Ti Panangmatmat ti Biblia

Dakes Kadi ti Mangan iti Karne?

“ADTOY, INIKKANKAYO ITI ISUAMIN A RURUOT NGA ADDAAN BUKEL, NGA ADDA ITI RABAW TI AMIN A DAGA KET ISUAMIN A KAYO NGA ADDAAN BUNGA NGA AGPATAUD TI BIN-I. MAIPAAYDANTO A KANENYO.”​—Genesis 1:29.

SITUTULOK nga immanamong ti 18-anyos a ni Sujata, a kameng ti pamilia dagiti Hindu a di mangmangan iti karne, iti pammilin ti Dios maipapan iti taraon ti immuna a tao a ni Adan. Ngem dagus nga inyimtuodna: “Apay ngarud nga agparti dagiti tattao iti animal tapno sidaenda idinto ta nagadu ti makan a dadduma pay a banag?”

Kasta met la ti pampanunoten ti adu a tattao iti intero a lubong. Di mangmangan iti karne ti ginasut a milion a taga Daya. Kasta met nga umad-adu dagiti di mangmangan iti karne idiay Laud. Idiay laeng Estados Unidos, agarup 12.4 milion a tattao ti agkuna a di mangmangan iti karne, agarup 3 milion nga ad-adu ngem iti napalabas a maysa a dekada.

Apay a kaykayat ti adu ti di mangan iti karne? Ania ti umiso a panangmatmat maipapan iti biag ti animal? Ti kadi pannangan iti karne ipakitana ti di panagraem iti biag? Maitunos iti nailanad iti Genesis 1:29, dakes kadi ti mangan iti karne? Umuna, usigenyo no apay a ti dadduma ket di mangan iti karne.

Apay a ti Dadduma Di Mangan iti Karne?

Para ken ni Sujata, ti pannanganna ket mainaig iti narelihiosuan a pammatina. “Dimmakkelak a Hindu, a mamati iti doktrina ti reinkarnasion,” ilawlawagna. “Tangay ti kararua ti tao makapagsubli kas animal, ibilangko dagiti animal a kapadpadak. Dakes ngarud a partien ida tapno sidaen.” Itantandudo met ti dadduma a relihion ti di pannangan iti karne.

Dagiti rason malaksid iti narelihiosuan a pammati ti mangim-impluensia met iti panagpili dagiti tattao iti taraon. Kas pagarigan, sibabatad a pasingkedan ni Dr. Neal Barnard: “Dagiti laeng rason a masida ti karne ket ti kaugalian wenno kinaignorante.” Naibasar ti nabileg a takderna iti panangmatmatna maipapan kadagiti peggad iti salun-at ti pannangan iti karne, kas iti sakit ti puso ken kanser.a

Idiay Estados Unidos, naikuna a dagiti tin-edyer ti kaaduan a di mangmangan iti karne. Ket ti pannakaseknan kadagiti animal ti maysa a rason. “Dagiti ubbing pagay-ayatda dagiti animal,” kuna ni Tracy Reiman iti People for the Ethical Treatment of Animals. “Idi naammuandan ti mapasamak kadagiti animal sakbay a mapartida kas taraon, lallalon a naasianda.”

Maawatan met ti adu a tattao a sipapanunot iti aglawlaw ti koneksion ti pannanganda ken ti adu unay a mausar a gameng ti nakaparsuaan iti panangtaraken iti animal kas taraon. Kas pagarigan, kasapulan ti agarup 3,300 a litro a danum tapno mapataud laeng ti maysa a kilo a karne ti baka ken 3,100 a litro iti kada kilo a manok. Para iti dadduma, daytoy ti pamkuatanda a din mangan iti karne.

Sika ngay? Rumbeng kadi a dikan mangan iti karne? Sakbay a masungbatan dayta a saludsod, usigem ti sabali a panangmatmat. Kas masarakan iti Salmo 50:10, 11, kuna ni Jehova a Dios, ti Nangaramid iti amin a banag: “Tunggal animal ti kabakiran kukuak, ken dagiti arban ti tapaw dagiti rinibu a turturod. Ammok amin dagiti tumatayab kadagiti bambantay, ken dagiti atap nga animal ti away kukuak.” Tangay amin nga animal talaga a kukua ti Dios, nagpateg a maawatan no kasano ti rikna ti Namarsua iti biag ti animal ken ti panangusar ti tao iti dayta kas taraon.

Dakes Kadi ti Pumatay Kadagiti Animal?

