Makadangran Aya Dagiti Naranggas a Cartoon iti TV?

Babaen ti koresponsal ti Agriingkayo! idiay Britania

“MAPABASOL ti Bugs Bunny Kadagiti Panagaapa Idiay Eskuelaan,” kastat’ paulo ti The Times iti Londres. Impadamag ti diario no kasano ti panagrikna dagiti mannursuro maipapan iti kababalin dagiti agtutubo a, kunaenda, a mangtultulad kadagiti naranggas nga eksena iti cartoon iti TV.

“Kaaduan a cartoon ket naranggas,” kinuna ti maysa a katulongan a prinsipal iti eskuelaan a primaria, “ket uray no agballigi ti naimbag iti dakes, saan unay a matarigagayan ti pamay-an ti panagballigina.” Kasta kadi met ti mariknayo maipapan iti pagannayasan a cartoon iti TV?

Gapu ta mapasanguanda iti umad-adu a panaglatak ti animation, a nasaknap a magun-odanen iti video, maseknan ti adu a nagannak. Madanagan ti dadduma kadagiti “panagpampanunot [dagiti agtutuboda] a naibatay iti nakitada kadagiti cartoon” ket pabasolenda pay dagiti cartoon a mangparparang-ay iti kinaranggas, panangallilaw, ken kinasukir.

Ngem pudno kadi a makadangran ti panagbuya kadagiti cartoon, uray no dadduma laeng a pasetna ti addaan kadagiti naranggas nga eksena?

Makadangran?

Sigun iti pagannurotan ti BBC (British Broadcasting Corporation), dagiti mamatpataud kadagiti [programa] ti TV masapul nga usigenda a naimbag dagiti epekto ti aniaman a kinaranggas nga iparang ti programada, ket dayta iramanna dagiti cartoon. Ti opisial a panangmatmat ket “rumasok ti rikna kas ibanag ti kinaranggas no ti agbuybuya makipagrikna iti kasasaad.”

Iti gagangay a kasasaadda, dagiti cartoon iparangda dagiti makaay-ayo a kasasaad; gapuna bassit aya ti peggad? Kaaduan nga agtutubo a managbuya ti cartoon iti TV ti agbuya tapno malinglingayda. Kinapudnona, makalinglingay dagiti cartoon. Ngem ad-adu pay kadi ti maaramidanda? Wen, talaga nga ad-adu, yantangay napaut ti epekto ti cartoon iti panunot. Imbaga ni Dr. Gregory Stores iti Oxford University iti magasin a TV Times a mangipaay iti listaan dagiti programa ti telebision ken ti tiempo ti pannakaipabuyada a dagiti cartoon a buybuyaen dagiti ubbing ket gubuayan dagiti “burangen, al-alia wenno atap nga ayup” a kankanayon nga adda kadagiti batibat dagiti ubbing.

Kasta met, bigbigen ti panagadal ti gobierno a British nga Screen Violence and Film Censorship a ti pannakikadua ti ubing kadagiti tattao a buybuyaenna iti pelikula impluensiaanna ti epekto dayta kenkuana. Gapuna ti peggad dayta kadagiti ubbing agpannuray iti saan a maay-aywanan a panagbuybuya iti cartoon.

Kuna ti isu met laeng a report a dagiti di pay ageskuela nga ubbing tuladenda a dagus dagiti naranggas a tignay a mabuyada ket babaen iti “kasla ‘pammaregta iti riknada,’” dagiti natataengan nga ubbing nga agarup lima wenno innem ti tawenda agtignayda a mangaramid kadagiti kinaagresibo a nasursuroda.

Ngarud, aminen dagiti brodkaster ti posibilidad nga inton agangay, ti panangbuya iti kinaranggas iti telebision mabalin a “mangbibineg wenno pabassitenna ti makadangran nga epekto dayta nangnangruna kadagiti ubbing,” aniaman ti edadda. Daytoy ti mamagbalin kadakuada a saan unay a sensitibo iti panangaramid a mismo iti kinaranggas wenno mamagbalin kadakuada a saan a mangikankano no maranggasan dagiti dadduma.

