Reiakinan te Teimatoa n Tantani Mairouia Ana Abotoro Iesu
“Teimatoa n tantani ma ngai.”—MATAIO 26:38.
TERA AE KO KONA N REIAKINNA MAN:
Touan raoi mwin te kaetieti ibukin taabo n uarongorongo?
Iaiangoan te kamarurung n tatataro?
Kakororaoan te uarongorongo n aki ongei bwaai n tutuki?
1-3. A kanga abotoro ni kabwaka n aroia n teimatoa n tantani n ana kabanea n tairiki Iesu ni menana i aon te aonnaba, ao tera ae kaotaki iai bwa a karekea reireiaia man aia kairua?
I ANGOA te baere e riki n ana kabanea n tairiki Iesu i aon te aba. E a roko Iesu n ana tabo teuana ae rangi n tatangiria, ae te onnaroka ae Ketetemane ae mena i mainikun Ierutarem. E roroko n te tabo anne ma ana abotoro ake a kakaonimaki. Kioina ngkai e rangi n rawawata ana iango Iesu ma nanona, e a kainnanoa ngkanne ae e na tii ngaia iai bwa e aonga ni kona n tataro.—Mataio 26:36; Ioane 18:1, 2.
2 A ira Iesu teniman abotoro aika Betero, Iakobo ao Ioane nakon te tabo ae raroa riki n te onnaroka. E taku nakoia: “Tiiku ikai ao teimatoa n tantani ma ngai,” ao imwina e a nako n tataro. Ngke e oki, ao e noriia raona bwa a matunako. E a manga butiia ni kangai: “Teimatoa n tantani.” Ma e ngae n anne, a a manga matunako naba uoua riki te tai! Rimwi riki n te tairiki anne, a bane abotoro ni kabwaka n aia onimaki. Maroaka are a a kitana Iesu ao ni birinako!—Mataio 26:38, 41, 56.
3 Ni koauana, a nanokawaki abotoro ibukini kabwakaia n teimatoa n tantani. A waekoa n nora kairuaia mwaane aika kakaonimaki aikai ao e reke reireiaia mai iai. E kaotaki n te boki ae Mwakuri bwa a karaoi katoto aika rianako ana abotoro Iesu n aroia n teimatoa n tantani. A boni kairaki raoia ni Kristian bwa a na kakairi naba n aroia ni kakaonimaki. Ti riai ngkai ni kakorakoraira riki nakon are mai mwaina n teimatoa n tantani. (Mataio 24:42) Ti na maroroakini ngkai reirei aika tenua ibukin arora n teimatoa n tantani, aika ti kona n reiakin n te boki ae Mwakuri.
TOUA RAOI MWIN TE KAETIETI IBUKIN TAABO N UARONGORONGO
4, 5. E kanga Bauro ma raona ni mwamwananga n rinanon ana kairiri te taamnei ae raoiroi?
4 N te moantai, a toua raoi mwin te kaetieti ibukin taabo ake a na uarongorongo iai abotoro. N te rongorongo teuana, ao ti nora iai aron Iesu ni kairira te abotoro Bauro ma raona ni mwamwananga n ana tai ni mwananga ae okoro rinanon te taamnei ae raoiroi are e anganna Iehova. (Mwakuri 2:33) Ti na kaai ni mwakuri ma ngaiia.—Wareka Mwakuri 16:6-10.
5 A a tia ni kitana te kaawa ae Rutetera are e mena i maiakini Karatia Bauro, Tira ao Timoteo. Tabebong imwina, ao a a roko ni kawain Rom ae wairio nako aonon Atia ae rangi ni mwaiti riki kaaina. A kan toua te kawai anne, bwa a aonga ni kawari kaawa ake a maeka iai nga ma nga aomata aika a kainnanoa ongoraean taekani Kristo. Ma iai te bwai ae tukia bwa a na aki waakinako. E taekinaki ae kangai n te kibu 6: “A rinanoni Berukia ma te aba ae Karatia, ibukina bwa a katabuakaki n tataekina te rongorongo rinanon te taamnei ae raoiroi n te aono n Atia.” E aki kaotaki bukina n te Baibara ma e taekinaki bwa e tukia taani mwamwananga te taamnei ae raoiroi, bwa a na aki uarongorongo n aonon Atia. E teretere ngkanne bwa rinanon te taamnei ae raoiroi, ao Iesu e kani kaira Bauro ma raona nakon te kawai ae kaokoro.
6, 7. (a) Tera ae riki nakoni Bauro ao taani mwamwananga riki tabeman ngke a uaakani ma Bitunia? (b) Tera te motinnano are a karaoia taan rimwini Kristo, ao tera mwina?
