Apay a Dumawdawatda iti Pammakawan?

TI IDEYA a rumbeng a pagbabawyan dagiti simbaan dagiti biddutda ken agbalbaliwda ket saanen a kabbaro. Ti Religioni e miti (Relihion ken Sarsarita), diksionario iti relihion, kunana a ti makunkuna a kinatarnaw ti nagkauna a simbaan ket naginteresan dagiti tao idi Edad Media ken inturongna ti adu nga agkiddaw iti reporma.

Idi 1523, kalpasan a simmina iti Roma ni Martin Luther, pinadas ni Papa Adrian VI a pagkappiaen babaen ti panangipatulodna iti daytoy a mensahe iti Kagimongan ti Nuremburg: “Pagaammomi unay nga iti adu a tawen dagiti banag a rumbeng a karimon ket naurnong iti Santa Sede . . . Pagreggetanmi a naimbag a repormaen kangrunaan ti amin ti Romano a Curia, a nalabit nagtaudan amin dagitoy a kinadakes.” Nupay kasta, dayta a panangamin saan a nakarisut iti panaglalasinlasin wenno nakaikkat iti kinarinuker iti Curia ti papa.

Iti di pay nabayag, nababalaw dagiti simbaan gapu iti panagulimekda iti Holocaust. Napabasolda met gapu ta dida at-atipaen dagiti miembroda a makipaset kadagiti gubat. Idi 1941, kabayatan ti Gubat Sangalubongan II, insaludsod ti maysa a padi nga agnagan Primo Mazzolari: “Apay a di siiinget nga agtignay ti Roma iti panagrakaya dagiti sursuro ti Katoliko a kas iti dati nga ar-aramidenna, ken nakayugalianna pay laeng nga aramiden, iti kaso dagiti di unay kontrobersial a doktrina?” Dagiti di unay napeggad a doktrina a saan a kas ti ania? Tuktukoyen ti padi ti nasionalismo a pakaigapuan ti gubat a mangdaddadael idi iti sibilisasion.

Ngem, ti kinapudnona, kadagitoy laengen nga am-aminen dagiti relihion ti basolda. Idi 1832, kas sungbat iti panangyarungaing ti sumagmamano nga ‘agpapigsa’ ti Iglesia Katolika, kinuna ni Gregory XVI: “Nabatad a panangrabrabak ken makadangran nga isingasing ti ‘panangpasubli ken panangpabaro iti pigsa’ maipaay iti kinatalged ken irarang-ay [ti simbaan], a kas man la adda depektona.” Dagiti ngay nabatad a depekto a di mabalin nga ilibak? Nadumaduma a pamuspusan ti naaramid tapno maikalintegan dagitoy. Kas pagarigan, inkalintegan ti sumagmamano a teologo a ti simbaan ket agpadpada a nasantuan ken managbasol. Ti institusion mismo ket maikuna a nasantuan​—sinaluadan ti Dios manipud iti biddut. Kaskasdi, managbasol dagiti miembrona. Iti kasta, no adda naaramid a kinadangkok iti nagan ti simbaan, di rumbeng a pabasolen ti mismo nga institusion, no di ket dagiti indibidual a kameng ti simbaan. Nainkalintegan kadi dayta? Saan nga inanamongan daytoy ti Romano Katoliko a teologo a ni Hans Küng, a nagsurat: “Awan perpekto a Simbaan a naisina iti natauan a lubong.” Inlawlawagna: “Awan Simbaan nga awanan ikompesar a basol.”

Ekumenismo ken Moral a Takderna

Nalabit kayatyo a maammuan no ania dagiti pasamak a nakaigapuan ti panagpakawan ita dagiti simbaan. Iti damo, inamin dagiti Protestante ken Orthodox nga addaanda iti sungsungbatan iti “napalabas a pannakabingaybingay” kadagiti nadumaduma a denominasion. Inaramidda daytoy iti ekumenikal a komperensia a “Pammati ken Urnos” a naangay idiay Lausanne, Switzerland, idi 1927. Idi agangay timmulad ti Iglesia Katolika Romana. Nangnangruna nanipud idi naangay ti Vatican II,a dagiti nangangato nga obispo, a pakairamanan dagiti papa, sumansansan nga agkidkiddawa iti pammakawan gapu iti panaglalasinlasin iti Kakristianuan. Iti ania a panggep? Nalawag, kayatda ti ad-adda pay a panagkaykaysa iti Kakristianuan. Kinuna ti Katoliko a historiador a ni Nicolino Sarale a kadagiti “proyekto ni [Papa Juan Paulo II] a ‘mea culpa,’ adda estratehia, nga isu ti ekumenismo.”

