Agimtuod dagiti Agtutubo. . .

Apay a Masapul a Nadalimanek Unay dagiti Alikamenko?

“Daytoy ti maudin a panangibagak kenka. Dalusam ti kuartom!”

GAGANGAYEN aya daytoy kadakayo? Mabalin a kasta, agsipud ta sumagmamano kadatayo ti addaan iti gagangay a pagannayasan a nadalimanek.

Kaskasdi, ti kasta a kalikagum ti mabalin a saan a nainkalintegan a maipaay kadakayo. Mabalin a kaykayatyo a ti kuartoyo ket saan unay a naurnos. Malaksid iti dayta, gaput’ mabalin nga adda adu unay a paglintegan ti uneg ti balay, addada met aya dagiti paglintegan maipapan iti pamay-an ti panangurnosyo iti kuartoyo? Mabalin pay a mariknayo a gapu ta saankayo nga agin-inum wenno agus-usar iti droga a kas kadagiti dadduma nga agtutubo, ti maysa laeng a bassit a panagbiddut a kas iti saan a kinaurnos ket bassit laeng a banag. Ket saan aya a pudno nga addaankayo kadagiti gagayyem a nakarkaro pay ti kinagulo dagiti kukuartoda? Apay, ngarud, a dadduma a nagannak mariribukanda maipapan iti kinadalimanek? Addaanda kadi kadagiti nainkalintegan a rason a mangaramid iti kasta?

Ti Kinadalimanek Kontra Kinagulo

Mabalin a tarigagayanyo a dagiti dadakkelyo surotenda koma ti balakad iti maysa a propesor iti sikiatria a nagkuna kadagiti nagannak: “Ti kasayaatan nga aramidenyo ket basta irikepyo ti ruangan iti kuarto a nagulo.” Dadduma, nupay kasta, ti makabigbig a dagiti nagannak pudno nga addaanda kadagiti naimbag a rason iti panangkalikagumda iti kinadalus. Naadaw a kunkuna ti sikiatriko a ni Paul Adams iti Ladies’ Home Journal: “Adda pagimbaganna ti mangibaga iti maysa nga ubing a ti kuartona kasapulan a nadalus. Ilawlawagyo dagiti pagalagadan. Kunaenyo a no saanna a mapagtalinaed a nadalus ti kuartona mabalin nga ikkatenyo dagiti dadduma a pribilehiona.”

No panunotenyo, dagiti dadakkelyo pudno nga addaanda iti kalintegan a mangipaay kadagiti pagalagadan a maipaay iti kuartoyo, saan kadi? Nangbusbosda iti adu a tiempo ken kuarta tapno maaddaankayo iti bukodyo a kuarto, ket nalabit a nangipaayda kadagiti muebles iti dayta. Gapuna nainkalintegan a mangipaayda kadagiti pagalagadan iti pannakaaywanna. Masarakanyonto a pagsayaatan ti panangtungpal kadakuada.

Ni Henry W. Longfellow, iti bersona a The Builders, ti namagtitipon iti pagsasao a, “Tunggal banag iti lugarna ti kasayaatan.” Nalawag a marikna dagiti nagannak a pudno daytoy, agsipud ta addada pagimbagan iti kaadda ti “tunggal banag iti lugarna.” Aniada ti sumagmamano kadakuada?

Dadduma a Pagimbagan iti Kinadalimanek

Maysa a nalawag a pagimbaganna ket nalaklaka ti agsapul kadagiti bambanag. Ti saan a nadalimanek a tao mabalin a sayangenna iti adu a tiempo iti panagsapul kadagiti tulbek, sagaysay, wenno panio, uray saanen a dakdakamaten ti pangis a sapatos a mabalin a naikugtar iti sirok iti kama. Kasta met, nadaldalimanek dagiti kawes ken agtalinaed ti pannakaplantsada, ket agpaut iti mabaybayag no umiso ti pannakaihangerda. Kasta met, awan peggad iti pannakaitibkol kadagiti pantalon wenno sapatos a naidulin iti lugarda. Daytoy ket nangnangruna a napateg no adda kakuartom a kabsatmo a lalaki wenno babai.

