No Kasano a Lapdan ti Pannakasabidong iti Buli

NUPAY adu dagiti dakes a damag maipapan iti pannakasabidong iti buli, saan nga interamente a nalidem ti kasasaad. Saan a kas kadagiti adu a sakit a ditay mabalin a tenglen, daytoy ti maysa a peggad iti salun-at a kunaen dagiti opisial ti salun-at nga adda talaga maaramidantayo.

“Ti pannakasabidong iti buli ket malapdan nga interamente,” ipadamag ti Newsweek a kunkuna ti U.S. Secretary of Health and Human Services. Ti peggad iti sabidong iti buli “mabalin a maikkat iti agnanayon,” inwaragawag ti maysa a mabigbigbig a toksikologo. “Adda umdasen a naammuan maipapan kadagiti gubuayan ken pamay-an iti pannakaisarang iti buli ken maipapan kadagiti pamay-an iti pananglapped iti kastoy a pannakaisarang tapno marugian dagiti panangikagumaan a mangpukaw nga agnanayon itoy a sakit,” kuna ti CDC (U.S. Centers for Disease Control). Ken kamaudiananna, ti U.S. Department of Health and Human Services innayonna ti kapanunotanna: “Maawatanmi dagiti makagapu iti pannakasabidong iti buli iti kinaubing ken, ti kapapatgan, no kasano ti mangpukaw kadakuada. Maysa a naipamaysa a panangikagumaan ti kagimongan ti mabalin a mangpukaw a naan-anay iti daytoy a sakit iti las-ud ti 20 a tawtawen.”

Ania ti Maaramidanyo

Kasano a maibanag daytoy? Kas pangrugian, umanamong dagiti eksperto a ti pintura ken danum dagiti nangnangruna a puntiria. Kas pangarigan, ti toksikologo a nadakamat nga immun-una kunaenna a ti kangrunaan a kasapulan iti panangpukaw iti panangsabidong ti buli isut’ panangala dagiti agnanaed ken makinkukua iti balay kadagiti addang a mangsukat iti daan a pintura ken tubtubo. Ngarud, dagiti agnanaed, mabalin a tarigagayanda nga ikeddeng no dagiti pagtaenganda ket saan a namulitan.

“Ngem dikay agamak,” kuna ti magasin nga In Health. “Dagiti pintura a di agkulatlat saanda a napeggad, nupay no napeggad dagiti agkulatlat a pintura ken dagiti tapuk ti pintura. . . . Sukimatenyo ti uneg ken ruar ti pagtaenganyo kadagiti agkulkulatlat, a nangnangruna a kitaenyo iti aglawlaw dagiti kayo a ruangan ken pasamano ti tawa, a sadiay ti panniempo dadaelenda ken kulatlatenda ti pinturada.” Mabalin a matulongannakayo ti departamento ti salun-at iti pagilian wenno estadoyo a mangikeddeng no agpegpeggad ti pagtaenganyo, nalabit iturongdakayo kadagiti laboratorio a nasanay iti panangsukimat ken panangikkat iti buli. Ngem agannad: Dikay ikagumaan nga ikkaten dayta a mismo. Mabalin a masabidongan dagiti ubbing no dagiti nagannak kuskusenda ken lihaenda ti daan a pintura kadagiti diding ken molding, a punuenda ti angin iti tapuk a napno iti buli.

Danum, Danum iti Sadinoman

Kadagiti sangakabbalayan a ti danum ti mapabasol, ti parikut mabalin nga agtaud kadagiti tubo a mangikonekta iti balay iti gubuayan ti danum. Mabalin a ti daanen a balay addaan kadagiti tubo a buli, maysa a nalawag a gubuayan iti pannakamulit. Uray pay dagiti gambang wenno landok a tubo mabalin a naisilpo babaen iti lanang a buli. Kadagiti dadduma a pagilian mabalin a makatulong ti panangsukimat kadagiti pagalagadan iti panagbangon tapno maammuan dagiti pagalagadan iti panangikabil kadagiti tubo iti lugaryo. No patienyo a namulitan ti danumyo, mabalin nga ikeddengyo a pasukimat dayta. Iti kaaduan a pagilian addada dagiti laboratorio a nakabalan a mangaramid iti daytoy maipaay iti kalalainganna a bayad.

Ania ngay no di mainum ti danumyo gapu iti kaadu ti buli? Ania ti maaramidanyo iti dayta? Ngem, mabalin a saan a makaaramid iti giddato a panagtignay ti tunggal maysa, kas iti panangsukat kadagiti tubo. Mangitukon dagiti opisial ti salun-at kadagiti sumagmamano a simple a pamay-an a mangpabassit iti kaadu ti buli. Sakbay a sumakdokayo iti danum manipud iti gripo, pagayusenyo ti nalamiis a danum iti maysa wenno dua a minuto, nangnangruna no ti gripo ket saan a naluklukatan iti las-ud ti innem nga oras. Makatulong daytoy a mangiyayus iti aniaman a namulitan a danum. Ket dikay pulos inumen ken pagluto ti napudot a danum manipud iti gripo. Mabalin nga ad-adu ti buli iti napudot a danum ngem iti nalamiis a danum manipud gripo.

