Yalayala jaaʼin, eeshi Jeʼwaa jümaa

1, 2. (1) ¿Kasa choʼujaaka wamüin süpüla eejiraain waya sümaa tü kasa alatakat wamüin? (2) ¿Kasa sünainpünaaka tü kanoulaakat? ¿Kasa maka aka saaʼin?

TALATSÜ maʼin waaʼin sutuma waʼyataain nümüin Jeʼwaa. Akatsaʼa walatirüin müliaa maʼaka saaʼin wayuu süpüshuaʼa otta eeshii müliale waya atumawaa ‹saaʼujee waaʼinrüin tü anasükat› (1 Ped. 3:14; 5:8, 9; 1 Cor. 10:13). Choʼujaasü kanoulain waya otta yalayalain waaʼin süpüla eejiraain waya sümaa tü kasa mojusü alatakat wamüin.

² ¿Kasa sünainpünaaka tü kanoulaakat? Müshi Pablo: «Süka tü wanoulakat, atüjaashii waya naaʼu chi Maleiwakai sünain naaʼinrüinjatüin tü kasa anasü nüküjakat achiki wamüin. Wayaawatüin sütüma sünain shiimüin tü kasa meʼrujukat» (Heb. 11:1). Müsü wanee Wiwülia: «Tü kanoulaakat müsü aka saaʼin sükaraloukse wanee korolo waʼatapajaka» (Imágenes verbales en el Nuevo Testamento, de Archibald T. Robertson). Saapünüle wamüin sükaraloukse wanee miichi, watüjaa aaʼu wepiain shia; süka watüjaain saaʼu nikeraajüin Maleiwa tü nümakat müsü wamaʼanakai saaʼin sükaraloukse wanee korolo. Süka kanoulain waya, watüjaa aaʼu nikeraajeerüin Maleiwa tü nümakat otta wanouja anainrü tü kasa nümaʼanajeejatkat mayaapejeʼe nnojoluin weʼrüin shia.

3, 4. (1) ¿Kasa sünainpünaaka tü yalayalaakalü aaʼin? (2) ¿Kasa waaʼinrajatka choʼujaale maʼin kanoulain waya otta yalayalain waaʼin?

³ Tü yalayalaakalü aaʼin saashin wanee karaloukta süchikimaajatü tü Wiwüliakat, shia meimmoluinre wayuu süpüla aashajawaa otta aaʼinraa wanee kasa, jaʼitaichi müliain nia atumawaa. Yalayarüle waaʼin, wachechereerü waaʼin otta nnojoleena eimmolojooin waya (Mar. 6:49, 50; 2 Tim. 1:7).

⁴ Keeʼireesü waaʼin kanoulain waya otta yalayalain waaʼin. ¿Kasa waaʼinrajatka choʼujaale maʼin kanoulain waya otta yalayalain waaʼin? Wekirajaale sünain tü naainjakat waneeinnua wayuu sünain neeʼiyatüin akuwaʼipaakat tia, kooʼomüinjeerü wanoula otta yalayaleerü maʼin waaʼin.

EEJACHI JEʼWAA NÜMAA JOSUÉ

5. ¿Kasa choʼujaaka nümüin Josué süpüla nikeraajüin tü aluwataanakalü anain nia?

⁵ Jülüja waaʼin tü alatakat pienchi shikii juya süchikijee taashin na israeliitakana nutuma Jeʼwaa namaʼanajee na egipciokana. Niʼrüin Moisés wattajee tü Mma Aapünajatkat namüin, oukta müshijaʼa nia saaʼu tü uuchikat Nebo; 120 nuuyase soʼu tia. Nia joo nekiipüʼüka Josué, wanee wayuu «kekiishi maʼin nutuma chi naaʼinkai Maleiwa» (Deut. 34:1-9, NM). Alüʼütshii süpüla nashutüin na israeliitakana saaʼu Canaán. Otta chi nekiipüʼükai kekiinjachi, niiʼiyatüinjatü kanoulain nia nünain Jeʼwaa, yalayalainjatü naaʼin otta meimmoluinjachi nia süpüla nakanajüin (Deut. 31:22, 23).

