Isase Ebaibol—O Rẹ Kẹ Erere Jẹ Were-oma

“Who re se i te aso te uvo.”—JOSHUA 1:8.

1. Irere jọ vẹ i re no isase oghẹrẹ kpobi gbe isase Ebaibol ze?

ISASE emamọ obe yọ oware nọ o rẹ kẹ erere. Montesquieu (Charles-Louis de Secondat), ọgbaeriariẹ isuẹsu ọrọ obọ France, o kere nọ: “Rọkẹ omẹ, isase họ obọdẹ ifue kẹ ehoo uzuazọ. Epanọ ọkora o bu omẹ oma te kẹhẹ, obe-use auwa ọvo u re si ọkora na no.” Uzẹme na họ, ere o rọ kpahe isase Ebaibol. Enẹ ọso-ilezi nọ a kẹ ẹgba na ọ ta: “Uzi ỌNOWO o gbakiete, o rẹ jaja ẹzi aro; isẹri-ise ỌNOWO umuẹro, o rẹ rọ areghẹ kẹ iwewe; iruo ỌNOWO i kiete, e rẹ ghariẹ eva.”—Olezi 19:7, 8.

2. Fikieme Jihova ọ rọ rawo Ebaibol na nya ige na kpobi ze, kọ eme o rẹro nọ ahwo riẹ a rẹ rehọ iẹe ru?

² Wọhọ Ọnoweme Ebaibol na, Jihova Ọghẹnẹ ọ sẹro riẹ vrẹ ikpe-udhusoi buobu ọrọ ọwọsuọ no obọ ewegrẹ riẹ ze no, te ewegrẹ egagọ gbe erọ egọmeti. Nọ o rọ oreva riẹ nnọ “ahwo kpobi a wo usiwo, re a ze te riẹ uzẹme na,” ọ ruẹ no nọ Ẹme riẹ o te ahwo-akpọ kpobi obọ. (1 Timoti 2:4) A dhesẹ i rie no inọ a rẹ sae rehọ evẹrẹ 100 t’ẹme kẹ abọ 80 evaọ udhusoi ahwo-akpọ. A fa eme Ebaibol na soso fihọ evẹrẹ 370 no, yọ a rẹ sai se abọjọ Ikereakere na evaọ evẹrẹ 1,860 efa. Jihova ọ gwọlọ nọ ahwo riẹ a se Ẹme riẹ. Ọ rẹ ghale idibo riẹ nọ i se ẹme riẹ gboja, ẹhẹ, enọ i bi sei kẹdẹ kẹdẹ.—Olezi 1:1, 2.

O Gwọlọ re Esẹro A Se Ebaibol

3, 4. Eme Jihova ọ gwọlọ mi ivie Izrẹl, kọ ẹjiroro ute nana vẹ u w’iruo kẹ ekpako Ileleikristi nẹnẹ re?

³ Nọ ọ jẹ ta kparo kpohọ okenọ orẹwho Izrẹl u ti ro wo ovie ohwo-akpọ, Jihova ọ ta nọ: “Okenọ ọ keria agbara-uvie riẹ no, o ve ti kere izi nana họ obe kẹ oma riẹ, enọ erọ obe izerẹ Livai; o rẹ jọ obọ riẹ, nọ o re se eva edẹ uzuazọ riẹ kpobi, re o wuhrẹ epanọ ọ rẹ rọ dhẹ ozọ ỌNOWO na Ọghẹnẹ riẹ, re o koko eme uzi onana gbe ijaje enana, o ve ru ai; re udu riẹ o seba ẹkparikpehru vi imoni riẹ, o gbe kurẹriẹ no izi na ha, re ọ nya kpo obọze hayo ẹkpẹlobọ.”—Iziewariẹ 17:18-20.

