Panangmatmat iti Lubong
Ti Kolera Apektaranna ti Daya nga Africa
Sagudayen ti impadamag ti Associated Press manipud idiay Nairobi, Kenya, a “nagbalin nga epidemia ti rimsua a kolera idiay Daya nga Africa.” Ti kolera, maysa a makaakar a sakit iti bagis a pakaigapuan ti nakaro a panagsuyot, ket mabalin a makapapatay no di maagasan. Sigun iti World Health Organization (WHO), nasurok nga 61,000 a tattao idiay Daya nga Africa ti naakaran iti sakit idi 1997, ket 2,687 ti naipadamag a natay. Gagangay ti panagsubli manen ti kolera kadagiti pagilian a saan a matagtaginayon ti kinamanagdaldalusda ken saanda a makapagpadoktor. Kumaro ti kasasaad no mayanud iti danum a mainum ti ibleng ti tao no panagtutudo. Imbaga ni Dr. Maria Neira, panguluen ti puersa ti WHO a mangtaming iti kolera, nga inton maaddaan ti amin a naapektaran a lugar kadagiti kanal ken nadalus a danum, nalabit ti kolera ket naan-anay a maparmekton ti rehion.
Panangtulong Kadagiti Natay?
Idiay Hong Kong, ti panangmantener iti nasayaat nga impresion dagiti sabsabali saan a kanayon nga agsardeng no matay ti tao—para kadagiti dadduma agtultuloy dayta iti Sumuno a Biag. Ngamin, dakkel ti paset ti panagdayaw kadagiti inapo iti inaldaw a panagbiag iti kultura dagiti Tsino. Gapuna, “uray iti lubong dagiti espiritu patienda a napateg ti panangiparammag iti kinabaknang,” kuna ti makinkua iti maysa a pagtagilakuan a ni Kwan Wing-ho. Tapno matulonganna dagiti napanawan a kabagian ken gagayyem a mangpasayaat iti kasasaad dagiti natayen nga ay-ayatenda iti biag, aglaklako ni Mr. Kwan kadagiti papel a replika ti nadumaduma a material a ramramit, a pakairaman dagiti cellular a telepono, computer, microwave oven, ken uray ti eksakto a kadakkel ti maysa a Mercedes Benz. Sagudayen ti impadamag ti Associated Press a “mapuoran dagiti alikamen iti umuna a pito nga aldaw kalpasan ti ipapatay, no anibersario, ken no matagtagainep ti kabagian a ti natay kayatna ti makitienda.” “Napigsa a negosio,” kuna ni Mr. Kwan, “agsipud ta din makapagsubli ti suki tapno agreklamo.”
Dagiti Radioaktibo a Saniata
Dagiti saniata a bato a nailako iti maysa a negosiante idiay Bangkok ti namagalerto kadagiti negosiante iti sangalubongan idi naammuan a dagita ket radioaktibo. Ni Sahabudeen Nizamudeen, maysa nga aduan kapadasanen a negosiante iti saniata, ammona no makaganansia iti maysa a transaksion iti negosio. Isu nga idi intukonan ti maysa nga Indonesian a negosiante iti 50 a saniata a chrysoberyl a nalaklaka nga amang ngem iti gagangay a gatadna, ginundawayanna ida. “Tunggal maysa ket naisangsangayan unay a maris tsokolate, a ti uritna ket kaasping ti alintatao ti pusa,” ipadamag ti Asiaweek. Nupay kasta, sabali gayam ti nagtaudan ti rimat dagiti saniata. Naisarangda iti radiasion tapno pumintas ti marisda ken ngumina ti presioda. Ti maysa pay a saniata, a nasarakan iti maysa a peria ti alahas idiay Hong Kong, ket nairehistro a 25 a daras ti kaadu ti radiasionna ngem iti maawat a kalalaingan ti kinatalgedna a radiasion iti Asia. “Uray no kasta, natakkuatan a ti parikut ket masarakan laeng iti saniata a chrysoberyl,” kuna ti magasin.
Dagiti Ugali iti Panagbasa
Ipadamag ti Jornal da Tarde nga iti promedio, 2.3 a libro ti basaen dagiti Braziliano iti kada tawen. Kalpasan ti panagsardengda nga ageskuela, saanen nga agbasa iti libro ti kaaduan kadagiti Braziliano. “Ti kangrunaan a parikut,” kuna ti sekretario ti Ministry of Culture, a ni Ottaviano de Fiore, “ket 60 a porsiento kadagiti libro a mabasa idiay Brazil ket inkapilitan a basaen” dagiti ubbing iti pageskuelaan. “Iti nabatbati nga 40 a porsiento, kaaduan ket narelihiosuan ken kompidensial a libro, libro maipapan iti sekso, wenno libro a mangiwanwan iti personal nga irarang-ay,” kuna ti periodiko. Maipapan kadagiti ugali a panagbasa, kuna ni De Fiore: “Ti pamilia, eskuelaan, ken ti telebision ti kalanglangen dagiti ubbing. No awan ti mayat nga agbasa iti pamilia, pulos nga awan pakaparegtaanda sadiay.” Kunana pay: “Maipapan iti telebision, ti panagbasa ket saan nga iparparegta dagiti kangrunaan nga estasion ti telebision.”
“Binuangayda a Relihion”
Adu a taga Latin America ti mangal-alagad iti “binuangayda a relihion,” kuna ti sosiologo a ni Fortunato Mallimaci. Dagiti iglesia ken kredo ket ik-ikayanen dagiti tattao, tangay tagtagiragsakenda ti personal a wayawayada nga ag-yoga, agbasa iti libro maipapan iti Oriental a mistisismo, tumabuno kadagiti gimong a pangagasan dagiti manangaskasaba, wenno mapanda kadagiti Africano-Braziliano a seremonia. “Saan a kaipapanan daytoy a din ikankano dagiti tattao ti relihion. Mamatida, ngem nangbuangayda iti bukodda a relihion,” kuna ni Mallimaci. Iti panagbitlana iti imatang ti Fourth Encounter of Lay Centres idiay makin-abagatan a kagudua ti Abagatan nga America (iti Latin America), imbaga ti sosiologo a ti “Katolisismo ket maipaspasidong iti proseso ti panagbalbaliw ti organisasion a ‘buyogen ti napeggad a panagsisina ken panagbibinnusor iti iglesia a mismo,’” kuna ti ENI Bulletin.