Te Mwaaka ni Kamaunaia Aomata​—“Bon te tia Buaka Iehova”

1-3. (a) Tera te karuanikai mairouia kaain Aikubita are a a kaaitara ma ngaia I-Iteraera? (b) E kanga ni buaka Iehova ibukia ana aomata?

E A BAE tangaroaia I-Iteraera bwa e a taraa n akea kawaia ni birinako bwa a otabwaniniaki ni mangeen te maunga, ao taari ae rangi ni kangaanga te borau iai. A rimwiaki irouia kaain te taanga ni buaka mai Aikubita aika rangi n tiritiri, ake a bane biriia ni kakioia bwa a na kamateia.a Ma e bon teimatoa Mote ni kaumakiia ana aomata te Atua bwa a na aki nanobwanabwana. E karaui nanoia ni kangai: “E na buaka Iehova i bukimi.”​—Te Otinako 14:14.

² I rarikin anne ao e bubutii naba Mote nakon Iehova, ao e kaeka ni kangai te Atua: “Ko aera ngkai ko tang nako Iu? . . . katea am kai, ao arora baim nako aon te nama, ao bwenauaia.” (Te Otinako 14:15, 16) Iangoa te bwai ae e nang riki aei. E waekoa n tua te bwai teuana Iehova nakon ana anera ao akea bwa e a tii rina naba n tei te boua ae te nang i akuia I-Iteraera, ike e a riki bwa kaanga te oo are e a tukiia kaain Aikubita bwa a na aki buakania I-Iteraera. (Te Otinako 14:19, 20; Taian Areru 105:39) E arora baina Mote nako aon taari ao e kare te ang ae korakora, ao e bwenauaki taari mai nukana. E bwanin taari ao e a tei bwa kaanga te oo, ao e a karekeaki te kawai ae bon tau buburana are a na kona n nakonako iai kaain te baronga arei ni kabane!​—Te Otinako 14:21; 15:8.

³ Ngkai e a nora te aeka ni mwaaka aei Barao, ao e a riai ni kaokiia rikaaki kaain ana taanga ni buaka nako abaia. Ma e aki, bwa e kainikatonga ni kaumakiia ana koraki bwa a na rimwia nako aiaia ni buakania. (Te Otinako 14:23) A ienikuri kaain Aikubita n rimwia nako I-Iteraera nako aon te ora n aki bae n iango moa, n te aro are a a reimaurua ngke a a butakinako wiran aia kaa-ni-buaka. Ngke a a bane n aerake I-Iteraera nako aon te aba ao e a tuanga Mote Iehova ni kangai: “Ko na arora baim nako aon te nama, ba e na manga oki taari n okiriia I-Aikubita, ma aia kaa-ni-buaka, ma aia tia toka i aoia aoti.” E oki rikaaki te oo are taari arei n te aro are e a rabuna nako Barao ma ana taani buaka!​—Te Otinako 14:24-28; Taian Areru 136:15.

4. (a) Tera aron Iehova ae kaotaki n Taari are Uraura? (b) Tera aroia tabemwaang ni kaineti ma aron Iehova aei?

⁴ E kakawaki kamaiuaia I-Iteraera n Taari are Uraura, ni kaineti ma reitakin te Atua ngkoa ma te botannaomata. E oti n anne bwa Iehova “bon te tia buaka.” (Te Otinako 15:3) Ma tera am iango ibukin aron Iehova aei, kioina ngkai te buaka e a tia ni karekea te maraki ma te nanokawaki ae bati nakoia aomata? E kona aron te Atua ni kamaunaia aomata, ni kamakeenakoa kani kaaniakin te Atua iroum ke e a anaa riki nanom?

Kaokoron Ana Buaka te Atua ma Aia Buaka Aomata

5, 6. (a) Bukin tera ngkai e aranaki te Atua bwa “Iehova ae Atuaia taanga”? (b) E kanga ni kaokoro ana buaka te Atua ma aia buaka aomata?

