Agsaksaknapen Dagiti Mammapatay

SIGAGANETGET a nangbiruk ni Margaret ti agas ti anakna a ni Tito idi nagsakit daytoy iti malaria. Naikkan ti tallo nga agas agraman ti mabigbigbig a nasayaat nga agas a chloroquine. Nupay kasta, natay ni Tito​—idi siam a bulanna laeng.

Idiay Kenya, ti pagilian ni Margaret, gagangayen a mapasamak ti kasta a trahedia. Ipadamag ti “Newsweek”: “Agbibiag ti ‘anopheles gambiae,’ ti reina dagiti agaw-awit-malaria a lamok, iti daytoy a paset ti lubong. Matmatay dagiti ubbing. Lima porsiento kadakuada ti matay iti malaria sakbay a makagtengda iti edad a mabalindan ti ageskuela.”

Idi 1991 pinapatay ti sarut ti 12 a balud ken maysa a guardia idiay New York State, E.U.A. “Pasardengenminto dayta kadagiti pagbaludan,” kuna ni Dr. George DiFerdinando, Jr., “ngem ti talaga a parikut ket, kasanot’ panangparmek iti dayta itan ta naigaeden iti komunidad?”

Ipadamag ti World Health Organization a 1.7 bilion​—dandani kakatlo iti populasion ti lubong​—ti agaw-awit iti mikrobio ti sarut. Tinawen, walo a milion kadagitoy ti agsakit iti nakaro, ket tallo a milion ti matay.

Iti maysa nga ospital idiay Nueva York, maysa a maladaga a babai ti naipasngay a kurang ti bulanna iti 11 a lawas, ngem paset laeng daytoy ti parikutna. Ti agkupkuplat a kudil ti im-imana, dagiti sugat iti saksakana, ti dimmakkel a dalem ken ballaibina, aminda ket nalawag a pammaneknek a naakaran iti syphilis bayat ti kaaddana iti matris ni inana.

Ipadamag ti “The New York Times” a “dadduma nga ubbing nakaro ti pannakaapektarda iti sakit bayat ti kaaddada iti matris ti inada ta dida madanonan a maipasngay. Sumagmamano ti matay kalpasan unay ti pannakaipasngayda, dadduma nakaro dagiti sugat ti kudilda ta mapisangda bayat ti pannakaipasngay.”

Ti malaria, sarut, ken syphilis​—dagitoy a tallo ket maipagarup a naparmeken ken dandani mapukawen iti sumagmamano a dekada a napalabas. Apay nga ita ket umad-aduda manen?