Ti managbuya iti “Bugs Bunny” wenno “Tom and Jerry,” a mabalin a nakabuya kadagita a karakter iti sine adu a tawtawenen ti napalabas, mabalin a maysan a naganak ita ket, babaen laeng iti panangitalmeg iti switch, paandarennan ti TV a mangipabuya kadagiti moderno a nakakatkatawa ken di gagangay a panagtigtignayda. Ngem nagbaliwen dagiti kasasaad. Babaen ti panangpampanunot iti pagimbagan dagiti annakda, sigurado nga usisaen dagiti nagannak ti linaon dagiti cartoon a maipabpabuya itatta.

Usigenyo laengen ti pabuya a “Teenage Mutant Ninja Turtles.” Dagitoy a karakter ti sine nga Americano ket maibilang a nakarangranggas agpaay kadagiti adu nga agbuybuya idiay Europa. Ngarud, sakbay nga ipabuya dagiti serye ti cartoon idiay Britania, inikkat ti BBC dagiti dadduma nga eksena. Inikkatna pay ti sao a “Ninja” agsipud ta dayta tuktukoyenna dagiti mannakigubat a Hapones. Imbes ketdi, inawaganna ida a “Teenage Mutant Hero Turtles.”

Uray pay kasta, inyebkas dagiti nagannak ti panagdanag. Imbaga ti maysa nga ina iti diario nga Scotsman: “Nalaka a maallilaw dagiti ubbing. Adda lima ti tawenna nga anakko a managbuya iti turtle. No mapanko dagasen idiay eskuelaan tultuladen dagiti amin nga ubbing idiay eskuelaan ti panagkikinnugtar a nabuyada iti “Turtles.”

Di ipagpagarup a madanagan met dagiti makinkukua iti paglakuan ti ay-ayam a kas met kadagiti nagannak ken dagiti mannursuro. Inyanunsio ti maysa a paglakuan a British ti pannakaiparit ti pannakailako ti mannakigubat a pag-ong gaput’ panagamak iti “panangriribuk [dagiti ubbing] iti maysa ken maysa babaen kadagiti kugtar a karate ket agpeggadda iti ipapatay babaen ti panaglemmengda kadagiti imburnal.” Adda pay kadi dadduma a peggad?

Dagiti Nailemmeng a Peggad

“Nalabit ti kababalligian nga alikamen a mangawis iti panaglako kadagiti ubbing iti isuamin a tiempo” isu ti deskribiren ti maysa a diario a panagnaig dagiti cartoon a “Turtles” ken ti panaglako kadagiti mainaig a produkto. Nupay saan a baro ti kasta a panagnaig, “ti baro iti Turtles isu ti kasaknap” ti paglakuan.

Iti daytoy a kaso magagaran dagiti lisensiado a mangilako iti napattapatta nga 400 a produkto ti Turtle, kas kadagiti comics ken T-shirt nga addaan Turtle a replan ken ladawan, isu a mangawis kadagiti agtutubo. Itan no ti panagbuya ti cartoon awisenna dagiti ubbing a gumatang kadagitoy a bambanag, dagiti eksena a buyaenda kadagitoy met laeng a cartoon ket sigurado nga adda epektona! Nupay kasta, mabalin a kunaen ti dadduma a di agpaut dagitoy a kabbaro nga uso.

Uray pay di agpaut dagita nga uso, agtalinaed ti pangawis dagiti dati a cartoon. Mabalin a lumtaw ken mapukaw ti Mutant Turtles, ngem ti Tom and Jerry mataginayon,” kuna ti The Times iti Londres. Gapuna mabalin nga imtuodenyo ti bagiyo. Ti kadi panagbuya kadagita a cartoon iti pagtaenganyo ipamatmatna kadagiti annakyo nga anamonganyo ti tunggal tignay nga iparangna? Dagiti ngay eksena ti kinaranggas kadagiti ayup? Siempre, mabalin nga agrasonkayo a saan a maipada ti cartoon iti pudpudno a biag. Ngem ammoyo kadi no aniat’ mapaspasamaken kadagiti cartoon? Animatronics! Dagiti karakter mapagbalinda a kasla pudpudno nga aggargaraw babaen iti electronics.