6. (1) Saashin Josué 23:6, ¿jamüsü yalayalainjatka waaʼin? (2) ¿Kasa shikirajaka anain waya tü sümakat Aluwataaushikana 4:18-20; 5:29?

⁶ Atütülaasü naaʼin na israeliitakana sutuma neʼrüin kekiin, meimmoluin otta kanoulain Josué wanaa sümaa nashutüin saaʼu Canaán. Meimmoluinjana na israeliitakana sünain atkawaa otta ayatüinjana müin naya süpüla naainjüin tü nuluwataakalü anain Josué. Müshi nia namüin nülüʼütpa süpüla ouktaa: «Yalayalainjatü maʼin jaaʼin süpüla joonooin sümaa tü pütchi aapünakat nümüin Moisés; joonooinjatü amaa eepünaale jia» (Jos. 23:6, NM). Müshiʼiya wayakana, yalayalainjatü waaʼin süpüla woonooin waneepia nümaa Jeʼwaa, jaʼitainna aluwataanüin waya sünain aainjaa wanee kasa mojuka noʼuluʼu (paashajeʼera Aluwataaushikana 4:18-20; 5:29). Woʼuraajüle nümüin otta kanourale waya, nükaaliinjeena waya süpüla waneepiain waya nümaa.

WAAʼINRAJATKA SÜPÜLA ANAIN WAKUWAʼIPA

7. ¿Kasa naaʼinrajatka Josué süpüla yalayalain naaʼin otta süpüla anain nukuwaʼipa?

⁷ Süpüla meimmoluin waya sünain aainjaa tü nüchekakat Jeʼwaa, wekirajaainjatü anain tü Wiwüliakat otta waainjüinjatü tü sümakat. Anuu tü aluwataanakalü anain Josué soʼu nüneekünüin süpüla nüchikumüinjachin nia Moisés: «Yalayala paaʼin sümaa meimmoluin pia süpüla poonooin sümaa tü pütchi nuluwataakalü anain pia Moisés. [...] Paashajeʼerüinjatü sümaa jülüjüinjatüin paaʼin shia saʼwai jee soʼukai süpüla poonooin sümaa süpüshuaʼa tü ashajünakat yala. Otta aneetka pukuwaʼipa eepünaale puʼunüin otta kekiijeechi pia sünain tü paainjakat» (Jos. 1:7, 8, NM). Naaʼinrüin Josué tia makalaka anain nukuwaʼipa. Waainjüle tia, meimmoluinjeena waya otta aneerü maʼin wakuwaʼipa sünain aʼyatawaa nümüin Maleiwa.

8. ¿Jarat tü pütchi aneekünakat süpüla tü juyakat 2013 otta kaseerü paaʼinraka sutuma?

⁸ Akatchinraasü naaʼin Josué sutuma tü nümakat Jeʼwaa nümüin: «Yalayala paaʼin jee meimmoluin pia. Nnojo mmoluin pia süka tayakai Jeʼwaa chi Pümaleiwasekai, eeshi taya pümaa eepünaale puʼunüin» (Jos. 1:9, NM). Akaʼaya maaʼulu, nnojoishii waya eimmolojooin süka eein wamaa Jeʼwaa, jaʼitairü kasain alatüin wamüin. Süpüla sütütüleʼerüin waaʼin pütchikat tüü aneekünüsü shia süpüla tü juyakat 2013: «Yalayala paaʼin jee meimmoluin pia, tayakai Jeʼwaa, eeshi taya pümaa». Wekirajaale süchiki nakuwaʼipa waneeinnua wayuu kanoulaka maʼin otta yalayalaka maʼin aaʼin, katchinjeerü tü waaʼinkat.

YALAYALA AAʼINCHII JEE NÜMAASHII JEʼWAA

9. ¿Kasa saaʼinraka Rahab süpüla shiiʼiyatüin kanoulain shia otta yalayalain saaʼin?

