Natauan a Kalintegan Para iti Amin​—Addanto iti Intero a Lubong!

“ANIA ti kangrunaan a pakaigapuan ti pananglabsing kadagiti natauan a kalintegan?” napagsaludsodan ti maysa nga aduan kapadasanen nga abogado ti natauan a kalintegan. “Kinaagum,” insungbat ti abogado. “Kinaagum iti pannakabalin iti politika ken iti ekonomia.” Ket yantangay ti kinaagum agtaud iti isip ti tao, ti pananglabsing iti natauan a kalintegan iparangarangna ngarud ti kasasaad ti isip. Ti sabali pay a pakaigapuan ket nasionalismo. Ti pilosopia a maipangpangruna ti pagiliak rubrobanna dagiti pananglabsing iti natauan a kalintegan. Ngarud, maaddanto laeng ti natauan a kalintegan ‘no dumteng ti sangalubongan a gobierno a kabaelanna nga ipatungpal dagiti alagaden,’ kuna ti Olandes a propesor ti linteg ken ekonomia a ni Jan Berkouwer.

Iti sabali a pannao, tapno addanto ti natauan a kalintegan iti intero a lubong, adda dua a banag a masapul a mapasamak nga umuna: ti panagbalbaliw ti isip ken panagbalbaliw ti gobierno. Talaga kadi a manamnama a mapasamak dagitoy?

Dua a Rason iti Panagbalbaliw

Bayat ti iseserrek ti UN Decade for Human Rights Education iti maikalima a tawenna, iti adu a dekada, nagballigin a nangbalbaliw iti isip ti minilion a tattao ti internasional, saan a supsuportaran ti gobierno a programa ti edukasion. Kas resulta, dagitoy a tattao tratuendan ti padada a tao a buyogen ti dignidad. Maang-angay daytoy a programa, nga ar-aramiden dagiti Saksi ni Jehova, iti nasurok a 230 a daga. Apay nga epektibo?

Ti maysa a gapu ket, palawaen daytoy sangalubongan a programa ti edukasion iti Biblia ti pannakaawat dagiti tattao maipapan iti nagtaudan dagiti natauan a kalintegan. Kunaen ti Universal Declaration of Human Rights nga adda kalintegan ti tao ta isu ket maysa a parsua a kabaelanna ti agpanunot ken ammona ti naimbag ken dakes.

Talaga nga inawat ti tao ti abilidadna nga agpanunot ken ti konsiensiana manipud iti nangatngato a gubuayan. (Kitaem ti kahon a “Ti Gubuayan ti Natauan a Kalintegan,” iti panid 13.) Ti panangbigbig iti daytoy nangatngato, nadiosan a gubuayan ket mangipaay iti nabileg a rason kenka tapno raemem ti padam a tao. No kasta, tratuem dagiti sabsabali a buyogen ti dignidad saan laeng a gapu ta tignayennaka ti konsiensiam a mangaramid iti kasta no di ket, napatpateg pay, ti panagraemmo ken panagayatmo iti Namarsua kenka tignayennaka a mangtrato iti pinarsuana a buyogen ti dignidad. Daytoy dua a pamay-an ket naibatay iti sasao ni Jesu-Kristo a: “Masapul nga ayatem ni Jehova a Diosmo iti amin a pusom ken iti amin a kararuam ken iti amin a panunotmo” ken, “Masapul nga ayatem ti kaarrubam a kas iti bagim.” (Mateo 22:37-​39) Ti tao a nauneg ti panagraemna iti Namarsua saanna a pulos a labsingen dagiti kalintegan ti padana a tao, ta dagita ket inawatna a tawid manipud iti Dios. Ti mananglabsing kadagiti natauan a kalintegan ket mannanakaw kadagiti tawid.

Edukasion a Makatulong

Kasano kaepektibo daytoy a programa a panangisuro dagiti Saksi ni Jehova iti Biblia a mangkissay iti pananglabsing kadagiti natauan a kalintegan? Ti kasayaatan a pamay-an ti panangsungbat iti dayta ket matmatan dagiti resulta ti programa, ta kas kinuna ni Jesus, “ti kinasirib mapaneknekan a nalinteg babaen iti ar-aramidna.”​—Mateo 11:19.

