Ania ti Napasamaken iti “Panggedan Agingga iti Tungpal Biag”?

NAGTRABAHO ni Grahama iti dakkel a kompania idiay Australia iti 37 a tawen. Idi dandanin ag-60 ti tawenna, kellaat a naabisuan a sumagmamano la a lawasen ket saanen a kasapulan ti serbisiona. Maawatantayo ti pannakarirona, a masmasdaaw ken maseknan unay iti pagimbaganna iti masakbayan. Pampanunoten ni Graham, ‘Ania ti napasamaken iti “panggedak aginggat’ tungpal biag,” a pagarupek a natalged agingga nga agretiroak?’

Siempre, gagangayen ti pannakasesante ti maysa a tao, ket saan met a kabarbaro dayta. Nupay kasta, mapaspasamak laeng ti adu a pannakasesante iti agdama a kaputotan dagiti empleado iti intero a lubong. Awan duadua nga adu dagiti makagapu iti pannakasesante, ngem ti kasla kangrunaan ket ti makuna a panagkissay (downsizing). Ania ti panagkissay, ken kasano a rimsua dayta?

Ti Agkarabaliw a Pagtrabahuan

Agbalbalinen a sangalubongan dagiti ekonomia itatta. Naaramid a nangnangruna daytoy idiay Estados Unidos idi arinunos ti dekada 1970, idi nadlaw dagiti kompania nga umad-adu dagiti gumatang iti kotse, elektroniko nga alikamen, ken adu a dadduma pay a banag a mapatpataud iti sabali a pagilian.

Tapno makikompetensia ken maksayan ti gastos iti panagpataud, rinugianen ti kompania dagiti Americano a kissayan ti adu a trabahadorda ken pinasayaatda dagiti pamay-an ken alikamenda. Ti pamay-an a nausar a nangkissay kadagiti trabahador ket naawagan a panagkissay. Nadeskribir ti proseso a kas “panagkissay kadagiti trabahador, a gagangay a maaramid babaen ti kombinasion a panangsesante, panangiparegta iti nasapa a panagretiro, panangyakar, ken natural a panagikkat wenno panagretiro wenno ipapatay.”

Iti adu a tawen, dagiti laeng trabahador (blue collar) ti naapektaran iti panagkissay. Ngem iti arinunos ti dekada 1980 ken iti kattapog ti dekada 1990, nangrugin a naapektaran ti umad-adu nga agop-opisina, nangnangruna dagiti katulongan ti administrasion. Di nagbayag, dagitoy a pagannayasan inapektarandan ti amin a nabaknang a nasion. Ket bayat a kumarkaro ti pinansial a rigat, impamuspusan dagiti gobierno ken dadduma nga amo a kissayan ti gastos babaen ti ad-adu pay a panagkissay.

Para iti adu a trabahador, awanen ti natalged a panggedan. Kastoy ti kuna ti maysa nga opisial ti union dagiti trabahador: “Dagiti tattao a nasungdo a nakapagserbin iti 10, 15, 20 a tawen makitadan a madadael ti pagtaltalkanda a kontrata ket masesantedan.” Iti librona a Healing the Downsized Organization, ilawlawag ni Delorese Ambrose no kasano a timmaud idi 1956 ti termino nga “organization man” (tao a nasungdo iti organisasion) a napartuat tapno mangiladawan iti gagangay nga empleado. Kunana pay: “Trabahador man iti union wenno manedyer, impabiangnan ti pagimbaganna iti ekonomia, biagna iti kagimongan, ken kinasungdona iti organisasion a kasukat ti kinatalged​—ti panggedan agingga iti tungpal biag. Nalawag a madaddadaelen daytoy a tulagan kadagiti moderno a korporasion.”

