Makindaya nga Europa—Relihiuso a Pannakapabaro?

TI PANNAKALAPPED ti wayawaya a mangiyebkas iti bagi iti napalabas a sumagmamano a dekada idiay pagpagilian ti Makindaya nga Europa inramanna ti nakaro a pannakalapped iti relihion. Ti ateismo aktibo a maikaskasaba, ket dadduma a katedral ken simsimbaan ti napagbalin a museo iti ateismo, kas ti maysa a binisita dagiti adu a turista idiay Leningrad. Aniaman nga agserserbi a klero nagbalinda nga alikamen ti agdama a turay. Babaen ti opisial a pannakaserra dagiti amin a luglugar a pagdaydayawan idi 1967, kas kadagiti monasterio, simsimbaan, ken dagiti mosque, ti Albania naiproklamar pay babaen iti Radio Tirana a ti “immuna nga ateista nga estado iti lubong.”

Itan, babaen ti panagrangpaya iti wayawaya kas kadagiti sabsabong iti primavera iti sadinoman iti Makindaya nga Europa, aniat’ mapaspasamaken iti relihion? Kas insurat ti Pranses a mannurat a ni Jean-François Kahn: “Ti relihion a nalikmut iti pannakalaplapped mabalinna ti makikadua iti nasion a nalikmut iti pannakairurumen. Napasamak dayta idi idiay Iran. Mapaspasamaken dayta idiay Soviet Azerbaijan. Iti masanguanan mabalin nga agsaknap dayta iti intero a Russia a nakasaksaknap ken nakaparpartak.” Uray pay itatta dadduma a relihion makikadkaduadan kadagiti nasionalistiko a kapanunotan ken pangpanggep ket agbalbalindan a maysa kadagiti kangrunaan a pakaigapuan iti napolitikaan a protesta, a santifikarenda dayta babaen iti kaadda ti Katoliko ken Orthodox a papadida ken Luterano a papastorda.

Gapuna kasano ti kasasaad ti relihiuso a wayawaya iti baro a demokratiko a kasasaad?

Anian a Panagbalbaliw dagiti Bambanag!

Dagiti kangrunaan a relihion iti Makindaya nga Europa, nangnangruna ti Iglesia Katolika, nagtignay a dagus a manggun-od iti legal a pannakabigbig manipud iti baro a gobgobierno. Kas pangarigan, impadamag ti L’Osservatore Romano nga “idi 9 ti Pebrero [1990], maysa a Panagtunos ti pinirmaan ti Santa Seseda ken ti Republika iti Hungary.” Babaen itoy a panagtunos dagiti dua a partido nagnumoda a mangipasdek manen iti diplomatiko a relasion. (Namatmatan ti Vaticano kas naisina nga agturay nga estado.)

Ti sabali pay a report manipud iti Vaticano kunaenna a ti Iglesia Katolika iti Ukrainian Rite, a nalapdan idi 1946, kinalikagumanna ti panagbalinna a legal ket nakisarita “iti Gobierno ken iti Russian Orthodox Church maipapan kadagiti praktikal a salsaludsod maipapan iti biag ti Iglesia iti Ukraine.”

Idi Abril 1990 binisita ti papa ti Czechoslovakia ket kinablaawan “dagiti dignitario iti Simbaan ken ti Estado [idiay eropuerto ti Prague], agraman . . . ni Mr. Vaclav Havel, Presidente iti Republika.” (L’Osservatore Romano) Tumataud met ti baro a relihiuso a kasasaad sadiay.

Kankanayon a ti Iglesia Katolika ti nagbalin a puersa a panunoten idiay Poland. Itan, babaen iti kabbaro a wayawaya a nasarakanna, pabpabilgennan dagiti piskelna ken agkamkampania a mangiserrek manen iti relihiuso a klase kadagiti eskuelaan. Kinuna ti maysa a padi: “Dagiti eskuelaan ket sanikua iti nasion. Ti nasion a Polako ket nasurok a 90 porsiento a Katoliko. . . . Babaen iti umiso a panagraem kadagiti dadduma a relihion, ti panangisuro iti relihion kadagiti eskuelaan isublinanto ti autoridad dagiti mannursuro, ken . . . dagiti autoridad agsipud ta dayta tamingenna ti pamuon ti pagalagadan ti kababalin ti tao.”

Kunaen ti maysa a report ti Orthodox Church idiay Romania: “Dagiti Patriarka ken adu nga obispo isu a nakikaykaysa iti turay ni [Ceauşescu] ket napilitan a nagikkat. Naipasdek ti maysa a komision a mangpabileg iti Iglesia. Adu a dati a di manamati ti agturturongen iti relihion ket pumpunuendan dagiti lokal a simsimbaan . . . Ti Byzantine Catholic Church, a napilitan a mangisardeng iti serbisiona 40 a tawenen ti napalabas, ket napalubosanen a mareorganisar.”—Orthodox Unity, Hulio 1990.

Dagiti Panagbalbaliw Idiay Albania

Sigun kadagiti report iti pagiwarnak, main-inot a maar-aramid dagiti nakaskasdaaw a panagbalbaliw idiay Albania, maysa a bassit a kabambantayan a pagilian iti tallo ket kakapat a milion nga umili, nga adda iti Igid ti Baybay Adriatiko iti nagbaetan ti Yugoslavia ken Grecia. Ti Aleman a diario a Die Welt impadamagna: “Idiay Albania, ti maudi a sarikedked iti daan nga estilo a komunismo idiay Europa, dagiti tattao nangrugidan a pumanaw” babaen ti panagkamangda kadagiti embasy ti Laud, a sadiay mapalubosanda a pumanaw a mapan idiay Italia, Alemania, ken dagiti dadduma a pagilian.

Kunaen pay ti report: “Idi Mayo 1990 dagiti taga Albania naikarianda kadagiti pasaporte ken ti pannakapukaw dagiti linlinteg a mangiparit kadagiti relihiuso nga ar-aramid.” (Naadaw manipud iti The German Tribune, Hulio 15, 1990) Kas insurat ni propesor Denis R. Janz: “Ti nakabaybayag ken makabannog a pannakidangadang maipaay iti naan-anay a panangtengngel ti gobierno ket kasla nabaybay-anen.” Nupay kasta, kinunana pay: “Adda pammaneknek . . . a ti relihion kinapudnona kasta unay ti pannakalappedna iti daytoy a kagimongan.”

Iti daytoy a konteksto dagiti Saksi ni Jehova salsalimetmetanda ti naipaugalin ken nainget a neutralidad. Maibatay kadagiti prinsipio iti Biblia, saanda a makiramraman kadagiti napolitikaan ken nasionalistiko a panagsisina. Agtalekda iti Dios a mangipaay kadakuada iti natalna a kasasaad isu a pangitungpalanda iti sangalubongan a komisionda a mangikasaba iti Pagarian ti Dios.—Mateo 22:21; 1 Timoteo 2:1, 2; 1 Pedro 2:13-15.

Gapuna, dagiti ngay Saksi ni Jehova idiay Makindaya nga Europa? Rimmang-ayda kadi iti sidong ti panangiparit? Adda kadi relihiuso a wayawaya kadakuada?

[Ladawan iti panid 7]

Agsubli kadi dagiti tattao kadagiti simsimbaan iti Makindaya nga Europa?