Ի՞նչ է դժոխքն իրականում

ԱՆԿԱԽ այն բանից, թե ինչ պատկերներ է ձեր մտքում առաջ բերում «դժոխք» բառը՝ սովորաբար այն ընկալվում է որպես մի տեղ, ուր մարդիկ պատիժ են կրում իրենց գործած մեղքերի համար։ Մեղքի ու նրա հետևանքների մասին Աստվածաշունչն ասում է հետևյալը. «Մէկ մարդով մեղքը աշխարհ մտաւ, եւ մեղքով էլ՝ մահը, այնպէս էլ բոլոր մարդկանց մէջ տարածուեց մահը, որովհետեւ բոլորն էլ մեղանչեցին» (Հռովմայեցիս 5։12)։ Գրություններում նաև ասվում է. «Մեղքի վարձը մահն է» (Հռովմայեցիս 6։23)։ Եթե մեղքի համար սահմանված պատիժը մահն է, դժոխքի հետ առնչություն ունեցող մի կարևոր հարց է բարձրանում. ի՞նչ է պատահում մարդուն, երբ մահանում է։

Ինչ–որ մի ձևով շարունակվո՞ւմ է արդյոք կյանքը մահից հետո։ Ի՞նչ է դժոխքը, ովքե՞ր են գնում այնտեղ։ Դժոխքում գտնվողների համար որևէ հույս կա՞։ Այս հարցերին ճշմարիտ և սպառիչ պատասխաններ է տալիս Աստվածաշունչը։

Կյանք մահից հետո՞

Կա՞ արդյոք մեր մեջ ինչ–որ մի բան, ասենք՝ հոգի կամ ոգի, որը շարունակում է ապրել մահից հետո։ Քննենք, թե ինչպես կյանքի կոչվեց առաջին մարդ Ադամը։ Աստվածաշունչն ասում է. «Եհովայ Աստուածը հողի փոշուցը շինեց մարդը. եւ նորա ռնգացը մէջ կենդանութեան շունչ փչեց» (Ծննդոց 2։7)։ Թեև նրա կյանքը սկսեց պահպանվել շնչառության շնորհիվ, սակայն ռունգերի մեջ «կենդանութեան շունչ» փչելը ավելին էր, քան պարզապես՝ օդ փչել նրա թոքերի մեջ։ Դա նշանակում է, որ Աստված Ադամի անկենդան մարմնի մեջ դրեց կյանքի կայծ՝ «կենդանութեան շունչ», որը գործում է երկրի վրա բնակվող բոլոր կենդանի արարածների մեջ (Ծննդոց 6։17; 7։22)։ Կենդանություն տվող այդ ուժը Աստվածաշնչում կոչվում է «ոգի» (Դատաւորաց 15։19)։ Այն կարելի է համեմատել էլեկտրական հոսանքի հետ, որն աշխատեցնում է մեքենաներ ու սարքավորումներ։ Ինչպես որ հոսանքը երբեք ձեռք չի բերում այն սարքավորման առանձնահատկությունները, որին աշխատեցնում է, այնպես էլ կյանքի ուժը չի ստանում այն արարածի առանձնահատկությունները, որին կենդանություն է տալիս։ Այդ ուժը ո՛չ բնավորություն ունի, ո՛չ էլ մտածելու ունակություն։

Իսկ մահից հետո ի՞նչ է տեղի ունենում ոգու հետ։ Սաղմոս 146։4–ում ասվում է. «Նորա հոգին [«ոգին», ՆԱ] դուրս կ’գայ, նա դէպի իր հողը կ’դառայ, նոյն օրը կը կորչեն նորա խորհուրդները»։ Երբ մարդ մահանում է, նրա ոգին, որ անդեմ է, չի անցնում մեկ ուրիշ ոլորտ՝ շարունակելով ապրել որպես ոգեղեն էակ, այլ ‘Աստծուն է դառնում, որը տվել էր այն’ (Ժողովող 12։7, Արևմտ. Աստ.)։ Դա նշանակում է, որ ցանկացած հույս, որ ապագայում կյանք ստանալու վերաբերյալ կարող է ունենալ տվյալ անհատը, ամբողջովին կախված է Աստծուց։

