Panangmatmat iti Lubong
Nabaliwan Manen ti Depinasion Dagiti Bomba a Maimula iti Daga
Pinirmaanen ti nasurok a 135 a pagilian ti Tulagan Idiay Ottawa a mangiparparit iti pannakausar dagiti kontra militar a bomba, ket nakaeskediul nga agpirma metten ti Estados Unidos inton 2006. “Ngem adda makariribuk a pagannayasan a mangusar kadagiti teknolohia a nadisenio a mangbalbaliw iti depinasion ti makuna a maiparit a bomba,” sigun iti New Scientist. “Ti Japan . . . patienna a dagiti bumtak nga eksplosibo a naiwalang kadagiti aplaya ket saan a kontra militar a bomba no la ket ta makontrol dagitoy iti adayo babaen ti elektroniko a signal. . . . Imbes a maawagan a bomba a maimula iti daga, maawagan dayta a ‘projectile scattering device.’” Madama nga us-usaren ti Estados Unidos dagiti kontra militar a bomba tapno masalakniban dagiti kontra tangke a bomba, isu nga agar-aramidda kadagiti kontra tangke a bomba a makapaglagtolagto iti aglawlaw a manglapped kadagiti gakat a mangdalus iti tay-ak a namulaan iti bomba. No maikkat wenno madadael ti sumagmamano a bomba tapno adda pagnaan iti tay-ak, dagiti nabati a kontra tangke a bomba “ti makadlawto a mapukpukaw dagitoy a dadduma pay a bomba isu nga aglagtoda iti aglawlaw agingga a pormaenda ti maysa manen a regular a padron,” sigun iti report. Dagiti mangatur iti bagida a bomba ket “addaan iti nabileg a pannakasaka a naisulbong iti sirokda nga isut’ mangibuelo kadakuada iti nasurok a 10 a metro [30 a pie] a kangato iti tangatang.”
Umat-atiddog ti Biag
Immatiddog iti 12.8 a tawen ti manamnama a kapaut ti panagbiag idiay Peru bayat ti napalabas a 25 a tawen, sigun iti nabiit pay nga impadamag ti United Nations maipapan iti irarang-ay ti tao. Nupay 55.5 a tawen ti manamnama a kapaut ti panagbiag idi 1970 agingga iti 1975, immatiddog dayta iti 68.3 a tawen idi 1995 agingga iti 2000. Sigun iti periodiko nga El Peruano, immatiddog ti manamnama a kapaut ti panagbiag gapu ta simmayaat ti pannakaaywan ti salun-at, a nangpabassit iti bilang dagiti matmatay a kappasngay manipud iti 115 iti kada 1,000 agingga iti 43 iti kada 1,000, ken kadagiti ubbing nga awan pay lima ti tawenda nanipud iti 178 iti kada 1,000 agingga iti 54 iti kada 1,000 iti isu met la a panawen. Mapattapatta nga iti sumaganad a lima a tawen, “23 a porsiento iti populasion ti agbiagto iti 60 a tawen,” sigun iti El Peruano.
Makagunggona a Bitamina
No agus-usartayo iti computer, kanayon nga adda reaksion dagiti matatayo kadagiti naraniag ken natayengteng a paset ti lawag nga agparang iti iskrin, sigun iti Zdrowie, maysa a Polako a magasin a nainaig iti salun-at. No nalawlawag dagitoy a makita dagiti mata, ad-adu ti makonsumo dagiti matatayo a rhodopsin, maysa a kolor a sensitibo iti lawag a mangipalubos tapno makakitatayo. Nasken ti Bitamina A iti itataud ti rhodopsin. Sigun iti Zdrowie, karaman ti dalem ken lana ti bakalaw kadagiti nabaknang a gubuayan iti bitamina A. Ti tattao a nasken a limitaranda ti ipaunegda a taba ken kolesterol mabalin a manganda kadagiti addaan iti beta-carotene, a pagbalinen ti bagi kas bitamina A babaen ti tulong ti lawag ti init. Adda beta-carotene dagiti duyaw, kolor kahel, nalabaga, ken berde a nateng ken prutas a kas iti apricot, peach, napakebbet a lungboy, melon, ken mangga.
Dagiti Aksidente Gapu iti Cell Phone
Saan laeng a dagiti kalsada ti mabalin a pakapasamakan ti adu nga aksidente gapu iti panagusar iti cell phone. Sigun kadagiti opisial ti tren idiay Japan, dagiti pasahero nga adda kadagiti lugar a pagurayan iti tren ket makumikom unay a makisarita babaen iti cell phone isu a malipatanda no sadino ti ayanda. Karaman kadagiti nabiit pay nga aksidente nga impadamag ti Asahi Evening News ket ti maysa nga agtutubo a lalaki a nakadumog iti igid ti pagurayan iti tren bayat a makisarsarita babaen iti cell phone-na. Idi nagdumog a dina napupuotan iti tao a kasarsaritana iti cell phone, nasagid ti sumungsungad a tren ti ulona. Naimbag ta nakalasat ket “nasugatan laeng ti ngatuen ti kannawan a matana.” Iti sabali a kaso, nupay kasta, “maysa nga estudiante iti haiskul a makisarsarita iti cell phone ti nagdumog iti igid ti pagurayan ket nadungpar ken napapatay ti pangkargamento a tren.” Sigun kadagiti agtartrabaho iti estasion ti tren, no dadduma kellaat a matnag dagiti tattao ti cell phone-da iti riles. Idi limmagto ti maysa a 26 anyos a lalaki tapno pidutenna ti cell phone-na, “naatalan [ti tren] nga isut’ nakatayanna.” Kidkiddawen dagiti opisial iti tren kadagiti tattao “a laglagipenda a peligroso a lugar dagiti pagurayan iti tren.”