⁵ E kaania tenibubua te tai mwaitin okiokin nakoan te Atua ae “Iehova ae Atuaia taanga” n te Baibara n Ebera nikawai, ao uoua te tai n te Baibara n Erene ni Kristian nikawai. (1 Tamuera 1:3; nora te kabwarabwara nambwa 1 ae i nano n te Baibara.) Kioina ngkai te tia Tautaeka Iehova ae Moan te Rietata, a mena i aan ana kairiri, te taanga n anera ae bati. (Iotua 5:13-15; 1 Uea 22:19) E rangi ni kakamaaku mwaakan te taanga ni buaka aei n tiritiri. (Itaia 37:36) E aki karaunano iaiangoan aroni kamaunakiia aomata. Ma ti riai n uringnga bwa ana buaka te Atua, tiaki aron aia bobuaka aomata. A kona n taku mataniwin taian taanga ni buaka ao taan tautaeka bwa iai bukin aia buaka ae riai. Ma ni koauana, aia buaka aomata a riki man te kanibwaibwai ao te bangaaomata.

⁶ Ni kaitaraan anne, e aki boto ana mwakuri Iehova i aon ana namakin n tii ngaia. E taku Te Tua-Kaua 32:4: “Te Bwa, moan te raoiroi ana makuri; ba bon te kaeti-taeka ae riai ana aro ni kabane. Bon te Atua ae kakaonimaki ae akea ana buakaka.” E kabuakakaa te bononnano ae iowawa ao te tiritiri ana Taeka te Atua. (Karikani Bwaai 49:7; Taian Areru 11:5) Ngaia are e aki kona ni mwakuri Iehova n akea bukina ae riai. E kabongana mwaakana ni kamaunanakoia aomata, tii ngkana ai akea riki te anga ibukin kaetan te kangaanga are e noria. E kaota anne n ana taeka rinanon ana burabeti ae Etekiera. “E kangai ana taeka te Uea ae Iawe: ‘Kam taku bwa I kukurei ngkana e mate te aomata ae e buakaka? I bon aki, ma I tangiria ba e na raira nanona ao e na maiu?’”​—Etekiera 18:23, BK.

7, 8. (a) Tera are e kairuaa iangoana Iobi ngke e karawawataki ngkoa? (b) E kanga ni kaeta ana iango Iobi Eriu? (c) Tera reireiara man rongorongon Iobi?

⁷ Ma bukin tera ngkanne bwa e kabongana mwaakana Iehova ni kamaunaia iai aomata? Imwain kaekaan anne, ti na iangoa moa taekan te aomata ae raoiroi ae Iobi. E kataaki Iobi iroun Tatan bwa e kani kaotia iai Tatan bwa akea te aomata ae na kona n teimatoa ni kakaonimaki ngkana e kaririaki. E kaekaa te bukibuki anne Iehova ni kariaia Tatan bwa e na kataa ana kakaonimaki Iobi. Ao ikanne are e a rotaki iai Iobi n te aoraki ae korakora, e bua kaubwaina, ao a mate natina. (Iobi 1:1–2:8) E aki ataa bukin karawawatakina Iobi, ma e kairuaa rawawatana are e riki arei bwa katuuaeana iroun te Atua. E bon titirakina naba te Atua bwa bukin tera ngkai e ‘momoanimataia’ ao e karaoaia bwa kaanga ana “kairiribai.”​—Iobi 7:20, BK; 13:24, BK.

