Panangibtur Kadagiti Parikut iti Prostate

“Idi agtawenak iti 54, nangrugin ti masansan a panagisbok, no dadduma iti kada 30 a minuto. Gapu iti daytoy a sintoma, nagpadoktorak isu a naammuak a masapul a maikkat ti prostate-ko.” Gagangay ti kakasta nga estoria kadagiti klinika ti prostate iti intero a lubong. Ania ti aramiden ti maysa a lalaki tapno saan nga agsakit ti prostate-na? Kaano nga agpadoktor?

TI PROSTATE ket maysa a glandula a kas iti walnut ti sukogna a masarakan iti baba ti basisaw ken iti aglawlaw ti pagisbuan. (Kitaem ti ilustrasion ti pelvis ti lalaki.) Iti normal nga adulto a lalaki, agtimbang daytoy iti 20 a gramo ken kaaduanna, 4 a sentimetro ti kaakabana, 3 a sentimetro ti kadakkelna, ken 2 a sentimetro ti kapuskolna. Agpataud daytoy iti pluido a mangbukel iti agarup 30 a porsiento iti kaadu ti semilia. Daytoy a pluido ket addaan iti citric acid, calcium, ken dagiti enzyme a mabalin a mangpasayaat iti panaglangoy ken kaadu ti semilia. Kasta met, ti pluido nga iruar ti prostate addaan iti zinc, a pagarupen dagiti sientista a mangsalaknib iti pannakaimpeksion ti mabagbagi.

Panangilasin ti Adda Diperensiana a Prostate

Adu a sintoma iti pelvis kadagiti lallaki ket mainaig iti limteg wenno addaan tumor a prostate. Ti prostatitis​—limteg a prostate​—mabalin a makapagurigor, pakaigapuan ti panagsarsaripit, ken nasakit nga alangaang wenno basisaw. No limteg unay ti prostate, mabalin a di makaisbo ti pasiente. No bakteria ti gapu a limteg dayta, maawagan ti sakit a bacterial prostatitis, ket mabalin a nakaro wenno agsublisubli dayta. Gagangay a mainaig dayta iti impeksion ti pagisbuan. Nupay kasta, kaaduanna, saan a naammuan no apay a limteg dayta, isut’ gapuna a maawagan ti sakit a nonbacterial prostatitis.

Ti gagangay a parikut iti prostate ket ti kanayon a panagisbo, panagisbo iti rabii, nakiddit nga isbo, ken ti pannakarikna a saan a nayisbo ti amin a rumbeng a mayisbo. Ipamatmat dagitoy a sintoma ti benign prostatic hyperplasia (BPH)​—limteg a prostate ngem di agkanser​—a mabalin a sakit dagiti lallaki a nasurok nga 40 ti tawenda. No lumaklakay, ad-adda nga agsakit iti BPH. Dayta ti sagabaen ti 25 a porsiento kadagiti lallaki a 55 ti tawenda ken 50 a porsiento kadagiti 75 ti tawenda.

Mabalin met nga agtumor ti prostate. Kaaduanna, matakuatan ti kanser iti prostate no masansan nga agpadoktor, uray pay no awan dagiti sintoma. Kadagiti nakaro a kasasaad, mabalin a di makaisbo ken lumteg ti basisaw. No nagwarasen ti kanser iti dadduma a paset ti bagi, mabalin nga agsakit ti bukot, adda dagiti sintoma iti nervous system, ken lumteg dagiti saka gapu ta maserraan ti lymphatic system. Iti kallabes a tawen, inreport ti Estados Unidos laeng ti agarup 300,000 a baro a naaddaan iti kanser iti prostate ket 41,000 ti natay iti dayta. Patien dagiti sientista a 30 a porsiento kadagiti lallaki nga agtawen iti baet ti 60 ken 69 ken 67 a porsiento kadagiti lallaki nga agtawen iti baet ti 80 ken 89 ti maaddaanto iti kanser iti prostate.

Siasino ti Ad-adda nga Agsakit iti Kasta?

Ipalgak dagiti panagsirarak a nalaklaka a maaddaan iti kanser iti prostate dagiti nasuroken a 50 ti tawenda. Idiay Estados Unidos, agarup mamindua ti kaadu ti agsakit kadagiti nangisit a lallaki ngem dagiti puraw a lallaki. Agduduma ti kaadu ti agsakit iti kastoy iti intero a lubong. Ad-adu idiay Amianan nga America ken dagiti pagilian iti Europa, medio adu idiay Abagatan nga America, ken bassit iti Asia. Ipamatmat daytoy a ti aglawlaw wenno ti nagdudumaan iti taraon ket mabalin a dakkel ti maaramidanda iti iyaadu dagiti maaddaan iti kanser iti prostate. No umakar ti maysa a lalaki iti pagilian nga ad-adu ti agsakit iti kasta, mabalin a dumakkel ti posibilidad a maaddaan met iti kasta.

