Uzou Avesa

Kru Ẹme Ọghẹnẹ Gaga Ziezi

1. (a) Ẹvẹ Izrẹl anwae ọ rọ ruẹ ẹgbagba ẹme Ọghẹnẹ? (b) Fikieme oyena o jẹ rọ oware isiuru k’omai?

“WHAI kpobi a rehọ udu gbe iroro rai riẹ re, inọ eware iwoma kpobi nọ ỌNOWO na Ọghẹnẹ rai ọ yeya kẹ owhai na o ru rai gba re, ovo u fi rie abọ kie he; ai kpobi i ru gba re.” ( Joshua 23:14-16) Enẹ Joshua ọ ta kẹ ekpako Izrẹl evaọ okenọ a te Ẹkwotọ Eyaa na no. Ẹhẹ, eyaa Jihova i dhesẹ nọ a rẹ sai fi eva họ ae. A sẹro ekere ọyena—gbe oma Ebaibol na soso—rọ k’omai re “ma [ruẹsi] wo ẹruore.”—Ahwo Rom 15:4.

2. (a) Oghẹrẹvẹ ‘Ọghẹnẹ o ro gie ẹwolo ku’ Ebaibol na? (b) Nọ ma riẹ nọ Ọghẹnẹ o gie ẹwolo ku Ebaibol na, didi owha-iruo ma wo?

² Dede nọ ikere-ebe ahwo-akpọ 40 a ro kere Ebaibol na, Jihova omariẹ họ Ọnoweme riẹ. Kọ oyena u dhesẹ nọ ọye ọ kpọ eme nọ a kere fihọ iẹe kpobi? E. O ru onana ẹkwoma ẹzi ọfuafo ọgaga riẹ, ogaga iruo riẹ. Pọl ukọ na ọ ta gbagba nọ: “Ọghẹnẹ o gie ẹwolo ku ikereakere na kpobi . . . re ohwo Ọghẹnẹ na ọ ruẹse gba kiete, ọ vẹ jẹ thomavẹre kẹ iruo iwoma i ruo kpobi.” Evaọ oria kpobi ahwo nọ oyena u muẹro a rẹ gaviezọ kẹ Ebaibol na jẹ bọ izuazọ rai wariẹ eware nọ e riẹe eva.—2 Timoti 3:16, 17; 1 Ahwo Tẹsalonika 2:13.

Fiobọhọ kẹ Amọfa Wo Ovuhumuo Kẹe

3. Edhere vẹ ọ mai woma nọ ma rẹ sai ro fi obọ họ kẹ enọ e rọwo nọ Ebaibol na yọ Ẹme Ọghẹnẹ hẹ?

³ Ahwo buobu nọ ma rẹ t’ẹme kugbe a wo orọwọ mai hi inọ Ebaibol na yọ Ẹme Ọghẹnẹ. Ẹvẹ ma sai ro fi obọ họ kẹ ae? Ẹsikpobi, edhere nọ ọ mai woma họ Ebaibol na nọ ma re rovie ma ve dhesẹ eware nọ e rrọ eva riẹ kẹ ae. “Ẹme Ọghẹnẹ ọ rẹjọ bẹdẹ, avọ iruo, ọ da vi ọpia akọava . . . o [rẹ kiẹ] jẹ riẹ ẹjiroro obọ eva.” (Ahwo Hibru 4:12) “Ẹme Ọghẹnẹ” ọ rrọ ikuigbe eware anwae nọ i w’iruo ho ho; ọ rrọ uzuazọ! Eyaa Ebaibol na e be nya kpohọ orugba ababọ obrudhe. Okpomahọ ovuẹ Ebaibol na evaọ emamọ ọwhọ udu ohwo ọ rro vi ẹme kpobi nọ ma rẹ sae ta.

