“Tei Moa, Ao Nora Ana Aro Ni Kamaiu Iehova”

“E ira taangau Iehova; N na aki maku: Tera ae e kona te aomata ni karaoia nako iu?”​—TAIAN ARERU 118:6.

1. Baikara baika a rangi ni kakaiaki aika a na kaaitara ma ngaai aomata?

NI BOONG aikai, ao a nang kaaitara aomata ma bwaai aika kakaiaki aika a tuai ni bobo ma ngaai. E taetae ni burabetini ara bong aikai Iesu ni kauringia taani rimwina iai ni kangai: “E na bati te rawawata iai, ae akea arona ma ngke a moa ni karikaki aonaba, ao bon akea arona naba rimwi. Ao ngkana a aki kakimototoaki boong akekei, ao a aki kamaiuaki aomata: ma a boni kakimototoaki boong akekei i bukiia ake a rineaki.”​—Mataio 24:21, 22.

2. Tera ae tautaua rokon te rawawata ae korakora?

² E ngae ngke e raba aei mairouia aomata, ma a tautaua moa rokon te rawawata ae korakora taangan karawa. E kakabwaiaki te abotoro Ioane bwa e nora riain rikin aei n te miitara are e kaotia Iesu nakoina. Aio aron kabwarabwarana iroun te abotoro ae e a kara aei: “I noriia anera aika aman ba a tei i maninganingan aon te aba ake aua, ao a tauu angin aon te aba ake aua . . . Ao I nora te anera temanna ba e rierake mai ike e kaoti taai mai iai, ao iai i rouna te bwai ni kanikina, ae ana bwai te Atua ae maiu: ao e taetae n te bwana ae korakora nakoia anera ake aman . . . tai bainikirin aonaba, ma marawa, ma kaai, ni katiaira ba ti na kanikinaeia moa ana toro Atuara i aon ramwaia.”​—Te Kaotioti 7:1-3.

3. Tera moan kanoan te rawawata ae korakora?

³ E a kaan roko n tokina kanikinaeaia “ana toro Atuara” aika kabiraki. A a tauraoi anera aika aman ni karokoi angibuaka aika urubwai aikai. Tera ae e na riki moa ngkana a karokoi angibuaka aikai? E kaekaa aei te anera temanna ni kangai: “E na kabwakaki Baburon, ane te kawa ane kakanato, n te aro aei, n te bwaka ae korakora, ao e na bon aki manga noraki.” (Te Kaotioti 18:21) Ai kakimwareireira te bwai ae na riki i karawa ni kamaunan te botaki n Aro ae kewe ae katobibia te aonnaba!​—Te Kaotioti 19:1, 2.

4. Baikara baika a na riki n taai aika imwaira?

⁴ A na bane botannaomata i aon te aba ni katiteuanaki n ekaa nako ana aomata Iehova. A na tokanikai botannaomata akanne ni kamaunaaia Kristian aika kakaonimaki? A kona n taraa ni konaa. Ma noria! A na taorimwin Kristo Iesu taanga n anera ao a na taraia raoi bwa a na kamaunaki aia taanga botannaomata aikai. (Te Kaotioti 19:19-21) N tokina, e nang teweaki nako te Riaboro ma ana anera nako nanon te rua ae rotongitong are a aki kona ni mwakuri iai. A aikoa kona ni manga burebureia aomata ibukina bwa a na kabaeaki i nanon te ngaa te ririki. Ai raura nanoia te koraki ae uanao ake a na kamaiuaki!​—Te Kaotioti 7:9, 10, 14; 20:1-3.

5. Te kimwareirei raa are e mena imwaia te koraki aika teimatoa ni kakaonimaki nakon Iehova?

⁵ E a kaan te tai ae ti nang nori iai baika tamaroa ao ni kamimi. A bane n irekereke ma kaotiotan riain Iehova n tautaeka i aon bwai ni kabane. Ao iangoa aei: Ngkana ti teimatoa ni kakaonimaki nakon Iehova ao n tei n nene ibukin ana tautaeka, e na reke iai ara tai n uataboa katabuan te ara ae Iehova ao kakoroan bukin ana kaantaninga. Bon akea kabotauan te kimwareirei aei!

