Ti Kadi Gasat ti Mangtengtengngel iti Biagyo?
“ALA NÒ DON.” Iti pagsasao a Bambara ti Mali, Laud nga Africa, daytoy a sasao kayatna a sawen, “Aramid ti Dios dayta.” Kadawyan dagiti pagsasao a kas iti daytoy iti dayta a paset ti lubong. Iti pagsasao a Wolof, kastoy ti pannakaisaona, “Yallah mo ko def” (Inaramid ti Dios dayta). Ken iti maysa a pagsasao ti pagilian iti Dogon, kunada, “Ama biray” (Dios ti makinggapuanan).
Adda kaasping dagitoy a sasao iti dadduma a pagilian. Dagiti pagsasao a kas ti, “Dimtengen ti panawenna” ken, “Pagayatan ti Dios dayta” masansan a mangngegan no dumteng ti ipapatay wenno trahedia. Idiay Laud nga Africa, dagiti pagsasao a kas ti “Tao ti mangilungalong, Dios ti mangiturong” kadawyan a maipimpinta kadagiti pampasahero a lugan ken maipaspaskil kas karatula kadagiti paglakuan. Kadagiti adu, dagitoy ket piguratibo laeng nga ebkas. Ngem masansan nga iyanninawda ti nauneg-pannakairamutna a panamati iti gasat.
Ania kadi ti panamati iti gasat? Depinaren dayta ti The World Book Encyclopedia kas “ti panamati a dagiti pasamak ket ikeddeng dagiti puersa a di makontrol ti tattao.” Ania dagitoy a “puersa”? Rinibu a tawenen ti napalabas, namati dagiti taga-Babilonia a naimpluensiaan unay ti gasat ti maysa a tao babaen ti urnos dagiti bituen iti pannakayanakna. (Idiligyo ti Isaias 47:13.) Patien dagiti Griego a ti gasat ket tengtenglen dagiti tallo a mannakabalin a diosa a mangtibbi, mangrukod, ken mangputed iti sinulid ti biag. Nupay kasta, dagiti teologo ti Kakristianuan ti nangirugi iti kapanunotan a ti Dios a mismo ti nangikeddeng iti gasat ti maysa a tao!
Kas pagarigan, linaksid ni “San” Augustin dagiti “ulbod ken makasabidong a kapanunotan” dagiti astrologo. Iti kasumbabangirna, inkalinteganna a “ti panangipapati nga adda Dios, ken maigiddato iti dayta ti panangilibak nga ammonan a nasaksakbay dagiti masanguanan a banag, isut’ kababatadan a kinamaag.” Kinunana a tapno pudpudno a mannakabalin-amin ti Dios, masapul nga “ammona amin a banag sakbay a mapasamakda” nga “awan banag a dina inkeddeng.” Kaskasdi, sipapasnek nga inkalintegan ni Augustin nga iti laksid ti pannakaammo ti Dios a nasaksakbay iti amin a mapagteng, adda pay laeng kalintegan ti tao nga agpili.—The City of God, Libro V, Kapitulo 7-9.
Sinigsiglo kalpasanna, pinalawa pay dayta ti Protestante a teologo a ni John Calvin, nga inkalinteganna a nupay dadduma ti “naikeddeng [babaen ti Dios] nga agbalin nga annak ken agtawid iti nailangitan a Pagarian,” naikeddeng dagiti sabsabali nga “umawat iti pungtotna”!
Ita, maaw-awat iti adu a paset ti lubong ti panamati iti gasat. Usigenyo ti kapadasan ni Ousmane, maysa nga agtutubo a lalaki idiay Laud nga Africa. Isu ti maysa kadagiti kalaingan nga estudiante iti eskuelaanna, ngem idi naaramid ti maudi a panageksamenna, di nakapasá! Kaipapanan daytoy saan laeng a panangulit iti makatawen a panageskuela no di pay ket ti panagsagaba iti pannakaibabain iti imatang ti pamilia ken iti gagayyemna. Inkagumaan ti maysa a gayyem a liwliwaen babaen ti panangikunana a pagayatan dayta ti Dios. Pinagpambar met ti ina ni Ousmane ti gasat iti dina pannakapasá.
Idi damo naragsakan ni Ousmane a nangawat iti pannakipagriknada. Total, no talaga a pagayatan ti Dios ti dina pannakapasá, awan la ketdi ti maaramidanna a manglapped iti dayta. Ngem naiduma ti panangmatmat ni tatangna. Imbagana ken Ousmane a basolna a mismo ti dina pannakapasá iti eksamen—saan a ti Dios. Di nakapasá ni Ousmane gapu laeng iti panagliwayna iti panagadalna.
Gapu ta napakapuy ti pammatina iti gasat, inkeddeng a mismo ni Ousmane nga usigenna dagiti bambanag. Awisendakay ita a mangaramid met iti kasta babaen ti panangusig iti sumaganad nga artikulo.