4. Oruvẹ izẹme Ebaibol vẹ i nwene uruemu ahwo jọ kpahe Ebaibol na no, kọ fikieme?

⁴ Odẹ Ọghẹnẹ nọ a jọ eva riẹ ruẹ o lẹliẹ ibuobu kiẹ Ebaibol na diwi viere no. Efa e jiroro nọ a re wuhrẹ Ebaibol na nọ a dhesẹ oware nọ o ta kpahe ẹjiroro uzuazọ kẹ ae, oware nọ o soriẹ nọ Ọghẹnẹ ọ jẹ kẹ emuemu uvẹ, otofa eware nọ e be via nẹnẹ na, hayo ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ aparadase. Evaọ ekwotọ nọ iruẹru egagọ e rẹ jọ lẹliẹ izi imuomu kpokpo ahwo, oruvẹ Ebaibol na kpahe oware nọ o so onana ze gbe epanọ a re ro wo ufuoma no onana o kpare isiuru no. Fikieme eme nana i je si ahwo eva efuafo urru? Keme Ebaibol na ọvo họ ehri evuẹ nọ a rẹ sai fi eva họ evaọ oghẹrẹ eme itieye na kpobi nọ e r’oja na.—Olezi 119:130.

5. (a) Ahwo a tẹ ta nọ a rọwo Ebaibol na ha, eme ọ rẹ sae whae ze? (b) Ẹvẹ ma sai ro fiobọhọ kẹ ahwo otiọye na?

⁵ Dede na, kọ otẹrọnọ ahwo a ta k’omai nọ a rọwo Ebaibol na ha? Kọ ẹme na ọ rẹ nwane jọ ere kuhọ? O rẹ nwani kuhọ họ otẹrọnọ a gwọlọ jiroro kpahe iẹe. O sae jọ nọ a riwi Ebaibol na fihọ obe Kristẹndọm. O sae jọ nọ ikuigbe ọ eviẹhọ gbe oma udhehọ isuẹsu rai, gbe igho nọ a rẹ yare ẹsikpobi, oye o wha riẹ ze nọ a ro wo iroro ethọthọ kpahe Ebaibol na. Eme jabọ whọ gbẹ nọe sọ ere o ghinẹ rrọ họ? Ebrukpe Ebaibol na kpahe idhere akpọ Kristẹndọm, avọ ohẹriẹ nọ o rrọ udevie Kristẹndọm gbe Egagọ-Ileleikristi uzẹme na, o sae kpare isiuru rai.—Maeka 3:11, 12; Matiu 15:7-9; Jemis 4:4.

6. (a) Eme ọ lẹliẹ owhẹ rọwo nọ Ebaibol na yọ Ẹme Ọghẹnẹ? (b) Ẹjiroro efa vẹ a rẹ sai fihọ iruo ro fi obọ họ kẹ ahwo wo ovuhumuo nnọ obọ Ọghẹnẹ Ebaibol na o ghine no ze?

⁶ Rọkẹ amọfa, ẹmeọta ovavo kpahe imuẹro nnọ Ọghẹnẹ o gie ẹwolo ku Ebaibol na ọ rẹ sai fiobọhọ. Eme ọ ghinẹ lẹliẹ owhẹ rọwo nnọ Ebaibol na obọ Jihova Ọghẹnẹ o no ze? Kọ fikiọ oware nọ Ebaibol na ọvo ọ tae kpahe obonọ o no ze? Hayo kọ fikinọ Ebaibol na ọ vọ avọ eruẹaruẹ nọ e riobọ kpohọ obaro na, eruẹaruẹ nọ i muẹro nọ i no ehri nọ ọ rro vi ọrọ ohwo-akpọ ze? (2 Pita 1:20, 21) Kọ o sae jọ ọrọwokugbe igbunu nọ ọ rrọ Ebaibol na, dede nọ ezae 40 i kere i rie evaọ oware wọhọ etoke ikpe 1,600? Hayo kọ ẹgbagba otokiẹ-eriariẹ riẹ nọ o wo ẹhẹriẹ no ikere efa erọ oke yena? Hayo oruọzewọ enọ i kere i rie? Hayo kọ epanọ o rọ zọ no obọ enọ e jẹ daoma raha iẹe? Oware kpobi nọ whọ jariẹ duku nọ u si owhẹ urru whọ rẹ sae rehọ iẹe fi obọ họ kẹ amọfa re.a

Isase Ebaibol Mai

7, 8. (a) Eme ma re ru kpahe Ebaibol na? (b) Eme ma gwọlọ u te no isase Ebaibol omobọ mai no? (c) Ẹvẹ whẹ omara ọ sai ro wo otoriẹ ẹjiroro Jihova no?