Հնում ապրած հույն փիլիսոփաներ Սոկրատեսն ու Պլատոնը հավատում էին, թե մարդու մեջ կա հոգի, որը շարունակում է ապրել նրա մահից հետո և երբեք չի մահանում։ Իսկ ի՞նչ է հոգու մասին սովորեցնում Աստվածաշունչը։ Ծննդոց 2։7–ում ասվում է, որ Ադամը «կենդանի հոգի եղաւ»։ Նա հոգի չէր ստացել, նա ի՛նքը հոգի էր՝ անձնավորություն։ Ըստ Գրությունների՝ հոգին կարող է օրհնել, ծնվել, վշտանալ, լացել (Ծննդոց 27։4; 46։18; Յոբ 19։2; Երեմիա 13։17)։ Այո՛, մարդը հենց ինքը հոգի է։ Այսինքն՝ եթե մարդ մահանում է, հոգի է մահանում (Յակոբոս 5։20)։

Իսկ ի՞նչ վիճակում են գտնվում մահացածները։ Ադամի դատավճիռը կայացնելիս Եհովան ասաց. «Հող էիր դու եւ դէպի հողը դառնաս» (Ծննդոց 3։19)։ Որտե՞ղ էր գտնվում Ադամը նախքան հողի փոշուց ստեղծվելը և կյանք ստանալը։ Նա պարզապես չկար։ Եվ մահանալուց հետո նորից վերադարձավ չգոյության վիճակին։ Այն, թե ինչ է տեղի ունենում մահից հետո, պարզ երևում է Ժողովող 9։5, 10 համարներում գրված խոսքերից. այնտեղ ասվում է. «Մեռելները մի բան չ’գիտեն.... Գործք, խորհուրդ, գիտութիւն եւ իմաստութիւն չ’կայ միւս աշխարհքումը, ուր որ դու պիտի գնաս»։ Ըստ Գրությունների՝ մահը չգոյության վիճակ է։ Մահացածները չունեն ո՛չ գիտակցություն, ո՛չ զգացմունքներ, ո՛չ էլ մտքեր։

Անվերջ տանջանքների վա՞յր, թե՞ ընդհանուր գերեզման

Դժոխքը չի կարող լինել վայր, որտեղ մահից հետո չար մարդիկ կրակների մեջ տանջվում են, քանզի մահացածները անգիտակից վիճակում են։ Այդ դեպքում ի՞նչ է դժոխքը։ Քննենք, թե մահից հետո ինչ պատահեց Հիսուսի հետ. դա կօգնի, որ ստանանք վերոհիշյալ հարցի պատասխանը։ Ղուկասը՝ Աստվածաշնչի գրողներից մեկը, ասում է. «Նորա [Հիսուսի] անձը գերեզմանումը [«դժոխքումը», տող. ծան.] չ’թողուեցաւ՝ եւ ոչ էլ նորա մարմինն ապականութիւն տեսաւ»a (Գործք 2։31, ԱԹ)։ Որտե՞ղ էր գտնվում դժոխքը, ուր նույնիսկ Հիսուսը գնաց։ Պողոս առաքյալը գրում է. «Ես ձեզ աւանդեցի.... թէ՝ Քրիստոս մեռաւ մեր մեղքերի համար՝ ըստ Գրքերի եւ թէ՝ թաղուեց եւ թէ՝ յարութիւն առաւ երրորդ օրը՝ ըստ Գրքերի» (Ա Կորնթացիս 15։3, 4)։ Ուրեմն՝ Հիսուսը գտնվել է դժոխքում՝ գերեզմանում։ Սակայն, նա չմնաց այնտեղ, քանի որ նորից կյանքի կոչվեց՝ հարություն առավ։

Քննենք նաև մեկ ուրիշ արդար մարդու՝ Հոբի օրինակը, որը շատ տառապանքներ է կրել։ Փափագելով ազատվել իր վիճակից՝ նա աղերսում էր. «Երանի՜ թէ ինձ դժոխքումը ծածկէիր, թաքցնէիր մինչեւ քո բարկութեան անցնելը»b (Յոբ 14։13)։ Անտրամաբանական չի՞ լինի մտածել, թե Հոբը պաշտպանություն ստանալու համար ցանկանում էր գնալ մի տեղ, ուր կրակների մեջ էր ընկնելու։ Հոբի համար դժոխքը գերեզման էր միայն, որտեղ նա իր տառապանքներից հանգիստ կգտներ։ Հետևաբար՝ դժոխք ասելով՝ Աստվածաշունչը նկատի ունի մարդկության ընդհանուր գերեզմանը, ուր գնում են թե՛ բարի մարդիկ, թե՛ չար։