Patien ti dadduma, a kas ken ni Sujata, a mangibilang kadagiti animal a kapada ti tao, a dakes ti pumatay iti animal para iti aniaman a panggep​—lallalo payen no partien ida tapno sidaen. Nupay kasta, ipakita dagiti Kasuratan a pagdumaen ti Dios ti biag ti animal ken biag ti tao ket ipalubosna ti panangpapatay iti animal iti nadumaduma a rason. Kas pagarigan, idiay Israel, mabalin idi a patayen ti maysa nga animal, no pagpeligruenna ti biag ti tao wenno dinguen ti maysa.​—Exodo 21:28, 29; 1 Samuel 17:34-​36.

Manipud idi un-unana, inanamongan ti Dios ti pannakaidaton dagiti animal iti panagdaydayaw. (Genesis 4:2-5; 8:20, 21) Binilinna met dagiti Israelita a laglagipenda ti Ipapanawda manipud Egipto babaen ti tinawen a panangselebrar iti Paskua, a nakairamanan ti panangidaton iti karnero wenno kalding ken pannangan iti lasagna. (Exodo 12:3-9) Ket iti sidong ti Mosaiko a Linteg, adda sabsabali pay nga okasion a maidaton dagiti animal.

Idi binasana ti Biblia iti damo a gundaway, di nagustuan ti 70-ti-tawenna a Hindu a babai ti ideya a maidaton dagiti animal. Ngem idi rimmang-ay ti pannakaammona kadagiti Kasuratan, naawatanna nga adda panggep dagiti daton nga imbilin ti Dios. Impakpakaunada ti pannakaidaton ni Jesu-Kristo, a nangtungpal iti ipakalikagum ti linteg para iti pannakapakawan dagiti basol. (Hebreo 8:3-5; 10:1-​10; 1 Juan 2:1, 2) Iti adu a kaso, nagserbi met dagiti daton kas taraon para kadagiti papadi ket no dadduma para kadagiti managdaydayaw. (Levitico 7:11-​21; 19:5-8) Nainkalintegan nga ipaaramid ti Dios ti kasta nga urnos para iti maysa a panggep, tangay isu ti makinkua iti tunggal sibibiag a parsua. Siempre, idi natayen ni Jesus, saanen a maikalikagum dagiti maidaton nga animal iti panagdaydayaw.​—Colosas 2:13-​17; Hebreo 10:1-​12.

Panangsida Kadagiti Animal

Ngem ti ngay panangparti kadagiti animal tapno sidaen? Pudno nga idi unana, ti tao di mangmangan iti karne. Ngem idi agangay, innayon ni Jehova ti karne. Agarup 4,000 a tawenen ti napalabas​—kadagiti aldaw ni nalinteg a Noe​—pinaglayus ni Jehova ti globo ket pinagpatinggana ti kinadakes ditoy daga. Ni Noe, ti pamiliana, ken dagiti sibibiag a parsua nga inserrekna iti daong nalasatanda ti Layus. Idi rimmuardan iti daong, kinuna ni Jehova iti damo a gundaway: “Amin nga aggaraw a sibibiag agpaaydanto a taraonyo; kas iti nalasbang a nateng intedkon amin kadakayo.” (Genesis 9:3) Maigiddato, nupay kasta, inted ti Dios ti linteg: “Ti mangibukbok iti dara ti tao, ti darana ibuyatto ti tao ta ti Dios inaramidna ti tao a ladawanna.” (Genesis 9:6) Nalawag a ti Dios dina impada dagiti animal kadagiti tattao.

Kinapudnona, ti pammati ni Sujata maipapan kadagiti animal ket naibasar iti pammatina iti doktrina a reinkarnasion. Maipapan itoy, ilawlawag ti Biblia a nupay dagiti tattao ken animal ket kararua, ti kararua matay. (Genesis 2:7; Ezequiel 18:4, 20; Aramid 3:23; Apocalipsis 16:3) Kas kararua, matay agpadpada dagiti tattao ken animal ket agsardengdan nga agbiag. (Eclesiastes 3:19, 20) Ngem dagiti tattao, adda nakaskasdaaw a namnamada a mapagungarto iti baro a lubong ti Dios.b (Lucas 23:43; Aramid 24:15) Ipamatmat met daytoy a dagiti animal saanda a kapada dagiti tattao.

“Ngem apay a nabalbaliwan ti taraon?” Kayat a maammuan ni Sujata. Nalawag a dakkel ti nagbaliwan ti klima iti daga gapu iti Layus. Awan ti ibaga ti Biblia no inyam-ammo man ni Jehova ti pannakainayon ti karne iti taraon ti tao agsipud ta napakpakaunaanna ti kasapulan dagiti masakbayan idi a kaputotan nga agbiag iti luglugar a manmano ti nateng ken prutas. Ngem naawatan ni Sujata a ti Makinkua iti amin a sibibiag a banag adda karbenganna a mangbalbaliw.