6. Tera ae ti na iangoia ngkana ti iaiangoi baika a kaan roko?

⁶ Ti a tauraoi imwain baika a kakawaki akanne? Ti onimakina mwaakan Iehova ni kakamaiu? Ti onimakinna bwa e na buokira n te tai ae riai ao n te aro ae te kabanea n tamaroa? Ni kaekaan titiraki aikai, ti a kona n teimatoa iai n uringa te bwai are e tuangia raona ni Kristian ake i Rom te abotoro Bauro ae kangai: “Bwaai ni kabane ake a koreaki ngkoa ao a koreaki i bukin reireiara, ba ti na karekea te kaantaninga n taotaonan te nano ma te nano ae kabebeteaki n te Baibara.” (I-Rom 15:4) Mai buakon baike a koreaki ibukin kairara, karauan nanora ao karekean te kaantaninga ae raoiroi, bon rongorongon naba kamaiuakia tibun Iteraera iroun Iehova man tautoronakia ae iowawa irouia kaain Aikubita ake a karawawataia. Ngkana ti karauira raoi n neneri taai akana a kamimi akanne ake a a kamaiuaki iai kaain Iteraera iroun Iehova, e a korakora iai kaungaan nanora i nanon ara tai ni kariariaa te rawawata ae korakora ae e a kaan roko.

E Kamaiuia Ana Aomata Iehova

7. Tera karawawataia kaain Aikubita are e riki n 1513 B.C.E.?

⁷ N te ririki 1513 B.C.E., ao e a kaman tia Iehova ni karokoi rekenikai aika ruaiwa i aoia kaain Aikubita. Imwin rokon te kabanea n rekenikai mai buakon akanne, e a kanakoa Mote Barao ni kangai: “An nako mai rou, ko na tarataraiko, tai manga tara matau; ba n te bong ae ko na tara matau iai ao ko na mate.” E kaeka Mote ni kangai: “E riai am taeka anne; N na aki manga tara matam.”​—Te Otinako 10:28, 29.

8. Baikara kaetieti ibukin te aro ni kakamaiu ake a anganaki tibun Iteraera, ao tera mwina?

⁸ E a kaotia ngkai Iehova nakoni Mote bwa e na roko teuana riki te rekenikai i aoni Barao ma kaain Aikubita ni kabane, ae bon te kabanea. N Nitian 14, ao a na bane ni mate aia moan nati aomata ao maan i aon Aikubita. Ma a na kamanoaki kaain bataia tibun Iteraera n iran raoi ana kaetieti te Atua are e angania Mote. A na anaa raraan te tiibutetei ae te mwaane, ao a na kabira iai aoni bouan aia mataroa ake irarikina ao aon te kai are i etana, ao a na aki otinako man bataia. Tera ae riki n te tairiki anne? Ti na ongora n ana taeka Mote ae kangai: “Ngke e nukanibong, ao Iehova E kamateia karimoa n te aba are Aikubita ni kabaneia.” E waekoa ngkekei naba Barao ni karaoa te bwai teuana. E wetea Mote ao Aaron ao e taku: “Kam na tei rake, an nako mai buakoia au aomata, . . . ao naako, toro iroun Iehova, n ai aron ami taeka.” Ao a a nako naba ngkekei tibun Iteraera, tao e raka i aon tenua te mirion mwaitiia ao n irianaki irouia te “koraki ae bati aika ianena” mai buakoia ake tiaki tibun Iteraera.​—Te Otinako 12:1-7, 29, 31, 37, 38.

9. E kairiia kaain Iteraera te Atua ngke a otinako mai Aikubita n te kawai raa, ao bukin tera?

⁹ Te kawai ae te kabanea ni kaan ae a riai n toua tibun Iteraera, bon rinanon te Marawa ae Meriteranian ao n riaon abaia I-Biritia. Aei bon aia aono kairiribai. E na bae n iangoa kamanoaia ana aomata Iehova man te buaka, mangaia are e a kairiia rinanon rereuan Taari are Uraura. Ma a boni baireaki raoi e ngae ngke mirion ma mirion mwaitiia ake a mwananga. E taekinaki ae kangai n te Baibara: “Ao tibun Iteraera a waerake man te aba are Aikubita n ua kai.”​—Te Otinako 13:17, 18.