⁴ Muẹrohọ ẹjiroro nọ Jihova ọ rọ gwọlọ nọ ivie obaro Izrẹl kpobi a re se obe uzi Ọghẹnẹ kẹdẹ kẹdẹ: (1) “re o wuhrẹ epanọ ọ rẹ rọ dhẹ ozọ ỌNOWO na Ọghẹnẹ riẹ, re o koko eme uzi onana gbe ijaje enana, o ve ru ai”; (2) “re udu riẹ o seba ẹkparikpehru vi imoni riẹ”; (3) “o gbe kurẹriẹ no izi na ha, re ọ nya kpo obọze hayo ẹkpẹlobọ.” Kọ u gbe fo re esẹro Ileleikristi nẹnẹ a dhozọ Jihova, yoẹme kẹ izi riẹ, whaha uke nọ a re fu kẹ inievo rai, re a jẹ whaha ereghe no ijaje Jihova? Isase Ebaibol ikẹdẹ kẹdẹ u wuzou kẹ ai wọhọ epanọ o jọ kẹ ivie Izrẹl na.

5. Eme Ugboma Esuo na u kere se ahwo Ogbẹgwae Uwou-Ogha kẹle na kpahe isase Ebaibol, kọ eme u je fo re ekpako Ileleikristi kpobi a lele ohrẹ nana?

⁵ Ekpako Ileleikristi nẹnẹ a w’iruo buobu, onọ u ru isase Ebaibol ikẹdẹ kẹdẹ fihọ use-abọ. Wọhọ oriruo, iruo e vọ ahwo Ugboma Esuo ọ Isẹri Jihova avọ ahwo Egbẹgwae Uwou-Ogha akpọ na soso abọ. Ghele na, ileta jọ nọ Ugboma Esuo na u vi se Egbẹgwae Uwou-Ogha kpobi kẹle na u fiẹgbahọ ẹgwọlọ isase Ebaibol ikẹdẹ kẹdẹ gbe emamọ uruemu uwuhrẹ. Wọhọ epanọ ileta na e ta, onana u re fiba uyoyou mai kẹ Jihova jẹ rọ kẹ uzẹme na, yọ u ti “fiobọhọ k’omai yọrọ ẹrọwọ, oghọghọ, gbe ithihakọ mai rite urere oruaro na.” Ekpako kpobi nọ e rọ ikoko Isẹri Jihova a wo ẹgwọlọ nana re. Isase ikẹdẹ kẹdẹ orọ Ikereakere na u re fiobọhọ kẹ ae ‘ru edhere rai kiehọ.’ (Joshua 1:7, 8) Maero, rọkẹ ae, isase Ebaibol o rẹ “jọ erere rọ kẹ ewuhrẹ gbe ozọ-usio, avọ ọkpọvio gbe odhesẹkẹ eva ẹrẹreokie.”—2 Timoti 3:16.

Ọgbahọ kẹ Emaha gbe Ekpako

6. Fikieme Joshua o je se uzi Jihova do via kẹ ogbotu erua Izrẹl kpobi gbe erara na?

⁶ Evaọ oke anwae, ahwo a wo ebe Ikereakere na nọ a re se kẹ oma rai hi, fikiere a jẹ hai ru isase Ebaibol nọ ahwo na kpobi a te kokohọ. Nọ Jihova ọ kẹe obokparọ ro fi okpẹwho Ai kparobọ no, Joshua o te koko erua Izrẹl họ ziọ aro Ugbehru Ebal gbe Ugbehru Gẹrizim. Kẹsena, ikuigbe na e tẹ ta k’omai nọ: “O te se eme izi na kpobi kẹ ae, te ẹwolo te eka, wọhọ epanọ a kere kpobi fihọ obe izi na. [Ẹme] ọvuọvo ọ jọ họ nọ Mosis ọ rọ juzi nọ Joshua o se kẹ okokohọ ahwo Izrẹl he, te eyae na, te emaha na, gbe erara nọ e be ria udevie rai.” (Joshua 8:34, 35) U fo re emaha gbe ekpako, emotọ gbe erara, a kere uruemu nọ o rẹ wha oghale Jihova ze gbe oware nọ o rẹ dhae eva fihọ idu rai. Ebaibol nọ a re se ẹsikpobi u re fiobọhọ k’omai evaọ abọ ọnana.

7, 8. (a) Amono nẹnẹ a wọhọ “erara” na, kọ fikieme u je fo re a se Ebaibol na kẹdẹ kẹdẹ? (b) Idhere vẹ “emaha” evaọ udevie ahwo Jihova a re ro lele oriruo Jesu?

