni mwaakaroiroi n te iuniweeti. E korea ae kangai te abotoro Bauro nakoia Kristian ake n te moan tienture: “Ti aki anganaki nanon aon te aba, ma ti anganaki te Tamnei are mairoun te Atua.” (1 I-Korinto 2:12) A karikirakea tangiran te Atua te koraki ake a kairaki iroun taamnein te Atua, ao a ribaa ae e ribaia. (Amota 5:15) E na kanga te aomata ni karekea te taamnei ae raoiroi? Aanga aika nakoraoi riki iai, bon rinanon te tataro, te reirei n te Baibara ae katauraoaki iroun te taamnei ae raoiroi, ao te bobotaki ma ake a tangira te Atua ma nanoia ni koaua.​—Ruka 11:13; 2 Timoteo 3:16; Ebera 10:24, 25.

Ngkana ko kamanenai raoi baika katauraoaki iroun te taamnei, ko a moanna iai ni karin am “bwai ni buaka nako ake mairoun te Atua,” ae bon tii ngaia te bwai ni kamanomano nakon “ana bwai n nanowanawana te riaboro.” (I-Ebeto 6:11-18) E a kaumakaki riki kamanenan raoi baikai ngkai nakon are mai mwaina. Ni kanga?

E a Kaan Tokin te Buakaka!

E taku te tia areru: “Ngkana a riki rake akana buakaka n ai aron te uteute, ao ngkana a bane n ue naba akana kakaraoa ae buakaka; ao bukina ba a aonga ni kamaunaki n aki toki.” (Taian Areru 92:7) Eng, n aron ana bong Noa, taabangakin te buakaka ngkai, e a kaotia bwa e a kaan ana motikitaeka te Atua, tiaki tii nakoia aomata aika buakaka ma nakoia naba Tatan ma ana taimonio. A na tewenakoaki moa n te kinono, ae te tabo ae akea te bwai ae a kona ni karaoia iai, imwain kamaunanakoaia n aki toki. (2 Timoteo 3:1-5; Te Kaotioti 20:1-3, 7-10) Antai ae e na motikitaeka? Bon Iesu Kristo, are ti wareka taekana ae kangai: “E kaotaki Natin te Atua i bukin aei, ba E aonga n uru ana makuri nako te riaboro.”​—1 Ioane 3:8.

Ko baabareka tokin te buakaka? Ngkana ngaia anne, ao kabebetea nanom ni berita aika n te Baibara. Akea riki te boki ae kaotaraea Teuare nibwan te buakaka are Tatan, ao akea naba te boki teuana ae kaota aron kamaunana ma ana mwakuri aika bubuaka. Ti kaumakiko bwa ko na karekea te atatai ae eti man te Baibara, bwa ko aonga ni kamanoko man ana kariri aika bubuaka Tatan ngkai, ao ni kamatoaa te kaantaninga ni kaineti ma te maeka n te aonnaba ae akea iai te buakaka.​—Taian Areru 37:9, 10.

[Kabwarabwara ae nano]

[Te Bwaoki/​Taamnei n iteraniba 6]

Ototo ni Kawai Aika Iai Koauaia Teutana

A kona n noraki karakinaia antimaaomata, aintoa, ao te ieka ae taabangaki n ototo ni kawai ni katobibia te aonnaba. N te katoto, e taekinaki n te koroboki ae te Akkadian Epic of Gilgamesh te ieka, te kaibuke, ao ake a rawei maiuia mai iai. E kabwarabwaraki Gilgamesh bwa te antimaaomata ae taatangira te kaibwabwaru, ao e tiritiri. E taekinaki n ototo ni kawai te natannaomata ae te Aztec, taekan te aonnaba rimoa ae kaainaki irouia aintoa ao te ieka ae korakora. E kabwarabwaraki naba n te ototo ni kawai teuana irouia kaain Scandinavia, taekan te reeti n aintoa ao te mwaane ae wanawana ae Bergelmir, are e kabaa te booti ae totoakaei are e maiu iai ma buuna. A bane ototo ni kawai aikai, ni boutokai ana koaua te Baibara ae a bane n riki aomata mairouia aomata ake a kamaiuaki man te ieka are e urua te aonnaba rimoa ae buakaka.

[Taamnei]

Te atibu ae koreaki i aona te Epic of Gilgamesh

[Te Kabwarabwaraan te Taamnei]

The University Museum, University of Pennsylvania (neg. # 22065)

[Taamnei n iteraniba 5]

A nonoraki aroaroia Nebirim irouia aomata ni boong aikai

[Taamnei n iteraniba 7]

E kananomatoaira te atatai ae eti nakon kariri aika bubuaka