“Wha Dikihẹ Whawha”

“Wha wo odiri ọwhawha, wha ru orọ eva Ọghẹnẹ re eya riẹ eruẹse te owhai obọ.”—AHWO HIBRU 10:36.

1, 2. (a) Eme ọ via kẹ Ileleikristi jọ evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ? (b) Fikieme o jẹ lọhọ re ẹrọwọ o whrehe?

EVAỌ usu enọ i kere Ebaibol kpobi na, ọvuọvo ọ fodẹ ẹrọwọ vi Pọl ukọ na ha. Yọ ẹsibuobu, ọ ta kpahe enọ ẹrọwọ rai o whrehe hayo whu no. Wọhọ oriruo, Himẹnayọs avọ Alekzanda “a zue okọ orọwọ rai.” (1 Timoti 1:19, 20) Demas ọ dhẹ siọ Pọl ba “fiki uyoyou nọ o wo kpahe eware akpọ nana.” (2 Timoti 4:10) Ahwo jọ, ẹkwoma owojẹ egedhọ rai, nọ e kare areghẹ, a “vro orọwọ na no.” Ereghẹ erue e viẹ amọfa họ no a tẹ jẹ “nya edhere orọwọ na thọ no.”—1 Timoti 5:8; 6:20, 21.

² Fikieme Ileleikristi eyena nọ a wholo na a je kie evaọ idhere eyena? Keme, “orọwọ họ umuẹro eware kpobi nọ ma bi rẹro rai na, odhesẹvia eware nọ ma te ruẹ hẹ.” (Ahwo Hibru 11:1) Ma re fi ẹrọwọ họ oware nọ ma rẹ sae ruẹ hẹ. Ma re du fi ẹrọwọ họ eware nọ a rẹ ruẹ hẹ. O rẹ mae lọhọ re a ruiruo kẹ efe nọ a rẹ ruẹ vi efe abọ-ẹzi nọ a rẹ ruẹ hẹ. (Matiu 19:21, 22) Eware buobu nọ a rẹ ruẹ—wọhọ “urusio uwo, gbe urusio ibiaro”—e rọ isiuru gaga kẹ uwo sebaẹgba mai yọ, e rẹ sai whrehe ẹrọwọ mai.—1 Jọn 2:16.

3. Didi oghẹrẹ ẹrọwọ Oleleikristi o re wo?

³ Ghele na, Pọl ọ ta nọ: “Keme ohwo kpobi nọ o bikẹle Ọghẹnẹ ọ rẹ rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ rọ, jegbe ọ rẹ te hwosa kẹ e nọ e guọlọ e riẹ.” Mosis o wo oghẹrẹ ẹrọwọ ọyena. Ọ “kparo ruẹ erere” je “thihi akọ ruẹ ọ nọ a rẹ ruẹ hẹ.” (Ahwo Hibru 11:6, 24, 26, 27) Oleleikristi ọ gwọlọ ẹrọwọ otiọnana. Wọhọ epanọ ma muẹrohọ evaọ uzoẹme n’ukpo na, Abraham yọ emamọ oriruo evaọ abọ ọnana.

Oriruo Ẹrọwọ Abraham

4. Ẹvẹ ẹrọwọ Abraham o ro kpomahọ edhere uzuazọ riẹ?

⁴ Abraham ọ jọ Ọr okenọ Ọghẹnẹ ọ y’eyaa nnọ o ti yẹ ubi nọ o te wha oghale se ahwo erẹwho kpobi. (Emuhọ 12:1-3; Iruẹru 7:2, 3) Fiki eyaa yena, Abraham o te yoẹme kẹ Jihova, kake kwa kpohọ Heran je ti kpohọ Kenan. Evaọ obei, Jihova ọ tẹ y’eyaa nọ ọ te rehọ ẹkwotọ na kẹ ubi Abraham. (Emuhọ 12:7; Nehemaya 9:7, 8) Rekọ, eware buobu nọ Jihova ọ yaa i ti rugba nọ Abraham o te whu no. Wọhọ oriruo, Abraham omariẹ ọ reuku uvumọ abọ Kenan he—ajokpa eghogho ọ Makpela, ọnọ ọ dẹ wọhọ oria ukio ọvo. (Emuhọ 23:1-20) Ghele na, o fi ẹrọwọ họ ẹme Jihova. Maero, o fi ẹrọwọ họ “ẹwho [obaro] nọ o wo emamọ otọhotọ nọ Ọghẹnẹ ọ vo ọ fae jẹ bọ.” (Ahwo Hibru 11:10) Ẹrọwọ otiọye na ọ sẹro riẹ evaọ edẹ uzuazọ riẹ kpobi.