Dakdakkel ti posibilidad nga agsakit iti kasta dagiti lallaki no adda kabagianda nga addaan iti kanser iti prostate. “No ti ama wenno ti kabsatmo a lalaki addaan iti kanser iti prostate, dakdakkel ti peggad nga agsakitkanto iti kasta,” kuna ti American Cancer Society. Dagiti posible a makagapu ket edad, puli, nasionalidad, medikal a rekord dagiti miembro ti pamilia, taraon, ken saan a kinaaktibo ti bagi. Ad-adda nga agkanser dagiti lallaki a masansan a nataba ti taraonda ken kanayon a nakatugaw.

Pananglapped Kadagiti Sakit ti Prostate

Nupay di pay ammo dagiti sientista ti eksakto a pakaigapuan ti kanser iti prostate, patienda a mabalin a mainaig dagiti gene ken hormone. Makaparagsak ta makontroltayo ti dua a pagpeggadan​—taraon ken ti di kinaaktibo. Irekomendar ti American Cancer Society a “bassit laeng ti kanem a nataba a karne ket piliem ti ad-adu a taraon a prutas ken nateng.” Irekomendarna met ti “maminlima wenno ad-adu pay a pannangan iti prutas ken nateng iti kada aldaw” agraman ti tinapay, cereal, pasta, dadduma pay a produkto a bukbukel, innapuy, ken bukel ti utong. Ti kamatis, grapefruit (kaasping ti sua), ken sandia aduanda iti lycopene​—dagiti antioxidant a makalapped iti pannakadadael ti DNA ken mabalin a mangpabassit iti peligro nga agkanser ti prostate. Kuna ti dadduma nga eksperto a mabalin a makatulong ti sumagmamano a makaagas a mulmula ken mineral.

Patien ti American Cancer Society ken ti American Urological Association a makaispal iti biag ti panagpaeksamen tapno maammuan no adda kanser iti prostate. Nabalballigi nga amang ti panagpaagas no nasapa a maammuan ti kaadda ti kanser. Kadagiti grupo a nakaro ti panagpeggadda, irekomendar ti American Cancer Society a masapul nga agpaeksamen iti kada tawen dagiti lallaki a nasurok a 50 wenno nasurok nga 45 ti tawenda.a

Mairaman koma iti eksamen ti prostate-specific antigen blood test (PSA). Daytoy a substansia a mangpapigsa iti resistensia ket maysa a protina a patauden dagiti selula ti prostate. Umadu daytoy no adda sakit ti prostate. “No di normal ti resulta ti PSA, saludsodem iti doktormo no posible nga agkanserkanto ken no masapul pay nga agpaeksamenka,” kuna ti American Cancer Society. Mairaman met ti digital rectal exam (DRE). Babaen ti kimmot ti pasiente, marikna ti doktor ti aniaman nga abnormal a paset ti prostate gland, ta masarakan daytoy a glandula iti sango ti kimmot. (Kitaem ti ilustrasion ti pelvis ti lalaki iti panid 20.) Makatulong ti transrectal ultrasound (TRUS) a panangeksamen “no ti PSA wenno DRE ipakitada nga adda abnormal a kasasaad” ket masapul nga ikeddeng ti doktor no irekomendarna a ma-biopsy ti prostate gland. Agarup 20 a minuto ti kapaut daytoy a panangeksamen.

Malaksid ti pannakailasin iti kanser ti prostate, masapa a matakuatan ti BPH a nadakamat itay, no tinawen a maeksamen ti pagisbuan, tapno maliklikan ti nabaybayag a panagpaagas. (Kitaem ti kahon a “Dagiti Panangagas iti BPH.”) Ti nadalus a moral a kababalin salaknibanna ti maysa a tao kadagiti sakit a benereal, a mabalin a pakaigapuan ti prostatitis.

Sigurado a rumbeng a salaknibam ken aywanam ti prostate-mo. Impadamag ti lalaki a nadakamat iti pangrugian daytoy nga artikulo a naan-anayen a naimbagan iti pannakaoperana. Sigun kenkuana, “rumbeng nga agpaeksamen iti kada tawen ti amin a lallaki tapno malapdan ti panagsakitda,” uray no awan mariknada a sintoma.

[Footnote]

[Kahon iti panid 21]

Listaan Dagiti Sintoma ti Benign Prostatic Hyperplasia (BPH)

Dagiti aramidem: Sungbatam dagiti saludsod iti baba babaen ti panangsirkulo iti umiso a numero.