⁹ Wanaa sümaa nuluwataain Josué piamashii wayuu sünain ajayajaa Canaán, suunjulüin naya Rahab, wanee jierü maaʼinsat otta naatakuwaishii sutuma na naʼünüükana. Süka kanoulain shia otta yalayalain saaʼin, katüsü soʼu sümaa süpüshi wanaa sümaa sajaʼttinnüin Jericó (Heb. 11:30, 31; Sant. 2:25). Shiiʼiratüin sukuwaʼipa Rahab süpüla talatüin Maleiwa sutuma. Müshiʼiya na anoujakana maaʼulu, kanoulashii naya otta yalayalasü naaʼin süpüla neeʼiratüin nakuwaʼipa.

10. ¿Kasa alataka sümüin Rut süpülapünaa sunoujüin otta kasa naapaka Jeʼwaa sümüin?

¹⁰ Nüchipünaa Josué, anoujüsü Rut nünain Jeʼwaa, wanee jierü moabita oukta aʼwayuuset. Süka nuʼwayuusepuʼuin shia wanee israeliita, eesüjaʼa tü sütüjaakalü aaʼu nüchiki Jeʼwaa. Shia saʼütka Noemí, wanee wayuu oukta aʼwayuuset, chapuʼusü shia Moab jee sukolojooka mapa Belénmüin. Suluʼu wopuko, suchuntüin Noemí sümüin Rut shiitaainjatüin süchikuaʼa suumainpaʼamüin, sümaka neʼe Rut sümüin: «Nnojo puchuntüin tamüin tapütüinjatüin pia jee taleʼejüinjatüin tachikuaʼa [...] Tü puumainkat toumainjeerü, chi Pümaleiwasekai Tamaleiwaseechi» (Rut 1:16, NM). Shiimain tü sümakat. Shiasaʼa mapa nuʼwayuusesü shia Boaz, wanee süpüshi Noemí, kachonka shia otta suuʼuliwoʼushi David nümaa Jesuu. Anasü sukuwaʼipa nutuma Jeʼwaa wanee wayuu eekai kanoulain otta yalayalain saaʼin (Rut 2:12; 4:17-22; Mat. 1:1-6).

OʼUTÜNEE AAʼINCHII SAAʼU NANOULA

11. ¿Kasa naaʼinraka Jehoiadá sümaa Jehoseba süpüla neeʼiyatüin yalayalain naaʼin otta kasa anasü eeka sünainjee tia?

¹¹ ¡Kanoulashii maʼin waya otta yalayalasü maʼin waaʼin süka weʼrüin nükaaliinjüin Jeʼwaa na kapülakana aaʼin tü nüchekakat otta na kapülakana aaʼin nakuwaʼipa na anoujiraakana namaa! Wekirajaa sünain tü naainjakat chi sacerdootekai Jehoiadá sümaa Jehoseba, tü nuʼwayuusekat. Süka suluwataweein Atalía, tü niikat Ocozías, suʼuta aaʼinchii na nüchonniikana. Akaisaʼa Jehoiadá sümaa Jehoseba nounjulüin soʼu aipirua juya Jehoás, wanee nüchon Ocozías. Shiasaʼa mapa aluwataashi Jehoás nutuma Jehoiadá jee nuʼutiraka saaʼin Atalía (2 Rey. 11:1-16). Aʼyataajiraashi Jehoiadá nümaa Jehoás süpüla sukumajünüin süchikuaʼa tü aʼwaajüleekat Maleiwa. Ouktüshi Jehoiadá wanaa sümaa 130 nuuyase otta ojoitünüshi nia suluʼu naamaka na aluwataashiikana «süka naainjüin kasa anasü chayaa Israel otta nümüin chi Maleiwa shiimainshikai otta sümüin tü aʼwaajüleekat» (2 Crón. 24:15, 16, NM). Sutuma naainjüin tia Jehoiadá sümaa tü nuʼwayuusekat, ayatshiʼiya eein na nuuʼuliwoʼukana David nünainmüinreʼeya chi Mesíaskai.

