Kasano Kaadu ti Sabidong iti Pagtaengam?

IMPAKITA ti nabiit pay a panangadal iti nasurok a 3,000 a tattao idiay Estados Unidos ken Canada, sigun iti magasin a Scientific American, a “ti kaaduan nga umili ti kangrunaan a maapektaran kadagiti mabalin a makasabidong a rugit . . . iti uneg ti kadawyan nga ibilangda a nasken a saan koma a mamulitan, kas kadagiti pagtaengan, opisina ken luglugan.” Ti kangrunaan a gubuayan ti polusion ti angin kadagiti pagtaengan ket agtaud iti sengngaw dagiti ordinario a produkto a kas kadagiti naglalaok nga elemento a pagdalus, pangpaksiat iti sanga, material a pagibangon, fuel, deodorizer, ken pagdis-impektar, agraman dagiti kemikal a pang-dry-clean iti kawes ken dagiti baro a sintetiko nga upholstery.

Ti “space flu,” maysa a sakit a napasaran dagiti astronaut agingga a natakuatan ti pakaigapuanna, ket nagtaud kadagita a sengngaw, wenno “sumngaw a gas.” Madlawmo ti sumngaw a gas no agtugawka iti baro a kotse wenno magnaka iti lugar nga ayan dagiti estante ti produkto a pagdalus iti maysa a supermarket, uray no seliado dagiti pagkargaan. Isu a no naiserra a naimbag ti balay tapno di makastrek, kas pagarigan, ti lamiis no kalam-ekna, dagiti sengngaw ti nadumaduma a kemikal paaduenna ti polusion iti uneg a nalablabes ngem ti polusion iti ruar.

Dagiti ubbing, nangnangruna dagiti agsursuro a magna, ti ad-adda a maapektaran kadagiti mangmulit iti uneg ti balay, kuna ti Medical Post iti Canada. As-asidegda iti suelo ngem kadagiti natataengan a tattao; naparpartak ti panagangesda ngem kadagiti adulto; busbosenda ti agingga iti 90 porsiento iti tiempoda iti uneg ti balay; ket agsipud ta saan pay a nataengan iti lalaemda, nalaklaka nga apektaran ti sabidong dagiti bagida. Makaipaunegda iti di kumurang nga 40 a porsiento a buli, idinto ta dagiti adulto makaipaunegda iti agarup a 10 a porsiento.

Panangtaginayon iti Natimbeng a Kababalin

Agsipud ta naapektaranen ti agdama a kaputotan dagiti tattao kadagiti awan kapadana a kaadu ti kemikal, adu pay laeng ti masursuro maipapan kadagiti epektoda, isu nga agan-annad latta dagiti sientipiko. Saan met ketdi a giddato a pagamkan a makapakanser wenno makapapatay ti pannakaapektar iti kemikal. Kinapudnona, kaaduan a tattao ket kasla nagsayaat met ti panangandurda, a pakaidayawan ti Namarsua iti nakaskasdaaw a bagi ti tao. (Salmo 139:14) Kaskasdi, masapul ti kalalainganna a panagannad, nangnangruna no kanayon a maapektarantayo kadagiti mabalin a makasabidong a kemikal.

Kuna ti libro a Chemical Alert! a “dadduma a kemikal ket makasabidong gapu ta singaenda ti kinatimbeng dagiti proseso [ti bagi] ket pataudenda dagiti di nalawag a sintoma a kasayaatan a madeskribir laeng a madmadi a rikna.” Ti panangkissay iti pannakaapektartayo kadagiti mabalin a makadangran a kemikal saanna met ketdi a kasapulan ti dadakkel a panagbalbaliw iti estilo ti panagbiagtayo no di ket ti kalalainganna laeng a panangbalbaliw iti inaldaw a trabahotayo. Pangngaasim ta usigem dagiti singasing iti kahon iti panid 8. Dadduma kadagitoy ket nalabit makatulong kenka.

Malaksid ti panangaramid kadagiti nainkalintegan a panagannad kadagiti kemikal, matulongantayo ti bagitayo no liklikantayo ti agbalin a managdanag unay, nangnangruna maipapan kadagiti banag a ditay makontrol. “Ti natalna a puso isu ti biag ti lasag,” kuna ti Biblia idiay Proverbio 14:30.