Dagiti Kababalin ken Aksidente iti Eroplano
Ipatuldo ti maysa nga artikulo ti The Straits Times a periodiko idiay Singapore a ti kababalin ken panaglangen dagiti piloto iti pagyananda iti eroplano ti maysa kadagiti adu a posible a pakaigapuan dagiti aksidente iti tangatang. Sigun iti report, “iti intero nga Asia, maipakpakita ti napalalo a panagraem iti ranggo no agkadua ti kapitan ken ti katulonganna a piloto iti pagyananda iti eroplano. Ti kapitan isu ti di makarit nga amo, isu a ti katulongan a piloto a makadlaw nga adda abnormal a mapaspasamak ket mabalin nga agkitakit a mangdakamat iti dayta gapu ta agamak a makuestion ti autoridad ti kapitan.” Sigun iti periodiko, mabalin a madlaw ti tattao ti posible a problema ngem dida kayat a dakamaten “agsipud ta mabalin a mababalawda laeng.” Wenno mabalin a mariknada a mapagduadaan ti kredibilidadda gapu iti “ranggoda.” Iti pagyanan dagiti piloto iti eroplano, ad-adda a rumsua ti aksidente no di ibaga ti katulongan a piloto ti opinionna.
Agpegpeggad Unay Dagiti Korales
Manipud South Africa agingga idiay India, agpegpeggad unay dagiti baknad ti korales iti Taaw Indiano, sigun iti The Economist. Itay nabiit pay, makapadanag ti natakuatan dagiti biologo nga “iti napalabas a dua a tawen, natay ti ag-50-95% kadagiti baknad ti korales iti taaw.” Saan ngamin a maibturan ti korales ti adu a lawas a panagbara ti temperatura ti baybay iti nasurok a 1 agingga iti 2 a degree Centigrade. “Iti aglawlaw ti Seychelles idi 1998, sumagmamano a lawas a bimmara ti temperatura iti 3°C a nangatngato ngem iti promedio a kasasaad ti paniempo,” sigun iti report. Patien dagiti managsukisok a daytoy ket “nalawag nga ebidensia a bumarbara ti globo.” Nalugi ti Maldive Islands iti $63 a milion idi 1998/99 gapu iti ipapatay dagiti korales. Dagiti turista a mangnamnama a makakitada kadagiti napintas a baknad, sigun iti The Economist, ket “pimmanaw gapu ta naupayda a nakakita kadagiti nabunton a korales a nagbalinen a kolor dapo.” Kinuna ti maysa kadagiti editor ti report a ni Olof Linden a “nariribuk ti dakkel a paset ti nadumaduma unay a paset ti sistema ti ekolohia iti planeta.” Gapu ta napateg dagiti baknad ti korales kadagiti pagpaaduan dagiti ikan, daytoy a didigra ti mangapektar met kadagiti tattao nga agnanaed iti asideg ti kosta nga agpannuray iti panagkalap.
Panagdiborsio Dagiti Retirado
Idiay Francia, “iti las-ud ti uppat la a tawen, immadu iti 52 a porsiento dagiti nagdiborsio nga agassawa a nasuroken a 55 ti tawenda,” sigun iti periodiko a Le Figaro. Iti isu met la a panawen, nasurok a doble ti kaadu dagiti nagdiborsio nga agassawa nga agedad iti nasuroken a 70. Ad-adu ti bilang ti babbai a nangyun-una iti pannakidiborsio. Maysa a makagapu isu dagiti rigat iti pannakibagayda iti biag ti retirado. No agpada ti agassawa nga adda lattan iti balayda, masansan a didan maanusan dagiti parikut a mabalin a risuten idi agtartrabaho pay laeng ti maysa kadakuada. Kanayonanna, immadu ti bilang dagiti babbai a nasuroken a 50 ti tawenda a kabaelanda a biagen ti bagida. Dagitoy a babbai ti ad-adda a mangidiborsio kadagiti di matalek nga assawada ngem kadagiti babbai iti napalabas a kaputotan. Nupay masansan a makasarak dagiti retirado a lallaki kadagiti ub-ubing a kasimpungalan, umad-adu dagiti babbai a nasuroken nga 60 ken 70 ti tawenda a saan pay a balo ngem agbibiagdan a bukbukodda.
Kellaat nga Iyaadu Dagiti Naakaran iti AIDS
Nasurok a lima a milion a tattao ti naakaran iti virus ti AIDS idi tawen 2000, sigun iti report ti Joint United Nations Programme on HIV/AIDS (UNAIDS) ken ti World Health Organization. Daytoy ti makagapu a nasuroken a 36 a milion ti addaan iti HIV iti intero a lubong, nasurok a 50 a porsiento nga ad-adu ngem iti napattapatta idi 1991. Kellaat nga immadu dagiti naakaran iti dayta nga epidemia idiay Makindaya a Europa. Iti makatawen, dandani nagdoble sadiay ti bilang dagiti naakaran a tattao nangnangruna a gapu kadagiti agus-usar iti mayineksion a droga. Kinuna pay ti report a nagsardengen dagiti panagregget a manglapped iti panagsaknap ti epidemia kadagiti nabakbaknang a pagilian iti lubong, isu nga umad-adu dagiti naakaran iti AIDS nangnangruna kadagiti agus-usar iti mayineksion a droga ken homoseksual a lallaki. Iti kasumbangirna, kasla di nagbalbaliw ti bilang dagiti baro a naakaran idiay abagatan ti Sahara iti Africa. Ag-25.3 a milion a tattao ti naakaran sadiay. Nanipud idi kellaat a rimsua manen ti epidemia, nasurok a 21 a milion a tattao ti natayen gapu iti dayta a sakit.