⁷ Nẹnẹ, ima idibo Jihova buobu a wọhọ “erara” eyena evaọ edhere abọ-ẹzi. Eva okejọ, a jẹ rria lele ute akpọ na, rekọ a nwene izuazọ rai no. (Ahwo Ẹfẹsọs 4:22-24; Ahwo Kọlọsi 3:7, 8) U fo re a rehọ ute ewoma gbe eyoma orọ Jihova kareghẹhọ oma rai ẹsikpobi. (Emọs 5:14, 15) Isase ikẹdẹ kẹdẹ ọrọ Ẹme Ọghẹnẹ u re fiobọhọ kẹ ae ru onana.—Ahwo Hibru 4:12; Jemis 1:25.

⁸ “Emaha” buobu e rọ udevie ahwo Jihova re enọ esẹ gbe ini rai a wuhrẹ kpahe ute Jihova no rekọ u fo nọ a re ru re ẹgbagba oreva riẹ u mu ai ẹro. (Ahwo Rom 12:1, 2) Ẹvẹ a sai ro ru ere? Evaọ Izrẹl, a j’uzi kẹ izerẹ gbe ekpako na nọ: “Who re se uzi onana rọ kẹ ahwo Izrẹl kpobi re a yo i. Koko ahwo na họ, ezae, eyae, gbe emaha na, jegbe erara nọ e rọ eva ewho na, re a yo je wuhrẹ epanọ a rẹ rọ dhozọ ỌNOWO na Ọghẹnẹ rai, wha vẹ jẹ yọrọ oma epanọ wha re ro ru eme uzi nana, re emọ rai, nọ a re riẹ e he, a ve yo je wuhrẹ epanọ a rẹ rọ dhozọ ỌNOWO na Ọghẹnẹ rai.” (Iziewariẹ 31:11-13) Nọ ọ jẹ rria evaọ otọ Uzi na, Jesu, okenọ ọ jọ ikpe 12 o dhesẹ isiuru egaga kpahe ewo otoriẹ izi Ọsẹ riẹ. (Luk 2:41-49) Uwhremu na, o jọ uruemu riẹ re ọ kezọ je w’obọ evaọ ese Ikereakere na evaọ uwou-egagọ na. (Luk 4:16; Iruẹru 15:21) U re woma re emaha inẹnẹ a lele oriruo Jesu ẹkwoma ese Ẹme Ọghẹnẹ kẹdẹ kẹdẹ je kpohọ iwuhrẹ ẹsikpobi, oria nọ a re jo se je wuhrẹ Ebaibol na.

Isase Ebaibol—Oware nọ O Karo

9. (a) Fikieme ma jẹ salọ ebe nọ ma re se? (b) Eme ohwo nọ o muọ ekere emagazini nana họ ọ ta kpahe ebe nọ a kporo no Ebaibol ze?

⁹ Solomọn Ovie owareghẹ na o kere nọ: “Yọrọ oma kẹ ae[,] who kere ebe bu kẹhẹ i wo urere he, obe use ogaga o rẹ rọ oma.” (Ọtausiwoma Na 12:12) A rẹ sai fibae nnọ ese ebe buobu nọ a bi kporo nẹnẹ na orọnikọ e rẹ rọ oma ọvo ho rekọ, uzẹme riẹ họ, e rọ enwoma kẹ iroro na. Fikiere u wuzou re a salọ. Fiba ese ebe mai nọ a kporo no Ebaibol ze na, u fo re ma se Ebaibol na omariẹ. Ohwo nọ o muọ ekere emagazini nana họ o kere se enọ i bi se ebe riẹ nọ: “Jọ o thọrọ owhai ẹro ho ino Ebaibol na họ Utee mai gbe nọ dedenọ obọ Ọghẹnẹ obufihọ mai i no ze, ‘obufihọ’ e rọ orọnikọ i nwene ẹta Ebaibol na ha.”a Fikiere, dede nọ ma re rri ebe nọ a kporo no Ebaibol ze vo ho, u re fo re ma se Ebaibol na omariẹ.

10. Ẹvẹ ‘ọrigbo nọ o wo ẹrọwọ avọ areghẹ na’ o ro fiẹgbahọ isase Ebaibol no?