Nupay kasta, ad-adda pay ngem ekumenismo ti nairaman. Ita, agdindinamag ti nakababain a pakasaritaan ti Kakristianuan. “Di mabalin a basta iyaleng-aleng ti Katoliko amin daytoy a pakasaritaan,” kuna ti teologo a ni Hans Urs von Balthasar. “Ti mismo nga Iglesia a nakaikamenganna ket nakaaramid wenno impalubosna a maaramid dagiti bambanag nga ita sigurado a ditay anamongan.” Gapuna, dinutokan ti papa ti maysa a komision a “mangipalgak iti dakes a pakasarsaritaan ti simbaan tapno . . . makapagkiddaw iti pammakawan.” No kasta, ti maysa pay a rason iti panangipalubos ti simbaan a mangbabalaw iti bagbagida ket agparang a gapu iti panagtarigagay a mapasubli ti moral a takderna.

Iti umasping a pamay-an, ti historiador a ni Alberto Melloni, idi nagkomento maipapan iti panagkiddaw ti simbaan iti pammakawan, insuratna: “Kinapudnona, ti makalikaguman no dadduma ket maisardeng pay laeng ti pannakapabpabasolda.” Wen, agparang nga ikagkagumaan ti Iglesia Katolika nga aw-awanen ti dagsen dagiti napalabas a basolna tapno mapasublina ti kredibilidadna iti imatang dagiti tao. Nupay kasta, umiso laeng nga ibaga a kasla ad-adda a maseknan daytoy a makikappia iti lubong imbes nga iti Dios.

Ti kasta a kababalin ipalagipna kadatayo ti maipapan ken Saul, ti immuna nga ari ti Israel. (1 Samuel 15:1-12) Nakaaramid iti nadagsen a basol, ket idi naibutaktak daytoy, pinadasna nga inkalintegan nga umuna ti bagina​—nga indawatna iti matalek a propeta ti Dios a ni Samuel a palabsenna ti biddutna. (1 Samuel 15:13-21) Kamaudiananna, kasapulan nga aminen ti ari ken Samuel: “Siak nakabasolak, ta linabsingko ti bilin Jehova.” (1 Samuel 15:24, 25) Wen, inaminna ti biddutna. Ngem ti simmaganad nga imbagana ken Samuel ipalgakna no ania ti kangrunaan iti panunotna: “Nakabasolak: nupay kasta dawatek kenka, padayawannak koma ita; iti sango dagiti lallakay ti ilik, ken iti sango ti Israel.” (1 Samuel 15:30) Nabatad, ad-adda a maseknan ni Saul iti reputasionna iti Israel ngem iti pannakikappia iti Dios. Daytoy a kababalin saan a nagresulta iti panangpakawan ti Dios ken Saul. Iti panagkunayo pakawanen ngata ti Dios dagiti simbaan no kastoy met ti kababalinda?

Saan nga Amin ket Umanamong

Saan nga amin ket umanamong a kasapulan nga agkiddaw iti pammakawan dagiti simbaan kadagiti tao. Kas pagarigan, addada Romano Katoliko a kasla alusiisen no agkiddaw iti pammakawan ti papada gapu iti panangadipen wenno iti panangpasubli kadagiti “erehe” a kas kada Hus ken Calvin. Sigun iti impormasion a nagtaud iti Vatican, ti dokumento a naipatulod kadagiti kardinal a mangisingsingasing iti “panangsukimat iti konsiensia” iti historia ti Katolisismo iti napalabas a milenio ket krinitikar dagiti kardinal nga immatendar iti konsitorio a naangay idi Hunio 1994. Nupay kasta, idi tinarigagayan ti papa nga iraman ti kababagas dayta a singasing iti suratna kadagiti obispo, ti Italiano a kardinal a ni Giacomo Biffi nangiruar iti ababa a surat nga iti dayta pinatalgedanna: “Awan basol ti Simbaan.” Nupay kasta, inaminna: “Ti panagkiddaw iti pammakawan gapu kadagiti biddut ti simbaan kadagiti napalabas a siglo . . . mabalin nga ipaayannatayo iti napimpintas a reputasion.”

