Christmas Island—No Apay a Simmarungkarkami Sadiay

BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY FIJI

TI ISLA ti Kiritimati (maibalikas a Ki-ris-masʹ, wenno Christmas) ti kadakkelan kadagiti 33 nga isla iti Taaw Pacifico a mangbukel iti pagilian ti Kiribati.a Agarup 388 a kilometro kuadrado ti kalawa ti isla. Dayta ket kas iti kalawa ti amin a 32 a dadduma pay nga isla ti Kiribati no mapagtitipon. Agarup 5,000 a tattao ti agnanaed iti Christmas Island, idinto ta agarup 92,000 ti pakabuklan ti populasion iti amin nga isla ti Kiribati.

Kadagiti amin nga isla ti Kiribati, maysa laeng ti saan nga isla dagiti korales. Ti Christmas Island ket saan laeng nga isu ti kadakkelan nga isla dagiti korales iti daytoy a pagilian. No kalawa ti dagana ti pagsasaritaan, dayta met ti kadakkelan nga isla dagiti korales iti intero a lubong!

Agdinamag met ti Christmas Island gapu iti kaasidegna iti di makita a linia iti globo a maawagan iti international date line. Dagiti umili sadiay ket karaman kadagiti kaunaan a makapasar iti umuna nga aldaw ti tawen, baro a tawen, ken dadduma pay a tinawen a selebrasion, kas iti pananglaglagip iti ipapatay ni Jesu-Kristo.b

Kanayonanna, daytoy nasulinek nga isla dagiti korales ket maysa kadagiti kapatgan a pagpapaaduan dagiti tumatayab nga aggigian iti asideg ti baybay iti Tropiko. Itay nabiit, naikuna nga agarup 25 a milion a sooty tern ti kanayon nga agumok sadiay.

Saan Laeng nga Agpaay Kadagiti Tumatayab

Awan tattao nga agin-indeg iti isla idi simmanglad sadiay ti eksplorador a ni Kapitan James Cook idi bisperas ti Krismas idi 1777. Ngem nagadu ti tumatayab. Dayta nga isla ket pinanaganan ni Cook iti Christmas Island.c Iti adu a tawen, dagiti laeng tumatayab ti aggigian iti dayta nga isla.

Iti naminsan nga isasarungkarmi, nakaay-ayat ti panangipasiar kadakami ti warden iti Wildlife Conservation Unit. Bayat a ti warden inturongnakami iti aplaya, inasitgandakami dagiti masmasdaaw a nagpipintas a white tern a kasla kayatdakami a sarabuen. Kaslada la manutsutil bayat nga agam-ampayagda iti ngatuen laeng ti ulomi a mangsipsiput iti amin a garawmi.

Pinangen a sooty tern ti adda iti pangadaywen ti aplaya. Ginasut a ribu kadagitoy a tumatayab ti agsangpet iti Christmas Island tapno agpaadu. Apaman a makasangpetda, aldaw ken rabii iti uneg ti adu a lawas nga agtaytayabda nga aglikawlikaw ken agan-anibaar iti ngatuen dagiti disso a pagpaaduanda. Sada laeng agdisso tapno agitlog ken agukop iti mismo a kadaratan inton nakasangpeten ti amin a kakaduada.

Inton agarup tallo a bulanda, dagiti sibong a sooty tern mangrugidan nga agdakiwas iti taaw. Sada la agdisso iti kadaratan kalpasan ti agarup lima agingga iti pito a tawen, inton mabalindan ti agpaadu. Iti unos dagita a tawen, kaaduanna nga addada iti tangatang. Awan ti umdas a lana kadagiti dutdotda isu a saanda a makapagtalinaed a nakatapaw iti danum.

Nakakitakami kadagiti black noddy nga adda kadagiti umokda, nga ayan dagiti sibongda ken dagiti di pay napessaan nga itlogda. Nupay dagitoy a tumatayab nga aggigian iti asideg ti baybay ket agaramidda iti umok para kadagiti sibongda, saan a kasta dagiti white tern agsipud ta agitlogda kadagiti mismo a sanga ti kaykayo. Naimbag laengen ta nagsayaat ti pannakadisenio dagiti saka ken kawwet ti sibong ti white tern isu a saanda a kaskarina a matnag. Nakaay-ayat a kitaen dagiti naglalamuyot ti dutdotda a sibong a kumkumpet kadagiti sanga. Makaay-ayo met uray dagiti dadakkelen a white tern gapu iti nakapurpuraw a dutdotda a maibagay iti nangisit a sippitda.

Bayat nga agpaspasiarkami, nakakitakami iti aguk-ukop a Christmas shearwater. Sipsiputannakami manipud iti nalinong nga umokna a di man la naabug iti iyaasidegmi. Ti Christmas Island ti ayan ti kadakkelan a pangen dagiti wedge-tailed shearwater iti intero a lubong. Malaksid iti dayta, sadiay ti kaudian a naammuan a pagpapaaduan ti Polynesian storm petrel ken ti Phoenix petrel. Dagiti red-tailed tropic bird, masked booby, brown booby, red-footed booby, brown noddy, ken ti frigate bird ket karaman iti adu a dadduma pay a tumatayab nga agpapaadu sadiay.

