“Nalpasen ti Napaut a Trabaho”

LIMAPULO a tawenen ti napalabas, nagpalawag ti maysa a baket, ket immimdeng ti lubong. Napasamak dayta idiay Paris idi Disiembre 10, 1948. Nagtataripnong ti United Nations General Assembly idiay nabiit pay a naibangon a Palais Chaillot idi timmakder ti baket a tserman iti UN Commission on Human Rights tapno agbitla. Buyogen iti nabileg a timek, imbaga ni Eleanor Roosevelt, ti natayag a balo ti dati a Presidente ti E.U. a ni Franklin D. Roosevelt, kadagidiay nagtataripnong: “Addatayo ita iti pangrugian ti dakkel nga okasion, agpadpada iti kaadda ti United Nations ken iti panagbiag ti sangatauan, a dayta ti pananganamong ti General Assembly iti Universal Declaration of Human Rights.”

Kalpasan a binasana ti nalawag a sasao ti introduksion ti Declaration ken dagiti 30 nga article-na, inanamongan ti General Assembly ti dokumento.a Kalpasanna, tapno padayawan ti naisangsangayan a panangidaulo ni Mrs. Roosevelt, timmakder dagiti kameng ti UN a nangipaay iti gumgumluong a palakpak “iti First Lady ti Lubong,” kas nadungngo nga awag kenkuana. Iti ngudo dayta nga aldaw, insuratna: “Nalpasen ti napaut a trabaho.”

Nagbalin a Maysa a Declaration ti Adu nga Opinion

Dua a tawen sakbayna, idi Enero 1947, kalpasan unay a nangrugi ti panagtrabaho ti UN Commission, bimmatad a nagdakkel a trabaho ti panangisurat iti dokumento maipapan iti natauan a kalintegan nga anamongan dagiti amin a miembro ti UN. Nanipud idi damo, ti nakaro a di panagkikinnaawatan ti nanglapped iti 18 ti miembrona a komision gapu kadagiti awan-inggana a panagsusupiat. Kayat ti delegado ti China nga iraman koma ti dokumento ti pilosopia ni Confucius, intandudo ti maysa a Katoliko a miembro ti komision dagiti pannursuro ni Thomas Aquinas, intandudo ti Estados Unidos ti American Bill of Rights, ket kayat dagiti Soviet nga iraman dagiti kapanunotan ni Karl Marx​—ket dagitoy ti sumagmamano laeng kadagiti nayebkas a nabibileg nga opinion!

Ti agtultuloy a riri dagiti miembro ti komision ti nangsubok iti anus ni Mrs. Roosevelt. Idi 1948, bayat ti panagpalawagna idiay Paris iti Sorbonne, dinakamatna a sangkapanunotna idi a ti panangaywanna iti dakkel a pamiliana ti nangsubok iti pagpatinggaan ti anusna. Nupay kasta, “ti panangidaulo iti Commission on Human Rights kinalikagumanna ti ad-adu pay nga anus,” naipadamag a kinunana, a pakaragsakan dagiti dimngeg kenkuana.

Nupay kasta, nalawag a nakatulong ti kapadasanna kas maysa nga ina. Idi a tiempo, maysa a periodista ti nagsurat a ti panangidaulo ni Mrs. Roosevelt kadagiti kameng ti komision ti nangipalagip kenkuana iti maysa nga ina a “nangidaulo iti dakkel a pamilia dagiti masansan a naarimbangaw, no dadduma nasukir ngem talaga a nasingpet-panagpuspusoda nga agtutubo a lallaki, a sagpaminsan a makasapul iti nainget a disiplina.” (Eleanor Roosevelt​—A Personal and Public Life) Babaen ti kinainget a nabuyogan iti panangay-ayo, nupay kasta, nakombinsirna a di nagbalin a kabusorna dagiti simmupiat kenkuana.

Kas nagbanaganna, kalpasan ti dua a tawen a panagmimiting, ginasut a panangbalbaliw, rinibu a sasao, ken 1,400 a maulit-ulit a panagbutos maipapan iti dandani tunggal sao ken grupo ti sasao, nakapartuat ti komision iti dokumento a nangilista kadagiti natauan a kalintegan a patienna nga amin a lallaki ken babbai, iti sadinoman a lugar iti lubong, adda kalinteganda. Napanaganan dayta iti Universal Declaration of Human Rights. Naibanag ngarud ti maysa a panggep a kasla imposible no maminsan.

Kasta Unay a Pananginanama

Siempre, saan a mainanama a marbek dagiti pader ti panangirurumen iti panaguni daytoy umuna a tangguyob. Ngem, ti pananganamong iti Universal Declaration pudno a pinataudna ti kasta unay a pananginanama. Ti presidente ti General Assembly ti UN idi a tiempo, ni Dr. Herbert V. Evatt iti Australia, impadtona a “minilion a lallaki, babbai, ken ubbing iti intero a lubong, nga adu a kilometro ti kaadayoda manipud Paris ken New York, ti agpatulong, agpaiwanwan, ken agkiddawto iti pammaregta iti daytoy a dokumento.”

Limapulo a tawenen ti napalabas nanipud idi inyebkas ni Dr. Evatt dagidiay a sasao. Bayat dayta a tiempo, pudno nga adun ti nagpaiwanwan iti Declaration ken imbilangda dayta a pagrukodan iti panangraem iti natauan a kalintegan iti intero a lubong. Bayat nga inaramidda dayta, ania ti nasarakanda? Matungtungpal kadi dagiti kameng ti UN daytoy a pagrukodan? Ania ti kasasaad ti natauan a kalintegan iti lubong itatta?