⁷ Ro kugbe obufihọ kẹ amọfa re a rọwo Ebaibol na, u fo nọ mai omamai ma rẹ rehọ oke sei ẹsikpobi. Kọ who bi ru ere? Evaọ usu ebe nọ a kporo no kpobi, ọnana họ ọnọ ọ mai wuzou. Dede na, orọnikọ onana u dhesẹ nọ ma te sei kẹ omobọ mai no, ma gbẹ gwọlọ oware ofa ha ha. Ikereakere na e vẹvẹ unu kpahe orobọ mai nọ ma rẹ jọ. Ma re roro ho inọ ma rẹ sae riẹ otọ eware kpobi ẹkwoma ekiakiẹ omobọ mai ọvo. O gwọlọ uwuhrẹ omobọ mai gbe iwuhrẹ ahwo Ọghẹnẹ nọ ma rẹ nya ẹsikpobi otẹrọnọ ma rẹ jọ Ileleikristi nọ i dikihẹ ziezi.—Itẹ 18:1; Ahwo Hibru 10:24, 25.

⁸ Rọ kpahe onana, Ebaibol na ọ ta k’omai kpahe oletu Ẹtiopia jọ nọ o je se no eruẹaruẹ Aizaya ze. Ẹnjẹle jọ ọ kpọ Filip ọtausiuwoma Oleleikristi na re ọ nọ ọzae na nọ: ‘Whọ ghinẹ riẹ oware nọ who re se na?’ Avọ omarokpotọ ohwo Ẹtiopia na ọ tẹ ta nọ: “Ẹvẹ mẹ rẹ sae rọ riẹ, ogbẹrọnọ ohwo jọ o re dhesẹ otọ riẹ kẹ omẹ?” Ọ tẹ kpakpa Filip re o ru oria Ikereakere na vẹ kẹe. Whaọ, orọnikọ Filip yọ ohwo nọ o je se Ebaibol na kẹ omobọ riẹ ọvo jẹ rehọ ẹjiroro omobọ riẹ fa Ikereakere na ha. Ọ jọ usu okpekpe kugbe ukoko Ọghẹnẹ nọ a rẹ ruẹ. Fikiere ọ sai fi obọ họ kẹ ohwo Ẹtiopia na re o wo erere no ohrẹ nọ Jihova ọ be rehọ ẹkwoma ukoko riẹ kẹ ze. (Iruẹru 6:5, 6; 8:5, 26-35) Epọvo na re nẹnẹ, uvumọ ohwo ọ rẹ sai wo otoriẹ ogbagba kpahe ẹjiroro Jihova kẹ omobọ riẹ hẹ. Mai kpobi ma gwọlọ obufihọ uyoyou Jihova nọ ọ be kẹ ẹkwoma ukoko riẹ nọ a rẹ ruẹ.

9. Didi omaa isase Ebaibol o rẹ sae k’omai kpobi erere?

⁹ Re u fiobọhọ k’omai wo otoriẹ Ebaibol na, ukoko Jihova o be kẹ eme obọdẹ nọ i no Ikereakere na ze evaọ ebe sa-sa. Fibae, a ruẹrẹ omaa isase Ebaibol họ k’omai wọhọ abọjọ Isukulu Odibọgba Ọghẹnẹ nọ a bi ru evaọ ikoko Isẹri Jihova kpobi evaọ akpọ na soso. Erere ologbo ọ rẹ sai no oke nọ a rẹ raha rọ kiẹ Ikereakere Efuafo na k’omobọ ohwo ze. (Olezi 1:1-3; 19:7, 8) Daoma gaga re who se Ebaibol na ẹsikpobi. Whọ gbẹ maki wo otoriẹ eware kpobi hi, ugogo otoriẹ jọ kpahe oma Ikereakere na kpobi nọ who re wo o rẹ sae jọ erere ologbo. Wọhọ oriruo, otẹrọnọ who re se ewẹ-obe ene hayo isoi ọvo kẹdẹ kẹdẹ, oware wọhọ ẹgbukpe yọ who se Ebaibol na soso re no.

