Bwabetitoaki N Aran Antai Ao N Tera?

“Mangaia are naako, reireinia aomata . . . , bwa a na riki bwa taan rimwiu ao bwabetitoiia n aran te Tama, ao te Nati, ao te taamnei ae raoiroi.”​—MATAIO 28:19.

1, 2. (a) Tera are e riki i Ierutarem ni Bentekota 33 C.E.? (b) E aera ngke a rangi ni bati aomata ake a kaungaaki bwa a na bwabetitoaki?

E ONRAKE ao n rongoaa Ierutarem irouia aomata aika uanao ake a roko man aaba aika bati. Ni bongini Bentekota 33 C.E., e a waakinaki te toa ae kakawaki ao a a bati iruwa ake a roko n uataboa karaoana. Ma e riki te bwai teuana ae tuai n nonoraki mai mwaina, ao imwina e a anga iai ana kabwarabwara ae kaunganano te abotoro Betero, are e noraki uaana ae rangi ni kamimi. A rotaki nanoia n ana taeka tao 3,000 I-Iutaia ao aomata ake a a rairaki nakon te Aro n Iutaia, bwa a rairi nanoia ao ni bwabetitoaki n te ran. Ai ngaia are, a a ikotaki ma te ekaretia ni Kristian are e a tibwa tei. (Mwakuri 2:41) E bae ni karika te karongoa ma te mimi ae korakora bwabetitoaia aomata aika rangi ni bati i nanon neei ke n taian nama i aon Ierutarem!

² Tera ae kairiia aomata aika rangi ni bati bwa a na bwabetitoaki? Ni moantaain te bong anne, ao e “roko te karongoa mai karawa n aron ukin te ang ae korakora.” N te ruu i eta n te auti teuana, ao a kaonaki n te taamnei ae raoiroi tao 120 taan rimwin Iesu. Imwina, a botaki mwaane ao aine aika rangi ni karinea te Atua ao a mimi ngke a ongora irouia taan rimwini Kristo aikai bwa a “taetae n taetae aika kakaokoro.” N ongoraeia n ana taeka Betero, n ikotaki naba ma ana taeka aika mataata ao ni matoatoa ibukini maten Iesu, a boni bati ake “a rangi n nanokawaki.” Tera ae a riai ni karaoia? E kaeka Betero ni kangai: “Rairi nanomi, ao kam na bwabetitoaki n tatabemaningkami nako n aran Iesu Kristo . . . , ao kam na karekea te bwaintituaraoi ae te taamnei ae raoiroi.”​—Mwakuri 2:1-4, 36-38.

3. Tera ae a riai ni karaoia ni bongini Bentekota I-Iutaia ake a rairi nanoia ao aomata ake a rairaki nakon te Aro n Iutaia?

³ Iangoa aroaroia I-Iutaia akanne ni kaineti ma te Aro ao aomata ake a a rairaki nakon te Aro n I-Iutaia ake a ongora irouni Betero. A a kamani butimwaea Iehova bwa Atuaia. A ataa naba taekan te taamnei ae raoiroi man te Koroboki ae Tabu n te Taetae n Ebera bwa boni mwaakan te Atua ae mwamwakuri ae e kamanena n tain te karikibwai ao imwina naba. (Karikani Bwaai 1:2; Taani Motiki-Taeka 14:5, 6; 1 Tamuera 10:6; Taian Areru 33:6) Ma a rangi ni kainnanoa te bwai teuana riki. E rangi ni kakawaki ibukia bwa a na ota raoi ao ni butimwaea ana anga ni kakamaiu te Atua rinanon te Mesia ae Iesu. Mangaia are, e katuruturua Betero te bwai ae a kainnanoia ae bon te ‘bwabetitoaki n aran Iesu Kristo.’ Tabeua te bong imwain aei ao e tua Iesu, are e a tia ni kautaki, nakoni Betero ao tabeman riki bwa a na bwabetitoia aomata “n aran te Tama, ao te Nati, ao te taamnei ae raoiroi.” (Mataio 28:19, 20) E rangi ni kakawaki nanon anne n te moan tienture ao e teimatoa ni kakawaki naba ngkai. Tera nanona ae kakawaki?