12. ¿Kasa naaʼinraka Ébed-mélec süpüla niiʼiyatüin yalayalain naaʼin?

¹² Ébed-mélec, nia wanee wayuu sülaülashi nipia Sedequías, chi aluwataaikai, asouktüshi nia naaʼu Jeremías. Aapüna ekiichi Jeremías nutuma Sedequías namüin na sülaülakana Judá, naliʼrajüin nia sünain ashutaa naaʼu chi aluwataaikai, nujutünaka suluʼu wanee ishi poopoosü süpüla ouktajachin nia (Jer. 38:4-6). Aashajaashi Ébed-mélec nümaa Sedequías naaʼu Jeremías mayaapejeʼe eein süpüla sülatüin kasa mojusü nümüin süka nüʼürülaanüin Jeremías. Anashiisü nümüin Sedequías tia makalaka nuluwataain 30 wayuu nümaa Ébed-mélec süpüla nayuʼlüin Jeremías. Nüküjüin Jeʼwaa nükajee Jeremías nnojolinjachin ouktüin Ébed-mélec sajaʼttinnapa Jerusalén sutuma Babilonia (Jer. 39:15-18). Tia, shiiʼiyatüin wamüin nükaaliinjüin Jeʼwaa chi anoujüshi yalayalakai aaʼin.

13. (1) ¿Kasa naaʼinraka na apünüinshiikana hebreo süpüla neeʼiyatüin yalayalain naaʼin? (2) ¿Kasa shikirajaka anain waya nakuwaʼipa na apünüinshiikana hebreo?

¹³ Na apünüinshii hebreo amaanakana Babiloniamüin, nayaawatüin saaʼu nükaaliinjüin Jeʼwaa wanee wayuu eekai kanoulain jee meimmoluin naaʼin. Nuutkajeʼerüin Nabucodonosor na wayuu kojutkana atumawaa chaa Babilonia süpüla nuluwataain naya sünain aʼwaajaa wanee ayaakuaa miyoʼushaata aainjuushi süka ooro. Ojutünüinjatü saʼaka siki wayuu eekai nnojoluin soonooin. Namaka na apünüinshiikana hebreo sümaa kojutüin namüin chi aluwataaikai: «Nükaaliinjeena waya chi Wamaleiwase waʼyataakai amüin. Aluwataashikalee, nükaaliinjeena waya suulia ouktüin saʼaka tü sikikat jee suulia puʼutüin waaʼin. Jaʼitakajeʼe nnojoluin müin shia, analeekajaʼa pütüjaale saaʼu nnojoleenain waʼwaajüin na pümaleiwasekana otta nnojoleerüin waʼwaajüin tü ayaakuaa paainjirakat süka ooro» (Dan. 3:16-18, NM). Suluʼu tü pütchi sümakat Daniel 3:19-30, aküjünüsü nakaaliinjünüin nutuma Jeʼwaa na apünüinshiikana hebreo. Mayaapejeʼe nnojoliin weimmolojunüin süpüla wojutünüin saʼaka siki, ooʼulakünüsü waaʼin shiiʼiree nnojoliin woonooin nümaa Maleiwa: soto waaʼin aneerüin wakuwaʼipa nutuma Jeʼwaa kanourale otta meimmoluinre waya.

