Agimtuod dagiti Agtutubo . . .
Apay a Kanayon nga Agapa da Tatang ken Nanang?
Adut’ parikutko iti pamiliak, ket diak ammo ti aramidek. Kayat ni tatangko a riawan ti tunggal bassit a banag a mabalinna a riawan. Ket riawan met ni nanangko ti tunggal babassit a banag. No awan ti makan ni tatangko no sumangpet manipud iti trabaho, rugiannan a riawan ni nanangko.—Maysa a 12-años nga ubing a babai.
Maseknanak unay iti panagdiborsio dagiti dadakkelko. Siempre, inay-ayatko ida a dua ket kayatko a kadua ida a dua iti amin a tiempo, ngem agapada maipapan kadagiti pinansial a bambanag ken adu a dadduma pay a banag.—Maysa a 10-años nga ubing a lalaki.
KAS makitayo, rebbeng nga ayaten ken ipateg dagiti nagannak ti maysa ken maysa. Rebbeng a masiribda iti amin, ammoda ti amin, naasi, nakonsiderasion. Rebbeng nga agtunosda iti isuamin a banag. Ket no adda bassit pagdumaan ti kapanunotanda, rebbeng a pagsaritaanda dagiti bambanag a sikakalma, siuulimek, a dikay mangmangngegan. Basta saan a rumbeng nga agsuppiatda.
Ngem nalabit naammuanyo isu a pakaupayanyo a dagiti nagannak agsuppiatda no dadduma—ket saan a kanayon a nakalma ken naulimek. Dagitoy dagiti dadakkelyo, ket ti pannakakitayo kadakuada nga agsuppiat mangpaleddaang kadakayo nga ad-adda pay ngem ti maiyebkas dagiti sasao. Inamin ti maysa nga agtutubo a no kanayon nga agapa dagiti dadakkelna, “no dadduma mariknak a kasla mapugsat bagisko.”
No Apay Agapa dagiti Nagannak
Pudno, nagsayaatan no dagiti inna kanayon a salimetmetanda ‘ti linteg ti naayat kinamanagayat iti dilada’ ket saanda nga agsao a pulos iti nakas-ang a sao. (Proverbio 31:26) Nasaysayaat no dagiti amma dida pulos “pagledleddaangen” dagiti assawada. (Colosas 3:19) Ngem kunaen ti Biblia: “Ta maitibkoltayo amin kadagiti adu a bambanag. No adda saan a makabasol iti sao, maysa a naan-anay a tao.”—Santiago 3:2.
Wen, dagiti dadakkelyo saanda a naan-anay. Kas paglintegan, mabalin nga ‘agiinnanusda iti ayat.’ (Efeso 4:2) Ngem dikay koma agsiddaaw, no kadarato, adda pannakarurod ket mangiparangarangda iti panagsuppiat.
Laglagipenyo met, a dagitoy ket “narikut a panawen a narigat a pakilangenan.” (2 Timoteo 3:1) Ti rigat iti panagsapul, panagbayad kadagiti babayadan, panangsaranget iti kasasaad ti pagtrabahuan—amin dagitoy mangipaayda iti rigat iti panagasawa. Ket addada dagiti naisangsangayan a rigat no agpadpada nga addaan ti sekular a trabaho dagiti nagannak. Ti basta panangikeddeng no siasino ti agluto ken agdalus ket gubuayanen ti suppiat.
Ti Panagriknayo iti Panagapada
Aniaman ti makagapu iti panagsuppiat dagiti dadakkelyo, pagleddaangennakayo a makangngeg kadakuada nga agsuppiat. Ti mannurat a ni Linda Bird Francke inlawlawagna a dagiti ubbing agannayasda a “mangitan-ok kadagiti dadakkelda iti natan-ok a kasasaad. Ti agtutubo dina pagarupen ti ama wenno inana a kas maysa nga indibidual nga addaan iti bukodna a naisangsangayan a biddut wenno pagkapuyan, ngem pagarupenna kas maysa a pamuon a solido a bato a naitinnag ditoy daga tapno agserbi laeng ken mangsalaknib kenkuana.” Ti pannakakita kadagiti dadakkelyo nga agapa mangyeg iti nasaem a pannakabigbig: a dagiti dadakkelyo saanda met a kas iti “solido a bato” a kas ti impagarupyo. Daytoy ti manggunggon iti mismo a pamuon iti emosional a kinatalgedyo ken mangtignay iti amin a kita iti buteng.