N Aran te Tama

4. Tera te bitaki are e a tia n riki nakoia aomata ake iai aia iraorao ma Iehova?

⁴ N aron ae e taekinaki mai moa, te koraki ake a butimwaea ana kabwarabwara Betero a a kaman tia n taromauria Iehova ao n reke aia iraorao ma ngaia. A a tia ni kataia n tou mwin ana Tua, are boni ngaia naba bukin rokoia aomata man aaba ake tabeua nako Ierutarem. (Mwakuri 2:5-11) Ma e ngae n anne, ao e a bon tibwa tia te Atua ni karaoa te bitaki ae korakora n arona n reitaki ma aomata. E a kakeaia I-Iutaia bwa a nang aki riki bwa ana botannaomata ae okoro ao a aikoa manga karekea akoaia mairouna mani kawakinan te Tua. (Mataio 21:43; I-Korote 2:14) A kainnanoa te bwai teuana riki taani kakauongo akanne, ngkana a tangira aia iraorao ma Iehova bwa e na waakinako.

5, 6. Tera are a karaoia I-Iutaia aika bati ao aomata ake a rairaki nakon te Aro n Iutaia ake n te moan tienture, ibukin reken aia iraorao ma te Atua?

⁵ Ni koauana, a na bon aki tannako mairoun Iehova, ae te tia Anga te Maiu. (Mwakuri 4:24) A aki, bwa te koraki ake a mutiakina te baere e kabwarabwaraa Betero, a a kona n ota riki ngkai nakon are mai mwaina bwa bon te Tama ae atataiaomata Iehova. E kanakoa te Mesia bwa e na kamaiuia ao e kukurei ni kabwarai aia bure te koraki ake e kona n taetae Betero nakoia ni kangai: “Ke a a bane tibun Iteraera n ataia raoi ae Iesu aei are kam tauria, e karaoia te Atua bwa te Uea ao te Kristo.” Ni koauana, a na rangi n ota riki ngkai te koraki ake a maiuakin ana taeka Betero ao a riai n rangi ni kakaitau n te bae e a tia ni karaoia te Tama ibukia aomata nako ake a kan iraorao ma te Atua!​—Wareka Mwakuri 2:30-36.

⁶ Bon te koaua bwa a a kona ngkai I-Iutaia ao aomata ake a rairaki nakon te Aro n Iutaia n ota raoi bwa e irekereke te iraorao ma Iehova ma ataakin ae boni ngaia te tia Katauraoa te aro ni kakamaiu rinanon Iesu. E mataata ngkanne bukin rairan nanoia man aia bure, n ikotaki ma te bure ae tiringan Iesu, n aki ongeia bwa a ataia ke a aki bwa a boutokaa karaoan anne. Ao ibukin anne, e mataata bwa ni boong ake imwina “a botumwaaka ni mutiakina aia angareirei abotoro.” (Mwakuri 2:42) A kona ao a na boni kani “kaania te kaintokanuea are e reke iai te akoi ae rianako.”​—Ebera 4:16.

7. A kanga n tia ni bitaki aia koaua aomata aika bati ni boong aikai ibukin te Atua ao ni bwabetitoaki n aran te Tama?

⁷ Ni boong aikai, a a tia mirion ma mirion aomata aika kakaokoro nako aroia n reiakina te koaua ibukin Iehova man te Baibara. (Itaia 2:2, 3) Iai tabeman ngkoa ake a kakewea ae iai te Atua ke a kakoauaa bwa iai ma e aki tabeakinia ana karikibwai, ma a a manga kakoauaa ae iai te tia Karikiriki ae a kona ni karekea te iraorao ae kaan ma ngaia. A taromauria te atua ae temanna n teniman ke bouannanti aika kakaokoro aomata tabemwaang. A ataia ngkai bwa Iehova bon tii ngaia te Atua ae moan te mwaaka, ao a weteia n arana. E irekereke anne ma te koaua are e taekinna Iesu nakoia taan rimwina ae a riai ni bwabetitoaki n aran te Tama.