Maysa a nalatak a surat iti maysa a pader ti United Nations Plaza idiay New York City ti mabasa: “Pandayendanto dagiti kampilanda a pagbalinen a dingding ti arado. Ket dagiti pikada pandayendanto a kumkumpay: Ti nasion saannanton nga itag-ay ti kampilan a maibusor iti nasion. Ket didanto met adalenen ti pannakigubat uray kaano.” Babaen iti daytoy naadaw iti libro ti Biblia iti Isaias kapitulo 2, bersikulo 4, King James Version, ipatuldo ti UN ti maysa a kangrunaan a pamay-an a mangkissay iti nasaknap a pananglabsing kadagiti natauan a kalintegan​—ti panagpatingga ti panaggugubat. Total, ti gubat ket ‘kasupadi ti natauan a kalintegan,’ kas kunaen ti maysa a publikasion ti UN iti dayta.

Ti programa a panangisuro dagiti Saksi ni Jehova lab-awanna pay iti maysa nga addang ti kapanunotan a nangisurat kadagiti sasao ni Isaias iti pader. “Isurat[na]” dagiti sasao ni Isaias iti puso dagiti tattao. (Idiligmo iti Hebreo 8:10.) Kasano? Ikkaten ti programa dagiti lapped iti rasa ken puli ket rebbekenna ti pader a nasionalismo babaen ti panangisuro iti panangmatmat ti Biblia iti rasa: Adda maymaysa laeng a rasa​—ti rasa ti tao. (Aramid 17:26) Mapatanor dagidiay nagpailista iti programa ti tarigagay nga agbalin a “tumutulad iti Dios,” isu a pagkunaan ti Biblia: “[Isu] saan a mangidumduma, no di ket iti tunggal nasion anamonganna ti tao nga agbuteng kenkuana ken agaramid iti kinalinteg.”​—Efeso 5:1; Aramid 10:34, 35.

Kas resulta daytoy naibatay Biblia nga edukasion, minilion a tattao dida “adalenen ti pannakigubat uray kaano.” Napasamaken ti panagbalbaliw iti isip ken puso. Ket agpaut ti panagbalbaliw. (Kitaem ti kahon nga “Edukasion Maipaay iti Kappia,” iti panid 14.) Iti agdama, adda promedio a nasurok a 1,000 a tattao iti inaldaw a makairingpas kadagiti pamunganayan a kurso ti panagadal nga idadaulo dagiti Saksi ni Jehova ket makitimpuyogda iti daytoy sangalubongan a puersa maipaay iti kappia.

Kasano kauneg ti pannakairamut daytoy a panagbalbaliw iti isip ken ti sumaruno a pangngeddeng a mangraem kadagiti natauan a kalintegan babaen ti panagkitakit a makiraman iti gubat? Nakaun-uneg. Kas maysa a pagarigan: Ti kauneg ti panagraem dagiti Saksi kadagiti natauan a kalintegan ket nakaro ti pannakasubokna bayat ti Gubat Sangalubongan II, nangnangruna idi tiempo dagiti Nazi idiay Alemania. Kinuna ti historiador a ni Brian Dunn: “Saan a makitunos dagiti Saksi ni Jehova iti Nazismo. Ti kangrunaan a di nagustuan dagiti Nazi kadakuada ket ti kinaneutralda iti politika. Kaipapanan daytoy nga awan ti agawit iti armas a manamati.” (The Churches’ Response to the Holocaust) Iti A History of Christianity, kinuna ni Paul Johnson: “Adu ti nasentensiaan a matay gapu iti panagkitakitda nga agsoldado . . . , wenno nagtungpalda idiay Dachau wenno kadagiti pagbaludan dagiti mulmulluong.” Nupay kasta, nagtalinaedda a natibker. Deskribiren ni sosiologo Anna Pawełczyńska dagidiay a Saksi a kas “maysa a nagbassitan a puro a di kumapuy ti kinatibkerda nga adda iti uneg ti nariribuk a nasion.”

Panunotem laengen a dakkel unay koma ti maksay iti pananglabsing kadagiti natauan a kalintegan iti intero a lubong no alaen dagiti amin a tattao daytoy a takder itatta ket ‘saandan a sursuruen ti gubat’!

Sangalubongan a Gobierno​—‘Maysa nga Arapaap’?

‘Maysa a karit ti panangbalbaliw iti isip, ngem ti panangbuangay iti sangalubongan a gobierno ket maysa nga Arapaap,’ kinuna ti maysa nga agtartrabaho iti UN. Ken kinapudnona, gapu ta di kayat nga isuko dagiti nasion ti kinaturayda iti UN, wenno iti aniaman a sabali nga organisasion, ipaganetgetna daytoy a konklusion. Nupay kasta, dagidiay di mangikankano iti ideya maipapan iti sangalubongan a gobierno, kuna ni Propesor Berkouwer, “adda moral a rebbengenda a mangipatuldo kadagiti dadduma a pamay-an a mangsolbar kadagiti parikut ti lubong. Nupay kasta, awan ti magun-odan a maisandi a solusion.” Kayatna a sawen, awan ti magun-odan a solusion ti tao. Ngem adda solusion nga aggapu iti natantan-ok ngem tao. Ania dayta?

