Hula—Ti Sala Ti Hawaii
BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! IDIAY HAWAII
DAKAMATENYO ti Hawaii, ket kadawyan a maipalagip ti hula. Nupay mainaig laeng iti Hawaii ti hula, nagtaud dagiti namunganayanna iti Sud Pacifico.
Idi angged, awan naisurat a lenguahe dagiti Hawayano, isu a dagiti kanta ken dallot ket nausar a mangisalaysay iti pakasaritaan ken kustombreda. Ti hula, babaen ti panagtignay ti patong, im-ima, ken saksaka, agraman ti ekspresion ti rupa, ti mangdanggay kadagitoy a dallot ken kanta.
Awan ti pamay-an a pangammo iti aniaman a nainaig iti hula sakbay ti 1778, idi simmangbay da Captain Cook ken kakaduana. Ti pagaammo ita ti nangnangruna a naikugnal iti kustombre, kankanta, ken dallot.
Mabalin a sagrado a ritual dagiti damo a hula. Kaskasdi, saan a maipagarup nga isuamin a hula ket tignay ti panagdayaw wenno paset ti narelihiosuan a serbisio.
Impluensia Dagiti Misionero
Naipabuya ti hula agpaay kadagiti managsukisok ken marino kadagiti bumisita a barko idi maika-18 ken maika-19 a siglo. Posible a kayat idi dagitoy agbayad a kustomer a pagbalinen dagiti hula a seksual ti kinabatadda.
Idi simmangbay dagiti misionero idi 1820, adda napigsa a pamkuatanda a mangkondenar iti hula. Kalpasan a nagun-odanda ti pananganamong dagiti panguluen, kinondenar dagiti misionero ti hula kas pinapagano, nagaramugam—ken aramid ti Diablo. Sakbay pay daytoy, idi 1819, pinabalbaliwan ni Queen Regent Kaahumanu, balo ni King Kamehameha I dagiti relihioso a kustombre idi angged. Dagitoy inramanna ti panangduprak kadagiti idolo ken panangpasardeng kadagiti komplikado a ritual. Nagadu met a sala ken dallot ti napukawen iti agnanayon.
Naawat ni Kaahumanu iti iglesia idi 1825. Idi 1830, nangipaulog iti maysa a pammilin a mangiparit iti pannakaipabuya ti hula iti publiko. Kalpasan ti ipapatayna idi 1832, inlaksid ti sumagmamano a panguluen ti pammilin. Iti dua a tawen, idi sibabatad a linais ni agtutubo a King Kamehameha III ken ti kakaduana dagiti moral a panangipawil, apagbiit a limmatak manen ti hula. Ngem idi 1835, nabigbig ti ari a di umiso ti inaramidna, ket naisubli ti pagarian iti pannakabalin dagiti Calvinista.
Pannakaisubli ti Hula
Kabayatan ti panagturay ni King Kalakaua (1874-91), naisubli ti hula a naan-anay a naawat manen kadagiti pabuya iti publiko. Agpaay iti koronasionna idi 1883, ti adu a bulan a panagensayo ken kinagagar ti nagtun-oy iti panangipabuya ti adu a dallot ken hula iti publiko, a ti sumagmamano ti nangnangruna a naisurat agpaay iti dayta nga okasion. Iti ipapatayna idi 1891, nagtultuloy ti pannakabalbaliw ti hula kadagiti addang ken panagtignay ti bagi, ket nayam-ammo ti panangkompaniar dagiti instrumento a kas iti ukulele, ti gitara, ken ti biolin.
Kalpasan ti panagngudo ti monarkia idi 1893, kimmapuy manen ti hula. Idi ngalay ti maika-20 a siglo, nupay kasta, limmatak dayta. Tapno maallukoy ti adu a sabasabali a tallaong, naaramid ti adu a panangpapintas. Tangay adu ti saan a makatarus iti pagsasao dagiti Hawayano, nausar dagiti Ingles a sasao. Dagiti orihinal a kanta nga addaan narelihiosuan nga aspeto ti nagbalin a maikadua iti pannakaibuyog dagiti managsala. Ti moderno a hula ti ad-adda a mangipaganetget iti sala a mismo—ti panagtignay dagiti ima ken saka, ti panagkinnikinni ti patong, ken ti ekspresion ti rupa.
Bayat nga immadu ti bilang dagiti sangaili kadagiti isla, ad-adda a limmatak ti hula. Dagiti managbiahe manipud Amianan nga America ti nangtulad kadagiti sala a nasursuroda ken rinugianda nga itampok ida kadagiti pelikula ti Hollywood a saan a Hawayano dagiti managsalana. Idi 1935, nagsala iti hula uray payen ni Minnie Mouse agpaay ken ni Mickey, a nangtokar iti asero a gitarana.
Ti Hula Itatta
Babaen ti “Renaissance ti Hawaii” idi dekada ’70, ti pannakaammo ti sumagmamano a kumakanta, sumasala, ken nasigon a mangisuro ti nakaikugnalan ti pannakaisubli dagiti kita ti hula idi angged. Adda itan dagiti nasigo iti hula a mangtulad kadagiti kadaanan a sala ken dagidiay mangpartuat iti kabbaro. Iti aniaman a kasasaad, dagiti gandatda ti nagresulta iti nalabor ken naisangsangayan a pabuya.
Adda met nayallatiw ti naespirituan a pannakisinggalut kadagiti dios dagiti Hawayano iti moderno a tiempo. Iti kada tawen, sakbay ti panangrugi ti Merrie Monarch Festival a maangay idiay Hilo, Hawaii, agperegrino dagiti eskuelaan ti hula idiay abut ti apuy ni Pele wenno lugar a nagayusan ti nabiit pay a lava. Agdallot, agsala, ken mangyatangda iti sabsabong, berry, ken arak, a kidkiddawenda ti pammendisionna kadagiti panagreggetda iti salip. Dagiti grupo manipud intero a lubong ti agsasalip iti tallo a rabii a salip a naibilang kas Olympics ti hula.
Nagbalin a dakkel a paset ti hula iti pannakaipasngay manen ti kultura idiay Hawaii. Iramanna ti naladingit a salsala a maibuyog kadagiti dallot kas pangyebkasan iti panagraem kadagiti dios ken diosa agraman dagiti simple a pannakailadawan ti inaldaw a panagbiag kadagiti isla nga awan a pulos pannakainaigda iti relihion.
Rumbeng nga agbalin a napili dagiti Kristiano iti panagsala wenno iti panangmatmat iti sumagmamano a hula. Kasapulan a siertuenda a dida mapupuotan a padpadayawanda gayamem ti maysa a dios wenno diosa. Kasapulan met ti panagannad no dumngeg wenno kantaen dagiti kansion wenno dallot. Naglaon ti adu kadagitoy iti sasao nga addaan iti nalmeng wenno doble a kaipapanan. No naynay a panunoten daytoy, ti managbuya wenno managsala matagiragsakna ti hula kas maysa a makagunggona a kita ti panaglinglingay.