8. Tera ae a riai n ataia ibukin te Tama te koraki ake akea otaia ni kaineti ma ana bure Atam?

⁸ A a tia n reiakina naba ae a ituaki n te bure mairoun Atam. (I-Rom 5:12) Aei bon te bwai ae boou ae a riai ni kakoauaa. A kona ni kabotauaki aeka n aomata akanne ma te aomata ae aoraki ao e aki ataa aorakina. E na bae n iai irouna tabeua kanikina n aron te maraki n taai tabetai. Ma ibukina bwa e tuai n tuoaki, tao e a iangoia ngkanne bwa e marurung raoi. Ma e kakoauaaki mani baika a riki nakoina bwa e bon aoraki. (Kabotaua ma 1 I-Korinto 4:4.) Ma tera ae e na karaoia ngkana e ataa raoi aorakina? Tiaki e wanawana ngkana e ukoukora ao ni butimwaea te bwainnaoraki ae rangi n ataaki ao ni kakoauaaki bwa e oomwaaka? N aron anne, imwin reiakinan te koaua ibukin rikiara ae te bure bwa kaanga ai aron te aoraki, a a bati aika a tia ni butimwaea ana kabwarabwara te Baibara ibukin te aoraki anne, ao n ataia ae te Atua e katauraoa bwainnaorakiana. Eng, te koraki ni kabane ake a ianena mairoun te Tama, a riai n okira Teuare e kona ni katauraoa te bwai ae aongkoa bwainnaorakia.​—I-Ebeto 4:17-19.

9. Tera ae e karaoia Iehova bwa ti na kona n iraorao ma ngaia?

⁹ Ngkana ko a kamani katabua maium nakon Iehova ae te Atua ao n riki bwa te Kristian ae bwabetitoaki, ko a ataa iai tamaroan reken te iraorao ma ngaia. Ko kona ni kakaitau ngkai nakon Tamam ae Iehova ibukin arona n tatangira. (Wareka I-Rom 5:8.) E ngae ngke a a tia ni bure Atam ao Ewa nakoina, ma e biririmoa te Atua ni karaoa te bwai teuana ibukia kanoaia n ikotaki ma ngaira, bwa ti aonga ni karekea te iraorao ae tamaroa ma ngaia. Ni karaoan anne, e a tia te Atua n rinanon te marakinnano n noran Natina ae rangi n tangiria, ni maraki ao ni mate. Tiaki te koaua ae ataakin anne e buokira ni butimwaea mwaakan te Atua ao n ongeaba n ana tua ibukin tangirana? Ngkana ko tuai ni karaoa anne, a bati bukina aika ko riai ni katabua iai maium nakon te Atua ao ni bwabetitoaki.

N Aran te Nati

10, 11. (a) Tera aroni korakoran am kakaitau nakon Iesu? (b) Tera am namakin ni kaineti ma maten Iesu bwa te karea ni kaboomwi?

¹⁰ Ma iangoa riki te baere e taekinna Betero nakoia aomata aika bati. E kamataataa butimwaean Iesu, are e kaineti raoi ma te bwabetitoaki “n aran . . . te Nati.” E aera bwa e rangi ni kakawaki anne n taai akekei, ao n taai aikai naba? Eng, butimwaean Iesu ao te bwabetito n arana, e nanonaki iai ataakini mwiokoana n ara iraorao ma te tia Karikiriki. E riai Iesu n tine n te kai ni kammaraki bwa e aonga ni katoka te rekenikai are e reke man te Tua irouia I-Iutaia, ma irarikin anne, e kona n reke te kakabwaia ae korakora riki ni matena. (I-Karatia 3:13) E katauraoa te karea ni kaboomwi ae a kainnanoia botannaomata nako. (I-Ebeto 2:15, 16; I-Korote 1:20; 1 Ioane 2:1, 2) Ni katiaan aei, e a nanomwaaka Iesu i aan te ribuaka, te taetaebuakaaki, te kammarakaki, ao n tokina te kamateaki. Tera aroni korakoran am kakaitau ibukin ana karea? Iangoia bwa aongkoa ngkoe te teinimwaane are 12 ana ririki ae borau i aon te Titanic, ae te kaibuke are e okaanako te aiti ae bubura ao n rietata are e a iinako iai n 1912. Ko kataia ni kibara te booti ni kamaiu ma e a onrake. N te tai anne, iai te mwaane n te booti ni kamaiu are e kaboria ma buuna ao e a manga kiba rikaaki nako aon te Titanic, ao e katokako i aon te booti ni kamaiu. Tera aron am namakin? Ni koauana, ko na rangi ni kakaitau nakoina! Ko a kona n ota n ana namakin te teinimwaane are e riki nakoina anne.a Ma e karaoa ae bati riki Iesu ibukim. E mate n te aro are ko na karekea te maiu ae aki toki.