No umin-inumkayo manipud kadagiti de koriente a fountain iti eskuelaan, opisina, wenno paktoria, rebbeng a mapalubosan nga agayus ti danum iti sumagmamano a segundo sakbay nga inumenyo. Dadduma a fountain addaanda kadagiti tubo a nalanang babaen iti buli.

Buli iti Taraon ken Inumen

Nangitukon ti Food and Drug Administration (FDA) ti America kadagiti rekomendasion iti panangusar iti baso a sarming a naaramid iti buli. Impadamag ti magasin a Good Housekeeping: “Nupay awan ti mangisingsingasing a dikay pulos us-usarenen dayta, isingasing ti FDA a liklikan ti panangusar kadagiti sarming a naaramid iti buli a pangurnongan kadagiti taraon ken inumen iti napaut a tiempo, nangnangruna no pangikargaan kadagiti naalsem a taraon (tubbog ti kamatis; kahel, kamatis, ken dadduma a tubbog ti prutas; arak; ken suka) . . . Irekomendar met ti FDA a dagiti maladaga ken ubbing saanda a mapakan a pulos kadagiti kristal a mamador a nalaokan iti buli . . . wenno iti aniaman a dadduma a kristal nga alikamen a nalaokan iti buli.”

Dagiti ngay bote ti arak a naabbongan ti nakaing-ingpis a buli? Dadduma nga eksperto iti salun-at irekomendarda ti naan-anay a panangikkat iti naingpis nga abbong ket, kalpasan ti panangikkat iti tapon, mangbabasa ti lupot kadagiti sumagmamano a tedted ti arak ket punasan ti ngarab ti bote iti dayta.

Inna ken assawa nga agtagibalay, naynay kadi nga usarenyo manen dagiti plastik a supot ti tinapay a pagisupotan ti taraon? Naduktalan dagiti managsirarak ti nakaad-adu a buli iti nausar a tinta dagiti supot, a mabalin nga umagsep kadagiti dadduma a taraon. Ti buli saan a sumarut iti plastik ket mulitanda ti tinapay nga adda iti unegna; nupay kasta, no baliktaden ti mangusar ti supot, ti addaan buli a pintura makamulit. No mapagsupotan manen dayta, siguraduenyo a saan a maisagid ti taraon iti printana.

Kamaudiananna, ipaay ti magasin a Discover dagitoy a sasao iti panagannad: “Dagiti agbiahe iti ballasiw taaw, nangnangruna kadagiti Napanglaw a Nasion, rebbeng nga agannadda kadagiti pinggan a ceramic; ti buli a pangpasilengna mabalin a saan a naurno iti nakapudpudot a temperatura a kasapulan tapno malapdan ti panagtuklapna, panagukisna, ket umagsep dagiti partikulo ti buli iti taraon.”

Agbalin a Nainkalintegan

Maysa a napateg a pagalagadan a laglagipen no usigen daytoy wenno ti dandani aniaman kadagiti makariribuk a parikut iti aglawlaw: Agbalin a nainkalintegan. Nakalaklaka ti agdanag, ket pulos a di makatulong ti panagdanag. Ti nakalkaldaang a kinapudno ket namulitan ti aglawlawtayo kadagiti nakaad-adu a mangmulit a banag malaksid iti buli. Tapno makapagbiag iti awan mulitna a biag, nalabit masapul nga umakartayo koma iti nakasulsulinek a lugar. Ngem siasino ti mayat nga agbiag kas maysa nga hermitanio tapno maliklikan laeng ti polusion? Maysa a natimbeng a panangmatmat kadagita a parikut isut’ panangala iti aniaman a nainkalintegan nga addang a nasken a mangsalaknib kadatayo ken kadagiti annaktayo manipud iti nakaro a peggad. Ti naan-anay a pannakasalaknib iti di umiso a panangusar ti tao kadagiti kinabaknang ti daga dumtengto kamaudiananna.

Ket dumtengto dayta a naan-anay a pannakasalaknib! Ammoyo kadi a ti Namarsua daytoy a planeta ikarina ti maysa a tiempo nga ikagumaanton ti sangatauan nga aramiden dayta a maysa a paraiso? Dinton mangisaknap ti tao iti makapapatay a polusion ken panangmulit iti sadinoman. Inayon pay ti Isaias 11:9 daytoy a kari: “Didanton [ti sangatauan] mangranggas wenno mangdadael iti amin a bantayko a nasantuan; ta ti daga mapnonto iti pannakaammo ken ni Jehova a kasla kadagiti dandanum saknapanda ti baybay.” Awan duadua dayta a “pannakaammo ken ni Jehova” iramannanto ti pannakaawat no kasano ti panangusar kadagiti nakaad-adu a kinabaknang daytoy a planeta iti pamay-an a saan a mangdangran kadagiti ubbing wenno dagiti nataengan—iti siasinoman.