[Footnote]

[Kahon iti panid 4]

Ania Dagiti Natauan a Kalintegan?

Depinaren ti United Nations dagiti natauan a kalintegan a kas “dagidiay kalintegan a naisigud iti panagbiagtayo ket no awan dagitoy saantay a makapagbiag a kas tattao.” Nadeskribir met dagiti natauan a kalintegan a kas “kadawyan a pagsasao ti sangatauan”​—ket maitutop a kasta. No kasano a naisigud ti abilidad nga agsursuro nga agsao iti lenguahe a mamagbalin kadatayo a tao, adda pay dadduma a naisigud a kasapulan ken kalidad a nakaigiddiatantay kadagiti dadduma a parsua ditoy daga. Kas pagarigan, kasapulan ti tao ti pannakaammo, artistiko a panangiparangarang iti rikna ken kapanunotan, ken espiritualidad. Ti tao a mapaidaman a manggun-od kadagitoy a kangrunaan a kasapulan ket mapilit nga agbiag a nababbaba ngem tao. Tapno masalakniban dagiti tattao iti kasta a pannakapaidam, kuna ti abogado iti natauan a kalintegan, “usarentay ti termino a ‘dagiti natauan a kalintegan’ imbes a ‘dagiti natauan a kasapulan’ agsipud ta sigun iti linteg, nabilbileg ti sao a ‘kalintegan’ ngem iti sao a ‘kasapulan.’ Babaen ti panangawag iti dayta a ‘kalintegan’ itan-oktayo ti pannakapennek dagiti natauan a kasapulan iti kasasaad a tunggal tao addaan iti moral ken legal a kalintegan.”

[Kahon/Ladawan iti panid 5]

TI UNIVERSAL DECLARATION OF HUMAN RIGHTS

Inawagan ti mannurat ken nangabak iti Premio Nobel a ni Aleksandr Solzhenitsyn ti Universal Declaration a “kasayaatan [pay laeng] a dokumento” nga insurat ti UN. No matmatan ti linaonna ipakitana no apay nga adu ti umanamong.

Ti kangrunaan a pilosopia ti Declaration ket nailanad iti Article 1: “Amin a tattao naipasngayda a siwayawaya ken parepareho ti dignidad ken dagiti kalinteganda. Naikkanda iti panunot ken konsiensia ken makapaglalangenda a kas agkakabsat.”

Gapu iti daytoy a pakaibatayan, dagiti nangpartuat iti Declaration pinatalgedanda ti dua a grupo dagiti natauan a kalintegan. Ti umuna a grupo ket naibalabala iti Article 3: “Tunggal maysa adda kalinteganna nga agbiag, agwayawaya ken maaddaan iti natalged a kinatao.” Daytoy nga article ti pakaibatayan dagiti sibil ken napolitikaan a kalintegan ti tao a nailista iti Article 4 agingga iti 21. Ti maikadua a grupo ket naibatay iti Article 22, a kunaen ti paset dayta, a tunggal maysa adda kalinteganna a mangibanag kadagiti kalintegan “a nasken iti dignidadna ken ti siwayawaya nga itatanor ti personalidadna.” Dayta ti mangsuportar iti Article 23 agingga iti 27, a nangibinsabinsa kadagiti kalintegan ti tao iti ekonomia, kagimongan, ken iti kultura. Ti Universal Declaration ti kaunaan nga internasional a dokumento a nangbigbig iti daytoy maikadua a grupo dagiti kalintegan a nairaman kadagiti kangrunaan a natauan a kalintegan. Dayta met ti kaunaan pay laeng nga internasional a dokumento a nangusar iti termino a “dagiti natauan a kalintegan.”

Iti nalaka a maawatan a pagsasao, ilawlawag ti sosiologo a taga Brazil a ni Ruth Rocha ti ibagbaga ti Universal Declaration kadatayo: “Awan aniaman ti pulim. Awan aniaman ti kinalalakim wenno kinababaim. Awan aniaman ti pagsasao, relihion, napolitikaan nga opinion, pagilian a naggapuam wenno ti pamiliam. Awan aniaman ti kinabaknang wenno kinapanglawmo. Awan aniaman ti naggapuam a paset ti lubong; pagarian man wenno republika ti pagiliam. Dagitoy a kalintegan ken wayawaya ket nairanta a sagrapen ti tunggal maysa.”

Nanipud idi naanamongan dayta, naipatarusen ti Universal Declaration iti nasurok a 200 a pagsasao ken nagbalinen a paset dagiti konstitusion ti adu a pagilian. Nupay kasta, itatta, mabigbig ti dadduma a pangulo a masapul a mabalbaliwan ti Declaration. Ngem di umanamong ni UN Secretary-General Kofi Annan. Maysa nga opisial ti UN ti nangadaw kenkuana a kunkunana: “No kasano a di masapul a mabalbaliwan ti Biblia wenno ti Koran, di masapul a balbaliwan ti Declaration. Ti masapul a mabalbaliwan ket, saan a ti teksto ti Universal Declaration, no di ket ti kababalin dagiti mangan-annurot.”

Ni UN Secretary-General Kofi Annan

[Credit Line]

Ladawan a kukua ti UN/DPI a rinetrato ni Evan Schneider (Feb97)

[Ladawan iti panid 3]

Ni Mrs. Roosevelt a mangig-iggem iti Universal Declaration of Human Rights

[Credit Line]

Ni Mrs. Roosevelt ken ti simbolo iti panid 3, 5, ken 7: Retrato a kukua ti UN