Minilion a trabahador ti nasesante iti intero a lubong gapu iti panagkissay, ket naapektaran ti amin a grupo dagiti empleado. Idiay laengen Estados Unidos, nagadu dagiti empleado a nasesante, ket minilion ti nasesante iti permanente a panggedanda. Napasamak met ti kasta a panagkissay iti adu pay a pagilian. Ngem dagitoy nga awan pannakipagriknana nga estadistika saanda a maipakaammo ti panagladingit ti tao.

Dagiti Dakes nga Epekto

Kinuna ni Graham a nadakamat iti pangrugian daytoy nga artikulo: “Talaga a mariribukka.” Impadisna ti pannakasesantena iti “sakit wenno makadangran a pannakirupak.”

No di magunggonaan ti kinasungdo, dagiti tattao mariknada a naliputanda gapu ta di naapresiar ti panagsakripisioda maipaay iti kompania. Mapukaw ti panagtalek, nangnangruna no nagdadakkel ti gunggona nga awaten dagiti agtartrabaho iti kangatuan a saad gapu iti panagkissay ti kompania. Kasta met, ti tao nga awan panggedanna saanen a makabayad iti salda ken dadduma nga utang, pannakaaywan ti salun-at dagiti miembro ti pamilia, ken babayadan iti eskuelaan, ken ti panangtaginayon iti estilo ti panagbiagna, dibersion, ken personal a sanikua gapu iti kellaat a pannakapukaw ti regular a pamastrekan. Mapukawanto iti namnama ken mariknana nga awan ti serserbina.

Tangay mariknam a maipatpategka no adda nasayaat a panggedam, panunotem laengen ti makapaladingit nga epekto ti kinaawan panggedan kadagidiay baldado, saan a nasigo, wenno lallakay ken babbaketen. Ipalgak ti surbey idiay Australia a dagiti tattao nga agedad iti nagbaetan ti 45 ken 59 ti nangnangruna a masesante. Ngem, daytoy a grupo ti kangrunaan a marigatan a makibagay iti panagbalbaliw.

Adda aya pagpilian? Ad-adu dagiti mayat iti paset-tiempo a panggedan wenno panggedan a nababbaba ti sueldo ngem ti awan panggedanda. Nupay kasta, bumaba ti kasasaad ti panagbiag. Ket natakuatan nga agarup kakatlo laeng kadagiti nasesante a trabahador ti makapagtrabaho kamaudiananna a pareho ti sueldoda iti dati a panggedanda. Ad-adda a mangparigat daytoy iti biag ti pamilia.

Di makaipaay iti natalna a panunot uray ti kaadda ti agdama a panggedan. Ngamin, di madmadlaw ngem makapaladingit no namnamaem ti pannakasesante iti masanguanan. Kastoy ti kuna ti libro a Parting Company: “Ti panangur-uray iti pannakasesante ket kaasping ti panangpili iti kasayaatan a pamay-an ti panagpadungpar iti trak. Manmano a panunotem ti kasayaatan, agsipud ta kellaat lattan a dumteng ti trak wenno wasay a mangdangran kenka.”

Ania ti epekto ti kinaawan panggedan kadagiti agtutubo? Kalpasan ti surbey nga indauluan ti departamento ti edukasion ken siensia, kastoy ti kapaliiwan: “Maysa kadagiti makita a kangrunaan a pammatalged nga adultokan ket addaankan iti amin-tiempo a panggedan, a mangipasimudaag a nangrugin ti ‘agpaypayso’ a panagbiag kas adulto. Iti ummong dagiti adulto ken sigun iti pangibatayan dagiti adulto, kabaelamon a suportaran ti bagim.” Isu a no marikna[da] a ti kaadda iti panggedan ti mangipasimudaag iti panangrugi ti agpaypayso a panagbiag kas adulto, mabalin a makapaladingit kadagiti agtutubo ti kinaawan ti panggedan.

