“Liberation Theology,” ti Biblia, ken Dakayo

“Isuamin a kasuratan nga impaltiing ti Dios isu met ti naimbag a pakasursuruan, pakatinggaran, a mangiturong iti biag dagiti tattao ken mangisuro kadakuada nga agbalin a nasantuan.”​—2 Timoteo 3:16.a

PATIENYO kadi dayta? Ania ti napatpateg kadakayo: Ti panagserbi iti Dios iti pamay-an a kayatna a panagserbitayo kenkuana wenno panagserbi kenkuana iti pamay-an a pagarupenyo a kasayaatan? ‘Siempre,’ kunaenyo, ‘ti kakaisuna a pamay-an isu ti pamay-an ti Dios!’ Pudno kadi a mariknayo a ti pamay-an ti Dios ti kasayaatan? No kasta, ngarud umanamongkayo iti adda iti ngato a sasao nga inyebkas ni apostol Pablo.

Wen, nagsao ti Dios, ket mabasayo dayta iti Saona. Awisendakayo a mangusig iti liberation theology manipud iti panangmatmat ti Biblia. Ti kadi liberation theology naibatay iti Biblia?

“Saankay a Taga Lubong”

Naminsan imbaga ni Jesus kadagiti adalanna: “Saankay a taga lubong.” Iti dayta met laeng a rabii, ti rabii sakbay ti ipapatayna, kinunana iti kararagna ken Amana: “Intedko kadakuada ti saom, ket ti lubong ginurana ida, ta saanda a taga lubong, a kas kaniak a saanak a taga lubong.” Kalpasanna, ngangngani dagdagus, inulitna a kinuna: “Saanda a taga lubong, a kas kaniak a saanak a taga lubong.”​—Juan 15:19; 17:14, 16.

Kaaduan a relrelihion iti Kakristianuan saanda nga ikagkagumaan ti maisina iti lubong. Nalabit nakabasakayon maipapan iti dayta iti damdamag. Sadinoman ti pangkitaanyo​—idiay Americas, Asia, Europa, wenno Africa​—isu met laeng ti estoria. Ti klero ti ngangngani tunggal relihiuso nga ummong addada iti napolitikaan a panagdadangadang. Ngem ti pannakinaminda iti politika iti lubong ket maysa laeng kadagiti panangsuppiat iti Sao ti Dios.

Nainkalintegan Kadi ti Kinaranggas?

Kunaen dagiti teologo iti wayawaya a ti kinaranggas ket nainkalintegan no dayta ti mausar a tumulong kadagiti napanglaw. Uray ti Vaticano opisial a kunaenna a ti kinaranggas ket nainkalintegan kas ti “maudi a pamusposan.” Ni Papa Juan Paulo II, iti maysa a surat kadagiti amin nga obispo idiay Brazil, impakaammona a ti “Liberation Theology ket saan laeng a naintiempuan no di ket nausar met ken nasken a maipaay iti Latin America.” Kastoy kadi ti kunaen ti Biblia?

Idi adda ditoy daga, ni Jesu-Kristo saan a nakinamin iti aniaman a sosial a movimiento iti lubong. Maisuppadi ketdi, idi inaramat ni Pedro “ti kampilan” a mangsalaknib iti Anak ti Dios, ni Jesus ti nangbabalaw kenkuana babaen ti panagkunana: “Ipulangmo ta kampilanmo iti kalubanna, ta isuamin dagiti mangaramat iti kampilan mataydanto iti kampilan.”​—Mateo 26:52.

Ngem dagiti ngay gubgubat a nakidangadangan ti Israel? Sigun iti Biblia, ti Israel saanda a naammuan ti gubat sakbay ti pannakaisalakanda manipud Egipto. (Exodo 13:17, 18) Idi dimteng ti tiempo, inturong ida ti Dios. Nupay kasta, siinget nga imbilin ni Jehova iti Israel a parmekenda laeng ti daga nga inkarina kadagiti ammada.​—Genesis 17:7, 8; Deuteronomio 2:5, 9, 19.