10. (a) Okevẹ who re ru isase Ebaibol ra? (b) Amono ọfa ma rẹ sai fi kugbe oma evaọ okenọ ma te bi ru isase Ebaibol na, kọ fikieme isase ẹsikpobi u je wuzou?

¹⁰ Okevẹ whọ rẹ sai ro ru isase Ebaibol ra? Otẹrọnọ whọ m’omaa iminiti 10 hayo 15 fihọ kẹe kẹdẹ kẹdẹ, who ti wo erere gaga. O gbẹ lọhọ ere he, o tẹ make kao m’omaa ọ ikẹse kẹse kẹe koka koka, re whọ jẹ nya lele omaa na. Whọ tẹ rọo no, whẹ avọ ọrivẹ-orọo ra wha rẹ sae reawere ese dovia Ebaibol na kẹ ohwohwo. Otẹrọnọ emọ e riẹ nọ e kpako te ahwo nọ a rẹ sai se no, a rẹ sai se do via evaọ edhere unọjọ utọjọ. U fo re isase Ebaibol e jọ uruemu uzuazọ ohwo, wọhọ emu-ọriọ. Wọhọ epanọ whọ riẹ, ohwo ọ gbẹ be re emu doma ziezi hi, o rẹ wha enwoma se oma riẹ. Ere ọvona re, uzuazọ abọ-ẹzi mai, koyehọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ mai, o rehọ oma hwa “kẹme kẹme nọ ọ via no unu Ọghẹnẹ ze” nọ ma rẹ rọ ko oma mai ẹsikpobi.—Matiu 4:4.

Ute Mai

11. Eme ọ rẹ jọ ute mai evaọ isase Ebaibol na?

¹¹ Eme ọ rẹ jọ ute mai evaọ isase Ebaibol na? Ute mai orọnikọ re ma se unuọ ewẹ-obe jọ ọvo ho. Ute mai o rẹ jọ re ma riẹ Ọghẹnẹ woma viere re ma ru uyoyou mai kẹe rro jẹ gọe avọ ọjẹrehọ. ( Jọn 5:39-42) Uruemu mai o rẹ jọ wọhọ ọrọ okere Ebaibol na nọ ọ ta nọ: “Dhesẹ idhere ra kẹ omẹ, O ỌNOWO; re [who wuhrẹ] omẹ eda idhere ra.”—Olezi 25:4.

12. (a) Fikieme ewo ‘eriariẹ egbagba’ o jẹ r’oja, kọ didi omodawọ o gwọlọ mi omai nọ ma te bi se re ma sai wo eriariẹ eyena? (b) Ẹkwoma efihiruo eriwo ene vẹ ma rẹ sae rọ kiẹ eware nọ ma se evaọ Ebaibol na riwi? (Rri ẹkpẹti nọ ọ rrọ ẹwẹ-obe avọ 30 na.) (c) Dhesẹ igogo eme enana ẹkwoma iyo enọ nọ e rrọ ukuhọ edhe-ẹme ọnana nọ whọ rẹ za. Se ikereakere nọ a fodẹ rekiyọ a kere eme rai via ha na .