Masungbatan ti saludsod 1-6 iti:

0​—Awan

1​—Kurang a maminsan iti lima

2​—Kurang a kagudua iti panawen

3​—Agarup kagudua iti panawen

4​—Nasurok a kagudua iti panawen

5​—Dandani kanayon

1. Idi napan a bulan, kalpasan nga immisboka, kasano kasansan a nariknam a saanmo a nayisbo ti amin a rumbeng koma nga iyisbom? 0 1 2 3 4 5

2. Idi napan a bulan, kasano kasansan a masapul nga umisboka manen iti las-ud ti awan pay dua nga oras kalpasan a nakaisbokan? 0 1 2 3 4 5

3. Idi napan a bulan, kasano kasansan nga agsardesardeng ti panagisbom no madamaka nga umis-isbo? 0 1 2 3 4 5

4. Idi napan a bulan, kasano kasansan a narigatanka a mangitantan iti panagisbom? 0 1 2 3 4 5

5. Idi napan a bulan, kasano kasansan a bassit laeng ti nayisbom? 0 1 2 3 4 5

6. Idi napan a bulan, kasano kasansan nga inkarigatam a paruaren ti isbom? 0 1 2 3 4 5

7. Idi napan a bulan, iti promedio, namin-ano a bimmangonka tapno umisbo, nanipud naturogka agingga a nariingka iti agsapa? (Sirkuluam no mamin-ano a daras.) 0 1 2 3 4 5

Ti iskormo iti sintoma ti BPH isu ti pakagupgopan ti nasirkuluan a numero. Mangrugrugi: 0-7, kumarkaro: 8-19, grabe: 20-35.

[Credit Line]

Manipud iti American Urological Association

[Kahon iti panid 22]

Dagiti Panangagas iti BPH

◼ AGAS: Adu a nagduduma nga agas ti maus-usar, sigun kadagiti sintoma ti tunggal pasiente. Ti laeng doktormo ti makaireseta iti dayta.

◼ PANANGSIPSIPUT: Masansan nga agpaeksamen ti pasiente ken di agtomar iti agas.

◼ PANAGPAOPERA:

(a) Iti transurethral resection of the prostate (TURP), iserrek ti doktor iti urethra ti instrumento (resectoscope) nga addaan iti de koriente a kawikaw a mangiwa iti tisyu ken mangserra kadagiti urat. Saan a maabrian iti ruar. Agarup 90 a minuto ti kabayagna. Saan unay a makapadanag ti transurethral nga operasion no idilig ti mangabri nga operasion.

(b) Ti transurethral incision of the prostate (TUIP) ket kaasping ti TURP. Nupay kasta, mapalawa ti urethra babaen ti sumagmamano a panangiwa iti wangawangan ti basisaw ken iti mismo a prostate gland.

(c) Ti operasion a panangabri ket maaramid no saan a mabalin ti operasion a transurethral agsipud ta limteg unay ti prostate. Talaga a maabrian ti pasiente.

(d) Iti operasion babaen ti laser mausar ti laser a mangtunaw iti tisyu a nakabara iti prostate.

Masapul nga ikeddeng ti pasiente no ania a pamay-an ti kayatna a pannakaagas. Sigun iti nabiit pay a report ti The New York Times, saan pay a sigurado ti dadduma nga eksperto uray iti panangeksamen iti kanser iti prostate, nangnangruna kadagiti lallakay, ta mabalin a dayta ket “narigat a madlaw sakbay a kumaro ken posible a saan a mangpataud iti manayon a pannakadangran ti salun-at, idinto ta no agasan dayta, masansan a dakdakes dagiti epektona.”

[Kahon iti panid 22]

Dagiti Maisaludsod iti Doktormo Sakbay ti Pannakaopera

1. Ania nga operasion ti mairekomendarmo?

2. Apay a masapul a maoperaak?

3. Adda kadi dagiti maisandi iti operasion?

4. Ania dagiti pagimbagan ti maopera?

5. Ania dagiti pagpeggadan ti agpaopera? (Panagpadara wenno panagbaog, kas pagarigan)

6. No ngay diak agpaopera?

7. Sadino pay ti mabalinko a pangdamagan iti maikadua nga opinion?

8. Napadasanyo kadin ti nagopera iti kastoy a di nangyalison iti dara?

9. Sadino ti pakaaramidan ti operasion? Dagiti kadi doktor ken nars iti ospital respetuenda ti kalintegan ti pasiente maipapan iti panangyalison ti dara?

10. Ania a kita ti anesthesia ti kasapulak? Adda kadin kapadasan ti mangineksion iti anesthesia kadagiti pasiente a naopera a di mayalisonan iti dara?

11. Kasano kabayag ti panagimbagko?

12. Mano ti magasto iti operasion?

[Diagram iti panid 20]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Diagrama ti pelvis ti lalaki

Basisaw

Prostate

Kimmot

Urethra

[Ladawan iti panid 23]

Ti makapasalun-at a taraon ken ti kalkalainganna nga ehersisio mabalin a pabassitenna ti posibilidad a maaddaan iti kanser ti prostate