Buuti N Roko N Te Aro Ae Kam Na Ikawai Iai—bwa “E A Kaan Ana Bong Iehova”
“Ti na buti n roko n te aro ae ti na ikawai iai.”—EBERA 6:1.
1, 2. E kanga n reke angaia Kristian ake n te moan tienture ake a maeka i Ierutarem ao i Iuta ni “biri nako ni maunga”?
NGKE e mena i aon te aba Iesu ao a kawaria taan rimwina ao n titirakinna ni kangai: “Tera kanikinaean rokom ma tokin [te waaki ae ngkai, NW]?” E riki n te moan tienture moani kakoroan nanon te taetae ni burabeti are e taekinna Iesu ni kaineti ma kaekaan aia titiraki. E taekina te bwai ae tuai man nonoraki arona ma rimoa Iesu ni katerea iai kaanin rokon te toki. Ngkana e noraki bwa e riki te baei ao “akana mena i Iutaia . . . [a riai ni] biri nako ni maunga.” (Mataio 24:1-3, 15-22) A na boni kinaa raoi te kanikina taan rimwin Iesu ao n tou mwin ana kaetieti?
2 N 61 C.E. ngke e a kaania tenibwi te ririki imwin anne, ao e a korea te rongorongo te abotoro Bauro ae moan te matoatoa are e a kaetaki iai aia iango Kristian aika I-Ebera ake a maeka i Ierutarem ao i tinanikuna naba. A aki ataia Bauro ao raao n te onimaki ae ai tii nimaua riki te ririki ao e nang kaoti te kanikina ae kaota moanakin iteran te “rawawata” ae korakora. (Mataio 24:21) E kaira ana taanga ni buaka Rom Cestius Gallus n 66 C.E. bwa e nang boni buakana Ierutarem. Ma e a tii manga aki naba ao ni waekoa ni mumun nako, ike e a karekea aia tai Kristian n rawei maiuia.
3. Tera te kaumaki are e anga Bauro nakoia Kristian aika I-Ebera ao bukin tera?
3 A riai Kristian akekei n ataia ae baika a riki aikai boni kakoroan nanon ana taeka Iesu bwa a aonga ni birinako n rawei maiuia. Ma e ngae n anne, bon iai naba tabeman ake a manga “ongo-maaki.” Kaanga ai aroia merimeri aika kainnanoa te “rannimamma.” (Wareka Ebera 5:11-13.) Ma bon iai naba tabeman ake a nakonako ni kawain te koaua i nanon ririki aika mwaiti, ake a manga kaotiotii kanikinaean te “kani kitana te Atua ae maiu.” (Ebera 3:12) A karaoi “aroia” tabeman ae te aki iriri bobotaki ni Kristian n te tai are ‘e a kaan roko iai te bong’ arei ae karawawata. (Ebera 10:24, 25) E angania te kaumaki ae roko n taina ae riai Bauro ngke e kangai: “Ti na katuka taekani moan ana reirei Kristo, ao ti na buti n roko n te aro ae ti na ikawai iai.”—Ebera 6:1.
4. Bukin tera bwa e kakawaki bwa ti na teimatoa n taratara raoi ni kaineti ma ara onimaki ao tera ae kona ni buokira ni karaoan anne?
4 Ti a maeka ngkai i nanoni kabaneani kakoroan nanon ana taetae ni burabeti Iesu. “E a kaan ana bong Iehova ae kakanato” ae te bong are e nang kamauna iai ana waaki ni kabane Tatan. (Tebania 1:14) N aron ae tuai man riiriki mai imwaina, ti riai n taratarai raoi kakoroan nanon taetae ni burabeti aika n te Baibara ao ni karikirakea ara iraorao ae nene ma Iehova. (1 Betero 5:8) Anne raoi te bwai ae ti karaoia? E na kona ni buokira te ikawai n te onimaki ni kaatuua iaiangoan taai aika ti a mena iai ngkai.
Tera te Ikawai n te Onimaki
5, 6. (a) Tera ae irekereke ma te ikawai n te onimaki? (b) N itera aika uoua raa aika e kainnanoaki iai te kakorakora bwa ti aonga ni buti n roko n te aro ae ti na ikawai iai?