Kaskasdi, adu a tattao ti agsagaba ken agsakit, no dadduma makapapatay pay ti sakitda, gapu kadagiti makasabidong a kemikal.a Kas iti minilion a tattao nga agsagsagaba iti adu a nadumaduma a pakaigapuan kadagitoy nga aldaw, dagidiay agsagaba kadagiti sakit a mainaig iti kemikal adda nainkalintegan a rasonda a manginanama iti masakbayan, ta asidegen a maikkat ditoy daga dagiti sabidong a mangdangran kadagiti agindeg kenkuana. Uray dagiti makasabidong a kapanunotan, agraman dagidiay mangim-impen kadagitoy, agbalindanton a bambanag a napalabas, kas ipakita ti maudi nga artikulo daytoy a serye.

[Footnote]

[Kahon iti panid 8]

Para iti Nasalsalun-at, Nataltalged a Pagtaengan

Ti panangkissay iti pannakaapektarmo kadagiti mabalin a makasabidong masansan a sapulenna laeng ti kalalainganna a panangbalbaliw iti estilo ti panagbiagmo. Adtoy dagiti sumagmamano a singasing a mabalin a maamirismo a makatulong. (Maipaay iti ad-adu pay, mas espesipiko a detalye, isingasingmi a kitaem ti libraria iti lugarmo.)

1. Padasem nga idulin ti kaaduan a kemikal a sumngaw iti lugar a saanda a makontaminado ti angin iti pagtaengam. Dagitoy a kemikal iramanda ti formaldehyde ken dagiti produkto nga addaan iti nalaka a sumngaw a solvent, kas iti pinta, barnis, pigket, pestisidio, ken dagiti solusion a pagdalus. Dagiti produkto ti petroleo a nalaka a sumngaw mangiruarda kadagiti makasabidong a sengngaw. Karaman daytoy a grupo ti benzene, a no agpaut ti nakaro a kaaduna naammuan a makapataud iti kanser, depekto ti panagpasngay, ken dadduma pay a makadangran iti panagpaadu.

2. Pasayaatem ti bentilasion kadagiti amin a kuarto, agraman iti banio. Ti panagdigus pasngawenna dagiti sumagmamano nga aditibo a kas iti chlorine a mabalin nga adda iti danum. Daytoy ti mabalin a mangpaadu iti chlorine ken uray pay iti chloroform.

3. Agpigadka sakbay a sumrekka. Daytoy simple a tignay, kuna ti Scientific American, makissayanna ti kakanem iti kaadu ti buli iti gagangay nga alpombra. Kissayanna met dagiti pestisidio, a dadduma kadagitoy ti nalaka laeng a masinasina iti ruar no mainitan ngem agpaut iti adu a tawen kadagiti alpombra. Ti sabali pay a pamay-an, a gagangayen nga ugali iti dadduma a paset ti lubong, ket agpasotka. Ti nasayaat a vacuum a pagdalus, nangnangruna daydiay addaan iti agtayyek a brutsa, maksayanna met ti polusion kadagiti alpombra.

4. No pugsitam ti kuarto iti pestisidio, iruarmo dagiti abalbalay iti dayta a kuarto iti las-ud ti di kumurang a dua a lawas, nupay ibaga ti etiketa ti produkto a natalged ti kuarto sumagmamano nga oras kalpasan ti panangpugsit. Nabiit pay a naammuan dagiti sientipiko a dadduma a plastik ken foam a nausar kadagiti abalbalay ket literal nga agsependa a kasla espongha dagiti arinsaed ti pestisidio. Maipauneg ti ubbing dagiti sabidong babaen ti kudil ken ngiwat.

5. Sagpaminsan la koma nga agusarka iti pestisidio. Iti librona a Since Silent Spring, insurat ni Frank Graham, Jr., nga “adda umno a lugar dagiti pestisidio iti pagtaengan ken iti minuyongan, ngem dagiti kampania ti panaglako nakombinsirda ti kadawyan nga agtagibalay iti bario a masapul nga adda madadaan a koleksionna a kemikal nga umdas a manglapped iti panangraut ti dudon iti Africa.”

6. Ikkatem dagiti agkulkulatlat a pinta nga addaan iti buli iti amin a rabaw ti bambanag, ket pintaam manen iti awanan buli a pinta. Dika palubosan dagiti ubbing nga agay-ayam iti narugit a disso a kontaminado iti pinta nga addaan buli. No maatap nga adda buli kadagiti tubo, pagubuen iti apagbiit ti gripo agingga nga adda madlaw a panagbalbaliw ti temperatura ti danum ket ti napudot a danum nga aggapu iti gripo saan koma nga inumen.​—Environmental Poisons in Our Food.

[Ladawan iti panid 9]

Dagiti ubbing nga agsursuro a magna ti ad-adda a maapektaran kadagiti mangmulit iti uneg ti balay