⁸ E kaota kairuan ana iango Iobi te ataeinimwaane ae Eriu ngke e kangai: “Ao ko kangai, E maiti riki raoiroiu nakon raoiroin te Atua.” (Iobi 35:2) E eti bwa e aki riai bwa ti na iangoia bwa ti ataibwai riki nakon te Atua, ke tao a ribuaka ana mwakuri. E reita nako ana taeka Eriu ni kangai: “E bon raroa mairoun te Atua karaoan te buakaka; ao mairoun Teuare Moan te Mwaka te bure.” Imwina riki ao e a manga taku: “Teuare Moan te Mwaka, ti aki kona n ataia raoi; moan te raoiroi ni mwakana. Ao ane E na aki karawawata te aba, ngkae E motiki raoi taeka, ao e bati naba ana raoiroi.” (Iobi 34:10; 36:22, 23; 37:23) Ti kona ni koaua raoi bwa ngkana e buaka te Atua, ao e na boni bae n iai bukina ae riai. Ti na uringa anne ngkana ti nenera raoi bukin riain Atuan te raoi n riki bwa te tia buaka, n taai tabetai.​—1 I-Korinto 14:33.

Bukina ae E Riai Naba ni Buaka Atuan te Raoi

9. Bukin tera ngkai e buaka naba Atuan te raoi?

⁹ Imwin kamoamoan te Atua bwa ngaia “te tia buaka,” ao e taekina ae kangai Mote: “Iawe, bon akea temanna n ai arom i buakoia nako atua. Bon akea katotongani kakanatom ma mimitongim.” (Te Otinako 15:11, BK) E korea naba ae aekakin anne te burabeti are Abakuka ngke e kangai: “Ngkoe ae a itiaki matam n te aro ae Ko aki kona n nora iai te buakaka, ma n aki kona n tarataraa te buakaka.” (Abakuka 1:13) E ngae ngke te Atua n tangira Iehova, ma bon te Atua naba ae tabu, e raoiroi ao e kaetitaeka n ae riai. N taai tabetai aroarona aikai a kairoroa bwa e na kabongana mwaakana ni kamaunaia aomata. (Itaia 59:15-19; Ruka 18:7) Mangaia are e aki kabuakakaki aron te Atua n tabu ngkana e buaka. Ma e buaka ibukina bwa e tabu.​—Te Otinako 39:30.

10. (a) N ningai ae moan noraki iai bwa e riai ni buaka te Atua, ao e kanga n riki anne? (b) E na kanga ni kona ni katokaki te ikakaiwi are e taetae ni burabetinaki ni Karikani Bwaai 3:15, ao tera te kakabwaia mai iai nakoia aomata aika raoiroi?

¹⁰ Iangoa te bwai are e riki imwin aia karitei, te moan taanga are Atam ma Nei Ewa nakon te Atua. (Karikani Bwaai 3:1-6) Ngkana e kariaia buakakaia Iehova ao e na kamamaaraa iai oin mwaakana n Tautaekani bwaai ni kabane. E riai ni kamaunaia ibukina bwa te Atua ae kaetieti raoi ngaia. (I-Rom 6:23) N te moan taetae ni burabeti n te Baibara ao e taekinaki iai te ikakaiwi are e na riki i marenaia ana toro, ao taan rimwin “te naeta” ae taekan Tatan. (Te Kaotioti 12:9; Karikani Bwaai 3:15) N tokina ao akea tokin te kairiribai aei bwa tii kamaunan Tatan. (I-Rom 16:20) Ma te motikitaeka ane e na karaoaki anne, e na kabatiaa kakabwaiaaia aomata aika raoiroi, ao e na kamaunai ana bwaikoraki nako Tatan, ao e na kauka te kawai nakon te baretaiti n te aonnaba aei ni kabutaa. (Mataio 19:28) Imwain rokon te tai anne, ana koraki Tatan a na teimatoa n ribaa ana aomata te Atua ni kataia n urua marurungia n rabwata ao n taamnei. Mangaia are e riai n ibuobuoki n tabetai Iehova.