6 A nakea taani mwamwananga ake a ingainga nanoia akekei? E kabwarabwaraaki ae kangai n te kibu 7: “Ao ngke a a roko i Mutia, ao a kataa te nako Bitunia ma e tukiia Iesu rinanon te taamnei.” Ngke e tukaki Bauro ma raona n uarongorongo i Atia, a a manga rairaki nakoiang, ao a a iangoia bwa a na uarongorongo i Bitunia. Ma ngke a a uaakani ma Bitunia, e a manga tukia Iesu rinanon te taamnei ae raoiroi bwa a na aki uarongorongo iai. A bae ni minotaki aia iango mwaane akanne. A ataa te bwai ae a na uarongorongoia ao aroia n uarongorongo, ma a aki ataa te tabo ae a na uarongorongo iai. Tao ti kona n taekinna ni kangai: A nako Atia bwa a na uarongorongo iai ma bon akea uaana. A a manga nako Bitunia n uarongorongo iai ma bon akea naba uaana. A bwara nanoia iai? Ni koauana, a bon aki!
7 Ma n te tai aei, a karaoa aia motinnano ae taraa ni kamimi mwaane aikai. E taekinaki ae kangai n te kibu 8: “A rinanoni Mutia ni karokoa rokoia i Teroa.” Ngaia are a a manga wairio taani mwamwananga aikai ao a nakonako n te raroa ae 563 te kiromita, a kitana te kaawa teuana imwin teuana ni karokoa a a roko n te matabaiawa i Teroa, ike a a kona iai ni borau nako Maketonia. E kataia n uarongorongo n ana katenua n tai Bauro ikanne, ao ai akea tukana. A koreaki baike a riki imwina n te kibu 9 ni kangai: “Ngke e a bong ao e nora te miitara Bauro, bwa e tei te mwaane temanna mai Maketonia ni bubutii ni kangai: ‘Nakomai nako Maketonia ni buokira.’ ” N tokina, e a ataa te tabo ae a na uarongorongo iai Bauro. A aki tabwara mwaane aikai ma a a boraunako naba nako Maketonia.
8, 9. Tera reireiara ae ti kona ni karekea man rongorongoni mwanangani Bauro?
8 Tera reireiara ae kona n reke man te rongorongo aei? Noria bwa imwin raoi nakoni Bauro nako Atia, ao e buokia taamnein te Atua. Ngkanne imwin raoi kaaniani Bitunia irouni Bauro, ao e a angania ana kaetieti Iesu. Ao n tokina, bon imwin raoi rokoni Bauro i Teroa ao e a kairia Iesu nako Maketonia. Ngkai bon Atun te ekaretia Iesu, e kona ni kairira n aron aei naba ni bong aikai. (I-Korote 1:18) N te katoto, tao ko a tia n iaiangoa karaoan te mwakuri ni bwaiania ke mwaingim nakon te tabo ae korakora iai kainnanoaia taan uarongorongo. Ma tao imwin raoi karaoani mwaneka tabeua iroum ibukini kakororaoan tiam, ao e na boni kaiririko Iesu rinanon taamnein te Atua. Ti na kaikonakia ni kangai: E kona ni karaibwakea ana kaa te turaiua tii ngkana e buti ana kaa. N aron naba anne, e kona Iesu ni kairira bwa ti na karaababai ara mwakuri ni minita, tii ngkana ti kakammwakuri ni kakorakoraira bwa ti aonga n roko n tiara.
9 Ma tera ae ko na karaoia ngkana e aki karikiuaa am kakorakora n te tai naba anne? E na bwara nanom ao ko na iangoia bwa e aki kairiko taamnein te Atua? Uringnga are e kaaitara naba Bauro ma bwaai n tutuki. Ma e bon teimatoa naba n ukeuke ao n uarongorongo ni karokoa e kunea ae e kan ongora. N aron naba anne, ngkana ko botumwaaka n ukoukora “mataroan te mwakuri ae bati,” ko kona ni kakabwaiaaki naba.—1 I-Korinto 16:9.
KAMARURUNGINGKAMI N TATATARO
10. Tera ae kaotia bwa e rangi ni kakawaki te kamarurung n tatataro ibukin te teimatoa n tantani?
10 Iangoa ngkai te kauoua n reirei ibukin te teimatoa n tantani, are ti kona n reiakinna mairouia tarira ni Kristian ake n te moan tienture: A kamarurungia n tatataro. (1 Betero 4:7) E rangi ni kakawaki te botumwaaka n tataro ibukin te teimatoa n tantani. Uringnga are imwain raoi katikan Iesu n te onnaroka are i Ketetemane, ao e tuangia teniman mai buakoia ana abotoro ni kangai: “Teimatoa n tantani, ao tatataro.”—Mataio 26:41.