No kasano nga ipakita ti Biblia a ti Namarsua ti gubuayan dagiti nainkasigudan nga abilidad a pakaibasaran dagiti natauan a kalintegan, ipakaammona met kadatayo nga isu ti gubuayan ti sangalubongan a gobierno a mangipasigurado kadagitoy. Daytoy nailangitan a gobierno ket di makita ngem pudno. Kinapudnona, minilion a tattao, nalabit dida pagaammo, nga ikarkararagda daytoy sangalubongan a gobierno no karkararagenda ti kadawyan a maawagan Kararag ti Apo: “Umay koma ti pagariam. Maaramid koma ti pagayatam, kas sadi langit, kasta met iti rabaw ti daga.” (Mateo 6:10) Ti dinutokan ti Dios a Pangulo dayta a gobierno ti Pagarian isu ti Prinsipe ti Kappia, ni Jesu-Kristo.​—Isaias 9:6.

Agballiginto daytoy a sangalubongan a gobierno a mangpartuat iti pudpudno a sangalubongan ken napaut a kultura dagiti natauan a kalintegan babaen ti panangpukawna iti gubat iti agnanayon, malaksid kadagiti dadduma pay a bambanag. Ipadto ti Biblia: “[Ti Namarsua] pasardengenna dagiti gubgubat inggana iti ungto ti daga; rungrungduenna ti bai ti pana, ket gupdenna a maminpinsan ti gayang; puoranna dagiti luglugan iti apuy.”​—Salmo 46:9.

Kasano kaasidegen a mapasamak daytoy iti sangalubongan? Ti programa a panagadal iti Biblia nga ipapaay dagiti Saksi ni Jehova iramanna ti makapnek a sungbat iti daytoy a saludsod. Paregtaendaka a mangammo iti daytoy a programa.a No maseknanka maipapan iti kalintegan ti tao, saankanto a mapaay.

[Footnote]

[Kahon iti panid 13]

Ti Gubuayan ti Natauan a Kalintegan

Kuna ti Article 1 iti Universal Declaration of Human Rights nga “amin a tattao naipasngay a siwayawaya ken padapada iti dignidad ken kalintegan.” Iti kasta nadeskribir ti natauan a kalintegan a kas kalintegan iti pannakaipasngay a naggapu kadagiti nagannak a mayallatiw kadagiti annak, a kas iti karayan a mangyayus iti danum kadagiti amin nga agnanaed iti takdangna. Sadino ti nangrugian daytoy a karayan ti natauan a kalintegan?

Sigun iti Universal Declaration, dagiti tattao adda kalinteganda agsipud ta “naikkanda iti kabaelan nga agpanunot ken iti konsiensia.” Ilawlawag ti publikasion ti UN: “Agsipud ta ti tao kabaelanna ti agpanunot ken parsua nga ammona ti naimbag ken dakes, isut’ naiduma kadagiti dadduma a parsua ditoy daga ket ngarud rumbeng a maaddaan kadagiti kalintegan ken wayawaya a saan a sagsagrapen ti dadduma a parsua.” (Kuami ti italiko.) No kasta, ti kaadda iti kabaelan nga agpanunot ken iti konsiensia ket makuna a pakaibatayan ti panangikut kadagiti natauan a kalintegan. No kasta ngarud, ti gubuayan ti kabaelan ti tao nga agpanunot ken ti konsiensia isu met ti gubuayan ti natauan a kalintegan.

Para kadagiti mangitantandudo iti natauan a kalintegan a mamatpati a timmaud ti biag gapu iti ebolusion, makariribuk ti sasao a nainaig ti natauan a kalintegan iti kabaelan nga agpanunot ken iti konsiensia. Aminen ti umanamong iti ebolusion a libro a Life Ascending: “Idi sinaludsodmi no kasano a ti proseso [ti ebolusion] . . . mapataudna dagiti kalidad a kas iti panagayat iti kinapintas ken kinapudno, asi, wayawaya, ken, kangrunaan iti amin, ti kalawa ti kananakem ti tao, marirokami.” Ket maitutop a kasta. Ta ti panangibaga a ti abilidad ti tao nga agpanunot ken ti konsiensia ket agtaud iti nababbaba ngem tao nga inapo nga awanan kabaelan nga agpanunot ken konsiensia ket kasla panangibaga a ti karayan nagtaud iti bubon nga awanan danum.

