Dagiti Aksidente—Gasat Wenno Sirkumstansia?
BAYAT a ni Cristina, maysa a naimnas a modelo nga agtutubo, ket bumalballasiw iti nagaraw a Nove de Julho Avenue idiay Sāo Paulo, Brazil, dina nakita ti sumungsungad a bus. Inkarkarigatan ti agmanmaneho nga isardeng daytoy a lugan, ngem naladaw unayen. Napatulidan ken napapatay ni Cristina.
Inukopar daytoy a nakaal-alinggaget nga aksidente ti parupa a report iti pagiwarnakan ti Brazil nga O Estado de S. Paulo. (Hulio 29, 1990) Ngem maysa laeng dayta kadagiti 50,000 nga ipapatay iti trapiko a mapaspasamak iti tinawen idiay Brazil. Ket bayat a rinibo pay ti agbalbalin nga inutil gapu kadagiti kakasta nga aksidente, dagiti sabsabali ti makalasat a di met maan-ano. Apay, ngarud, a di nakalasat daytoy nga agtutubo a babai? Isu kadit’ naikari a matay iti dayta nga aldaw?
Di mabilang a tao ti mangikalintegan a kasta a talaga ti kaso. Mamatida iti gasat, a dagiti kangrunaan a pasamak, kas iti tiempo ti ipapatay ti maysa, ket naikeddeng. Daytoy a pammati ti nangibunga kadagiti pagsasao kas iti “Dika maigawid ti gasat,” “Isu ti keddengnan,” wenno “Talaga nga isu ti gasatna.” Adda kadi aniaman a kinapudno kadagiti nalatak a pagsasao a kas kadagitoy? Adipennatayo laeng kadi ti gasat?
Ti panamati iti gasat, wenno ti kapanunotan nga amin a pasamak ket naipakpakaunan a naikeddeng, ket nagraira kadagiti kadaanan a Griego ken Romano. Uray ita agtalinaed a napigsa dayta kadagiti adu a relihion. Ti Islam, kas pangarigan, salimetmetanna dagiti sao ti Koran nga: “Awan kararua a mabalin a matay malaksid no baybay-an ni Allah ken iti naituding a panawen.” Ti panamati iti gasat ket gagangay met iti Kakristianuan ket daytat’ tinaraken ti doktrina ti pannakaikeddeng, nga insuro ni John Calvin. Gagangay, ngarud, kadagiti klero ti panangibagada kadagiti agsensennaay a kakabagian ti pimmusay a ti maysa nga aksidente ket isu “ti pagayatan ti Dios.”
Ti panangmatmat a dagiti aksidente ket bunga ti gasat, nupay kasta, ket maisuppiat iti nanakman a pangngeddeng, kapadasan, ken panagrason. No maminsan, dagiti aksidente iti lugan ket saan a bunga ti nadiosan a pannakibiang, yantangay no palutpoten a naimbag masansan ipanayagna ti naan-anay a nainrasonan a gapu. Kasta pay met, silalawag nga ipakita dagiti estadistika a ti panangikaso kadagiti rasonable a panagannad—kas iti panangikapet iti barikes ti tugaw—kissayanna ti dakkel unay ti pannakapasamak ti makapapatay nga aksidente. Ti kadi aniaman a natalged a panagannad baliwanna ti naikeddengen a pagayatan ti Dios?
Ti panamati iti gasat dangranna unay ti manamati iti dayta, nupay kasta. Saanna kadi nga iparegta dagiti mannakigasanggasat a tigtignay, kas iti di panangikankano kadagiti naituding a kapartak ti panagpataray ken dagiti senial iti trapiko wenno ti panagmaneho iti sidong ti impluensia ti alkohol wenno dagiti droga? Nakarkaro pay, ti panamati iti gasat ituggodna dagiti dadduma tapno pabasolenda ti Dios no umapay kadakuada ti maysa nga aksidente. Gaput’ pannakariknada ti unget ken pannakabaybay-a, ken maallukoyda a di maseknan ti Dios, mabalin a mapukawda pay ti pammati. Nasayaat ti panangibaga ni dumadaniw nga Emerson: “Ti kapapaitan a nakas-ang a banag iti biag ket isu ti panamati iti naulpit a Gasat wenno Keddeng.”
Ngem ania ti kunaen ti Biblia maipapan kadagiti kinadaksanggasat ken aksidente? Pudno kadi nga isurona a dagitoy ket gapuanan ti gasat? Mainayon pay, aniat’ kunaenna maipapan kadagiti namnamatayo iti pannakaisalakan? Adda met laeng kadi pagpiliantayo iti dayta a banag?
[Blurb iti panid 4]
“Ti kapapaitan a nakas-ang a banag iti biag ket isu ti panamati iti naulpit a Gasat wenno Keddeng.”—Ralph Waldo Emerson