Panangipakita iti Panagraem iti Biag ti Animal

Ngem pampanunoten ni Sujata, ‘Saan kadi a rumbeng a mangipakitatayo iti panagraem iti biag ti animal uray kaskasano?’ Wen, rumbeng nga aramidentayo dayta. Ket imbaga kadatayo ti Namarsua iti amin a banag no kasano nga aramidentayo daytoy. “Ti lasag agraman ti biagna, nga isu ti darana, saanyonto a kanen,” kuna ti dekretona idiay Genesis 9:4. Apay a maiparit ti pannangan iti dara? “Ta ti biag ti lasag adda iti dara,” kuna ti Biblia. (Levitico 17:10, 11) Imbilin ni Jehova: ‘Ibukbokmonto ti dara ti napapatay nga animal a kas danum iti daga.’​—Deuteronomio 12:16, 24, NW.

Daytoy dina kaipapanan a ti probision a masida ti karne ket lisensia tapno maabusar ti di kasapulan a panangibukbok iti dara ti animal, a pagragsakan laeng ti panaganup wenno tapno maipakita ti kinapigsa ti maysa a tao. Nabatad a kastoy ti inaramid ni Nimrod. Iyam-ammo ti Biblia kas “mannakabalin a mangnganup a maibusor ken Jehova.” (Genesis 10:9) Uray ita, kadagiti dadduma, nalaka a sumken ti ragsak ti panaganup ken panangpapatay kadagiti animal. Ngem ti kasta nga espiritu kakuykuyogna ti di panangipateg iti biag ti animal, ket ti Dios dina anamongan dayta.c

Agbalinka a Manangngaasi Kadagiti Animal

Maseknan met unay ita dagiti dadduma a di mangmangan iti karne gapu iti panangtrato dagiti moderno nga industria nga aglaklako iti karne kadagiti animal. “Ti agribusiness bassit ti interesna iti natural a kasisigud dagiti animal,” kuna ti The Vegetarian Handbook. “Tangay mapadpadakkelda kadagiti nailet a pagtaraknan ken di natural nga aglawlaw,” kuna ti libro, “ad-adda a maab-abuso dagiti animal ita ngem kadagiti animal idi.”

Nupay ti panangsida iti animal ket saan a maibusor iti pagayatan ti Dios, ti naulpit a panangtrato ket maibusor. “Ti nalinteg a tao ipatpategna ti biag dagiti animalna,” kuna ti Biblia idiay Proverbio 12:10. Ket iti Mosaiko a Linteg, naibilin ti umno a panangipateg kadagiti taraken nga animal.​—Exodo 23:4, 5; Deuteronomio 22:10; 25:4.

Rumbeng Kadi a di Mangan iti Karne ti Kristiano?

Kas naibinsabinsan, ti saludsod maipapan ti di pannangan iti karne​—wenno agtalinaed a kasta​—ket estrikto a banag a desisionan ti tunggal maysa. Maigapu iti salun-at, ekonomia, ekolohia, wenno panangngaasi kadagiti animal, ti tao mabalin nga ikeddengna a din mangan iti karne. Ngem masapul a maamirisna a daytat’ maysa laeng kadagiti adu a posible a taraon a suroten. Dina koma babalawen dagidiay kaykayatda ti mangan iti karne, a kas iti daydiay mangan iti karne, rumbeng a dina kondenaren ti di mangmangan iti karne. Ti pannangan iti karne wenno panangliklik iti dayta dina pagbalinen ti maysa a nasaysayaat a tao. (Roma 14:1-​17) Saan koma nga agbalin a kangrunaan iti biag ti maysa ti taraonna. “Ti tao agbiag,” kinuna ni Jesus, “saan nga iti tinapay laeng, no di ket iti tunggal sao a rumrummuar iti ngiwat ni Jehova.”​—Mateo 4:4.

No maipapan iti kinaulpit kadagiti animal ken di umiso a panangusar kadagiti gameng ti daga, inkari ni Jehova a pagpatinggaenna daytoy nadangkes ken naagum a sistema ket sukatanna dayta iti baro a lubong nga aramidenna. (Salmo 37:10, 11; Mateo 6:9, 10; 2 Pedro 3:13) Iti dayta a baro a lubong, ti tao ken dagiti animal agkikinnappiadanton iti agnanayon, ket ‘penkenton [ni Jehova] ti tarigagay ti isuamin a nabiag.’​—Salmo 145:16; Isaias 65:25.

[Dagiti Footnote]

[Picture Credit Line iti panid 18]

Punch