Panangsaranget iti Kinaawan Panggedan

Ti panangtaming iti pannakasesante ket naipadisen iti pannagna iti tay-ak a namulaan iti bomba. Impabigbig ti libro a Parting Company dagiti masansan a rikna a kas ti pungtot, panagbain, buteng, kinaliday, ken panangay-ay iti bagi. Narigat a daeran dagitoy. Kastoy ti kuna ti autor: “Naikkanka iti narigat a trabaho​—panangikeddeng iti masakbayam. Dika kiniddaw daytoy a trabaho, nalabit dika la ammo no kasano nga itultuloy, ket kellaat a mariknam nga agsolsolokan.” Ken ti maysa kadagiti karirigatan a problema a maipasango iti awanan iti panggedan ket ti panangilawlawag iti pamiliada iti kellaat a pannakasesanteda.

Nupay kasta, adda dagiti praktikal a pamay-an a mangtaming iti epekto ti panagkissay. Ti umuna ket ti dagus a panangbalbaliw iti estilo ti panagbiagmo babaen ti panagplano ken panagbiag iti ad-adda a simple ngem iti dati a nakairuaman.

Adtoy ti sumagmamano a singasing a makatulong kenka a mangtaming iti kasasaad, uray no saan a naan-anay a masolbar dagitoy ti parikut. Umuna, bigbigem a kadagitoy a tiempo talaga a manamnama ti pannakasesante. Isu nga aniaman ti edad ken kapadasam, iplanom a nasaksakbay ti wagas ti panagbiagmo.

Maikadua, dika umutang iti dakkel a maipaay iti bambanag a di nasken a pagtaraon ken pagkawes. Agbiagka sigun iti kabaelam, ket dika pagarupen a mabayadam ti utangmo babaen iti namnamaem a mabirokam kadagiti promosion wenno regular nga umento ti sueldo. Ti ipasimudaag ti ekonomia kadagitoy a panawen ket awanen ti mapangnamnamaan nga agpaut a masanguanan.

Maikatlo, ipamuspusam ti mangpasimple iti panagbiagmo ken kissayam dagiti utangmo. Saklawen daytoy ti panangisardeng iti panagutang para kadagiti di nasken a bambanag tapno adda kalkalainganna a simple ken makagunggona nga estilo ti panagbiag.

Maikapat, repasuem dagiti agpaut a naespirituan ken sekular a raragpatem iti biag, ket pabaruem dagitoy. Kalpasanna, tingitingem amin a desisionmo a maidilig iti raragpatem ket kitaem no ania ti epekto ti desisionmo iti biag.

Kamaudiananna, dika apalan ti dadduma a tao iti komunidadmo a saan a simple ti estilo ti panagbiagda, di la ket ta tarigagayam a maaddaanka met kadagiti sanikuada ket masulisogka a mangtulad iti estilo ti panagbiagda.

Sumagmamano laeng dagitoy a singasing a makatulong kenka ken iti pamiliam tapno maliklikan ti adu a pakaringgoran iti agdama nga estilo ti panagbiag ken ti silo ti panagkammatalek iti di natalged a kinabaknang iti di natalged a lubong ket saan a maringgoran kadagiti adu a pakadukotan iti estilo ti panagbiag dagiti kapatadan.

Ti dati a mangtamtaming iti panagipuonan iti banko a ni Felix Rohatyn ket naadaw a kinunana: “Adda nakaro a biddut iti kagimongantayo no bumaknang ti sabali a tao gapu iti pannakasesante ti maysa a tao.” Nagkaro ti biddut daytoy a sistema ta asidegen a sukatan ti maysa a lubong a sadiay ti ebkas a “panggedan agingga iti tungpal biag” ket maaddaanton iti kaipapanan a ditay pay napanunot.​—Isaias 65:17-24; 2 Pedro 3:13.

[Footnote]

[Blurb iti panid 14]

‘Adda nakaro a biddut iti kagimongantayo no bumaknang ti sabali a tao gapu iti pannakasesante ti maysa a tao’

[Ladawan iti panid 15]

Ipamuspusam ti mangpasimple iti panagbiagmo