Nupay no dagiti Kristiano saanda a makigubat a pisikal a maibusor iti lasag ken dara, makidangdangadangda met, iti naespirituan a pannakidangadang. Kas nalawag a kinuna ni apostol Pablo: “Ta ti pannakidangadangtayo saan a maibusor kadagiti tattao, no di ket . . . kadagiti naespirituan a buyot ti kinadakes kadagiti langlangit.”​—Efeso 6:12.

Gapuna kasano ti panangikalintegan ti klero ti Kakristianuan iti kinaranggas itatta?

Ti Sao ti Dios iti Maikatlo a Lugar!

Ti teologo iti wayawaya a ni Gustavo Gutiérrez imbagana iti Agriingkayo! a ti sursuro, kas iti liberation theology, nagtaud ‘iti pannakaawat ken panangawat iti Nakristianuan a komunidad iti dayta.’ Wen, ti nalatak a kapanunotan ken ti sirib ti tao naiyun-una ngem iti Sao ti Dios. Umanamongkayo kadi iti daytoy?

Ni Carlos D ket maysa a napeklan a Katoliko a nangbusbosen iti 11 a tawtawen iti maysa a seminario a Katoliko. “Naidedikarak iti panagserbi iti Dios nga addaan . . . ti kalat nga agbalin a naimbag a padi,” kuna ni Carlos. Kaskasdi, iti adun a tawtawen, adda banag a nangriribuk kenkuana.

‘Mairaman kadagiti dadduma a bambanag,’ kunana, ‘nabigbigko a ti Biblia ti nabaybay-an iti likudan. Ti tradision dagiti amma iti iglesia ti naiyun-una. Kalpasanna adda ti autoridad iti papa no isut’ agsao iti ex cathedra, ket kamaudiananna​—iti maikatlo a lugar​—ti Biblia.’b

Kalpasan ti ipapanawna iti Iglesia Katolika, nangbusbos ni Carlos iti adu a tawtawen a nangsapsapul iti kinapudno kadagiti sumagmamano a sabsabali a relrelihion. Gaput’ naupay, isut’ nagbalin nga ateista agingga nga isut’ nasarakan dagiti Saksi ni Jehova ket inawatna ti maysa a panagadal iti Biblia iti pagtaengan. Itan ni Carlos ket maysan a dedikado a saksi ni Jehova.

Ni Maria V ket maysa met a Katoliko. “Mapanak agatender iti Misa iti ngangngani inaldaw,” kunana. “Kamengak pay iti maysa a grupo a maawagan La Acción Católica de Señoritas [Catholic Action for Young Women].” Nangisuro ni Maria iti katekismo iti sumagmamano a tawtawen. Ania ti mangbukel iti pannakasanayna? ‘Tunggal Sabado ti padi ti makisarita kadakami maipapan kadagiti pilosopia ni Plato ken dagiti dadduma pay. Kaaduan kadakami ti awan naaw-awatanna. Ammok nga adda banag a di umiso. Ti nasursurok dina pinennek ti naespirituan a kasapulak.’ Ania ti nangbalbaliw iti panagbiagna?

“Ti nobiok kankanayon nga umaw-awat iti Agriingkayo!, ket ipasana dayta kaniak.” Kalpasanna nakagun-od ni Maria iti libro a Manipud Paraiso a Napucaw Agingga iti Paraiso a Naisubli ket rinugianna a binasa dayta a bukodna. “Idi laeng a pudno a naawatak ti Biblia​—a kasla naikkat ti maysa a piring.”

Ni Maria ken ti nobiona agpadada a nagbalin a dedikado a Saksi ni Jehova ket kalpasanna nagasawadan. Imbes a mangisuro iti katekismo, ni Maria ti mangikonkonduktan iti 12 a panangiyadal ti Biblia iti pagtaengan kadagiti dadduma nga interesado a makasuro iti kinapudno iti Biblia.