¹¹ Tera am namakin n reiakinan are e karaoia Natin te Atua ibukim? (Wareka 2 I-Korinto 5:14, 15.) Ko bae n namakina te kakaitau ae moan te bati. E buokiko anne ni katabua maium nakon te Atua ao ni kairiko bwa ko na ‘aki manga maiu ibukim, ma ko na maiu ibukin Teuare mate ibukim.’ Ni bwabetitoam n aran te Nati, e nanonaki iai kakoauaan te baere e a tia ni karaoia Iesu ibukim ao butimwaeani mwaakana ni kairiri ngkai ngaia “te Mataniwi ae Rietata i aon te maiu.” (Mwakuri 3:15; 5:31) Bon akea mai mwaina am iraorao ma te tia Karikiriki, ao ni koauana akea am kantaninga ae nene. Ma n onimakinani kawawaean raraan Iesu Kristo ao bwabetitoam, e a reke ngkai am iraorao ma te Tama. (I-Ebeto 2:12, 13) E korea ae kangai te abotoro Bauro: “Kam a tia ngkoa n ianena ma te Atua ao kam kairiribai nakoina, ibukina bwa kam kaatuui ami iango i aoni mwakuri aika bubuaka. E a tia ngkai te Atua ni karekea te raoi rinanon rabwatan teuaei [ae Iesu] ni matena, bwa e aonga ni kaotingkami bwa kam itiaki ao akea kabuakakaami.”​—I-Korote 1:21, 22.

12, 13. (a) Ngkai ko a tia ni bwabetitoaki n aran te Nati, tera rotakin aroarom ngkana iai temanna ae kammaraka nanom? (b) Tera kabaeakim ngkai te Kristian ngkoe ae ko bwabetitoaki n aran Iesu?

¹² E ngae ngke ko bwabetitoaki n aran te Nati, ma ko rangi n ataa nanom ni kani bure. E buokira ataakin aei ni katoabong. N te katoto, ngkana iai te aomata ae kammaraka nanom, ko ururingnga ae bon taani bure ngkami? Kam kaai ni kainnanoa kabwaraan ami bure iroun te Atua, ao kam riai n ikabwarabure. (Mareko 11:25) Ni katuruturuani kainnanoan aei, e anga te kaikonaki Iesu ae kangai: E kakeaaki ana taarau te toro ae tebwina tenga te tarena (ae titeboo ma 60 te mirion te tenariati) iroun ana toka. Imwin anne, e aki kabwaraa ana taarau raona n toro ae bae irouna 100 te tenariati. E a katerea ngkanne Iesu te reirei ae kangai: E na bon aki kona naba Iehova ni kabwaraa ana bure te aomata ae aki kabwaraa ana bure tarina. (Mataio 18:23-35) Eng, ni bwabetitoam n aran te Nati e nanonaki iai ataakini mwaakan Iesu ao am kakorakora n tou mwin ana katoto ao ana reirei nako, n ikotaki naba ma tauraoim ni kabwarai aia bure aomata nako.​—1 Betero 2:21; 1 Ioane 2:6.

¹³ Ko aki kona ni kakairi n te aro ae tabwanin raoi iroun Iesu ibukin aki kororaoim. Ma e ngae n anne, ni kaineti ma nanom ni koaua ni katabua maium nakon te Atua, ko a kani kakairi iroun Iesu n am kabanea ni kona. E irekereke aei ma teimatoara ni mwakuri ao ni kaaki aroaro ni kawai ao ni karina ae boou. (Wareka I-Ebeto 4:20-24.) Ngkana ko na karinea raoraom, ko bae ni karekea reireiam man ana katoto ao aroarona aika raraoi. N aron naba anne, ko bae ni kan reirei irouni Kristo ao ni kakairi irouna.

14. Ko na kanga ni kaotiota ataakini mwaakan Iesu ni kairiri ngkai te Uea i karawa?

¹⁴ Iai riki te anga teuana ae ko kona iai ni kaotia bwa ko ota n te bae irekereke ma bwabetitoam n aran te Nati. E “kaaki naba bwaai ni kabane [te Atua] i aani waeni Kristo, ao e karaoia bwa te atu i aoni bwaai ni kabane ibukini kakabwaiaan te ekaretia.” (I-Ebeto 1:22) Ngaia are ko riai ni karinea aron Iesu ni kairiia ake a katabui maiuia nakon Iehova. E kabonganaia aomata aika aki kororaoi Kristo n taian ekaretia, ao e moamoa riki unimwaane aika ikawai n te onimaki ake a rineaki. A rineaki mwaane aikai “ibukini kaetani kawaia te koraki aika itiaki, . . . ibukini kateimatoaan rabwatan te Kristo.” (I-Ebeto 4:11, 12) E ngae ngkana e karaoa ae kairua te aomata ae aki kororaoi, ma e kona Iesu ni kaeta te kangaanga anne n ana tai are e a tia n namatia ao n aron are e tangiria, kioina ngkai ngaia te Uea n te Tautaeka n Uea i karawa. Ko kakoauaa anne?