E Kamauna te Buakaka te Atua

11. Bukin tera ngkai e iangoia te Atua bwa e riai ni karokoa te ieka ngkoa n te aonnaba?

¹¹ E mwakuri n aron anne Iehova ngke e karokoa te Ieka n ana bong Noa. E taekinaki ae kangai ni Karikani Bwaai 6:11, 12: “E buakaka te aba i matan te Atua, ao a buta aonaba n te tiritiri. Ao E taraiia kaain aonaba te Atua, ao noria, a buakaka; ba a bane aomata ni kabuakakai aroia i aonaba.” E kona ni kariaia te Atua bwa e na taonakinako te raoiroi ni kabane irouia aomata aika buakaka? E aki. E namakinna Iehova bwa e riai ni karokoa te ieka ngkoa n te aonnaba bwa e na kamaunaia iai te koraki ake a tiritiri ao a buakaka.

12. (a) Tera are e a kaman taetae ni burabetinna Iehova, ni kaineti ma ana “kariki” Aberaam? (b) Bukin tera ngkai a kamateaki taian Amoraite?

¹² Ao ai aron anne naba motikan taekaia kaain Kanaan iroun te Atua. E kaotia Iehova bwa e na bon otinako te “kariki” mairoun Aberaam, are a na bane ni kabwaia mai iai utun aonnaba ni kabane. Ibukin kakororaoan anne e baireia te Atua bwa a na ababa kanoan Aberaam n te aba ae Kanaan, ae maekanaki irouia taian Amoraite. E na kanga ngkanne n eti te Atua ngkana e kairoroia aomata aikai bwa a na nako man abaia? E a kaman taetae ni burabetina te kananako anne Iehova bwa e na aki roko ni karokoa 400 tabun te ririki, are te tai are e a “koro [iai] te buakaka irouia Amoraite.”b (Karikani Bwaai 12:1-3; 13:14, 15; 15: 13, 16, BK; 22:18) I nanon te tai anne ao e a tabe n ririkirake te buakaka irouia taian Amoraite, ni karokoa rikin Kanaan bwa te aba ae tataromauriaki iai te bouannanti, e korakora te tiritiri iai ao kaakaraoan naba te wene ni bure. (Te Otinako 23:24; 34:12, 13; Warekaia Iteraera 33:52) A kareania naba natiia kaain te aba n tiringia n te ai. E kona ni kariaia te Atua ae tabu bwa a na rotaki ana aomata n te aeka ni buakaka anne? E aki! E kamatoaa n taku: “E riki n aki itiaki abaia irouia, ao I karekea kain te aba anne, ba e na bae ni kitanaki irouia kaaina.” (Nakoaia Ibonga 18:21-25, BK) E bon aki tiringia aomata ni kabane Iehova, bwa iai naba kaain Kanaan n aron Nei Raaba ao kanoan Kibeon ake a boni kamaiuaki.​—Iotua 6:25; 9:3-27.

E Buaka Ibukin Arana

13, 14. (a) Bukin tera bwa e riai ni katabua arana Iehova? (b) E a kanga ni kaitiaka arana Iehova man kabuakakana?

¹³ Ibukina bwa e tabu Iehova, e tabu naba arana. (Nakoaia Ibonga 22:32) E reireinia taan rimwina Iesu n tataro ni kangai: “E na tabuaki aram.” (Mataio 6:9) E kabuakakaa aran te Atua te karitei are e riki i Eten, n te aro are e a karekea te nanououa nakon raoiroin te Atua ao aron ana kairiri. E aki kona ni kariaia Iehova te aeka ni kabuakaka ao ni karitei anne, ma ngaia are e riai ni kaitiaka arana.​—Itaia 48:11.

¹⁴ Iangoa riki taekaia I-Iteraera. Ngke a tautoronaki i Aikubita, ao e a taraa ngkanne n akea uaan ana berita te Atua nakon Aberaam, are a na kakabwaiaki utuia kaain aonnaba ni bane n ana Kariki. Ma e kaitiaka arana Iehova man kabuakakana ngke e kamaiuia I-Iteraera ao e karaoia bwa te botannaomata. E tataro ni kangai te burabeti ae Taniera: “[Iehova] ae Atuara, ae Ko kaotinakoia am aomata man te aba are Aikubita n te bai ae korakora, ma ni karekea kakanatom.”​—Taniera 9:15.