11, 12. E aera Erote ngkai e bwainikirinia Kristian n ikotaki naba ma Betero, ao n te aro raa?
11 E mena naba ikanne Betero, ao e bon nora mwaakan te tataro ae nako man te nano imwina riki. (Wareka Mwakuri 12:1-6.) Ni kiibu akana mai moa, ti ataia bwa e moana bwainikirinaia Kristian Erote ibukini karekean tangirana irouia I-Iutaia. Tao e ataia Erote bwa Iakobo bon te abotoro are e rangi ni kaan riki ma Iesu. Mangaia are e a kamatea Iakobo “n te kabaang.” (n te kibu 2) Ngaia are e a bua man te ekaretia te abotoro ae rangi n tangiraki. Ai boni korakorara te kataaki aei nakoia taari!
12 Tera are e a manga karaoia Erote imwina? E kabwarabwaraaki ae kangai n te kibu 3: “Ao ngke e noria bwa a kukurei iai I-Iutaia, ao e katika naba Betero.” Ma a bon tia ni kaotinakoaki n te aro ni kakai man te karabuuti tabeman mai buakoia abotoro n ikotaki naba ma Betero. (Mwakuri 5:17-20) Tao e ataa raoi anne Erote. E kani kakoauaa raoi Erote bwa e na bon aki birinako Betero. E a anganako Betero nako nanoni baia “tautia aika akoraki aika kaka aman kaaia, bwa e kani kaota Betero i mataia aomata imwin te toa ae te riao.” (n te kibu 4) Iangoa anne! E tua Erote bwa e na kabaeaki Betero n te taurekereke i marenaia uoman taani buaka, ma 16 taani buaka aika uatei n te ngaina ao te bong bwa e na kakoauaaki raoi bwa e na aki birinako te abotoro aei. Ana kantaninga Erote bwa e na kaira Betero nakoia aomata imwin te Toa ae te Riao, bwa tuuaana are e na tiringaki bwa te bwaintangira ae e na kakukureia te koraki ae bati. Tera ae a karaoia raoni Betero n onimaki i aani mwakuri n iowawa aika kakaiaki aikai?
13, 14. (a) Tera aron rotakia kaain te ekaretia ngke e kabureaki Betero? (b) Tera reireiara man aia katoto raoni Betero n onimaki ni kaineti ma te tataro?
13 A ataa raoi te bwai ae a na karaoia kaain te ekaretia. Ti wareka ae kangai n te kibu 5: “Ibukin anne, e a kawakinaki n te karabuuti Betero, ma a botumwaaka kaain te ekaretia n tataro nakon te Atua ibukina.” Eng, a bon nako mai nanoia raoi aia tataro n onnon ibukin tariia ae tangiraki irouia aei. A aki roko n te bwara nanoia ni maten Iakobo ao a aki naba iangoia bwa akea uaan aia tataro. Ni kaitaraan anne, a ataia bwa a rangi ni kakawaki iroun Iehova aia tataro taan taromauria aika kakaonimaki. E na boni kaekai tataro akanne ngkana a boraoi ma nanona.—I-Ebera 13:18, 19; Iakobo 5:16.
14 Tera reireiara ae kona n reke mairouia raoni Betero n onimaki? E irekereke te teimatoa n tantani ma te tataro naba ibukia tarira ma mwaanera, ao tiaki tii ibukira. (I-Ebeto 6:18) Iai raom n onimaki aika ko ataiia bwa a rinanoni kataaki? Tao tabeman a kananomwaakaia i aan te bwainikirinaki, katokan aia mwakuri n uarongorongo man te tautaeka, ke kabuanibwai aika karina n riki. E aera bwa ko aki tataro ma nanom ibukia n taai nako? Tao ko ataia tabeman aika rinanoni kangaanga aika aki bati n otara. Tao a tabe naba ni kabokorakora ma aia kangaanga n aia utu, te bwarannano, ke te aoraki. E aera bwa ko aki iangoia tabeman aika ko kona ni mwanewei araia, ngkana ko taetae ma Iehova ae te tia “ongo tataro”?—Taian Areru 65:2, BG.
15, 16. (a) Kabwarabwaraa aron ana anera Iehova ni kaotinakoa Betero man te karabuuti. (Nora te taamnei n iteraniba 16.) (b) E aera ngkai e kabebetenano iaiangoan aron Iehova ni kamaiua Betero?