“Ti panangamin iti basol ket maysa kadagiti kontrobersial unay a tema iti Iglesia Katolika,” kuna ti komentarista ti Vatican a ni Luigi Accattoli. “No aminen ti papa ti biddut dagiti misionero, addada misionero a nainkalintegan a sumupring iti dayta.” Maysa pay, insurat ti maysa a periodista a Romano Katoliko: “No talaga a patien ti papa a nakaam-amak ti pakasaritaan ti Simbaan, narigat a maawatan no kasanona a maidatag ita daytoy met laeng a Simbaan kas manangitandudo kadagiti ‘karbengan ti tao,’ ti ‘ina ken mannursuro’ a kakaisuna a makaiturong iti sangatauan iti pudpudno a naraniag a maikatlo a milenio.”

Mamakdaar ti Biblia maipanggep iti panangipakita iti panagbabawi maigapu laeng iti pannakaibabain no masukalan. Dayta a kita ti panagbabawi ket manmano nga agbanag iti manayon a panagbalbaliw para iti daydiay agbabawi. (Idiligyo ti 2 Corinto 7:8-11.) Ti panagbabawi a napateg iti imatang ti Dios ket napakuyogan kadagiti “bungbunga a maitutop iti panagbabawi”​—kayatna a sawen, pakakitaan ti napasnek a panagbabawi.​—Lucas 3:8.

Kuna ti Biblia a daydiay agbabawi ken agpudno masapul a pagpanawanna dagiti dakes nga aramid, isardengna nga aramiden dagita. (Proverbio 28:13) Napasamak kadin daytoy? Bueno, idi nalpas daytoy a panangipudno nga inaramid ti Iglesia Katolika Romana ken ti sabsabali pay a simbaan, ania ti napasamak kadagiti kallabes a panagdadangadang dagiti agkakailian idiay sentral Africa ken Makindaya a Europa, a sadiay adu a “Kristiano” ti nairaman? Nagtignay kadi dagiti simbaan kas puersa maipaay iti talna? Nagkaykaysa kadi ti timek ti amin a liderda maibusor iti kinadawel dagiti miembroda? Saan. Anian, ta nakiraman pay ketdi ti sumagmamano a ministro ti relihion iti panagpapatay!

Panangukom ti Dios

Maipapan iti maulit-ulit a panagpakawan ti papa, insaludsod buyogen ti panangrabak ni Kardinal Biffi: “Maipanggep kadagiti napalabas a basol, saan kadi a nasaysayaat nga urayentay laengen amin ti sangalubongan a panangukom?” Bueno, asidegen ti pannakaukom ti intero a sangatauan. Ammo unay ni Jehova a Dios ti amin a nalidem a pakasaritaan ti relihion. Iti din agbayag, pagikaruennanto dagidiay nagbasol. (Apocalipsis 18:4-8) Kabayatanna, posible ngata a masarakan ti maysa a kita ti panagdaydayaw a di natulawan iti panagbasol iti dara, makapapatay a kinapanatiko, ken ti dadduma pay a krimen a pakaigapuan ti panagpakawan dagiti simbaan ti Kakristianuan? Wen.

Kasanotay a maaramidan dayta? Babaen ti panangyaplikar iti paglintegan nga imbaga ni Jesu-Kristo: “Babaen kadagiti bungada mailasinyonto ida.” Ti rekord ti historia, a kayat a lipaten ti sumagmamano a relihion, tulongannatayo a mangbigbig saan laeng a kadagidiay inawagan ni Jesus nga “ulbod a mammadto” no di pay ket dagidiay mangpatpataud iti “nasayaat a bunga.” (Mateo 7:15-20) Siasino dagitoy? Awisendakayo a mangtakuat a mismo iti daytoy babaen ti panagsukimat iti Biblia a kadua dagiti Saksi ni Jehova. Kitaenyo no siasino ita ti talaga a mangikagkagumaan a mangsurot iti Sao ti Dios imbes nga agtarigagay a mamagtalinaed iti nabileg a posision iti lubong.​—Aramid 17:11.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 5]

Agpadpadispensar dagiti simbaan gapu kadagiti kinaulpit a kas iti daytoy

[Credit Line]

The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G Heck