Ipadamag ti Journal of Marriage and the Family: “Nasurok a kagudua kadagiti amin nga ubbing nga ageskuela iti elementaria a napagsaludsodan iti nabiit pay a surbey iti National Survey of Children ti nagkuna a mabutengda no agsuppiat dagiti dadakkelda.” Maysa nga agtutubo a babai a managan Cindy kastoy ti kunana: “Kankanayon nga agsuppiat da nanang ken tatang. Mabutengak unay ket mapanakon iti kamak. Pampanunotek no kaanonto nga agpatingga dayta.”
Ti panagapa maipapan iti kuarta—maysa a gagangay a tema a pagsuppiatan ti agasawa—ket mabalin a tignayenna ti panagbuteng a ti pamiliayo ket sangsanguennan ti pinansial a pannakarbek. Ket no sika ti nakaigapuan iti panagapa (‘No saanka a nainget, isut’ agbalinto a pilio!’) mabalin a mabutengka pay a sika ti mapabasol iti panagapada.
Makariribuk met dagiti kankanayon a panagsuppiat maipapan kadagiti babassit a bambanag. (‘Karurodko ti sumangpet a saan pay a nakasagana ti pangmalem!’) Ti kasta a kanayon a panagapa masansan nga agtaud iti nasaem a panagginnura dagiti nagannak. Kaawatan, mabalin nga agdanagkayo nga agturturongkayon iti korte ti diborsio. Ti makitkitan a pammutbuteng iti mabalin a panagsina “ti mangriribuk kadakayo idiay pagtaengan ket dikay kayat nga adda sadiay dagiti gagayyemyo.”—Trouble at Home, ni Sara Gilbert.
Ti panagsuppiat dagiti dadakkelyo makapataud met iti makarbek-puso a panagsuppiat iti kinasungdo. Kas kunaen ti Journal of Marriage and the Family iti dayta, “ti kinasinged iti maysa a naganak pataudenna ti peggad iti di panangawat iti sabali.” Iti panagbuteng a mangibaga wenno mangaramid iti aniaman a mabalin a mangipamatmat iti pannakidasig, mabalin nga agalikakakayo iti aniaman a tiempo a kaduayo dagiti dadakkelyo, a maamakkayo a mabalin a mairamankayo iti panagsuppiat.
‘Agsinada Kadi?’
Mabalin a saan. Ipamatmat ti Biblia nga adda panagsuppiat a maipakuyog iti amin a panagasawa. Idiay 1 Corinto 7:28, namakdaar ni Pablo kadagidiay mangasawa nga “addanto rigatda iti lasag,” wenno “rigat ken ladingit iti daytoy nainlasagan a biag.” (The New English Bible) Gapuna ti kinapudno nga agsuppiat dagiti nagannak, uray pay no napinget, dina kaipapanan a saandan nga ayaten ti maysa ken maysa wenno umadanin ti panagsina. Ipakita ti Biblia nga uray dagiti tattao a mangipateg iti kasta unay iti maysa ken maysa ket addaanda iti sagpaminsan a panagsuppiat.
Ni Sara, ti asawa ni Abraham, ti naipaay nga ulidan kadagiti Kristiano a babbai iti panagpaituray ti asawa a babai. (1 Pedro 3:6) Kaskasdi, idi nadlawna a ni Ismael, ti anak a lalaki ni Abraham babaen iti adipen a babai a ni Agar, pagpegpeggadenna ti pagimbagan ti sabali nga anak a lalaki ni Abraham, ni Isaac, sititibker nga impakaammona ti rikriknana. “Pagtalawem daytoy nga adipen a babai ken ti anakna,” kinuna ni Sara, “ta ti anak daytoy nga adipen a babai saan a makipagtawidto iti anakko nga Isaac!” (Genesis 21:9, 10) Awan duadua nga adda panagsuppiat iti panagasawa! Ngem awan ti napaut a pannakadangran. Kinapudnona, babaen iti panangparegta ti Dios, tinungpal ni Abraham ti kalikagumna!