5 E aki tii tuangia Kristian aika I-Ebera ake n te moan tienture Bauro bwa a na buti n roko n te aro ae a na ikawai iai, ma e tuangia naba baika irekereke ma te ikawai n te onimaki. (Wareka Ebera 5:14.) A aki rauaki n tii te “rannimamma” te koraki “akana ikawai,” ma a tangira naba te “amarake ae matoatoa.” Ai ngaia are a aki tii atai “moan reirei” ma a atai naba ‘bwaai ake a nano’ ni kaineti ma te koaua. (1 I-Korinto 2:10) Irarikin anne, a buokaki n ataa kaokoron ae raoiroi ma ae buakaka mani wanawanaia are e a tia ni kataneiaaki raoi rinanoni maiuakinani baike a a tia n atai. A buokaki man te kataneiai aei bwa a na kona n atai ana boto n reirei te Baibara ake a irekereke ma karaoan aia motinnano ao aroni maiuakinaia.
6 E korea ae kangai Bauro: “E riai ba ti na kakorakoraira riki ni kaki i nanora baika ti a tia n ongo, ba ti kawa ni beti rio maiai.” (Ebera 2:1) E kona n riki te aeka ni beti rio man te onimaki aei imwain ataakina iroura. Ti kona n rarawa nakon te aekaki aei ngkana ti “kakorakoraira riki” ni kananoi ara iangoi i aoni koaua aikai n ara tai n ukeuke n reirei n te Baibara. Ai ngaia are ti bon riai n titirakinira n tatabemanira nako ni kangai: ‘I bon teimatoa naba ngkai n tii iaiangoi moan reirei? Te koaua bwa I kona n tii karaoi bwaai ni kabwarabae ke ni karaoi bwa baika I a bon tataneiai iai ao akea rotakin nanou n te koaua? N na kanga n rikirake raoi n te koaua?’ Te buti n roko n te aro ae ti na ikawai iai e kainnanoa ara kakorakora n itera aika uoua. Ti riai n ataa raoi Ana Taeka te Atua ao ti kainnanoa naba reiakinan te ongeaba.
Karekean te Ota Raoi n Ana Taeka te Atua
7. Ti na kanga ni kona ni kakabwaiaaki ngkana ti ota raoi riki n Ana Taeka te Atua?
7 E korea ae kangai Bauro: “Ane momoi n te rannimamma ao e babanga aron te taeka ae taekan te raoiroi; ba bon te merimeri.” (Ebera 5:13) Ngkana ti kan ikawai n te onimaki, ti riai n ota raoi n ana taeka te Atua ae ataakin raoi ana rongorongo nakoira. E mena te rongorongo aei i nanon Ana Taeka ae te Baibara, ai ngaia are ti riai n riki bwa taan reirei aika rabakau n te Baibara ao booki ake a katauraoaki iroun “te toro ae kakaonimaki ae wanawana.” (Mataio 24:45-47) Karinan raoi ana iango te Atua i nanora n te aro aei e na kona ni buokira ni kataneia wanawanara. Iangoa ana katoto te Kristian ae Orchid.a E taku neiei: “Te bwai ni kauring ae e rangi ni korakora rotakini maiu iai bon te katoatai ni wareware n te Baibara. I kabanea uoua te ririki ni wareka te Baibara ni kabanea, ma n taraana, ai tibwa au moan tai aei ni kinaa raoi au tia Karikiriki. I a reiakina iai kawaina nako, baika e tangiri ao aika e ribai, korakorani mwaakana ao ai raababani wanawanana. Warekan te Baibara ni katoa bong e a tia ni kakorakoraai rinanon taai tabetai aika karawawata ni maiu.”
8. Te korakora raa are e kona Ana Taeka te Atua ni kammwakuria i aora?
8 Warekani mwakoron teuana Ana Taeka te Atua ni katoatai e kona ni kariaia te rongorongo are iai bwa e na ‘kakorakoraira.’ (Wareka Ebera 4:12.) Aeka ni wareware aikai a kona ni bita aomatara ae i nanora ao e na kukurei riki Iehova iroura. Ao ngkoe ko aki kainnanoa naba babairean am tai ni warekan te Baibara ao ni kananoa am iango i aoni baike a taekinaki iai?
9, 10. Tera ae irekereke ma te ota raoi n Ana Taeka te Atua? Katereterea.