Ti “animatronics” ket kinasirib iti electronics a mamagbalin iti arapaap a cartoon a kasla pudpudno, talaga a pudpudno ta narigat a mapaglasin ti agbuybuya no cartoon wenno pudpudno dayta. “Makakumbinsir ti pagarian ti animatronic no mapadakkelda,” kuna ti The Sunday Times Magazine, “ta uray pay ti manangbabalaw unay a managbuya a makaammo a pangawis laeng ti sine dayta, maawisda uray ammoda a saan a pudno dayta.” Dagiti naranggas nga eksena a kastoy ti pannakaiparangna nakaam-amak ti epektona.

Usigenyo met dagiti pagalagadan ti kababalin nga ipaay dagiti moderno a cartoon iti sumaganad a kaputotan. Dagiti karakter a naiparang kadagiti pagay-ayatda a baro a cartoon ket “maysa a makarimon a pamilia dagiti nalaaw, nasadut ken ‘nakapuy,’” kuna ti The Times iti Londres. Makaallukoyda “mabalin gapu ta busorenda dagiti agdama a kasasaad ti pannakabalin.”

Wen, dakayo a nagannak, talaga ngarud a maseknankayo no usigenyo ti buybuyaen dagiti annakyo a cartoon. Ania, ngarud, ti maaramidanyo?

Idianyo ti ‘Naranggas a Paglinglingayan’

Tingitingenyo dagiti pagimbagan ken pagdaksan dagiti naisaganan a paglinglingayan. Buyogen ti panangpanunot iti pagimbagan ti pamilia, dadduma a nagannak inkeddengda a dida maaddaan ti TV. Dadduma tulonganda dagiti annakda a mangtingiting kadagiti pagsayaatan ken pagdaksan dagiti programa a maipalubos a buyaenda. “No nakabalan a naimbag ti ubing (wenno uray dagiti nataenganen) a mangusig ken mangtingiting iti cartoon, ti advertisement wenno ti naibrodkas a damag,” kuna ti The Independent iti Londres, “ad-adda a magunggonaan manipud iti media.” Pudno a dagiti nagannak ti kasayaatan a tumulong kadagiti annakda iti daytoy a banag.

Maysa a nabiit pay a panagadal iti pannakairaman ti telebision iti biag ti pamilia ket naipamaysa iti dua a nagduma a pamay-an ti panangisuro. Ti maysa iramanna ti panagrason ken panangilawlawag, a mapakuyogan iti panangguyugoy iti panagtignay ti ubing. Ti sabali usarenna a nangnangruna ti panangdusa ken pammutbuteng. Ania ti ipakita dagiti nagbanagan?

Dagiti annak a binutbuteng dagiti nagannakda a madusa kaykayatda dagiti “naranggas a pabuya ti telebision,” ngem “dagiti annak a dinisiplina dagiti innada babaen ti pannakirinnason ken panangilawlawag saanda unay agbuybuya kadagita nga eksena. Gapuna, dagiti maseknan a nagannak ilawlawagda kadagiti annakda no apay a saan a nainsiriban ti agbuya kadagiti naranggas a cartoon. Ngem laglagipenyo, naipasngay dagiti agtutubo a managtulad, ket nainget nga iparebbeng daytoy a liklikan dagiti nagannak ti agbuya iti kinaranggas nga agpaay a pagraragsakan. No buyaenyo dayta, dinto makita dagiti annakyo ti pagdaksan ti panangbuyada iti dayta.

‘Kasano, ngarud, a malinglingay a kanayon dagiti annakko?’ mabalin nga imtuodenyo. Maysa a singasing ket: Apay a dikay linglingayen ida babaen ti panagbuyayo kadagiti pudpudno a garaw dagiti ayup? Agnanaedkayo kadi iti asideg ti maysa a pagtaraknan wenno parke a zoo a mabalin a bisitaen ti intero a pamiliayo? No saan, mabalin a kanayon a pilienyo a buyaen dagiti maitutop a video maipapan kadagiti atap a biag iti pagtaenganyo.

Daksanggasat, awan kadatayo ti makalisi itatta iti kinaranggas ti lubong a pagbibiagantayo. Ngem agtutubotay man wenno nataengan, nainsiriban nga agpilitayo, no kayattayo, ti mangliklik iti panangbuya iti aniaman a mangpatanor iti kinaranggas.

[Ladawan iti panid 12]

Itantandudo kadi dagiti cartoon ti kinaranggas?