Tangay ti abilidad ti tao nga agpanunot ken ti konsiensia ket saan nga agtaud iti nababbaba ngem tao a gubuayan, dagitoy nga abilidad masapul nga agtaudda iti natantan-ok ngem tao a gubuayan. Dagiti laeng tattao ti agikut kadagiti kalidad a nainaig kadagiti natauan a kalintegan​—kabaelan nga agpanunot ken ti konsiensia​—agsipud ta saan a kas kadagiti animal, dagiti tattao naparsuada a “kaladladawan” ti Dios, ilawlawag ti Biblia. (Genesis 1:27, NW) Ngarud, kas kuna ti Human Rights​—Essays on Justification and Applications, ti umno a sungbat iti saludsod nga apay nga adda moral a kalintegan dagiti tattao ket “addaanda iti nainkasigudan a pateg wenno dignidad wenno . . . annak ida ti Dios.”

[Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 14]

Edukasion maipaay iti Kappia

Sumagmamano a tawen ti napalabasen, idi ti gubat daddadaelenna dagiti pagilian iti Balkan, agserserbi idi ni Branko kas naarmasan a guardia iti maysa a klinika idiay paset ti Bosnia a masakupan ti Croatia.b Adda doktor sadiay a makipagad-adal iti Biblia kadagiti Saksi ni Jehova, ket maysa a rabii insalaysayna ken ni Branko ti naammuanna iti daytoy a panagadal. Ti nangngeg ni Branko ti nangtignay kenkuana a mangisuko kadagiti armasna. Di nagbayag kalpasanna, idi immakar ni Branko iti sabali a pagilian ti Europa, tinabunuanna ti gimong dagiti Saksi ni Jehova, ket sadiay a naam-ammona ni Slobodan.

Naggapu met ni Slobodan idiay Bosnia. Nakipaset idi iti isu met laeng a gubat a kas ken Branko​—ngem iti bangir a kampo. Nakigubat ni Slobodan a maipaay kadagiti Serb a bimmusor kadagiti Croat. Idi nagam-ammon dagiti dua, nagbalinen a Saksi ni Jehova ni Slobodan, ket intukonna a makipagadal iti Biblia ni Branko, ti dati a kabusorna. Bayat a rimmang-ay ti panagadal, immuneg ti panagayat ni Branko iti Namarsua, ni Jehova. Di nagbayag inkeddengna ti agbalin a maysa kadagiti Saksi ni Jehova.c

Nagbalin metten a Saksi ni Slobodan babaen ti tulong ti dati a kabusorna. Kasano? Bueno, idi pimmanawen ni Slobodan iti paggugubatan idiay Bosnia, isut’ sinarungkaran ni Mujo, a naggapu met idiay Bosnia ngem napadakkel iti relihion a naiduma unay iti relihion ni Slobodan. Ni Mujo ket maysa itan kadagiti Saksi ni Jehova. Nupay agbinnusorda idi, inawat ni Slobodan ti tukon ni Mujo a pannakiadal iti Biblia kenkuana, ket kalpasanna inaramidna dagiti kasapulan nga addang iti panagbalin a maysa kadagiti Saksi ni Jehova.

Ania ti nangtignay kadagitoy a lallaki a mangparmek iti nakaro ti pannakairamutna a gura gapu iti puli ken agbalin nga aggagayyem imbes nga agbibinnusor? Babaen ti panagadalda iti Biblia, napatanorda ti ayat ken ni Jehova. Kalpasanna, situtulokda a ‘paisuro iti Dios nga agiinnayat.’ (1 Tesalonica 4:9) Kas napaliiw ni Propesor Wojciech Modzelewski maipapan iti kaaduan kadagiti Saksi ni Jehova, “ti kangrunaan a banag iti natalna a kababalinda ket maigapu iti panangsurotda itan kadagiti prinsipio a naipalgak iti Biblia.”

[Dagiti Footnote]

[Dagiti ladawan iti panid 11]

Panagbalbaliw iti isip ken gobierno​—mapasamakto kadi?

[Credit Line]

Retrato a kukua ti U.S. National Archives

[Dagiti ladawan iti panid 12, 13]

Ti edukasion a naibatay iti Biblia patpataudenna ti pudpudno a panagbalbaliw ti isip