Umad-adu ti Agkalikagum iti Panangagas ken Panagopera a Di Mausar ti Dara

“Amin dagidiay mangus-usar iti dara ken mangay-aywan kadagiti maopera a pasiente masapul nga usigenda ti panagopera a di mausar ti dara.”​—Dr. Joachim Boldt, propesor ti anesthesiology, Ludwigshafen, Alemania.

TI TRAHEDIA ti AIDS ti nakapilitan dagiti sientista ken doktor a mangaramid kadagiti kanayonan a pamay-an tapno nataltalged ti siled a pagoperaan. Nabatad a kaipapanan daytoy ti naing-inget a panangeksamen iti dara. Ngem sigun kadagiti eksperto, uray dagitoy a pamay-an dida ipasigurado nga awan a pulos ti peggad ti panangyalison. “Nupay dakkel ti gasgastuen ti kagimongan tapno nataltalgeden ngem idi ti suplay a dara,” kuna ti magasin a Transfusion, “patienmi a kaskasdi nga ikagumaan dagiti pasiente a liklikan ti allogeneic a pannakayalison [pannakayalison ti dara ti sabali a tao] gapu laeng ta saan a naan-anay a natalged ti suplay a dara.”

Di pakasdaawan nga adu a doktor ti nakaan-annaden iti panagusarda iti dara. “Awan a talaga ti pagimbagan ti panangyalison iti dara, ket ikagkagumaanmi a saan nga iyalison dayta iti siasinoman,” kuna ni Dr. Alex Zapolanski, ti San Francisco, California.

Ammo metten ti kaaduan a tattao dagiti peggad ti panangyalison. Kinapudnona, impalgak ti surbey idi 1996 a kaykayat ti 89 a porsiento kadagiti taga Canada ti maysa nga alternatibo ngem ti naidonar a dara. “Saan nga amin a pasiente ket agkitakit a mayalisonan iti dara nga aggapu iti sabali a tao a kas kadagiti Saksi ni Jehova,” kuna ti Journal of Vascular Surgery. Nupay kasta, dagiti peggad ti pannakayakar ti sakit ken ti panagbalbaliw ti sistema ti imiunidad ti mangibatad a rumbeng nga agsapulkami kadagiti alternatibo para kadagiti amin a pasientemi.”

Matarigagayan a Pamay-an

Naimbag laengen ta adda alternatibo​—panangagas ken panagopera a di mausar ti dara. Matmatan dayta ti adu a pasiente saan a kas maudi a pamuspusan no di ket kas matarigagayan a panangagas, ken gapu iti nasayaat a rason. Kuna ni Stephen Geoffrey Pollard, maysa a Britano a consultant surgeon, a ti kaadu dagiti agsakit ken matay kadagidiay naopera a di nausar ti dara ket “kapadpada iti bilang dagidiay pasiente a nayalisonan iti dara, ket iti adu a kasasaad, naliklikan dagidiay naoperaan a di nausar ti dara dagiti impeksion ken komplikasion kalpasan ti operasion a masansan a maipagapu iti dara.”

Kasano a nangrugi ti panangagas a di mausar ti dara? Karkarna ti saludsod iti maysa a punto, agsipud ta iti kinapudnona immun-una ti panangagas a di mausar ngem ti pannakausar ti dara. Kinaagpaysuanna, idi laeng rugrugi ti maika-20 a siglo a rimmang-ay ti teknolohia ti panangyalison iti punto a kanayon idin ti pannakausarna. Nupay kasta, kadagiti kallabes a dekada, pinaglatak dagiti dadduma ti panagopera a di mausar ti dara. Kas pagarigan, idi dekada 1960, ti nagdindinamag a siruhano a ni Denton Cooley ti nangaramid iti sumagmamano kadagiti kaunaan nga operasion iti puso a di nausar ti dara.

Gapu iti iyaadu dagiti naakaran iti hepatitis kadagiti nayalisonan idi dekada 1970, adu a doktor ti nangrugin a nagsapul kadagiti alternatibo ti dara. Idi dekada 1980, adun a dadakkel a medikal a grupo ti agop-opera a dida agusar iti dara. Kalpasanna, idi timmaud ti epidemia ti AIDS, dagitoy a grupo ti namin-adu a nagkonsultaan ti dadduma pay a magagaran a mangtulad kadagiti umasping a pamay-an. Kabayatan ti dekada 1990, adu nga ospital ti nangyurnos kadagiti programa a mangitukon kadagiti pasienteda iti pagpilian a panangagas a di mausar ti dara.