Kangrunaan ngem amin, no tunggal miembro ti pamilia aramidenna ti pasetna, ti panamagtalinaed a nadalimanek ken nadalus iti kuarto, ti mangpabassit iti trabaho dagiti dadduma ket iti kasta mangipaay iti naragragsak a pamilia. Maipaay iti daytoy ti 14-años a ni Carolyn nagsurat: “Adu unay ti trabaho ni Nanang ditoy pagtaengan. . . . Addada innem nga ubbing malaksid kaniak ket awan ti makadalus kadagiti bagbagida a naimbag ket ni nanang ti mangaramid iti dayta ket agsakit ti bukotna.” No dagidiay a pito nga ubbing idulinda “ti tunggal banag iti lugarda,” sigurado a dayta ti mangpabassit iti trabaho ni nanangda, saan kadi?

Ti sabali pay a pagimbaganna ket no pagtalinaedenyo a nadalimanek ti kuartoyo, mabalin a kasta met ti aramidenyo kadagiti dadduma a lugar. Daytoy nga ugali iti kinadalimanek agparang iti panangaywanyo iti kotse ti pamilia ken dagiti dadduma a sanikua ket mabalin nga agtalinaed dayta uray pay iti kinanataengan. Dumtengto ti tiempo no addaankayonton iti sekular a pagtrabahuan, ti pakasarsaritaan a kinadalimanek ti mabalin pay a makatulong iti posibilidad iti irarang-ayyo​—maysa a napateg a panginanamaan, saan kadi a pagarupenyo a kasta?

A praktikal ti panangalagad kadagiti paglintegan dagiti dadakkelyo ket makita met iti sumaganad: Kaaduan kadagiti agtutubo maganatanda nga agmaneho iti kotse. Ngem kaanonto ti panangrugida? Saan nga inton magtengandan ti legal nga edad a kasapulan. Da Drs. J. E. Schowalter ken W. R. Anyan, Jr., kunaenda iti The Family Handbook of Adolescence: “No ti tin-edyer mapagtalkanen a mangalagad kadagiti paglintegan ken kaaduanna mapagtalkanen, mabalin a dagitoy met laeng a kababalin ti mangtengngel iti kababalinna no agmaneho.” (Kuami dagiti italiko.) Ngarud, saanyo kadi a marikna, a napateg ti panangsanayyo iti bagiyo nga agbalin a mapagtalkan ken napudno ket sumurot kadagti paglintegan uray pay iti panangaywan iti kuartoyo? Kunaen ti Biblia a pudno dayta: “Ti mapagtalkan iti bassit unay, mapagtalkan met iti adu.”​—Lucas 16:10.

Para iti Kristiano nga agtutubo, nupay kasta, ti kangrunaan a rason iti panagbalinna a nadalimanek ken nadalus isu ti inted ni apostol Pablo, a nagsurat: “Ti Dios saan a Dios ti riri, no di ti talna.” Isut’ nagsurat met: “Tuladenyo ngarud ti Dios, kas annak a madungdungngo.”​—1 Corinto 14:33; Efeso 5:1.

Daytoy a kinaurnos iti biang ti Dios ket nalawag a makita iti urnos nga inaramidna idiay tabernakulo, wenno tolda, iti panagdayaw iti nasion ti Israel. Dagiti laeng miembro iti pamilia dagiti papadi (dagiti Levitas) ti mapalubosan a sumrek iti tabernakulo. Kasta met, impaisurat ni Jehova ken ni Moises no sadino ti pangisaadanna iti tunggal banag iti tabernakulo, ket Isu ti nangipaay iti detaliado a pagannurotan no ania ti aramidento dagiti papadi ken dagiti Levitas kadakuada. (Exodo 40) Iti kastoy a pamay-an, dagiti saan a Levita nga Israelitas mabalinda a mailadawan iti is-isipda dagiti amin a maar-aramid idiay tabernakulo maipapan iti panagdayawda ken ni Jehova. Daytoy ti pudno a mamagbalin kadakuada a makarikna a pasetda iti pannakaaramid dagiti bambanag ket mangipaay kadakuada iti pannakarikna nga isuda ket paset dayta. Dikay kadi aya pagarupen a masapul nga agyamanda unay a ni Jehova ket Dios iti urnos?

Ania ti Aramiden iti Dayta a Kuarto?

