Ni Coverdale ken ti Kaunaan a Nayimprenta a Kompleto nga Ingles a Biblia
SAAN a nailanad ti nagan ti nagipatarus iti kaunaan a nayimprenta a kompleto nga Ingles a Biblia. Isu ni Miles Coverdale, ken naipablaak ti patarusna idi 1535. Iti daydi a tiempo, naibalud ti gayyemna a ni William Tyndale gapu iti panagipatarusna iti Biblia. Iti simmaganad a tawen, napapatay ni Tyndale.
Adda paset ti patarus ni Coverdale a naibasar iti gapuanan ni Tyndale. Kasano a naipamuspusan ni Coverdale a mayimprenta ti patarusna ken saan a napapatay, idinto ta napapatay ti dadduma a nagipatarus iti Biblia. Ania ti naaramidan ni Coverdale?
Naimula Dagiti Bin-i
Naipasngay ni Miles Coverdale idiay Yorkshire, England, nalabit idi 1488. Nagadal iti Cambridge University ken naordenan kas maysa a padi ti Romano Katoliko idi 1514. Naparegta a mangbalbaliw iti Iglesia Katolika gapu iti mannursurona a ni Robert Barnes. Nagkamang ni Barnes iti kontinente ti Europa idi 1528. Sangapulo ket dua a tawen kalpasanna, dagiti lider ti simbaan pinuoranda iti istaka daytoy a Repormador.
Idi 1528, rinugian ni Coverdale ti nangipaay iti sermon iti simbaan maikontra kadagiti di nainkasuratan a patpatien a kas iti panagdayaw iti imahen, panagkompesar, ken Misa. Gapu ta agpegpeggad ti biagna, pimmanaw idiay England sa nagkamang iti Kontinente ti Europa. Sadiay a binusbosna ti pito a tawen a nagipatarus.
Nagkadua da Coverdale ken William Tyndale idiay Hamburg, Germany. Nagtinnulongda gapu ta agpada ti panggepda a mangpataud iti Biblia a maawatan dagiti ordinario a tattao. Iti daydi a tiempo, adun ti nasursuro ni Coverdale ken Tyndale maipapan iti pamay-an ti panagipatarus iti Biblia.
Panawen ti Panagbalbaliw
Kabayatanna, nagbalbaliwen ti kasasaad idiay England. Idi 1534, ni King Henry VIII, sipaprangka a binusorna ti papa iti Roma. Anamonganna met ti pannakaipatarus ti Biblia iti Ingles. Idi agangay, rinugian ni Coverdale ti nagipatarus. Nalaing iti Ingles ni Coverdale ngem dina unay ammo ti lenguahe a Hebreo ken Griego a kas iti gayyem ken mannursurona a ni Tyndale. Rinebisar ni Coverdale ti patarus ni Tyndale, nga inusarna ti bersion a Latin ken German.
Nayimprenta ti Biblia ni Coverdale idiay Europa idi 1535, makatawen sakbay a napapatay ni Tyndale. Nairaman iti dayta ti sasao a panagraem ken makaay-ayo a pammadayaw ken King Henry. Impanamnama ni Coverdale ken King Henry a saan a nairaman iti Bibliana dagiti footnote ni Tyndale a naibilang a kontrobersial gapu ta intampokna dagiti di Nainkasuratan a sursuro ti Iglesia Katolika. Isu nga immanamong ni Henry a maipablaak ti Biblia. Nangrugin nga agbalbaliw ti kasasaad.
Dua nga edision ti Biblia ni Coverdale ti nayimprenta idiay England idi 1537. Iti dayta met la a tawen, inaprobaran ni King Henry ti bersion a naawagan iti Matthew’s Bible, a nayimprenta idiay Antwerp. Dayta ti nagtipon a patarus da Tyndale ken Coverdale.