“Nora Ana Aro ni Kamaiu Iehova”

10. E aera ngke e tuangia kaain Iteraera te Atua bwa a na katei umwaia n rianna i nanoaan Bi-airota?

¹⁰ Imwina, e a riki te bwai ae kamimi ni bitakin baike a riki. E tua ae kangai Iehova nakoni Mote: “Tuangia tibun Iteraera, ba a na rikaki ma ni katei umaia n rianna i nanoani Bi-airota, i marenani Miketora ma te nama, i nanoani Baaratebon.” N touan mwin kaetieti aikai, a a noria te koraki ae mwaiti kurikuri aei, bwa a rokanaki i marenan maunga ao Taari ae Uraura. E taraa n akea te kawai n otinako. E ngae n anne, e bon ataa te bwai ae karaoia Iehova. E taku nakoni Mote: “N na kamatoatoa nanoni Barao, ao e na ri mwiia; ao N na karekea karineau mairouni Barao, ao mairouia ana taanga ni bane; ao a na ataai I-Aikubita ba bon Iehova Ngai.”​—Te Otinako 14:1-4.

11. (a) Tera are e karaoia Barao, ao tera aroia tibun Iteraera n aei? (b) Tera ae e karaoia Mote ni kaineti ma ngurengureia I-Iteraera?

¹¹ E namakinna Barao bwa e kairua ngke e kariaia tibun Iteraera bwa a na kitana Aikubita, ngaia are e a rangi n un ao e a kaeia ma kaa ni buaka aika 600 mwaitiia. Ngke a a kaoti aia taanga I-Aikubita, a a rangi ni maaku tibun Iteraera ao a a tang nakoni Mote ni kangai: ‘Akea ruanimate i Aikubita, ngkai ko a kairira mai ba ti na mate n te rereua?’ E onimakina ana aro ni kakamaiu Iehova Mote, ao e kaeka ni kangai: “Tai maku, tei moa, ao nora ana aro ni kamaiu Iehova, ae E na makuria i bukimi n te bong aei . . . Ane E na buaka Iehova i bukimi, ao kam na kainababu.”​—Te Otinako 14:5-14.

12. E kanga Iehova ni kamaiuia ana aomata?

¹² A koaua ana taeka Mote are e na buaka Iehova ibukia tibun Iteraera, bwa a boni buaka taanga n anera aika a moan te korakora. E kamwainga te boua te nang are e a tia ni kairiia I-Iteraera ana anera Iehova nako akuia n te aro ni kakai. Ao e a karooa aia tabo I-Aikubita te nang anne, ma e bon oota aia tabo tibun Iteraera. (Te Otinako 13:21, 22; 14:19, 20) E ongeaba Mote nakon ana kaetieti te Atua ao e taakina nako baina. Ao e a manga reitaki te rongorongo ni kangai: “E karikaka taari n te ang mainiku ae korakora ni kangaina . . . Ao tibun Iteraera a nako n ri nukan te nama i aontano ae mau: ao taari kaanga ooia i angaataia, ao i angamaingia.” A kakorakoraia I-Aikubita ni kaeia ma e boni buokia ana aomata Iehova. E kamangaongaoi aia taanga Aikubita ao imwina e taku nakon Mote: “Arora baim nako aon te nama, ba e na manga oki taari n okiriia I-Aikubita, ma aia ka-ni-buaka, ma aia tia toka i aoia aoti.” Mangaia are a a bane ni kamaunaki ana taanga Barao n akea temanna ae tiku!​—Te Otinako 14:21-28; Taian Areru 136:15.

Karekea Reireiam Man Kamaiuaia I-Iteraera

13. Tera aroia I-Iteraera ngke a kamaiuaki?

¹³ Tera mwin te kakamaiu n te aro ni kakai nakoia ake a kamaiuaki? Ai kamimira bwa a takaaka Mote ao tibun Iteraera n anene ni kamoamoaa Iehova! A anene ni kangai: “N na anene nakon Iehova, ba E tokanikai ni bati n neboaki . . . E na uea Iehova n aki totoki.” (Te Otinako 15:1, 18) Eng, te bwai are a moa n iangoia boni kamoamoaan te Atua. N te tai anne, e a kaotiotaki iai mwaakan Iehova n tautaeka.