Sibaballigi itan nga us-usaren ti adu a doktor ti nadumaduma a pamay-an ti panangagas a di mausar ti dara kabayatan dagiti operasion ken dagiti pamuspusan no adda emerhensia a gagangay idi nga agkasapulan iti panangyalison. “Ti narikut a panagopera iti puso, ur-urat, saksakit ti babbai ken dagiti masikog, tultulang, ken iisbuan ket mabalinen nga aramiden a sibaballigi a di mausar ti dara wenno dagiti produkto ti dara,” kuna ni D.H.W. Wong, iti Canadian Journal of Anaesthesia.

Ti maysa a pagimbagan ti panagopera a di mausar ti dara isut’ pannakaitandudo ti nasaysayaat a panangagas. “Ti kinalaing ti siruhano ti kapatgan tapno malapdan ti panagsayasay ti dara,” kuna ni Dr. Benjamin J. Reichstein, maysa a direktor ti surgery idiay Cleveland, Ohio. Sigun iti maysa a pagiwarnak maipapan iti linteg idiay South Africa, iti dadduma a kasasaad, “nabibiit, nadaldalus ken nalaklaka” ti panagopera a di mausar ti dara.” Innayonna: “Talaga a namin-adun a napaneknekan a nalaklaka ken nabibiit ti panagpaimbag kalpasan a naoperaan.” Dagitoy ti sumagmamano laeng kadagiti rason no apay nga agarup 180 nga ospital iti intero a lubong ti addaan itan kadagiti programa a naipangruna iti panangagas ken panagopera a di mausar ti dara.

Ti Dara ken Dagiti Saksi ni Jehova

Gapu kadagiti naibasar-Biblia a rason, saan nga agpayalison iti dara dagiti Saksi ni Jehova.a Ngem awatenda​—ken kalikagumanda​—dagiti medikal nga alternatibo ti dara. “Ikagkagumaan dagiti Saksi ni Jehova ti manggun-od iti kasayaatan a panangagas,” kinuna ni Dr. Richard K. Spence, a direktor idi ti surgery iti maysa nga ospital idiay New York. “Kas maysa a grupo, isuda dagiti nasursuruan unay a pasiente a mabalin a maam-ammo dagiti siruhano.”

Pinasayaat dagiti doktor ti adu a pamay-an ti panagopera a di mausar ti dara kadagiti Saksi ni Jehova. Usigenyo ti kapadasan ti cardiovascular surgeon a ni Denton Cooley. Iti nasurok a 27 a tawen, nakaaramiden ti grupona iti panagopera iti puso a di nausar ti dara kadagiti 663 a Saksi ni Jehova. Silalawag nga ipakita dagiti resulta a posible ti panagopera iti puso a di mausar ti dara.

Pudno, adun ti nangbabalaw iti panagkitakit dagiti Saksi ni Jehova nga agpayalison. Ngem ti maysa a giya nga impablaak ti Association of Anaesthetists of Great Britain and Ireland awaganna ti takder dagiti Saksi kas “pagilasinan ti panagraem iti biag.” Kinapudnona, ti nainget a takder dagiti Saksi ti kangrunaan a makagapu a magun-odanen ti amin ti nataltalged a panangagas. “Dagiti Saksi ni Jehova a kasapulan a maoperaan ti nangisuro ken nangipilit iti pannakaparang-ay ti maysa a napateg a sektor ti serbisio iti salun-at iti Norway,” kuna ni Propesor Stein A. Evensen, ti Norway’s National Hospital.

Tapno matulongan dagiti doktor a mangipaay iti panangagas a di mausar ti dara, nangbukel dagiti Saksi ni Jehova iti makatulong a liaison service. Iti agdama, adda nasurok a 1,400 a Hospital Liaison Committee iti intero a lubong a nakabalan a mangipaay kadagiti doktor ken managsirarak kadagiti medikal a literatura manipud iti maysa a data base ti nasurok a 3,000 nga artikulo a mainaig iti panangagas ken panagopera a di mausar ti dara. “Saan laeng a dagiti Saksi ni Jehova, no di ket dagiti kaaduan a pasiente, ti posiblen a di maipaayan iti di kasapulan a panangyalison iti dara gapu iti trabaho dagiti Hospital Liaison Committee dagiti Saksi,” kuna ni Dr. Charles Baron, maysa a propesor iti Boston College Law School.b

Adun ti nagunggonaan iti tay-ak ti medisina gapu iti impormasion nga inurnong dagiti Saksi ni Jehova maipapan iti panangagas ken panagopera a di mausar ti dara. Kas pagarigan, idi isagsagana dagiti autor ti material para iti libro a napauluan Autotransfusion: Therapeutic Principles and Trends, kiniddawda kadagiti Saksi ni Jehova nga ipaayanda ida iti impormasion maipapan kadagiti alternatibo ti panangyalison iti dara. Siraragsak a pinatgan dagiti Saksi ti kiddawda. Idi agangay, siyayaman a kinuna dagiti autor: “Iti amin a panagbasami maipapan iti daytoy a tema, ita laeng a nakakitakami iti kasta nga ababa, kompleto a listaan dagiti estratehia tapno maliklikan ti pannakayalison ti dara nga aggapu iti sabali a tao.”

