Naikeddeng a Tulongan Dagiti Ubbing
IDI kalman 40,000 nga ubbing nga agedad iti kurang a lima ti natay kadagiti napanglaw a pagilian. Sabali pay a 40,000 ti matay itatta. Sabali pay a 40,000 inton bigat. Kaaduan kadagitoy nga ipapatay mabalin koma a nalapdan.
Iti adu a tawenen daytoy a kasasaad naawaganen ti “naulimek a pakarigatan” wenno ti “naulimek a didigra,” a kaipapananna daytat’ kaaduanna a saan a madmadlaw ti lubong. “No 40,000 a burik a kullaaw ti matmatay iti inaldaw, mabalin nga adda panagpungtot. Ngem 40,000 nga ubbing ti matmatay, ket daytat’ saan unay a madmadlaw,” insennaay ni Peter Teeley, maysa a pannakangiwat ti E.U. idiay UN World Summit for Children a naangay idiay hedkuarter ti NU idiay Nueva York idi 1990.
Marikna ti dadduma a ti summit mabalin a baliwanna amin dayta kamaudiananna. Timmabuno dagiti nangangato nga opisial, agraman dagiti 71 a pangulo ti Estado, manipud kadagiti 159 a pagilian. Dagitoy sangsangkamaysa nga inbagida ti 99 porsiento iti populasion ti lubong. Ginupgop ni Mikhail Gorbachev ti riknada, isu a nagkuna: “Saanen a maibturan ti sangatauan ti kinapudno a minilion nga ubbing ti matmatay iti tinawen.”
Kadagiti aldaw sakbay ti summit, impakita ti lubong ti panangsaranayna. Literal a ginasut dagiti gimong, seminar, nasaknap nga edukasion, ken debate ti nasion ken komunidad ti naipamaysa iti kasasaad dagiti ubbing. Nasurok a maysa a milion a tao kadagiti 80 a pagilian ti nangsindi kadagiti kandila a mangisimbolo iti namnamada a nupay adda dagiti parikut ken peggad iti masanguanan, ti lubong maaramidto a nasaysayaat a lugar.
Indayaw ti UNICEF (United Nations Children’s Fund) ti maudi nga aldaw ti summit kas “nalabit ti malaglagip unay nga aldaw agpaay kadagiti ubbing iti aglawlaw ti lubong.” Apay nga adda ti kasta unay nga interes? Agsipud ta nangiwayat dagiti pangulo ti lubong iti espesipiko a “Plano nga Agtignay” tapno mapabassit ti panagsagaba ken ipapatay dagiti agtutubo iti intero a daga.
Aminentayo, ti historia iti diplomatiko a kumperensia ket napumpunno kadagiti nadadael a kari. Kaskasdi, adu ti nakadlaw iti baro nga espiritu ti kinapasnek ken panagtitinnulong kas resulta iti panagpatingga iti Cold War. Ni James Grant, executive director ti UNICEF, kinunana a buyogen ti interes: “Innala, kaiyariganna, dagiti pangulo iti Estado ken Gobierno ti umuna nga addang nga agturong iti pannakaipasdek iti pagimbagan dagiti amin a tao—dagiti ‘nataenganen nga annak’ agraman dagiti ubbing—kas ti kangrunaan a puntiria iti panangpataud iti maysa a baro a lubong nga urnos.”
Kinapudnona, iti las-ud ti makatawen a simmaruno iti summit, kaaduan a nasion ti nakaiwayaten kadagiti plano ti nasion a mangibanag kadagiti resolusion ti summit. Daytoy ti nangtignay ken Director Grant nga agkuna: “Makitatayo itan ti napudno unay a namnama a maibanagto inton tawen 2000 ti kaadda ti salun-at agpaay kadagiti amin nga ubbing.”
Ngem ania kadi ti kasasaad dagiti ubbing, ti nakababain a palimed ti pamilia iti lubong, nga imbutaktak ti internasional a media? Ita, iti kaadda ti internasional a panagtitinnulong kalpasan ti Cold War, adda kadi rason a mamati a ti Naciones Unidas idauluannanto ti maysa a nakaskasdaaw a baro a lubong nga urnos? Sipupudno kadi a makainanamatayo iti maysa a naraniag a masanguanan dagiti annaktayo? Usigento dagiti dua a sumaganad nga artikulo dagitoy a saludsod.