Dagiti Talged ken Peggad

Ti Sistema a Panglapped ti Sakit iti Tao Dagiti minilion a mikrobio ti mangraraut kadatayo a kankanayon, a panggepda ti mangraut kadagiti nagsayaatan ti kinabarana ken kinabasana a bagitayo. No makastrekda, dagitoy makigtotda. Dagitoy sanguenda ti di nakapapati a nakarikrikut a sistema ti pananglapped iti sakit—minilion a naisangsangayan unay a selula nga ay-aywanan dagiti pinulpullo a selula. Kuna ti magasin a Time: “Maipadis a sisasayaat ti sistema a panglapped iti sakit iti karirikutan nga organo kadakuada amin, ti utek.” Kalpasanna inadawna ti immunologo a ni William Paul: “Ti sistema a panglapped ti sakit addaan iti kasta unay nga abilidad a mangtaming kadagiti impormasion, maipaay iti panangsuro ken memoria, maipaay iti panangpataud ken panangurnong ken panangusar iti impormasion.” Inayon pay ni Dr. Stephen ti panangidayawna: “Daytat’ di nakapapati a sistema. Dayta mabigbigna dagiti molekula a pulos a saan pay a simsimrek iti bagi idi. Mailasinna no ania dagiti adda sadiay ken no ania dagiti awan sadiay.” Ket no awan sadiay, makigubat, naan-anay a pannakigubat.

Panagmerienda iti Karbohidrato Ti taraon a karbohidrato pataudenna ti panagtuglep ken pannakabannog kalpasanna, nupay adda ti nangato a kaadu iti glucose iti dara ti tao. Impamatmat dagiti panagadal a ti panangipamaysa ken dagiti iskor iti panangsubok nababbabada kalpasan ti pannangan iti karbohidrato. Adu a nalabes ti panagbussogda kaykayatda ti karbohidrato ngem dagiti dadduma a merienda saan laeng a gapu ta kayatda dagiti nasam-it no di ket kayatda ti tinapay ken pasta. Dagiti managsigarilio a mangisardeng iti panagsigarilio kayatda ti karbohidrato, ket ti maysa a rason iti panaglukmegda no isardengda ti agsigarilio ket gapu ta manganda iti nasam-it, nabaknang ti karbohidratona a taraon.

Peggad iti Kinalukmeg Para kadagiti nataenganen ken ubbing pay a babbai ti ilulukmeg iti aniaman a kasasaad paaduenna ti peggad iti sakit ti puso. Daytoy ket maitunos iti walo-tawen a panagadal kadagiti 116,000 a nars manipud 30 agingga iti 55 a tawen. Setenta porsiento iti sakit iti puso kadagiti sobrat’ lukmegna a babbai ken 40 porsiento kadagiti isuamin a babbai ket gapu iti nalabes a kinalukmeg. Ti report ti diario maipapan itoy iti The New York Times intuloyna: “Dagiti napalabas a panagadal kadagiti lallaki impamatmatda a ti kalalainganna a kinalukmeg paaduenna ti peggad iti sakit ti puso. Ngem daytoy ti damo unay a ti peggad iti kalalainganna a kinalukmeg ket napaneknekan kadagiti nataenganen a babbai, kinuna ni Dr. Charles H. Hennekens, maysa nga epidemiologo idiay Brigham ken ti Women’s Hospital idiay Boston ken ti autor iti panagadal. Ipakita dagiti panagadal a ti ‘kinalukmeg ket maikadkadua iti panagsigarilio ken ti nakaro a panaginum iti alkohol kas ti kangrunaan a makagapu kadagiti adu a saksakit ken ipapatay idiay Estados Unidos,’ kinunana.”

Ipapatay ti Maladaga Nainaig iti Panagsigarilio Kalpasan iti tallo-tawen a panagadal, dua a doktor idiay Sweden ti nakasarak iti nabileg a pannakainaig ti panagsigarilio ken ti kellaat nga ipapatay ti maladaga, a maawagan a SIDS—maysa a termino maipaay iti di ammo a gapu iti ipapatay dagiti maladaga a manipud maysa agingga iti innem a bulan. Da Drs. Bengt Haglund ken Sven Cnattingius inurnongda dagiti impormasion kadagiti 280,000 a sibibiag a naipasngay idiay Sweden. Iti daytoy a grupo, 190 ti natay iti SIDS, ket dagiti doktor ipabasolda ti panagsigarilio ti ina iti 50 kadagiti ipapatay. Dagiti inna nga agsigarilio iti kalalainganna bayat ti panagsikog—maysa iti siam a sigarilio iti inaldaw—ket mamindua a daras a mabalin a mapukawda ti anakda iti SIDS. Ti nakaro a panagsigarilio—sangapulo wenno ad-adu pay a sigarilio iti inaldaw—ti mamagbalin a mamitlo iti peggad. Kinuna ni Dr. Haglund: “Manipud iti panangmatmat a manglapped, ti panagsigarilio ti kakaisuna a kadakkelan a makagapu iti SIDS.” Pudno a kunana, nupay kasta, a mabalin a nairaman dagiti dadduma a socioekonomiko a bambanag: ti edad ti ina, ti kasasaad iti kagimongan, ken no ti ama makipagnanaed iti ina ken ubing. Nagserra ti report iti The New York Times: “Impakita ti panagadal a ti pannakapasamak iti SIDS ket nababbaba kadagiti pagilian iti Scandinavia ngem kadagiti dadduma nga industrilisado a pagilian a kas ti Estados Unidos.”