¹⁰ Fiki otoriẹ ẹgwọlọ ọnana, anwọ ikpe buobu ze na ‘ọrigbo nọ o wo ẹrọwọ avọ areghẹ na’ o fi isase Ebaibol họ abọ ewuhrẹ Isukulu Odibọgba Ọghẹnẹ na no evaọ ukoko kpobi. (Matiu 24:45) Ọruẹrẹfihotọ isase Ebaibol na ọrọ obọnana o te dhẹ Ebaibol na kpobi duwu evaọ ikpe ihrẹ. Omaa nana u wo erere kẹ ahwo kpobi rekọ maero rọkẹ ahwo ọkpokpọ nọ a ti se Ebaibol na kpobi re vẹre he. Ahwo nọ a re kpohọ Isukulu Ebaibol ọ Giliad ọrọ Watchtower rọkẹ iruo imishọnare na gbe Isukulu Ewuhrẹ Odibọgba na avọ ahwo ọkpokpọ uviuwou Ebẹtẹle a re se Ebaibol na soso re evaọ ukpe ovo. Omaa nọ who bi lele kpobi, rọkẹ oma ra hayo wọhọ uviuwou, ẹnyate omaa na o gwọlọ isase Ebaibol nọ a rẹ rọ karo.

Eme Uruemu Isase Ra U Dhesẹ Via?

11. Ẹvẹ gbe fikieme ma rẹ rọ rehọ eme Jihova ko oma mai kẹdẹ kẹdẹ?

¹¹ Otẹrọnọ o rrọ bẹbẹ kẹ owhẹ re whọ nyate omaa isase Ebaibol ra, u re woma re whọ nọ oma ra nọ: ‘Okpomahọ vẹ uruemu isase hayo TV iriwo mẹ o rẹ sai wo kpahe ẹgba nọ me re ro se Ẹme Ọghẹnẹ?’ Kareghẹhọ eme nọ Mosis o kere—nọ Jesu ọ wariẹ na—inọ “fiki ebrẹdi ọvo ohwo ọ rẹ rọ zọ họ, rekọ fiki kẹme kẹme nọ ọ via no unu Ọghẹnẹ ze.” (Matiu 4:4; Iziewariẹ 8:3) Wọhọ epanọ u fo re ma re ebrẹdi hayo emuore kẹdẹ kẹdẹ uzuazọ mai re ma sae sẹro ugboma uwo mai na, ere u fo re iroro Jihova e da ruọ omai oma kẹdẹ kẹdẹ re ma sae yọrọ edikihẹ abọ-ẹzi mai. Ma rẹ sae riẹ iroro Ọghẹnẹ kẹdẹ kẹdẹ ẹkwoma ese Ikereakere na.

12, 13. (a) Ẹvẹ Pita ukọ na o ro dhesẹ isiuru nọ u fo nọ ma re wo kẹ Ẹme Ọghẹnẹ? (b) Ẹvẹ Pọl ọ rọ rehọ ame-ivie ruiruo hẹrioma no orọ Pita?

¹² Ma te se Ebaibol na gboja, orọnikọ “wọhọ ẹme ahwo ho, rekọ wọhọ epanọ o ghinẹ rọ, ẹme Ọghẹnẹ,” o re si omai urru wọhọ epanọ ọmọ ọ rẹ gwọlọ evie oni riẹ na. (1 Ahwo Tẹsalonika 2:13) Pita ukọ na ọ kẹ owawọ utiọye na, nọ o kere nọ: “Wọhọ emọ eboba, wha guọlọ ame-ivie Ẹzi, re wha rọ fiki riẹ ro bru usiwo. Keme wha jawo uyoyou-ọriẹruo Ọnowo na no.” (1 Pita 2:2, 3) Otẹrọnọ ma ghinẹ dawo “uyoyou ọriẹruo Ọnowo na no,” ma re wo isiuru isase Ebaibol.