Դժոխքի կրակները լիակատար ոչնչացման խորհրդանի՞շ են

Իսկ հնարավո՞ր է, որ դժոխքի կրակները լինեն լիակատար ոչնչացման խորհրդանիշ։ Տարբերություն դնելով դժոխքի ու կրակի միջև՝ Գրությունները ասում են. «Մահը եւ դժոխքը գցուեցան կրակի լճի մէջ»։ Այստեղ հիշատակվող լիճը խորհրդանշական իմաստ ունի, քանի որ մահն ու դժոխքը, որ գցվեցին նրա մեջ, չեն կարող այրվել ուղիղ իմաստով։ «Սա [կրակի լիճը] երկրորդ մահն է». մահ, որից հետո նորից կյանքի կոչվելու հույս չկա (Յայտնութիւն 20։14)։

Կրակի լիճը նույնն է, ինչ ‘գեհենի կրակը’, որի մասին խոսում էր Հիսուսը (Մատթէոս 5։22; Մարկոս 9։46, 47)։ Քրիստոնեական Հունարեն Գրություններում «գեհեն» բառը հանդիպում է 12 անգամ և վերաբերում է Երուսաղեմի պատերից այն կողմ գտնվող Ենովմի ձորին։ Երբ Հիսուսը երկրի վրա էր, այդ ձորը մի աղբանոց էր, «ուր նետում էին մահացած հանցագործների մարմիններ, կենդանիների դիակներ և այլ աղբ» («Smith’s Dictionary of the Bible»)։ Ծծումբ լցնելու միջոցով՝ այնտեղ միշտ կրակ էին պահպանում, որպեսզի աղբը այրվեր։ Հիսուսն իր խոսքի մեջ հիշատակել է այդ ձորը՝ որպես հավիտենական բնաջնջում խորհրդանշող հարմար օրինակ։

Գեհենի նման՝ կրակի լիճը նույնպես հավիտենական բնաջնջման խորհրդանիշ է։ Մահն ու դժոխքը ‘կնետվեն’ նրա մեջ այն իմաստով, որ կվերանան, երբ մարդկությունը ազատագրվի մեղքից ու մահվան դատապարտությունից։ Այն անհատները, ովքեր գիտակցաբար մեղք են գործում և չեն զղջում, նույնպես իրենց «բաժինը» կունենան կրակի լճում (Յայտնութիւն 21։8)։ Նրանք ևս մեկընդմիշտ կվերանան։ Սակայն հրաշալի ապագա է սպասում Աստծո հիշողության մեջ եղող մարդկանց, որոնք գտնվում են դժոխքում՝ մարդկության ընդհանուր գերեզմանում։

Դժոխքը դատարկվե՜լ է

Հայտնություն 20։13–ում ասվում է. «Ծովը տուեց իր մեռելներին, մահն ու դժոխքն էլ՝ իրենց մեռելներին»։ Այո՛, ըստ Աստվածաշնչի՝ դժոխքը դատարկվելու է։ Հիսուսի խոստման համաձայն՝ «կը գայ ժամանակ, երբ բոլոր նրանք, որ գերեզմաններում են, կը լսեն նրա ձայնը եւ դուրս կը գան» (Յովհաննէս 5։28, 29)։ Թեև Եհովայի հիշողության մեջ գտնվող միլիոնավոր մահացածներ ներկայումս չգոյության վիճակում են, այնուամենայնիվ նրանք հարություն են առնելու՝ վերստանալու են իրենց կյանքը՝ վերականգնված դրախտ–​երկրի վրա ապրելու համար (Սաղմոս 37։29; Գործք 24։15)։

Աստծո նոր աշխարհում հարություն առած այն անհատները, ովքեր կհնազանդվեն նրա արդար օրենքներին, այլևս չեն մահանա (Եսայիա 25։8)։ Եհովան «պիտի սրբի նրանց աչքերից ամէն արտասուք. եւ այլեւս մահ չկայ. ո՛չ սուգ, ո՛չ աղաղակ, ո՛չ ցաւ եւ ո՛չ չարչարանք, քանի որ առաջինն անցաւ» (Յայտնութիւն 21։4)։ Ի՜նչ հրաշալի հեռանկար նրանց համար, ովքեր գտնվում են դժոխքում՝ գերեզմանում։ Ինչ խոսք, միայն սա արդեն բավական է, որ ձգտենք ավելի շատ գիտելիքներ ձեռք բերել Աստծո և նրա Որդու՝ Հիսուս Քրիստոսի մասին (Յովհաննէս 17։3)։

[ծանոթագրություններ]

[նկար 5–րդ էջի վրա]

Հոբն աղոթում էր այն մասին, որ պաշտպանություն գտնի դժոխքում

[նկար 6–րդ էջի վրա]

Գեհենի կրակ՝ հավիտենական ոչնչացման խորհրդանիշ

[նկար 7–րդ էջի վրա]

‘Նրանք, որ գերեզմաններում են, դուրս կգան’