Ti pannakaammo iti Sao ti Dios ginunggonaanna ti adu a napasnek a tattao a nagtaud iti napanglaw a kasasaad.

Ti Pamusposan iti Biblia​—Pagarian ti Dios

Iti maysa kadagiti kalalatakan a kararag iti amin a tiempo, ni Jesu-Kristo impaganetgetna ti kakaisuna a namnama ti sangatauan a maipaay iti nasaysayaat a kasasaad iti lubong. “Amami nga addaka sadi langit,” indawatna, “madaydayaw koma ti naganmo, umay koma ti pagariam, maaramid koma ti pagayatam, kas sadi langit kasta met ditoy daga.” (Kuami dagiti italiko.)​—Mateo 6:9, 10.

Anamonganyo kadi ti gobierno ti Dios, wenno kaykayatyo ti panangituray ti tao? Daytoy ti isyu a sanguentayo amin. Gapu iti agdama a kasasaad ti lubong, mabalin a mariknayo a kasapulantayo ti maysa a banag a naiduma iti naaramidanen ti tao. Ngem ania ti maaramidan ti Pagarian ti Dios kadagiti napanglaw itatta?

Ni Rafael R nagtaud iti nasaplit iti kinapanglaw a pamilia iti siam nga ubbing. “Simmardengak a nageskuela kalpasan ti umuna a grado tapno tumulongak iti pamiliak nga agsapul iti pagbiag,” linagipna. “Kalpasan ti panagani iti bariomi, mapanak iti kataltalonan tapno agadas iti aniaman a mabati manipud kadagiti apit tapno mangankami.”

Nupay kasta, idi agtawenen iti 15, nakapataud ni Rafael iti nagastos ken makaipababa nga ugali. Rinugianna a busbosen ti kuartana​—aniaman a bassit a nasapulanna​—iti naingel nga inumen. “Iti namindua a daras,” kuna ni Rafael, “malagipko pay ti panangaramidko iti panangbugbog tapno makagun-odak iti ad-adu a kuarta a panggatangko iti ad-adu nga inumen.”

Kamaudiananna, nagasawan ni Rafael ket naaddaan iti sangapulo nga annak a suportaran. Kaskasdi ti panagin-inumna kimmaro laeng. Kuna ti asawana, ni Carmen: “Iti namaterialan, naan-anay nga awan sanikuami. Pinadasko ti agsapul ti kuarta babaen iti panaglaba tapno adda taraonmi. Ti almusarmi ken ti pangmalemmi gagangay a buklen laeng ti sangatasa a tsa ken maysa a tinapay. Ti pangngaldaw ket sangkabassit a sopas ken nalabit patatas wenno karabasa. Nagasatkami laeng a makaraman iti karne maminsan iti maysa a lawas no dadduma.” Gapuna ti panagin-inum ni Rafael inapektaranna met dagiti dadduma. Ngem adda kadi namnama a maipaay itoy a pamilia?

“Adda,” kuna ni Carmen, “ngem idi laeng rinugianmi ti nagadal ti Biblia a nagbalbaliw ti asawak. Naammuanmi ti kari iti Pagarian​—a ni Jehova pukawennanton ti kinapanglaw ken ti panangilupitlupit iti lubong. Dagiti karkararagko iti Dios nasungbatandan kamaudiananna!” Simmardengen ni Rafael iti ugalina a panaginum ket inyun-unanan ti Pagarian ti Dios. Ti pannakaammo iti Biblia ti nangtulong kenkuana a nangikawes “iti baro a personalidad.” (Efeso 4:22-24) Kas banagna isu ken ti pamiliana saandan a makidangdangadang iti nakaro a kinapanglaw. Kuna ni Rafael: “Mabalin a saankam a nabaknang, saanmi a kukua a bukod ti pagtaenganmi, ngem addaankami kadagiti kasapulan iti biag, ket naragsakkami.”