15. Bukin tera ngkai e kamaiuia I-Iutaia Iehova man taenikaia i Baburon?

¹⁵ E tataro n aron anne Taniera n te tai are a rangi ni kainnanoa iai Iehova I-Iutaia bwa e na mwakuri ibukin Arana. A taenikai iai I-Iutaia i Baburon, ao aia kaawa are Ierutarem n te tai arei e a bon urubekebeke. E ataia Taniera bwa kaokaia I-Iutaia nako abaia e na bon neboa aran Iehova. Ngaia are e tataro ni kangai Taniera: “[Iehova], Ko na kabara ara bure; [Iehova], Ko na ongo ma ni kakaraoi; tai kairemwea; i bon i bukim, Atuau, ba kioina ngkae e atongaki aram i aon am kawa ao i aoia naba am aomata.”​—Taniera 9:18, 19.

E Buaka Ibukia Ana Aomata

16. Kabwarabwaraa bwa bukin tera ngkai aron Iehova ni kani kaitiaka arana, e bon aki nanonaki iai bwa e bangaaomata ao e iaiangoia n tii ngaia.

¹⁶ Te koaua bwa aron Iehova ni kani kaitiaka arana, e nanonaki iai bwa e bangaaomata ao e iaiangoia n tii ngaia? E aki, bwa e kaakamanoia ana aomata ni kaineti ma arona n tabu ao n tangira te kaetitaeka ae riai. Iangoa ae taekinaki ni Karikani Bwaai mwakorona 14. Ikai are ti a kunea iai taekaia uea aika aman ake a kimoaa ngkoa ai natin Aberaam are Rota ma ana utu. E tokanikai Aberaam i aoia taani buaka aikai aika rangi ni korakora riki nakoina, ibukina bwa e ibuobuoki n te buaka aei te Atua! Rongorongon te buaka aei boni ngaia are e moani karinaki n “te boki are Ana Buaka nako Iehova,” ae te boki ae koreaki naba iai taekan buaka tabeua ake a aki karakinaki n te Baibara. (Warekaia Iteraera 21:14) A bati riki taian tokanikai ake a riki imwina.

17. Tera ae kaotia bwa e boni buaka Iehova ibukia I-Iteraera ngke a a tia n rin n te aba ae Kanaan? Anga taiani katoto.

¹⁷ E tuangia I-Iteraera Mote ni kangai, ngke a nang roko n te aba ae Kanaan: “Iehova ae Atuami ae ri moami, E na buaka i bukimi, n ai aron are E karaoia i bukimi i Aikubita.” (Te Tua-Kaua 1:30; 20:1) E buaka ibukia ana aomata Iehova, ma n angania aia tokanikai ae kakubanako i aoia aia kairiribai, ni moa mairoun Iotua are onea mwin Mote, ao e a boni waaki nako naba, rinanon naba aia tai taani Moti ao uean Iuta ake a kakaonimaki ngkoa.​—Iotua 10:1-14; Taani Motiki-Taeka 4:12-17; 2 Tamuera 5:17-21.

18. (a) Bukin tera bwa ti riai ni karabwarabwa ngkai e aki bitaki ana kaantaninga Iehova? (b) Tera ae na riki ngkana e a roko ni korakorana te ikakaiwi are e kabwarabwaraki ni Karikani Bwaai 3:15?

¹⁸ E bon aki bitaki Iehova; ke ni bitaki naba ana kaantaninga ibukin karaoan te aonnaba aei bwa te baretaiti ae na rangi n rau. (Karikani Bwaai 1:27, 28) E bon teimatoa n ribaa te buakaka te Atua. I rarikin naba anne ao e bon rangi n tangiriia ana aomata ao e na bon tei ibukiia. (Taian Areru 11:7) Te ikakaiwi ae kabwarabwaraki ni Karikani Bwaai 3:15, e nang roko ni korakorana ae kakamaaku ma n tiritiri n te tai ae e a kaan rokona ngkai. E na riki aei ngkana e a manga riki naba Iehova iai bwa “te tia buaka,” bwa e aonga ni katabua arana ma ni kamanoia ana aomata!​—Tekaria 14:3; Te Kaotioti 16:14, 16.