14. (a) Tera reireiara ni kaineti ma Iehova man rongorongoia I-Iteraera? (b) Tera te kibu ibukin 2008?

¹⁴ Tera te kairiri, te kabebetenano ao te kaantaninga ae raoiroi ae reke man aaro aika kakukurei aikai? Ni koauana, ti a ataia bwa e tauraoi Iehova ni buokia ana aomata ni kataakia ni kabane aika rinanoi. E kona ni katokii aaro nako aika a kaaitara ma ana aomata. A aki tukaki I-Iteraera n Taari are Uraura ngke e karokoa te angi mainiku ae korakora Iehova bwa e na ukia nako. Ao e kona naba ni karika Taari are Uraura anne bwa ruanimateia ana taanga Barao. N iaiangoan aei, ti a kona iai n taekin ana taeka te tia areru aikai: “E ira taangau Iehova; N na aki maku: Tera ae e kona te aomata ni karaoia nako iu?” (Taian Areru 118:6) Ti kona naba ni kabebeteaki n ana taeka Bauro aika n I-Rom 8:31 ae kangai: “Ngkana tao E tauu bukira te Atua, ao ai antai ae kona n ekira nako?” Ti boni kakoauai baikai man ongoraara n taeka aika kairaki koreaia iroun taamnein te Atua! A katokii maakura, nanououara ao a anganira te kaantaninga ae raoiroi. Ai tonu raoira ara kibu ibukin 2008 ae kangai: “Tei moa, ao nora ana aro ni kamaiu Iehova”!​—Te Otinako 14:13.

15. Tera aron kakawakin te ongeaba ni kainaotamataia I-Iteraera mai Aikubita, ao ni boong aikai naba?

¹⁵ Tera riki reireiara ma ni kaotinakoaia I-Iteraera mai Aikubita? Ti bon riai n ongeaba iroun Iehova n aki ongeia bwa tera ae e tuangira bwa ti na karaoia. A tou mwin aaro ni katauraoi ni kabane ibukin te Toa ae te Riao tibun Iteraera. A ongeaba naba n aki otinako man aia auti n tairikin Nitian 14. Ngke a a kitana Aikubita ao a “ua kai.” (Te Otinako 13:18) E rangi ni kakawaki ni boong aikai naba bwa ti na toua raoi mwin ana kairiri “te toro ae kakaonimaki ae wanawana”! (Mataio 24:45) Ti riai ni kakauongo raoi nakon ana taeka te Atua aika mai akura aika kangai: “Aio te kawai, kam na nakonako i nanona; ngkana tao kam rairaki nakon te angaatai, ao ngkana kam rairaki nakon te angamaing.” (Itaia 30:21) Ngkai ti a uakaan ma moanakin te rawawata ae korakora, tao ti na bae naba n anganaki kaetieti tabeua. E boto kamanoan mwanangara ribuakon boong aika kangaanga aikai, n arora n teimatoa ni kaboraoi maiura ma ana toro Iehova aika kakaonimaki.

16. Tera reireiara man aron te Atua ni kaangaraoi bwaai ni kainaomataia tibun Iteraera?

¹⁶ Uringnga naba bwa e bita kawaia tibun Iteraera Iehova n aron are a a taraa ni mwanetaua i marenan maunga ao Taari are Uraura. E taraa ni kairua te bwai ae a a tia ni karaoia. Ma e ngae n anne, ao e bairei bwaai ni kabane Iehova, ao a bane n nakoraoi ibukin kamoamoana ao kamaiuaia ana aomata naba. Ni boong aikai, tao ti na aki mataata raoi ni bwaai ni kabane aika karaoaki i nanon ana botaki Iehova, ma ti riai n mwiokoa ana kairiri Iehova rinanon kawaina n itoman ma ana aomata, ae ana botaki ae onimakinaki. N tabetai, ao a kona n taraa n tokanikai ara kairiribai. Ti aki kona n nori bwaai ni kabane aika irekereke ma aei, ibukina bwa iai tian ara konabwai n iango. Ma e kona Iehova ni kaangaraoi baikai n taai aika riai, n aron are e karaoia ngkoa nakoia tibun Iteraera.​—Taeka N Rabakau 3:5.