14. Saashin Daniel 6, ¿kasa naaʼinraka Daniel süpüla niiʼiyatüin yalayalain naaʼin otta kasa eeka sünainjee tia?

¹⁴ Niiʼiyatüin Daniel kanoulain jee meimmoluin naaʼin wanaa sümaa noʼunüin na nüʼünüükana nünainmüin Darío, chi aluwataaikai, süpüla nüshajirüinjatüin wanee pütchi. Müshii naya nümüin: «Wanee wayuu eekai nnojolin nuchuntüin pümüin soʼu apünüin shikii kaʼi, niale nuchuntüin amüin wanee maleiwa jee nümüin wanee wayuu, ojutünajachi suluʼu tü ishi kaluʼukat wasashi». Nütüjaapa saaʼu Daniel nüshajüin nünülia Darío sünain tia karalouktakat, «nikerotaka nipialuʼumüin sümaa jutatüin tü shiwentaanasekat Jerusalénmüin, apünüintua süpüla kaʼika nüsapainkain nia sünain aashajawaa nümaa chi Nümaleiwasekai otta nuʼwaajüin nia, maʼaka naainjapuʼuin shia weinshi süpülapünaa tia» (Dan. 6:6-10, NM). Mayaainjeʼe nujutünüin Daniel suluʼu tü ishi kaluʼukat wasashi, akaaliinjünüshi nia nutuma Jeʼwaa (Dan. 6:16-23).

15. (1) ¿Kasa naainjaka Áquila sümaa Priscila süpüla neeʼiyatüin kanoulain naya otta yalayalain naaʼin? (2) ¿Kasa nüküjaka achiki Jesuu suluʼu Juan 13:34? ¿Kasa naaʼinraka na anoujüshiikana süpüla neeʼiyatüin aijiraain naya?

¹⁵ Akaaliinjünüshi Pablo nutuma Áquila sümaa Priscila mayaainjeʼe eein süpüla ouktüin naya naaʼu (Aluw. 18:2; Roma 16:3, 4). Yalayalasü naaʼin sünain noonooin sümaa tü nümakat Jesuu: «Tü taluwataainjatkat anain jia, kasa jeket. Taluwataain jia jooluʼu sünain aijiraainjanain jia jüpüla waneʼewaire jukua maa aka alin jia tapüla» (Juan 13:34). Saashin tü pütchi aapünakat nümüin Moisés alinjatü wayuu napüla na israeliitakana maʼaka alin naya napülajiraa (Lev. 19:18). Akatsaʼa shiain wanee ‹kasa jeketü› tü nuluwataakalü anain Jesuu süka alinjatüin wayuu napüla maʼaka alin wayuu nüpüla Jesuu, jaʼitainna noʼutünüin aaʼin sünainjee. Wainma na anoujüshii eeʼiyatakana aijiraain naya sümaa yalayalain naaʼin, jaʼitainna noʼutünüin aaʼin naaʼujee süpüla nounjulajüin nachiki na anoujiraakana namaa suulia müliain otta noʼutünüin aaʼin natuma na naʼünüükana (paashajeʼera 1 Juan 3:16).

16, 17. (1) ¿Kasa alataka namüin na anoujüshii eejanakana palajana? (2) ¿Kasa alataka namüin na wawalayuu eekana maaʼulu?

¹⁶ Maʼaka naaʼin Jesuu, na anoujüshii eejanakana palajana nia neʼe naʼwaajaka Jeʼwaa (Mat. 4:8-10). Müshiijeseʼe nnojoliin naʼajüin wanee wunuʼu jemeta eejuu nümüin chi aluwataakai saaʼu Roma (piirakaa sümüin tü ayaakuaakat). Müsü nünüiki Daniel P. Mannix süchiki tia: «Eetaashii maʼaka jeʼra neʼe anoujüshii aainjaka tia, mayaainjeʼe shiʼitaanüin namüin siki chuwatüsü süpüla mapüleein namüin naʼajüin tia wunuʼukot. Tü naaʼinrajatkat na wayuu püreesakana shia nojutüin neʼe shiʼipa tü wunuʼu jemetakalü eejuu saʼaka tü sikikat süpüla saapünüin namüin wanee karaloukta aküjaka taashinjanain naya. Jee müsia aküjünüsü namüin nnojoluin süpülajatüin nuʼwaajünüin chi aluwataakai saaʼu Roma, süpülajatü natüjaainjatüin saaʼu niain wanee maleiwa aluwataashi saaʼu Roma. Palit neʼe na anoujüshii aainjakana tia shiiʼiree nnojoliinjanain neʼrüin müliaa» (Breve historia de los gladiadores).