15 A kanga naba n nakoraoi bwaai ni kabane ibukini Betero? N ana kabanea n tairiki Betero n te karabuuti, ao e nori baika kamimi teuana imwin teuana ngke e tabe ni matu i marenaia uoman taani buaka aika tantani raoi. (Wareka Mwakuri 12:7-11.) Kataamneia te bwai ae riki aei: E karina n ootanako te matawariki. E tei te anera ikanne ao e teretere bwa e aki noraki irouia taani buaka, ao e umaki ni kauta Betero. Ao taurekereke ake a bae iai baina ake a taraa n rangi ni matoatoa, a a bon tii bwaka naba! Imwina, e a kaira Betero te anera ni kaotinakoa man te matawariki, rirarikia taani buaka ake i tinaniku, ao ni karokoa a otinako n te mataroa ae te biti ae rangi ni bubura are e uki “i bon irouna.” Ngke a a roko n te kawai are i tinanikun te karabuuti, ao e a bua naba te anera. E a kainaomataaki Betero!
16 E riai ni kakorakoraaki ara onimaki, ngkana ti kananoi ara iango i aoni mwaakan Iehova ae akea tiana ni kamaiuia ana toro? Ni koauana, ti a aikoa kantaningaa Iehova bwa e na kamaiuira n te aro ni kakai n taai aikai. Ma ti onimaki raoi bwa e na boni kamanena mwaakana ibukia ana aomata ni boong aikai. (2 Rongorongo 16:9) Rinanoni mwaakana ae korakora ae te taamnei ae raoiroi, e kona ni katitebooira ni kataaki nako ake tao ti aitara ma ngaai. (2 I-Korinto 4:7; 2 Betero 2:9) Ao e na waekoa Iehova n angan Natina te mwaaka ni kainaomataia aomata aika a aki kona ni warekaki mwaitiia man te karabuuti ae te kabanea n tautaumwaaka ae te mate. (Ioane 5:28, 29) Ti ninikoria ni kaaitarai kataaki ni boong aikai n onimakinan ana berita Iehova.
KAKORORAOA TE UARONGORONGO N AKI ONGEI BWAAI N TUTUKI
17. E kanga Bauro ni katea te katoto ae rianako n uarongorongo ma te ingaingannano ao te umaki?
17 Aio ngkanne te katenua n reirei ibukin te teimatoa n tantani ae ti kona n reiakinna mairouia abotoro: A teimatoa ni kakororaoa aia uarongorongo n aki ongei bwaai n tutuki. E rangi ni kakawaki te umaki n uarongorongo ma te ingaingannano ibukin te teimatoa n tantani. Bon te banna ni katoto ae rianako n aei te abotoro Bauro. E korakora ingaingan nanona ni karababaa nako mwanangana ao ni katei ekaretia aika bati. E nanomwaaka i aani kangaanga aika bati, ma e aki roko n te bua ingaingan nanona ke nanona n umaki.—2 I-Korinto 11:23-29.
18. E kanga Bauro n teimatoa ni kakororaoa te uarongorongo ngke e kabureaki i Rom?
18 Iangoa kabaneani kaotaakira n te aro ae kimototo n rongorongoni Bauro man te boki ae Mwakuri n aron ae koreaki ni Mwakuri mwakoro 28. E roko Bauro i Rom, ike e nang tei iai i matan Nero. E kabureaki ao tao e kabaeaki naba n te taurekereke ae nim ma te tia buaka. Ma e ngae n anne, bon akea te taurekereke ae kona n tuka te abotoro ae ingainga nanona aei man tataekinan te rongorongo ae raoiroi! E teimatoa Bauro ni kakaaei ana aanga are e na kona iai n tataekina te rongorongo. (Wareka Mwakuri 28:17, 23, 24.) Imwin tenibong, ao e a kaoia mwaane aika I-Iutaia ake a kakannato Bauro bwa e na tataekina te rongorongo ae raoiroi nakoia. Imwina, e a tataekina te rongorongo n te aro ae korakora riki n te bong teuana are e a tia n rineia. E taekinaki ae kangai ni kibuna 23: “Ao a namata aia bong ma ngaia, ao e a bati riki iai te koraki ake a kawaria n ana tabo ni maeka. Ao e kabwarabwaraa te baerei nakoia ngke e kakororaoa kaotiotan taekan ana tautaeka n uea te Atua, ao e kabongana te tua rinanoni Mote ma aia koroboki Burabeti ni kataia n anai nanoia nakon Iesu, man te ingabong ni karokoa ae e a moantairiki.”
19, 20. (a) Bukin tera bwa e rangi n uaana ana uarongorongo Bauro? (b) Tera aroni Bauro ngke a bane aomata n aki butimwaea te rongorongo ae raoiroi?