Di nagbayag, nakita ti kangrunaan a mamalbalakad ti ari a ni Thomas Cromwell, a masapul a marebisar ti edision ti Matthew’s Bible. Sinuportaran met dayta ni Cranmer, ti Arsobispo ti Canterbury. Isu a ni Thomas Cromwell kiniddawna manen ken Coverdale a marebisar ti intero a manuskrito. Idi 1539, inaprobaran ni King Henry daytoy baro a bersion nga inawaganna iti Great Bible gapu iti kadakkelna. Nangala pay kadagiti kopia ken imbilinna a maikabil dayta kadagiti simbaan tapno mabasa ti amin. Siraragsak nga inawat dayta dagiti tattao iti intero a pagilian.
Pakalaglagipan ni Coverdale
Kalpasan ti ipapatay ni Henry VIII ken ti panagturay ti sunona a ni Edward VI, nadutokan ni Coverdale kas obispo iti Exeter idi 1551. Idi a ti Katoliko a reyna a ni Mary sinunuanna ni Edward idi 1553, napilitan a nagtalaw ni Coverdale ket nagkamang idiay Denmark. Idi agangay, immakar idiay Switzerland, a sadiay intultuloyna ti nagipatarus. Impablaakna met dagiti tallo nga Ingles nga edision a maaw-awagan iti “Baro a Tulag,” nga addaan iti teksto a Latin kas katulongan iti panagadal.
Ti maysa pay a nakaskasdaaw iti Biblia ni Coverdale ket ti pannakaikkat ti nagan ti Dios iti pormana a “Jehova.” Inusar ni Tyndale ti nagan ti Dios iti 20 a daras idi impatarusna ti Hebreo a Kasuratan. Kuna ti libro a Coverdale and His Bibles, ni J. F. Mozley: “Idi 1535, saan nga inraman ni Coverdale ti sao [a Jehova] iti patarusna.” Ngem kamaudiananna, inramanna met laeng ti nagan ti Dios a Jehova iti tallo a daras iti Great Bible.
Ngem ti Biblia ni Coverdale ti kaunaan nga Ingles a Biblia a nangusar iti Tetragrammaton—ti uppat a Hebreo a letra a mangbukel iti nagan ti Dios—iti paulo iti ngato ti tunggal panid. Makapainteres ta daytoy ti umuna a Biblia a namagtitipon iti amin nga Apokripal a libro iti maysa nga apendise imbes nga ikabilna dagita iti nagbabaetan dagiti libro ti Hebreo a Kasuratan.
Idi agangay, adu kadagiti naisangsangayan a termino ken sasao ni Coverdale ti inusar dagiti simmaganad a nagipatarus. Ti maysa a pagarigan ket ti termino a “ginget ti napuskol a kinasipnget” iti Salmo 23, bersikulo 4. Kuna ni Professor S. L. Greenslade a ti sasao a “naayat a kinamanangngaasi” iti bersikulo 6 ket “naisangsangayan a sao a mangiduma iti nainkasigudan nga ayat ti Dios iti tao manipud iti gagangay a sao nga ayat ken asi.” Ti New World Translation of the Holy Scriptures—With References inusarna dayta met la a sao, sa innayonna iti footnote: “Wenno, ‘nasungdo nga ayat.’”
Ti Biblia ni Coverdale a Great Bible “ket resulta ti naballigi a panagipatarus iti Ingles a Biblia . . . sipud idi rinugian ni Tyndale ti nagipatarus iti Baro a Tulag,” kuna ti The Bibles of England. Nakatulong ti patarus ni Coverdale tapno dagiti tattao nga Ingles ti pagsasaona idi panawenna mabasada ti Biblia.
[Dagiti Ladawan iti panid 11]
Kannigid, ti Tetragrammaton, manipud iti paulo iti ngato ti panid ti 1537 nga edision
[Credit Line]
Gubuayan ti ladawan: Manipud iti The Holy Scriptures of the Olde and Newe Testamente With the Apocripha ni Myles Coverdale
[Credit Line iti panid 10]
Manipud iti libro nga Our English Bible: Its Translations and Translators