Onimakina Iehova

17. Bukin tera bwa ti riai n onimakina raoi ana kairiri te Atua?

¹⁷ Ko kona n iangoa aia namakin tibun Iteraera n onimakinan kairiraia, ngkana a uringa aroia ngkoa ngke a kairiraki n te ngaina n te boua ae te nang ao te boua ae te ai n te bong? E kakoauaki bwa e kairiria ‘ana anera te Atua ae koaua,’ i aoni kawaia. (Te Otinako 13:21, 22; 14:19) Ni boong aikai, ti onimakina naba Iehova bwa e na kairiria ana aomata, ma ni kamanoia ao ni kamaiuia. Ti kakoauaa ma nanora ni koaua te berita ae kangai: “E aki kitania ana aomata [Iehova] aika itiaki. A kakawakinaki n aki toki.” (Taian Areru 37:28) Ti na bon aki mwaninga taekaia taanga n anera aika korakora aika buokia ana toro te Atua ni boong aikai. Ti a kona n “tei moa ao nora ana aro ni kamaiu Iehova,” man aia ibuobuoki. ​—Te Otinako 14:13.

18. E aera ngkai ti riai ni ‘karin ara bwai ni buaka nako ake mairoun te Atua’?

¹⁸ Tera ae e na buokira ngaira ni kabane bwa ti a aonga n “tei” ni kawain te koaua? Boni man karinan te bwai ni buaka n te onimaki are e kabwarabwaraa Bauro n ana reta nakoia I-Ebeto. Uringnga, bwa e kaungaira te abotoro aei bwa ti na ‘karin ara bwai ni buaka nako ake mairoun te Atua.’ Te koaua bwa ti bane ni karin ara bwai ni buaka ni kabane ibukin ara onimaki? N te ririki ae e na roko, ti riai ni bane n tuoira bwa ti aonga ni kakoauaa raoi bwa ti karin ara bwai ni buaka ni kabane ke ti aki ao a bane n tau raoi ke a aki. E atai mamaarara ara kairiribai ae Tatan te Riaboro, ao e kataia ni karekeira bwa konana ngkana ti aki tantani raoi, ke e na buakanira n itera ake e noria bwa ti kabwaka iai. Ti “kaunrabata” ma taanga n taamnei aika buakaka, ma ti na bon tokanikai ni korakoran Iehova!​—I-Ebeto 6:11-18; Taeka N Rabakau 27:11.

19. Tera te kabwaia ae ti na anganaki, ngkana ti nanomwaaka?

¹⁹ E taku Iesu nakoia taan rimwina: “Ane kam na kareke tamneimi n nanomwakami.” (Ruka 21:19) Ti bia mena i buakoia ake a kakaonimaki n nanomwaaka i aani kangaanga ni kabane ake a kona ni kaaitara ma ngaai, bwa ti aonga ni kakabwaiaki n ana akoi te Atua ao ni kona n “tei moa, ao n nora ana aro ni kamaiu Iehova.”

Ko na Kanga ni Kaeka?

• Baikara aaro aika kakukurei aika a kaan riki?

• E kanga ni kaotiota mwaakana ni kakamaiu Iehova n 1513 B.C.E.?

• Tera ae ko motinnanoia bwa ko na karaoia n taai aika imwaim?

[Caption on page 26]

E kangai te kibu n te ririki ibukin 2008: “Tei moa, ao nora ana aro ni kamaiu Iehova.”​—Te Otinako 14:13.

[Taamnei n iteraniba 23]

“Bwaai ni kabane ake a koreaki ngkoa ao a koreaki i bukin reireiara”

[Taamnei n iteraniba 24]

E karokoa te kabuanibwai Barao i aon Aikubita man etimatoana