¹² Nọ ma bi wo ewuhrẹ mi Jihova na, o rẹ jọ ẹgwọlọ mai re ma wo ‘eriariẹ egbagba.’ Ababọ riẹ, ẹvẹ ma rẹ sai ro fi Ẹme Ọghẹnẹ họ iruo ziezi evaọ izuazọ omobọ mai hayo ru ei vẹ gbagba kẹ amọfa? (Ahwo Kọlọsi 3:10; 2 Timoti 2:15) Ewo eriariẹ egbagba o gwọlọ nọ ma rẹ rehọ oma totọ se, yọ otẹrọnọ oria jọ u vẹ hẹ, o sae gwọlọ nọ ma sei bu viọ ẹsiẹvo re ma wo otoriẹ riẹ ziezi. O rẹ jẹ k’omai erere otẹrọnọ ma rẹ rehọ oke roro didi kpahe oria nọ ma se na, roro kpahe iẹe no abọ sa-sa ze. Uvi idhere ene jọ nọ a rẹ sae rọ kiẹ iroro e rọ ẹwẹ-obe avọ 30 na. Ma rẹ sai wo irere no eria Ikereakere buobu ze ẹkwoma eme enana ọvo jọ hayo bu viere nọ ma re fihọ iruo. Nọ whọ be za iyo enọ nọ e rrọ ewẹ-obe obaro na, whọ te ruẹ epanọ oyena o rọ rrọ ere.

(1) Ẹsibuobu, oria Ikereakere nọ who bi se na o rẹ sae ta oware jọ k’owhẹ kpahe oghẹrẹ ohwo nọ Jihova ọ rrọ. Wọhọ oriruo, eva Olezi 139:13, 14, ma se kpahe ọdawẹ ologbo Ọghẹnẹ kẹ emọ nọ a ri yẹ hẹ: “Whẹ họ ọnọ . . . o koko omẹ họ eva edhede oni mẹ. Me re jiri owhẹ, keme who muozọ jẹ gbenu. Iruo ra i mu urirẹ! Whọ tẹ jẹ riẹ omẹ ziezi.” Ẹvẹ iruo emama Jihova i gbunu te! Edhere nọ a rọ ma ahwo-akpọ o kẹ imuẹro uyoyou ulogbo riẹ rọ k’omai.

Ro no ẹme nọ a ta eva Jọn 14:9, 10 ze, nọ ma te bi se kpahe epanọ Jesu o yeri kugbe amọfa, yọ ma be ghinẹ ruẹ epanọ Jihova ọ hai ru. Ma te wo oyena họ iroro, eme ma rẹ sae ta kpahe Jihova ro no ikuigbe nọ a kere fihọ Luk 5:12, 13 gbe Luk 7:11-15 na ze?

(2) Roro kpahe epanọ ikuigbe na i ro fiba uzoẹme Ebaibol na: ẹkpare kpehru esuo Jihova gbe erufuọ odẹ riẹ ẹkwoma Uvie nọ o rrọ otọ Jesu Kristi Ubi eyaa na.

Ẹvẹ Izikiẹl avọ Daniẹl a ro fi ẹgba họ uzoẹme Ebaibol na? (Izikiẹl 38:21-23; Daniẹl 2:44; 4:17; 7:9-14)

Ẹvẹ Ebaibol na o ro dhesẹ Jesu vevẹ wọhọ Ubi eyaa na? (Ahwo Galesha 3:16)

Ẹvẹ Eviavia i ro dhesẹ ekuhọ oruaro ọrọ uzoẹme Ebaibol na? (Eviavia 11:15; 12:7-10; 17:16-18; 19:11-16; 20:1-3, 21:1-5)

(3) Nọ oma ra epanọ whọ rẹ sai ro fi eware nọ who bi se na h’iruo kẹ omobọ ra. Wọhọ oriruo, ma jọ Ọnyano rite Iziewariẹ se kpahe ọfariẹ-ogbe gbe aghẹmeeyo Izrẹl. Ma wuhrẹ nọ iruemu gbe owojẹ eyena e wha iyẹrẹ iyoma ze. Fikiere, oma o rẹ wọ omai re ma ru Jihova eva were ẹkwoma aro nọ ma re ro kele oriruo oyoma Izrẹl he. “Eware nana kpobi evia kẹ ae re ojọ ozọ-usio rọ kẹ ae; rekọ a kere ai re e jọ unu ovẹvẹ rọ kẹ omai, e nọ orugba ige nọ e vrẹ no o bruze.”—1 Ahwo Kọrint 10:11.