9 E bati riki ae nanonaki n te ota raoi ni kanoan te Baibara nakon ae tii ataakini baike a taekinaki iai. E boni bae n iai otaia teutana te koraki ake a merimeri n te onimaki ake n ana tai Bauro i aon Ana Taeka te Atua, are e kairaki koreana rinanon taamneina. Ma a bon aki kabongana ao n tuoa aroni kakawakini maiuakinana irouia. A aki kariaia ana rongorongo bwa e na kairiria ni karaoan aia motinnano ni maiuia kioina ngkai a aki kaotaia raoi iai.
10 Te ota raoi n Ana Taeka te Atua e nanonaki iai te ota ni baike a taekinaki iai ao maiuakinan te atatai anne iroura. E kaotaki aroni karaoan aei n ana katoto te tari te aine ae te Kristian ae Kyle. Iai itabararaan Kyle ma temanna raona ni mwakuri. Tera ae karaoia neiei ni katoka te kangaanga aei? E kabwarabwaraa ni kangai: “Te kibu teuana ae tei n au iango n te tai anne bon I-Rom 12:18 are kangai: “Kam na raoi ma aomata ni kabaneia, n ane kam kona.” Ai ngaia are I a boraraoi ma raou ni mwakuri aei bwa N na maroro ma ngaia imwin te mwakuri.” E rangi n nakoraoi mwin te maroro anne, ao e rangi n anaaki iai nanon raona ni mwakuri anne n arona ni kona n raoiakina te kangaanga aei. E taku Kyle: “Ikanne are I a ataia naba iai bwa ti bon aki kona ni kairua ngkana ti maiuakina ana boto n reirei te Baibara.”
Reiakina te Ongeaba
11. Tera ae kaotaki iai bwa e kona ni kangaanga te ongeaba ngkana a karawawata baika a riki?
11 E kona n rangi ni matoatoa maiuakinani baika ti a tia n reiakini man te Baibara, ai moarara riki ngkana a karawawata baika a riki. N te katoto, teutana te tai imwini kainaomataia tibun Iteraera iroun Iehova man te tautoronaki i Aikubita, ao “a un aomata iai nakoni Mote” ao a “kata Iehova.” Bukin tera? Ibukin aki taun te ran ni moi. (Te Otinako 17:1-4) Ngke e tuai ni koro uoua te namwakaina imwini karaoan ana berita te Atua ma ngaiia ao a butimwaea naba touani “mwin taeka ake E [a tia n] atong Iehova ni kabane” ao a manga moan urua naba ana tua te Atua n taromauriani boua. (Te Otinako 24:3, 12-18; 32:1, 2, 7-9) E koaua bwa a karaoa aei kioina bwa a rangi ni maaku ngke ai akea Mote i buakoia i nanon te tai ae maan, bwa e tabe n reiakinaki i aon te Maunga are Oreba? E koaua bwa a iangoia ae a nang akea korakoraia ngkana a manga moani buakanaki riki irouia tibun Amareka ngkai akea Mote are e a tia ngkoa n karekea te tokanikai ngke e tii tabeki baina? (Te Otinako 17:8-16) Tao e kona ni koaua anne, ma a bon ‘rawa n ira nanon’ te Atua tibun Iteraera. (Mwakuri 7:39-41) E kaumakiia Kristian Bauro bwa a na ‘kabanea korakoraia’ n rarawa “ni katotonga aron te aki-ongeaba” are a kaotiotia tibun Iteraera ngke a maaku n rin n te Aba ni Berita.—Ebera 4:3, 11.
12. E kanga Iesu n reiakina te ongeaba ao tera kakabwaiaana iai?
12 E kainnanoaki kabanean nanora n ongeaba nakon Iehova ngkana ti na buti n roko n te aro ae ti na ikawai iai. E teretere n ana katoto Iesu Kristo bwa e aki toki n reiakinaki te ongeaba mani baika ko maraki iai. (Wareka Ebera 5:8, 9.) E bon ongeaba Iesu iroun Tamana imwain rokona i aon te aba. Ma karaoan nanon Tamana i aon te aba e irekereke naba ma rinanoakin te maraki n rabwatana ao te rawawata n ana iango. Man ana ongeaba Iesu i aan te kataaki ae moan te korakora are e a riki iai ni “koro-raoi” ao n tau nakon nakoana ae boou are e katauraoia te Atua ibukina, are te Uea ao te Ibonga ae Rietata.