¹³ O rọ oware nọ a re muẹrohọ inọ oghẹrẹ nọ Pita ọ rehọ ame-ivie ruiruo evaọ oria nana o hẹrioma no ọrọ Pọl ukọ na. Rọkẹ ọmọfofa, ame-ivie ọ rẹ rọ ko oma. Ọtadhesẹ Pita na o dhesẹ nọ Ẹme Ọghẹnẹ o wo eware nọ ma gwọlọ kpobi nọ ma rẹ rọ “ro bru usiwo.” Evaọ abọdekọ riẹ, Pọl ọ rehọ ẹgwọlọ ame-ivie ro dhesẹ ekpere uruemu emuore ọrọ enọ e ta nọ a rọ ekpako evaọ abọ-ẹzi. Evaọ ileta riẹ ro se Ileleikristi obọ Hibru, Pọl o kere nọ: “Dede nọ oke onana u te epanọ wha hẹ jọ iwuhrẹ, yọ u fo re ohwo jọ o ti wuhrẹ owhai kpahọ o nọ o karo eva ẹme Ọghẹnẹ tao, ame-ivie o fo kẹ owhai o rọ nọ emu ọgaga ha. Keme ohwo kpobi nọ o gbe bi vievie yọ ọ re riẹ ẹme kpahọ ẹrẹreokie he, kemena ọ gbẹ rọ ọmọfofa. Keme na emu ọgaga ọ rọ kẹ e nọ e [rro te] no nọ, i wo areghẹ te epanọ a sae hẹriẹ uwoma no uyoma.” (Ahwo Hibru 5:12-14) Oma nọ a re ro totọ se Ebaibol na u re fiobọhọ bọ ẹgba ereghẹ mai o vẹ jẹ lẹliẹ urru eware abọ-ẹzi si omai.

Epanọ A re ro Se Ebaibol Na

14, 15. (a) Didi uvẹ-ọghọ Ọnoweme Ebaibol na ọ rọ kẹ omai? (b) Ẹvẹ ma sai ro wo erere no ereghẹ Ọghẹnẹ ze? (Kẹ iriruo.)

¹⁴ Isase Ebaibol nọ e rẹ mae kẹ erere u re muhọ, orọnikọ ẹkwoma ese he, rekọ ẹkwoma olẹ. Olẹ yọ uvẹ-ọghọ ulogbo. O wọhọ ẹsenọ who bi ti muọ obe jọ nọ u wuzou gaga họ ese whọ tẹ nyabru ohwo nọ o kere obe na kẹ obufihọ re who wo otoriẹ eme nọ who bi ti se na. Ẹvẹ uvẹ-ọghọ oyena o rro te! Ọnoweme Ebaibol na, Jihova, ọ kẹ owhẹ uvẹ-ọghọ oyena. Omọvo ọ ugboma esuo ikpe-udhusoi ọsosuọ na jọ o kere se inievo riẹ nọ: “Otẹrọnọ areghẹ ọkare owhai ọjọ, jọ ọ yare Ọghẹnẹ nọ ọ rẹ kẹ ọvọvẹ nọ rẹ gboke he, a rẹ te rehiẹe kẹe. Rekọ jọ ọ rehọ ẹruọrọsuọ yare, ababọ iroroivẹ.” (Jemis 1:5, 6) Ugboma Esuo ọgbọna o be tuduhọ omai awọ ẹsikpobi re ma hai se Ebaibol na evaọ oma olẹ.

¹⁵ Areghẹ họ uvi efihiruo eriariẹ. Fikiere taure who te ti rovie Ebaibol ra, yare Jihova re o fiobọhọ kẹ owhẹ jọ isase ra na vuhu eware nọ i fo nọ who re fihọ iruo evaọ uzuazọ ra mu. Ku eware ekpokpọ nọ who wuhrẹ na kugbe eriariẹ nọ who wo no vẹre. Fi ai kugbe “oghẹrẹ eme oma [omokpokpọ]” nọ who vuhumu no na. (2 Timoti 1:13) Roro kpahe eware nọ e via evaọ uzuazọ idibo Jihova erọ oke anwae, whọ vẹ nọ oma ra epanọ whọ hai ru evaọ otọ iyero eyena.—Emuhọ 39:7-9; Daniẹl 3:3-6, 16-18; Iruẹru 4:18-20.

16. Ẹjiroro vẹ a k’omai nọ i re fiobọhọ k’omai ru isase Ebaibol mai wo erere je w’iruo viere?