Kasano, ngarud, a maurnosyo ti kuartoyo? Kas naibagan a nasaksakbay, dagiti dadakkelyo mabalin nga addaandan kadagiti espesipiko a kalikagum. Ngem adu ti maaramidanyo a bukodyo. Rugianyo iti nalawag a makita: Ihangeryo dagiti kawesyo a nakasalapay iti aglawlaw ti kuarto. Dagiti hanger pagbalinenda a nadalimanek dagiti kamisadentro, dagiti blouse, ken bestida. Ti pagikkan iti sapatos (wenno bag ti sapatos a plastik) mapagtalinaedda dagiti sapatos iti lugarda, a pasayaatenna ti buya iti kawkawes iti kloset. Dagiti ngay narugit a kawkawes? Imbes a basta ipurruakyo ida iti maysa a suli, apay a dikay ikabil iti basket a pagikkan iti lalabaan wenno iti maysa a bag a maipaay iti dayta a panggep? Kalpasanna, ti kama. Iti sumagmamano a minutos iti inaldaw a panangurnosyo iti dayta pagdumaenna ti nagulo a kama ken ti nadalimanek a kama. Apay a dikay pilien ti nadalimanek a kama?

Ita mapankayon kadagiti bambanag a saan a makita. Saggaysaenyo dagiti drawer iti kuarto ket urnosenyo dayta, nga ibellengyo ti aniaman a saanen a mausar a bambanag ket ikabilyo dagiti dadduma iti lugarda. Mabalin a tarigagayanyo ti mangikabil iti bassit a kahon wenno naingpis a plastik bag iti drawer, a mangusar iti maysa a maipaay kadagiti underwear, ti sabali a maipaay kadagiti medias, ken dadduma pay. Iti ababa a tiempo ti kuartoyo maaddaan iti interamente a naiduma a buya, ket maaddaankayo iti rikna a maipagpannakkel iti dayta.

Agtutubo​—Kumitakayo iti Masanguanan

Adda kadi pagimbagan ti tiempo ken panangikagumaan a panagsuro nga agbalin a nadalimanek? Ni Carol, nga itan addan iti edad a 20’s, malagipna ti pannakidangadangna. No masarakan ni nanangna a saan a nadalimanek ti kuartona sigun iti pagalagadanna (kas pangarigan, no saan a nasayaat ti pannakakupin dagiti underwear ken mediasna iti drawer), basta ibukbukna ti nagyan ti drawer iti datar ket bay-anna ni Carol a mangurnos kadakuada a sidadalimanek. Wenno, kas dusa, ni Carol ti mabalin a saan a mapalubosan a rummuar iti maysa a ngudot’ lawas.

No taliawenna ti napalabas, marikna kadi ni Carol a saan a nainkalintegan ni nanangna? “Saan, nakasursuroak ti adu manipud iti dayta. Itan ammokon ti agplantsa iti kawesko ken no kasano ti panamagtalinaedko a nadalimanek ken nadalus dagiti alikamenko. Mabalin a saan a kas iti pagalagadan ni Nanang, ngem siempre mabalinkon a baybay-an a nakalukat ti kuartok.”

No addaanto kadagiti annak ni Carol iti masanguanan, anianto ti isurona kadakuada maipapan iti kinadalimanek? Inlawlawagna: “Mabalin a saankon a kitaen pay dagiti drawersda, ngem no nadalimaneken ti kuartoda, umdas daytan.” Idi napagsaludsodan no ania ti balakadna kadagiti agtutubo, simmungbat ni Carol: “Tungpalenyo dagiti pagalagadan dagiti dadakkelyo maipapan iti kinadalimanek. Kamaudiananna agbalinto daytan nga ugaliyo.”

Naikunan a ti tao ket parsua nga addaan kadagiti ug-ugali. Dadduma kadagitoy nga ug-ugali ket makagunggona, dadduma ti saan a makagunggona. Gapuna, ni Elbert Hubbard nainsiriban a nagsurat: “Sukayenyo laeng dagiti ug-ugali a kayatyo a mangituray kadakayo?”

Ania nga ugali ti kayatyo a mangituray kadakayo​—ti ugali a kinadalimanek ken kinadalus? Bayat ti panangpanunotyo iti daytoy, laglagipenyo dagiti pagimbagan iti ugali a kinadalimanek: Dayta addaan iti Nainkasuratan a nakaibatayan, makaekonomia iti tiempo ken kuarta, pabilgenna ti panagraemyo iti bagiyo met laeng, pabilgenna ti panagraem dagiti dadduma kadakayo. Ket ti maudi ngem napateg met isu ti kapanunotan nga inyebkas ni agtutubo a Carolyn: “Pudno a kasapulan ni nanangko ti tulongko, ket apresiarenna unay no tumulongak kenkuana.”

[Dagiti ladawan iti panid 24, 25]

Ania ti kaykayatyo: daytoy . . . wenno daytoy?