13. Tera ae kaotaki iai bwa ti a tia n reiakina te ongeaba?
13 Tera arora ngaira? Ti nanomatoa n ongeaba nakon Iehova e ngae naba ngkana ti a kaaitara ma kangaanga aika karawawata? (Wareka 1 Betero 1:6, 7.) A bon rangi ni mataata raoi ana reirei ni kaetieti te Atua ni kaineti ma te aroaro ni maiu ae riai, te kakaonimaki, aroni kamanenaan raoi te newe, te wareware i bon iroum ao te ukeuke n reirei n te Baibara, irirani bobotaki ni Kristian ao ai uataboan te mwakuri n uarongorongo. (Iotua 1:8; Mataio 28:19, 20; I-Ebeto 4:25, 28, 29; 5:3-5; Ebera 10:24, 25) Ti ongeaba nakon Iehova ni baikai e ngae ngke ti kaaitara ma kangaanga aika karawawata? E kaotaki n ongeabara bwa ti a rikirake riki n ikawai n te onimaki.
Te Ikawai n te Onimaki—Bukin Tera Bwa Ti Kakabwaiaaki Iai?
14. Katereterea bwa e kanga n riki bwa te bwai ni kamanomano te buti n roko n te aro ae ti na ikawai iai.
14 Bon te kamanomano ni koaua nakon te Kristian reken te wanawana are e kataneiaaki raoi, bwa e aonga n ataa te kaokoro i marenan ae raoiroi ao ae buakaka n te aonnaba ae a ‘aikoa kona n raraoma’ kaaina. (I-Ebeto 4:19) N te katoto, e karekea ana mwakuri temanna te tari te mwaane ae James n te tabo ae ai bon aine naba kaaina, e kakatoatai teuaei ni wareware ni booki ake a boto i aon te Baibara ao e rangi ni kakawaki naba irouna reirei ake a taekinaki iai. E taekina ae kangai James: “E ngae ngke a bati i buakoia aine aikai aika kabwaka ni maiuakin aroaro ni maiu aika riai, ma iai temanna mai buakoia ae rangi ni kaotiota te karinerine ao te kan ataa naba ana koaua te Baibara. Ngke ti a tiku tii ngaira n te ruu teuana, ao e a waakina naba ana mwakuri ni kabwakabwaka. I taku ngai bwa e boni manikangare, ma I a moanna n namakinna bwa e a kangaanga aroni katokan te aine aei. N te tai naba anne ao I a uringa te reirei teuana are e mwaneweaki n Te Taua-n-Tantani ni kaineti ma aron temanna te tari te mwaane are e kaaitara naba ma te aeka ni kangaanga aei n ana mwakuri. E kamanenaaki n te kaongora aei ana katoto Ioteba ao buuni Botiba.b Ai ngaia are I a boni kawaekoaai naba n ineakina te aine aei ike e a taeki naba waena ni birinako.” (Karikani Bwaai 39:7-12) E rangi ni kakaitau James ngke akea riki te bwai ae riki imwin anne ao e kateimatoa mataniwin nanona ae itiaki.—1 Timoteo 1:5.
15. E na kanga te buti n roko n te aro ae ti na ikawai iai ni kakorakoraa nanora?
15 E rangi n ibuobuoki naba te ikawai n te onimaki bwa e kakorakoraa nanora ao ni kawakinira bwa ti na teimatoa n aki ‘anaaki nanora n reirei nako aika kakaokoro.’ (Wareka Ebera 13:9.) Ngkana ti kakorakoraira bwa ti na rikirake n te onimaki, ngkanne ti a kaatuua iai iangoani baika “a moan raraoi” aika kakawaki riki. (I-Biribi 1:9, 10) Ibukin anne, ti a kaotiota iai ara kakaitau nakon te Atua ao ibukin naba baika e katauraoi ibukini kabwaiara. (I-Rom 3:24) E karikirakea ana kakaitau ao ana iraorao ae kaan ma Iehova te Kristian ae “ikawai nakon te atatai.”—1 I-Korinto 14:20.