Ti irarang-ay iti tay-ak ti medisina ti namkuatan ti adu a mangusig iti panangagas a di mausar ti dara. Sadino ngata ti sumaganad a pangiturongan kadatayo ti kastoy nga irarang-ay? Kuna ti nakatakuat iti virus ti AIDS a ni Propesor Luc Montagnier: “Ti panagbalbaliw ti pannakaammomi iti daytoy a tay-ak ipakitana nga addanto aldaw a masapul a maisardeng ti panangyalison iti dara.” Kabayatanna, adun a biag ti salsalbaren dagiti alternatibo ti dara.

[Dagiti Footnote]

[Kahon/Dagiti ladawan iti panid 7]

No Ania ti Kuna ti Sumagmamano a Doktor

‘Ti panagopera a di mausar ti dara ket saan laeng a para kadagiti Saksi ni Jehova no di ket para kadagiti amin a pasiente. Para kaniak, rumbeng a kasta ti aramiden ti amin a doktor.’​—Dr. Joachim Boldt, propesor ti anesthesiology, Ludwigshafen, Alemania.

“Nupay nataltalgeden ita ngem iti napalpalabas ti panangyalison iti dara, kaskasdi nga adda dagiti pagdaksanna, a pakairamanan dagiti dakes nga epektona iti salun-at ken pannakayakar ti hepatitis wenno sexually transmitted diseases.”​—Dr. Terrence J. Sacchi, clinical assistant professor ti medicine.

“Sidadaan ti kaaduan a doktor a mangyalison ket basta mangyalisonda a sibubuslon ken awan pilpilienda nga iyalisonan. Saanak a kasta.”​—Dr. Alex Zapolanski, direktor ti cardiac surgery iti San Francisco Heart Institute.

“Awan ti makitak nga aniaman nga ordinario a panangopera iti tian ti maysa a normal a pasiente a kanayon a masapul a mayalisonan iti dara.”​—Dr. Johannes Scheele, propesor ti surgery, Jena, Alemania.

[Dagiti Ladawan]

Dr. Terrence J. Sacchi

Dr. Joachim Boldt

[Kahon/Dagiti ladawan iti panid 8, 9]

Panangagas ken Panagopera a Di Mausar ti Dara

Sumagmamano Kadagiti Pamay-an

Pluido: Ti Ringer’s lactate solution, dextran, hydroxyethyl starch, ken dadduma pay ket maus-usar a pangmantener iti kaadu ti dara, a manglapped iti ibabassit ti agtaray a dara. Makayallatiw iti oksihena ti dadduma kadagiti pluido a madama a masubsubok.

Droga: Dagiti protina a pinartuat ti genetic engineering mabalin a magutugotda ti pannakapataud dagiti nalabaga a selula ti dara (erythropoietin), platelet ti dara (interleukin-11), ken nadumaduma a kita ti puraw a selula ti dara (GM-CSF, G-CSF). Dakkel ti maitulong ti dadduma pay a panangagas tapno mapabassit ti agsayasay a dara kabayatan ti panagopera (aprotinin, antifibrinolytics) wenno makatulong a pangkissay iti nakaro a panagpadara (desmopressin).

Biolohikal a hemostat: Maus-usar dagiti collagen ken cellulose woven pad a pangpasardeng iti panagpadara babaen ti direkta a panangusar. Mabalin a pullatan dagiti fibrin glue ken sealant ti dadakkel a sugat wenno tapalanda ti dadakkel a paset ti agdardara a tisyu.

Panangtaya iti dara: Dagiti makina a pangtaya ti mangsalbar iti dara nga agsayasay koma kabayatan ti pannakaopera wenno pannakasugat. Ti dara ket madalusan ken maisubli met la a dagus iti pasiente. Kadagiti nakaro a kasasaad, masalbar ti adu a litro a dara babaen ti panagusar iti kasta a sistema.

Alikamen a pagopera: Dagiti dadduma nga alikamen aggiddan a putdan ken serraanda dagiti urat. Maserraan met ti dadduma pay nga alikamen ti agdardara a dadakkel a paset ti tisyu. Ti laparascopy ken dagiti instrumento a kalkalainganna ti panangabreda ti makatulong iti panagopera nga awan ti agsayasay a dara uray dadakkel ti sugat wenno abre.