Ti edukasion ti maysa a Kristiano makatulong met a mangparang-ay iti adda a naturog nga abilidad. Gapu iti saanna a panagtuloy a nageskuela iti nasapa nga edad, marigatan nga agbasa ken agsurat ni Rafael. Nupay kasta, babaen ti panagatender ken pannakiraman kadagiti Nakristianuan a gimgimong, saan laeng a nagbalin a natandas ti panagbasana no di ket mangipaay pay kadagiti palpalawag iti kongregasionna ken kanayon a mangikondukta iti panagadal iti Biblia iti pagtaengan iti pamiliana. Saan laeng a dayta.

Ni Rafael ken ti pamiliana nasarakanda ti sabali pay a gunggona iti panangiyun-una iti intereses ti Pagarian. “Idi nagsakit ti asawak gapu iti parikutna a panagin-inum,” kuna ni Carmen, “inawatmi ti naayat a panangsuportar iti kongregasion.” Ania a kita ti panangsuportar daytoy? Inlawlawag ni Carmen: “Dagiti kakabsat a lallaki ken babbai tinulongandakami iti naespirituan ken kasta met iti pinansial.” Wen, adda ti naayat a tulong ti kongregasion iti daytoy sangalubongan a panagkakabsat ti ili ni Jehova.

Gapuna ti Biblia pudno a mangipaay iti praktikal a namnama a maipaay kadagiti napanglaw. Naminsan kinuna ni Jesus: “Isaadyo ti pusoyo nga umuna iti pagarian ti [Dios], ken iti kinalintegna, ket amin dagitoy a bambanag [dagiti kasapulan iti biag] maipaayto met kadakayo.” (Mateo 6:33) Kas nakita iti kaso ni Rafael, addada ad-adu a pagimbagan ngem ti basta namaterialan a gunggona.

Ti kadi umiso a pannakaammo iti Biblia tulongannakayo met?

No Kasano a Nairamankayo

Naminsan binalakadan ni apostol Pablo dagiti pudno a Kristiano iti kaaldawanna: “Sukimatenyo dagiti bagbagiyo met laeng no addakayo iti pammati; suotenyo dagiti bagbagiyo met laeng.” (2 Corinto 13:5) Ket ni Jesus, iti pannakisaritana iti Amana, kinunana a ti “biag nga agnanayon isu daytoy: ti panangammo kenka, ti maymaysa a pudno a Dios, ken ni Jesu-Kristo nga imbaonmo.”​—Juan 17:3.

Ti kadi pammatiyo naibatay iti panangammo “ti maymaysa a pudno a Dios”? Kaskay kadi kadagiti tattao iti Beroea, a kunaen ti Biblia a “nataktakneng”? Ta “inawatda ti sao a nadardaras unay; inaldaw a sinuksukimatda dagiti sursurat no pudno dagitoy a banag.”​—Aramid 17:11.

“Mannakaawatkayo” kadi no maipapan iti Sao ti Dios? Adalenyo kadi a kanayon ti Biblia? Daytoy ti kakaisuna a pamay-an ti “panangsapul iti pagayatan iti Dios ken panangammo no ania ti naimbag, no ania ti tarigagayan ti Dios, no ania ti naan-anay a banag nga aramiden.” (Roma 12:2) Iti Biblia, masarakanyonto dagiti karkari ti Dios a mangpukaw iti daga saan laeng a ti kinapanglaw, panangilupitlupit, ken ti internasional a panagdadangadang no di ket iti ‘lulua, ipapatay, panagladingit, ken kinaliday.’ (Apocalipsis 21:4) Talaga a daytoy ket pudno a wayawaya!

[Dagiti Footnote]

[Dagiti ladawan iti panid 9]

“Naidedikarak iti panagserbi iti Dios nga addaan . . . ti kalat nga agbalin a naimbag a padi”​—Carlos

“Idi laeng a pudno a naawatak ti Biblia​—a kasla naikkat ti maysa a piring”​—Maria

[Ladawan iti panid 10]

‘Mabalin a saankam a nabaknang, ngem addaankami iti kasapulan iti biag, ket naragsakkami’​—Rafael