¹⁷ Wainmapuʼu na wawalayuu püreesakana sümaa noʼutüneein aaʼin natuma na chajanakana Alemania. Mayaainjeʼe kojuyatuain aküjünüin namüin eein süpüla najütünüin müleka nashajüle suluʼu wanee karaloukta sünain nooʼulaainjanain suulia anoujaa nünain Jeʼwaa, palit neʼe na aaʼinrakana tia. Müsia tü alatakat jekenainka, eejatüle ouktüin wainma wayuu chaa Ruanda. Na wawalayuukana hutus otta tutsis akaaliinjiraashii naya mayaainjeʼe eein süpüla noʼutünüin aaʼin. Choʼujaasü yalayalain maʼin waaʼin otta kanoulain waya süpüla waainjüin tia.

SOTO WAAʼIN EEIN JEʼWAA WAMAA

18, 19. ¿Jaralii na washatüinjanakana akuwaʼipa süpüla yalayalain waaʼin sünain tü aküjaakat pütchi?

¹⁸ Maaʼulu yaa, nuluwataain waya Maleiwa sünain wanee aʼyatawaa anashaatasü maʼin: aküjaa pütchi süchiki Nuluwataaya otta ekirajaa wayuu (Mat. 24:14; 28:19, 20). ¡Anasü maʼin süpüla washatüin nukuwaʼipa Jesuu! Oʼunapuʼushi nia «suluʼupünaa tü pueulokat süpüshua. Aküjüshi nia tü pütchi anasükat sümüin wayuu, süchiki nukuaippa Maleiwa sünain aluwatawaa» (Luc. 8:1). Maʼaka naaʼin niakai, choʼujaasü kanoulain waya otta yalayalain waaʼin süpüla waküjüin pütchi süchiki Nuluwataaya Maleiwa. Süka nükaaliinjüin waya Jeʼwaa, yalayalainjatü waaʼin maʼaka naaʼin Noé, chi achiajaakai wayuu suulia süsalajüin naya tü naainjalakat jee ouktüin naya sutuma tü juya miyoʼushaatakat (2 Ped. 2:4, 5).

¹⁹ Aneerü wakuwaʼipa sünain aküjaa pütchi woʼuraajüle nümüin Maleiwa. Wanaa sümaa süpüleeruaanüin naaʼin waneeinnua nikirajüin Jesuu, oʼuraajüshii naya nümüin Maleiwa süpüla yalayalainjatüin naaʼin sünain aküjaa tü nünüikikat otta asouktüshi Maleiwa shiʼipajee tü nachuntakat (paashajeʼera Aluwataaushikana 4:29-31). Japüleʼere pia sünain aküjaa pütchi sainküin piichi, asoukteechi pümüin Maleiwa puʼuraajüle nümüin süpüla kanoulain pia otta yalayalain paaʼin (paashajeʼera Salmo 66:19, 20).a

20. ¿Jamüshii nnojoliika namüiwaʼain na aküjüliikana pütchi?

²⁰ Kapüleesü maʼin süpüla woonooin nümaa Maleiwa süka jouluin tü kasa mojusü alatakat sainküin mma otta jouluin tü müliaakat. Soto waaʼin nnojoliin wamüiwaʼain waya. Eeshi Jeʼwaa wamaa otta müshia Jesuu, chi laülaakai naaʼu na anoujüshiikana. Eeshii siete miyoone aküjülii pütchi nüchiki Jeʼwaa sainküin tü mmakat. Ayata kottiraain waya namaa süpüla wachecherüin tü wanoulakat otta süpüla waküjüin tü pütchi anasükat sümaʼinruʼu jülüjüin waaʼin tü pütchi aneekünakat soʼu tü juyakat 2013: ‹Yalayala paaʼin jee meimmoluin pia, tayakai Jeʼwaa, eeshi taya pümaa› (Jos. 1:9, NM).