Ngarud, mabalin a ti panagsuppiat dagiti dadakkelyo kasla dakkel unay kadakayo ngem kadakuada. Ni agtutubo a Margaret naammuanna daytoy idi pinadasna a pasardengen ti panagapa dagiti dadakkelna babaen ti panangiriawna ti, “Sumardengkayon nga agapa!” ket naibaga laeng kenkuana, “Agrinrinnasonkami laeng.”
Kaaduan a panagapa iti pagtaengan ket apagkanito laeng ken dagus a malipatan—nangnangruna no dagiti dadakkelyo ket managbuteng-Dios ken iyaplikarda ti balakad nga “agkikinnaasi, agpipinnakawankayo, a kas met ti Dios pinakawannakayo gapu ken Kristo.” (Efeso 4:32) Wen, mabalin a risoten dagiti dadakkelyo dagiti parparikutda nga awan ti tulongyo.
“Umuna Agsuppiatda, Kalpasanna Agdinnanogdan”
Saan nga amin nga ay-ay ti panagasawa, nupay kasta, ket nalaka a marisot. Ti pito-tawen a panagadal kadagiti 2,000 a pampamilia iti E.U. ipalgakna a “tunggal tawen agarup maysa iti tunggal innem a pagasawaan idiay Estados Unidos mangaramidda iti di nakurkurang ngem maysa a kinaranggas iti parehada. . . . Mabalin a daytat’ nababa unay a panangpattapatta.” Maysa a tin-edyer kastoy ti pananggupgopna iti panagsuppiat dagiti dadakkelna: “Umuna agsuppiatda, kalpasanna agdinnanogdan.”
No kasta ti kasasaad iti pagtaenganyo, ngarud pudno nga adda nakaro a parikut iti panagasawa dagiti dadakkelyo. Mabalin nga adda pay pudno a peggad iti pisikal a kinatalgedyo—wenno kadagiti dadakkelyo. Malagip ni Marie, maysa nga agtutubo a ti inana ket kankanayon a makiapa maipapan iti alkoholiko nga amana: “Mabutengak. Pampanunotek a dangranna ni nanangko wenno ni nanang ti mangdangran kenkuana.”
Ti nakaro pay a pakaseknan isu dagiti nagannak a mangliklik iti panangipakita iti pisikal a panaglinnaban ngem agsinungnbatda iti “amin a pait ken gura ken unget ken ariwawa ken dakes a panagsao.” (Efeso 4:31) Kasta met, dagiti nagannak nga agsinnuppiat a mangiparangarang iti di pannakapnek iti sekso wenno uray pay ti di kinamatalek mangipaayda iti nalawag a pagilasinan nga adda nakaro a parikut iti panagasawa.
Dadduma a pamilia addaanda pay iti naisangsangayan a gubuayan ti suppiat, kas iti alkoholismo wenno panangabuso iti droga. Wenno mabalin a ti maysa a naganak ket Kristiano ket ti sabali saan a manamati. Impadto ni Jesu-Kristo a ti kasta a kasasaad mabalin a “pataudenna ti panagsisina” iti pamilia. Mabalin mapasamak ti nakaro a rigat iti panagasawa.—Mateo 10:35.
Aniat’ aramidenyo, ngarud, no ti panagasawa dagiti dadakkelyo ket kasla pudno nga agpegpeggad? Adda kadi aniaman a maaramidanyo malaksid ti panagbuyayo nga awan gawayna? Daytoyto ti tema ti masanguanan nga artikulo.
[Ladawan iti panid 24]
Makapadanag kadagiti tin-edyer ti panagaapa dagiti agasawa
[Ladawan iti panid 25]
Ti panangiyaplikar kadagiti prinsipio ti Biblia isublina ti talna