¹⁶ Who se avọ oma ọ thakpinọ who se ewẹ-obe na reno ọvo ho. Roma totọ. Roro kpahe eme nọ who bi se na. Ẹme jọ o gbe vẹ te he, rri eme ofiba nọ i w’obọ kugbei otẹrọnọ Ebaibol ra o wo rai. Ẹme na o gbe ri vẹ ghele he, kpoka họ iẹe re whọ kiẹ viere okiofa. Nọ who bi se na, kpoka họ oria nọ whọ gwọlọ kareghẹhọ hayo onọ whọ gwọlọ fihọ iruo. Whọ rẹ sai je kere eme obọ ra fihọ akotọ riẹ. Rọkẹ eme nọ who roro nọ who ti ro ruiruo ẹdẹjọ evaọ usiuwoma ota gbe iruo ewuhrẹ ra, muẹrohọ ugogo eme na who ve je rri uhie eme Ebaibol nọ e rọ emu Ebaibol ra na.b

Ru Isase Ebaibol Fihọ Omawere

17. Fikieme ma jẹ were-oma kpahe ese Ebaibol na?

¹⁷ Ọso-ilezi na ọ ta kpahe ohwo evawere na nọ “awere riẹ ọ rẹ jọ evaọ uzi ỌNOWO; evaọ uzi riẹ ọ jẹ ghọghọ t’aso t’uvo.” (Olezi 1:2) Isase Ebaibol ikẹdẹ kẹdẹ mai o rẹ jọ owha-iruo ho rekọ uvi omawere. Edhere jọ nọ ma re ro ru ei fihọ omawere họ ma re fiẹrohotọ kẹ aghare eware nọ ma bi wuhrẹ na ẹsikpobi. Solomọn Ovie owareghẹ na o kere nọ: “Ohwo nọ o wo areghẹ ọ wereva . . . Idhere riẹ emamọ idhere, imi idhere riẹ kpobi idhere udhedhẹ, Ọye họ ure uzuazọ rọ kẹ ahwo nọ a dhẹ gbalọ iẹ; enọ eyọre riẹ whawha a re se ai oghọghọ.” (Itẹ 3:13, 17, 18) Omodawọ nọ a re ro wo areghẹ u te onọ a re ru, keme idhere riẹ yọ idhere oghọghọ, udhedhẹ, evawere, yọ urere riẹ, uzuazọ.

18. Fiba isase Ebaibol eme ọfa ọ r’oja, kọ eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme n’otha?

¹⁸ Ẹhẹ, isase Ebaibol e rẹ kẹ erere jẹ were-oma. Rekọ etẹe o jọ kuhọ? Ahwo ichọche Kristẹndọm a se Ebaibol na te ikpe-udhusoi buobu no, “[bi wuhrẹ ọvo] dede na a rẹ sai wo ẹriẹ uzẹme na ha.” (2 Timoti 3:7) Re isase Ebaibol e kẹ erere, ma re ru ei avọ irẹro efihiruo eriariẹ nọ ma bi wo na evaọ izuazọ obọ mai ma vẹ jẹ rehọ iẹe ruiruo evaọ iruo usiuwoma ota gbe ewuhrẹ mai. (Matiu 24:14; 28:19, 20) Onana o gwọlọ omodawọ gbe emamọ ona uwuhrẹ, onọ o rẹ kẹ omawere gbe erere, wọhọ epanọ ma te ruẹ evaọ uzoẹme n’otha na.

[Oruve-oboto]

Enọ Ọkiẹkpemu

• Didi ohrẹ nọ a rọ kẹ ivie Izrẹl u kie kpahe esẹro nẹnẹ, kọ fikieme?

• Amono nẹnẹ a wọhọ “erara” gbe “emaha” na, kọ fikieme u je fo re a se Ebaibol na kẹdẹ kẹdẹ?

• Evaọ idhere obọdẹ vẹ ‘ọrigbo nọ o wo ẹrọwọ avọ areghẹ na’ o ro fiobọhọ k’omai no re ma se Ebaibol na ẹsikpobi?

• Ẹvẹ ma sai ro wo uvi erere gbe omawere no isase Ebaibol mai ze?

[Uwoho no o rro ewe-obe avo 17]

Maero u fo re ekpako a se Ebaibol na kẹdẹ kẹdẹ

[Uwoho no o rro ewe-obe avo 18]

O jọ uruemu Jesu re o w’obọ evaọ isase Ikereakere na evaọ uwou-egagọ na