15. Ngkana ko tuai ni bwabetitoaki, baikara kakabwaia aika ko kona ni kariariai imwini bwabetitoam?

¹⁵ Iai naba tabeman aika tuai ni katabui maiuia nakon Iehova ao ni bwabetitoaki. Ngkana ko tuai, ko kona n noria man ae e taekinaki imwaina, bwa ataakin taben te Nati bon te bwai ae riai ao e kona ni kaotiotaki iai am kakaitau? E irekereke bwabetitoam n aran te Nati ma kairakim nakoni karekeani kakabwaia aika bati.​—Wareka Ioane 10:9-11.

N Aran te Taamnei ae Raoiroi

16, 17. Tera nanon te bwabetito n aran te taamnei ae raoiroi iroum?

¹⁶ Tera ae nanonaki n te bwabetito n aran te taamnei ae raoiroi? N aron are e a tia n taekinaki, a ataa te taamnei ae raoiroi te koraki ake a ongora irouni Betero ni bongini Bentekota. Ni koauana, a kona n nora koauan raoi ae te Atua e teimatoa ni kabongana te taamnei ae raoiroi. Betero bon temanna mai buakoia te koraki ake a a tia ni “kaonaki n te taamnei ae raoiroi [ake a a tia n] taetae n taetae aika kakaokoro.” (Mwakuri 2:4, 8) Te taeka ae “n aran” e aki kainnanoaki iai kaotan aran te aomata. Ni boong aikai, a bati baika karaoaki “n aran te tautaeka,” ae bon tiaki te aomata. A karaoaki ni mwaakan te tautaeka. N aron anne, te aomata are e bwabetitoaki n aran te taamnei ae raoiroi, e ataia ae te taamnei ae raoiroi bon tiaki te aomata, ma boni mwaakan Iehova ae mwamwakuri. Ao te bwabetito aei, e nanonaki iai butimwaean taben te taamnei ae raoiroi n ana kantaninga te Atua.

¹⁷ Ko a kaman ataa taekan te taamnei ae raoiroi rinanon te ukeuke n reirei n te Baibara. N te katoto, ko a tia n ota raoi bwa e kairaki korean te Baibara rinanon te taamnei ae raoiroi. (2 Timoteo 3:16) Ngkai e a rikirake am onimaki, e a bae n nano riki otam n te koaua ae ‘te Tama are i karawa e anga te taamnei ae raoiroi nakoia akana butiia,’ n ikotaki naba ma ngkoe. (Ruka 11:13) Ko bae n tia n nora mwamwakurin te taamnei ae raoiroi ni maium. N te itera are teuana, ngkana ko tuai ni bwabetitoaki n aran te taamnei ae raoiroi, e karaua nanom Iesu bwa e anga te taamnei ae raoiroi te Tama, ae nanona bwa iai kakabwaia ni koaua aika mena imwaim ngkana ko karekea te taamnei anne.

18. Baikara kakabwaia ake a reke irouia te koraki ake a a tia ni bwabetitoaki n aran te taamnei ae raoiroi?

¹⁸ E kakoauaaki naba ni boong aikai ae Iehova e reireinia ao ni kaira te ekaretia ni Kristian rinanon taamneina. E buokira n tatabemanira nako te taamnei anne n ara mwakuri ni katoa bong. E irekereke ara bwabetito n aran te taamnei ae raoiroi ma butimwaean ana mwakuri ni maiura ma te nano ni kakaitau ibukin te taamnei anne. Ma tao a iangoia tabeman bwa ti kanga ni kona ni kakororaoa ara katabu nakon Iehova, ao tera aron irekereken te taamnei ae raoiroi iai. Ti na rinanon anne imwina.

[Kabwarabwara ae nano]

Ko Uringnga?

• Tera nanon te bwabetito n aran te Tama ibukim?

• Tera ae nanonaki n te bwabetito n aran te Nati?

• Ko na kanga ni kaotia ae ko butimwaea kakawakin te bwabetito n aran te Tama ao te Nati?

• Tera ae nanonaki n te bwabetito n aran te taamnei ae raoiroi?

[Taamnei n iteraniba 14]

A karekea te iraorao raa ma te Tama taan rimwini Kristo aika boou imwini Bentekota 33 C.E.?

[Te Kabwarabwaraan te Taamnei]

By permission of the Israel Museum, Jerusalem