16. Tera ae buoka temanna te tari te aine ni karikirakea te ‘nanomatoa’?
16 E kakoauaa temanna te tari te aine ae Louise, bwa ni moani bwabetitoana ao e teimatoa ni kakaraoa te mwakuri ni minita tii ibukini kani kakukureiaia aomata. E taku neiei: “Akea te kairua ae I karaoia, ma e bon aki ringaki nanou nakoni karaoan te beku ibukin Iehova. I ataia bwa ngkana I tangiria n namakinna bwa I bon angan Iehova au kabanea ni kona, I riai ni karaoi bitaki tabeua. Te bitaki ae buburakaei boni kabanean nanou n taromauria.” Anne te aeka ni kakorakora are e a buoka Louise ni karikirakea ‘te nanomatoa,’ ao e a noraki koauani kakawakin anne ngke e boo ma te karawawata ni kaineti ma marurungina. (Iakobo 5:8) E taku Louise: “I a tia n rangi ni kabokorakora, ma I a bon kaaniaki raoi ma Iehova.”
‘Kabanei Nanomi n Ongotaeka’
17. Bukin tera bwa e rangi ni kakawaki te ongeaba n te moan tienture?
17 E a oti koauan ana reirei Bauro are ti na “buti n roko n te aro ae ti na ikawai iai,” bwa bon te bwai ni kamaiu nakoia Kristian ake n te moan tienture ake a maeka i Ierutarem ao i Iutaia. Te koraki ake a mutiakinna bon iai irouia te ota ni kaineti ma te onimaki, ae te bwai ae kainnanoaki ibukin ataakin te kanikina are e tuangia Iesu bwa a aonga ni “biri nako ni maunga.” Ngke a nora “te bwai n uru-bwai are ribaki . . . ba e tei n te tabo are tabu,” are taekan ana taanga ni buaka Rom are e a otabwaninia ao n ninia nako Ierutarem, a ataia ngkanne bwa anne aia tai ni birinako n rawei maiuia. (Mataio 24:15, 16) A mutiakina te kauring Kristian are e taetae ni burabetinna Iesu ao a birinako mai Ierutarem imwaini kamaunaana, ma e taekinna Eusebius ae te tia korei rongorongon Aaro rimoa bwa a nako ni maeka n te kaawa ae Bera ae aononi Kireata ae maungaunga. A kamanoaki iai man te kabuanibwai ae te kabanea ni kakaiaki are i Ierutarem ae koreaki n rongorongon rimoa.
18, 19. (a) Bukin tera bwa e rangi ni kakawaki te ongeaba n ara bong aikai? (b) Tera ae e na rinanoaki n te kaongora ae imwin aei?
18 Te ongeaba are e reke man te buti n roko n te aro ae ti na ikawai iai, e na riki naba bwa te bwai ni kakamaiu nakoira n te tai ae ti a kaaitara iai ma kakoroan nanon ana taetae ni burabeti Iesu, are e na “bati te rawawata” ae akea kabotauani korakorana. (Mataio 24:21) Ti na kaota koauan te ongeaba anne nakon te kairiri are ti na bae n anganaki iroun “te touati ae kakaonimaki” ae kaumakaki iai irakin nanona n taai aika imwaira? (Ruka 12:42) Ai boni kakawakira ngkanne ‘kabanean nanora n ongotaeka’!—I-Rom 6:17, BK.
19 Rokora n te ikawai n te onimaki e kainnanoa kataneiaan wanawanara. Ti karaoa aei rinanon ara kakorakora ni karekea otara raoi n Ana Taeka te Atua ao n reiakina te ongeaba. E kauekei naba kangaanga aika okoro nakoia rooro n rikirake te ikawai n te onimaki. E na rinanoaki n te kaongora ae imwin aei aroni kaitaraani kangaanga aikai ao te tokanikai i aoia.
[Kabwarabwara ae nano]
a A tia ni bitaki aara tabeua.
b Nora te kaongora ae atuna “Fortified to Say No to Wrongdoing,” n Te Taua-n-Tantani n te taetae n Ingiriti ae bwain Okitobwa 1, 1999.
Tera ae Ko a Tia n Reiakinna?
• Tera te ikawai n te onimaki ao ti kanga ni karekea?
• Tera irekereken te ota raoi n Ana Taeka te Atua ma arora ni buti n roko n te aro ae ti na ikawai iai?
• Ti kanga n reiakina te ongeaba?
• N aaro raa ake ti a kakabwaiaaki iai man ikawaira n te onimaki?
[Taamnei n iteraniba 14]
E buokira maiuakinan ana reirei ni kaetieti te Baibara ni kaitaraani kangaanga n te aro ae ti a ikawai n te onimaki
[Taamnei n iteraniba 16]
E riki irakin nanon ana reirei Iesu bwa te bwai ni kakamaiu nakoia Kristian ake rimoa