Pamay-an ti panagopera: Ti naimbag a pannakaiplano ti panagopera, agraman ti panagkonsulta kadagiti adun ti padasna a doktor, ket tumulong iti grupo dagiti siruhano a mangliklik kadagiti komplikasion. Nesesita ti dagus a panagtignay tapno mapasardeng ti panagpadara. Dakkel ti posibilidad a matay ti pasiente no adda dagiti aramid a maitantan iti nasurok a 24 nga oras. Ti panangbingay iti dadakkel a panagopera iti sumagmamano a babassit a panagopera mapabassitna ti naan-anay a panagsayasay ti dara.

[Kahon/Dagiti ladawan iti panid 10]

Panangagas a Di Mausar ti Dara​—Ti Baro a “Pagalagadan ti Panangagas”?

DAGITI pagimbagan ti panangagas ken panagopera a di mausar ti dara ket nagsasaritaan ti Agriingkayo! ken ti uppat nga eksperto iti dayta a tay-ak.

Malaksid kadagiti pasiente nga agkitakit nga agpayalison iti dara gapu iti narelihiosuan a rason, siasino pay ti mabalin nga interesado iti panangagas a di mausar ti dara?

Dr. Spahn: Iti center-mi, dagiti agkalikagum iti panangagas a di mausar ti dara ket masansan a dagidiay pasiente nga adut’ ammoda.

Dr. Shander: Idi 1998, ad-adu dagiti pasiente a nagkitakit nga agpayalison iti dara gapu kadagiti personal a rason ngem kadagiti pasiente a nagkitakit nga agpayalison gapu iti narelihiosuan a rason.

Dr. Boyd: Kas pagarigan, adda dagiti pasiente nga addaan iti kanser. Namin-adun a napaneknekan a no dida mayalisonan iti dara, nasaysayaat ti iyiimbagda ken nagdakkel ti posibilidad a din agsubli ti sakitda.

Dr. Spahn: Masansan nga agasanmi dagiti propesor ti unibersidad ken dagiti pamiliada a dikam agusar iti dara. Uray dagiti siruhano kalikagumanda a dikam mangyalison! Kas pagarigan, nakisarita kadakami ti maysa a siruhano maipapan ken baketna a masapul idi a maopera. Kinunana: “Maysa la a banag ti siertuenyo​—saanyo nga iyalisonan iti dara!”

Dr. Shander: Kinuna dagiti miembro ti imatmatonak nga anesthesia department: ‘Nasayaat ken nalabit nasaysayaat pay ti kasasaad dagiti pasiente a saan a nayalisonan. Apay a masapul pay laeng a dua ti pagalagadantayo iti panangagas? No daytoy ti kasayaatan a panangagas, masapul nga aramidentayo dayta iti amin.’ Isu a mangnamnamakami a ti panangagas a di mausar ti dara ti agbalin a pagalagadan iti panangagas.

Mr. Earnshaw: Pudno a ti panagopera a di mausar ti dara ket nangnangruna a maibagay kadagiti Saksi ni Jehova. Nupay kasta, kastoy a pamay-an ti kayatmi a pangagas iti amin a tattao.

Nanginngina kadi wenno nalaklaka ti panangagas a di mausar ti dara?

Mr. Earnshaw: Naekonomia daytoy.

Dr. Shander: Ag-25 a porsiento a nalaklaka ti panangagas a di mausar ti dara.

Dr. Boyd: Uray no iti dayta la a rason, masapul nga usarentayo dayta.

Kasano kaadayon ti rimmang-ayantayo iti panangusar iti panangagas a di mausar ti dara?

Dr. Boyd: Panagkunak nakarangrang-ay dayta. Ngem saan nga agpatingga dita. Kada adda aramidenmi, kanayon nga adda maammuanmi a baro a nainkalintegan a rason a saanmi nga usaren ti dara.

[Dagiti Ladawan]

Dr. Donat R. Spahn propesor ti anesthesiology, Zurich, Switzerland

Dr. Aryeh Shander assistant clinical professor ti anesthesiology, Estados Unidos

Mr. Peter Earnshaw, FRCS, consultant orthopedic surgeon, London, England

Dr. Mark E. Boyd propesor ti obstetrics ken gynecology, Canada

[Kahon iti panid 11]

Ti Akem ti Pasiente

▪ Makisaritaka iti doktormo maipapan kadagiti alternatibo a di mausar ti dara sakbay a dumteng ti tiempo a masapul nga agpaagaska. Nangnangruna a napateg daytoy kadagiti masikog, nagannak nga addaan iti ubbing, lallakay ken babbaket.

▪ Isuratmo amin a pagayatam, nangnangruna no magun-odan ti legal a dokumento para iti kasta a panggep.

▪ No agkitakit ti doktormo a mangagas kenka no dinaka iyalisonan, agsapulka iti doktor nga umannugot iti pagayatam.

▪ Tangay ti dadduma nga alternatibo ti dara ket agkasapulan iti panawen tapno sumamayda, dika itantan ti agpaagas no ammomon a masapul a maoperaanka.