19. (a) Kabwarabwaraa bwa bukin tera ngkai ti kona ni kaania riki te Atua, man kabonganan mwaakana ni kamaunaia aomata. (b) Tera ae ti riai ni karaoia ngkai ti ataia bwa e tauraoi te Atua ni kani buaka ibukira?

¹⁹ Iangoa te kabotau aei: Aongkoa a kakioaki kaain ana utu temanna te mwaane iroun te man ni kaakang ae rangi n tiritiri. E aki tabwara teuaei, ma e a kibara naba te man aei n un ma ngaia ao n tiringnga. Ko kaantaningaia bwa a na un n ana mwakuri teuaei buuna ma natina? Ni kaitaraan anne, a na bae n anaaki riki nanoia n ana tangira teuaei ae aki bangaaomata are e kaotia ibukiia. N aron naba anne, ti aki riai ni kamakeenakoa kani kaaniakin te Atua ngkana e kabongana mwaakana ni kamaunaia iai aomata. Kukurein nanona ni kani buaka ibukin kamanoara, e riai ni karikirakea riki tangirana iroura. E riai n rikirake naba iai karineana iroura ibukin mwaakana ae akea tiana ma tokina. N te aro anne are ti a kona “iai n toro iroun te Atua ni kakukureia ni karinea ma ni makua.”​—Ebera 12:28.

Kaania Riki “te tia Buaka”

20. Tera ae ti riai ni karaoia ngkana ti wareka ana rongorongo te Baibara, ae taekan ana buaka te Atua ae ti aki bati ni mataata iai, ao bukin tera?

²⁰ Ni koauana, e bon aki kabwarabwaraki n te Baibara aron nako Iehova ni kabane ni bairei ana buaka. Ma ni kaineti ma aei, ti kona ni koaua n taai nako bwa e bon aki kona ni kabongana mwaakana Iehova ni kamaunaia aomata n te aro ae aki riai, ae buakaka, ke ae iowawa. N angiin te tai iaiangoan moa rongorongon te Baibara ae tabwanin ke rongorongo tabeua riki, a na buokira n ota raoi n ana mwakuri Iehova. (Taeka N Rabakau 18:13) E ngae ngke akea ataakin rongorongona ni kabane iroura, ma e kona ni karauaki nanora n aki manga nanououa, ngkana ti reirei riki taekan Iehova ao ni kananoi ara iango i aon aroarona aika rangi ni kakawaki. Ngkana ti karaoa aei, ao ti na noria ngkanne bwa bon iai bukin onimakinan Atuara ae Iehova ae bati iroura.​—Iobi 34:12.

21. Kioina ngkai bon “te tia buaka” Iehova n taai tabetai, ma tera raoi aroarona?

²¹ E ngae ngke bon “te tia buaka” Iehova n te tai are e kainnanoaki iai te buaka, ma e aki nanonaki iai bwa e bon taatangira te kani buaka. N ana miitara Etekiera are e nora iai te kaa i karawa, e noraki iai bwa e a bon taatauraoi naba Iehova ni buakania ana kairiribai. Ma e a manga mitaraaea naba te Atua Etekiera n noria bwa e otabwaniniaki iroun Nei wirara, ae te kanikina ibukin te raoi. (Karikani Bwaai 9:13; Etekiera 1:28; Te Kaotioti 4:3) E teretere ngkanne bwa e bon aki kakai un Iehova ma e tangira te rau. E korea ae kangai te abotoro ae Ioane: “Te Atua bon te tangira.” (1 Ioane 4:8) A bane n nakoraoi n aki kaunibetoa aroaron nako Iehova. Ai boni kakabwaia ra ngaira, ngkai ti a kona ni kaania riki te Atua ae rangi ni mwaaka ma n tatangira aei!