19 Bukin tera bwa e rangi n uaana ana uarongorongo Bauro? Noria bwa e kateretereaki raoi bukina aika bati n te kibu 23. (1) E kaatuua tataekinan Ana Tautaeka n Uea te Atua ao Iesu Kristo. (2) E kataia n rooti nanoia taan ongora irouna ‘n taeka aika anainano.’ (3) E kabwarabwara man te Baibara. (4) E kaotiota te nano ni kan anga ngaia, ngke e tataekina te rongorongo “man te ingabong ni karokoa ae e a moantairiki.” E tataekina te rongorongo Bauro n te aro ae e anainano ma a aki bane aomata ni butimwaea te rongorongo. E koreaki ae kangai n te kibu 24: “Tabeman a a kakoauai ana taeka, ma a aki kakoauai ake tabemwaang.” E riki te kauntaeka, ao a a kitanna aomata.
20 E bwara nanoni Bauro ngke a aki bane aomata ni butimwaea te rongorongo ae raoiroi? E bon aki. Ti wareka ae kangai ni Mwakuri 28:30, 31: “E mamaeka Bauro n ana auti ae kabooa tangoana i nanon uoua te ririki, ao e bubutimwaeiia raoi te koraki ni kabane ake a kawaria, n uarongorongoa ana tautaeka n uea te Atua nakoia, ma n reireinia baika kaineti ma te Uea ae Iesu Kristo n aki maaku ao n aki tutukaki.” E motikaki kanoan te boki ae Mwakuri are kairaki koreana rinanon te taamnei ma taeka aika kabebetenano.
21. Tera reireiara man ana katoto Bauro ae ti kona ni karekea ngke e kabureaki i nanon te auti?
21 Tera ae ti kona n reiakinna man ana katoto Bauro? Ngke e kabureaki Bauro i nanon te auti, ai bon akea inaomatana n uarongorongo man te auti teuana ma teuana. Ma e ngae n anne, e bon teimatoa n nene n ana kantaninga, n arona n uarongorongo nakoia aomata ni kabane ake a kawaria. N aron anne, a mwaiti naba ana aomata te Atua ni boong aikai ake a kateimatoa kimwareireia, ao aia uarongorongo n aki ongei kabureakia n te aro ae e aki riai, tii ibukin aia onimaki. Tabeman mai buakoia tarira aika tangiraki aikai, a bon titiku naba i nanon aia auti, tao n te onnaoraki ibukia kaara ngkai a rangi ni kara ke tao a aoraki. A bon tataekina te rongorongo nakoia taokita, aomata ake a roko n noriia, ao tabeman riki ake a kawariia kioina ngkai bon aei ae a kona ni karaoia. E korakora ingaingan nanoia ni kan tataekina te rongorongo ibukin Ana Tautaeka n Uea te Atua. Ai kakaitaura ngaira n aia katoto!
22. (a) Tera te bwai n ibuobuoki ae ti kakabwaiaaki iai mani bokin te Baibara ae Mwakuri? (Nora te bwaoki ane i eta.) (b) Tera am motinnano ngkai ko tabe n tataningaa tokin te waaki ae ngkai?
22 E teretere bwa a bati riki baika ti kona n reiakinna mairouia abotoro ao Kristian n te moan tienture ni bokin te Baibara ae Mwakuri. Ngkai ti tabe ni kantaninga tokin te waaki ae ngkai, ao ti riai ni motinnanoia bwa ti na kakairi irouia Kristian n te moan tienture ake a ninikoria ao n ingainga nanoia n uarongorongo. Bon akea te kakabwaia ae kakawaki riki nakon ae ti kona ni karekea ngkana ti uataboa ‘kakororaoani kaotiotan taekan’ Ana Tautaeka n Uea te Atua!—Mwakuri 28:23.
[Bwaoki n iteraniba 17]
“E A BITAKI OTAU N TE BOKI AE MWAKURI”
Imwini warekan te boki ae “Bearing Thorough Witness” About God’s Kingdom iroun te mataniwi ae mwamwananga, e a bunra nanona ni kangai: “E a bitaki otau n te boki ae Mwakuri. I a tia n ‘rinanon’ te rongorongo ae ni Mwakuri n taai aika bati, ma ai aron ae I kamanena te taura te nenea ao te kiraati ni mataki ae maabubu. Ma ngkai, I a namakinna ae I a rangi ni kakabwaiaaki bwa I a mataata n te aro ae kaanga I a nora raneanean otan taai.”
[Taamnei n iteraniba 16]
E kaira Betero te anera ni kaotinakoa man te mataroa ae te biti ae rangi ni bubura