Laklakaen dagiti frigate bird ti tumayok. Kasda la nalalaing a sirkero iti tangatang bayat a sippayotenda ti ikan manipud iti dadduma a tumatayab sada agiinnuna a mangsippaw iti babassit nga ikan nga ibelleng dagiti mangngalap. Napateg daytoy a nainkasigudan a paglaingan ti frigate bird yantangay saan a basta makapagdisso iti danum. Kas kadagiti sooty tern, nalaka a maslep iti danum ti dutdot dagiti frigate bird. Kanayonanna, marigatanda nga agbuelo gapu iti payakda nga agatiddog iti innem a pie no nakaukrad.

Naammuanmi a Pacific golden plover gayam ti bassit a kimmayumanggi a billit nga immun-una a nakitami. Maysa dayta iti adu nga agakar-akar a tumatayab a mapmapan iti Christmas Island. Mapanda sadiay tapno agtaraon ken aginana bayat ti tiempo ti lam-ek kalpasan ti naunday a panagdaliasatda manipud iti pagpapaaduanda iti ngatuen ti Arctic Circle a rinibu a kilometro ti kaadayona. Gapu iti nainkasigudan a kinalaingda nga agdaliasat iti adayo a lugar, makadanonda iti Christmas Island a baluarte dagiti tumatayab a 2,100 a kilometro ti kaadayona manipud iti abagatan ti Honolulu, Hawaii.

Ti Naisangsangayan a Panggepmi a Simmarungkar

Kanayonkami a sumarungkar idiay Christmas Island, saan a tapno agbuya kadagiti tumatayab, no di ket tapno makilangen kadagiti padami a Saksi ni Jehova sadiay ken tapno makikadua kadakuada iti gimong ken iti panangasaba. Talaga a narigat ti kasasaad dagitoy a kapammatianmi agsipud ta naiputputong ti lugarda. Kas pagarigan, idi natay ti maysa a Saksi, sumagmamano a tawen ti napalabasen, ni mismo baketna ti situtured a nagdiskurso iti palawag ti pumpon agsipud ta awan sabali nga agpalawag. Kayatna nga amin a makipamumpon maammuanda ti naibatay-Biblia a namnama agpaay kadagiti natay.​—Juan 11:25; Aramid 24:15.

Malaksid iti tallo a nagsayaat a patarus ti Biblia, adda pay sumagmamano a naibasar-Biblia a publikasion iti lokal a pagsasao. Nupay kasta, agipabpablaak dagiti Saksi ni Jehova iti uppat ti kolorna a magasin a Pagwanawanan iti kada bulan iti pagsasao a Gilbertese. Adu ti masmasdaaw agsipud ta iti intero a lubong, awan pay 100,000 nga agus-usar iti dayta a pagsasao. Gapu kadagiti kasta a naibasar-Biblia a publikasion, regular a makapaggigimong daytoy naiputputong a grupo dagiti Saksi ken matungtungpalda ti bilin ni Jesus a panangikasaba iti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios.​—Mateo 24:14; Hebreo 10:24, 25.

Marigatan dagiti turista agsipud ta manmano ti lugan. Ngem idiay Christmas Island, tallo laeng nga oras ti biahe manipud London agingga iti Poland no lumasatka iti Tennessee! Kasano a posible dayta? Ngamin ti Banana, London, Paris, Poland, Tennessee, ken Tabwakea ket naidumduma a nagan dagiti bario. Ipalagip dagita ti naggapuan ti dadduma kadagiti damo a nakagteng iti dayta nga isla.

Kabayatan ti maysa kadagiti isasarungkarmi, maysa a nasingpet a doktor ti nangawis kadakami nga agpasiar idiay Poland. Gapu iti dayta, naaddaankami iti damo a gundaway a mangasaba sadiay. Yantangay dua nga orasmi laeng idiay Poland, dinardarasmi ti nagbalaybalay tapno makasaritami ti amin a bumalay. Amin a nakasaritami ket sipapasnek a nagimdeng iti mensahe ti Biblia nga inranudmi. Inawatda met dagiti impaimami a literatura ket nasdaawda ta naimaldit dayta iti mismo a pagsasaoda.

Simminged ti riknami kadagitoy a nakaay-ayat nga umili iti naiputputong a Christmas Island. Naay-ayokami met kadagiti agkakapintas a tumatayab sadiay. Nalabit impagarup idi ni Kapitan Cook a dagiti laeng tumatayab ti maitutop nga agnaed iti dayta nga isla. Ngem ita, adun a tattao ti saan nga umanamong iti dayta. Ngamin, kas kadagiti tumatayab, ibilangda met daytan a pagtaenganda.

[Footnotes]

[Mapa iti panid 16]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Christmas Island

Banana

Tabwakea

London

Paris

Poland

International date line

[Ladawan iti panid 16]

Dagiti frigate bird

[Credit Line]

GaryKramer.net

[Ladawan iti panid 17]

White tern

[Credit Line]

© Doug Perrine/​SeaPics.com

[Ladawan iti panid 17]

Dagiti brown booby

[Credit Line]

Valerie & Ron Taylor/​ardea.com

[Ladawan iti panid 18]

Panangasaba a kadua dagiti lumugar a Saksi

[Picture Credit Line iti panid 18]

GaryKramer.net