Didi uwuhrẹ ikuigbe ọ Keni nọ o kpe Ebẹle i wo k’omai? (Emuhọ 4:3-12; Ahwo Hibru 11:4; 1 Jọn 3:10-15; 4:20, 21)

Kọ ohrẹ Ebaibol na kẹ Ileleikristi nọ a wholo nọ i wo ẹruore uzuazọ obọ odhiwu na i kie kpahe enọ i wo ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ na re? (Ikeleakele 15:16; Jọn 10:16)

Dede nọ ma wo emamọ edikihẹ kugbe ukoko Ileleikristi na, fikieme o jẹ gwọlọ nọ ma re roro kpahe oghẹrẹ nọ ma re ro fi ehrẹ Ebaibol nọ ma riẹ no vẹre na họ iruo vọvọ viere? (2 Ahwo Kọrint 13:5; 1 Ahwo Tẹsalonika 4:1)

(4) Roro kpahe epanọ whọ rẹ sae rọ rehọ eware nọ who bi se na ro fi obọ họ kẹ amọfa. Ahwo kpobi a wo ọdawẹ kpahe ẹbẹbẹ ẹyao, fikiere ma rẹ sai se rọkẹ ae kpahe oware nọ Jesu o ru ro dhesẹ oware nọ o ti ru evaọ edhere nọ ọ mae rro evaọ ogaga Uvie: “Otu obuobu ọ tẹ nya bru ei, avọ enọ eko, enọ i wo eka, ituaro, idienu, gbe efa buobu, o te siwi ai.”—Matiu 15:30.

Ono a rẹ sae rehọ ikuigbe ọ ẹkparomatha ọmọtẹ Jairọs na ro fi obọ họ kẹ? (Luk 8:41, 42, 49-56)

13. Didi iyẹrẹ ma rẹ sai rẹro rai no omaa isase Ebaibol ẹsikpobi gbe uwuhrẹ kugbe ukoko Jihova ze?

¹³ Ẹvẹ eghale isase Ebaibol e rẹ rro te nọ ma te roro kpahe igogo eme ene obehru na! Evaọ uzẹme, isase Ebaibol na yọ use-abọ. Rekọ o rẹ sae k’omai erere ebẹdẹ bẹdẹ, keme nọ ma bi se Ikereakere na, ma te rro ga viere evaọ abọ-ẹzi. Isase Ebaibol ẹsikpobi i re si omai kẹle Ọsẹ oyoyou mai, Jihova, gbe inievo Ileleikristi mai. U ti fiobọhọ k’omai yo ohrẹ na re ma kru “ẹme uzuazọ na ga.”—Ahwo Filipai 2:16.

[Oruvẹ-obotọ]

Eme Ọkiẹkpemu

• Fikieme a je kere Ebaibol na jẹ sẹro riẹ rite edẹ mai?

• Ẹvẹ ma rẹ sai ro fi obọ họ kẹ amọfa wo ovuhumuo kẹ Ebaibol na?

• Fikieme isase Ebaibol na kẹ omobọ mai ẹsikpobi o jẹ kẹ erere? Eriwo eme ene vẹ e rẹ sai fi obọ họ k’omai kiẹ oware nọ ma se kpahe riwi avọ erere?

[Ẹkpẹti/Uwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 30]

NỌ WHO TE BI SE ORIA EBAIBOL NA JỌ, RORO

Oware nọ o ta k’owhẹ kpahe Jihova wọhọ ohwo

Oghẹrẹ nọ u ro kie kpahe uzoẹme Ebaibol na soso

Oghẹrẹ nọ u re kpomahọ uzuazọ omobọ ra

Epanọ whọ rẹ sae rọ rehọ iẹe fi obọ họ kẹ amọfa