5, 6. Ẹvẹ a rọ dawo ẹrọwọ Abraham kpahe eyaa Jihova?

⁵ Onana o mae rọ uzẹme kpahe eyaa na nnọ ubi Abraham u ti zihe ruọ orẹwho ulogbo. Re onana o sae via, Abraham ọ gwọlọ ọmọ, yọ ọ hẹrẹ oke krẹkri taure a tẹ te rehọ ọmọ ghale iẹe. Ma riẹ epanọ ọ kpako te he nọ Ọghẹnẹ ọ kake y’eyaa kẹe, rekọ okenọ o kperẹ ugbothabọ obọ Heran na, yọ Jihova ọ te kẹe ọmọ họ. (Emuhọ 11:30) Ọ rria Heran kri te epanọ ‘o ro wo eyero gbe ahwo,’ yọ okenọ ọ kwa kpohọ Kenan, ọ kpako te ikpe 75 yọ Sera ọ rọ ikpe 65. Ghele na, a wo ọmọ họ. (Emuhọ 12:4, 5) Okenọ Sera ọ kpako vrẹ ikpe 70 no, o te ku ei họ nọ ọ kpako vrẹ ohwo nọ o re yẹ ọmọ kẹ Abraham no. Fikiere, wọhọ epanọ uruemu oke oyena o jọ, ọ tẹ rehọ Hega, ọrigbo ọmọtẹ riẹ, rọ kẹ Abraham, o te yẹ ọmọ kẹe. Rekọ orọnikọ ọnana họ ọmọ nọ a y’eyaa riẹ na ha. A te ti le Hega avọ ọmọ riẹ, Ishmẹl, no uwou. Ghele na, okenọ Abraham ọ lẹ kẹ oni na avọ ọmọ riẹ, Jihova ọ tẹ y’eyaa nọ ọ te ghale Ishmẹl.—Emuhọ 16:1-4, 10; 17:15, 16, 18-20; 21:8-21.

⁶ Evaọ ẹruoke Ọghẹnẹ—oke krẹkri gaga no okenọ a rọ kaki yo eyaa na—Abraham nọ ọ kpako te ikpe 100 no na gbe Sera nọ ọ kpako te ikpe 90 a te yẹ ọmọ, Aiziki. Ẹvẹ u gbunu te! Rọ kẹ ọzae avọ aye ekpako enana, o wọhọ enwenọ ẹkparomatha evaọ okenọ igboma rai nọ i “whu no” i yẹ ọmọ. (Ahwo Rom 4:19-21) Ohẹrẹ na u kri no, rekọ okenọ eyaa na i rugba, a hẹrẹ kufiẹ hẹ.

7. Ẹvẹ ẹrọwọ ọ rọ jẹhọ ithihakọ?

⁷ Oriruo Abraham o kareghẹhọ omai nnọ ẹrọwọ ọ rẹ jọ ubroke ọvo ho. Pọl ọ rehọ ẹrọwọ dhesẹ ithihakọ evaọ okenọ o kere nọ: “Wha wo odiri ọwhawha, wha ru orọ eva Ọghẹnẹ re eya riẹ eruẹse te owhai obọ. . . . Ma rọ ahwo otiọye nọ i kie kpemu nọ a je whu hu, rekọ e nọ i wo orọwọ nọ i siwi izi rai.” (Ahwo Hibru 10:36-39) Ahwo buobu a hẹrẹ orugba eyaa na oke krẹkri no. Ahwo jọ a hẹrẹ edẹ uzuazọ rai kpobi. Ẹrọwọ ọgaga rai ọ thọ rai. Yọ, wọhọ Abraham, a ti wo osa na evaọ ẹruoke Jihova.—Habakuk 2:3.

Ezọgaviẹ kẹ Ọghẹnẹ

8. Ẹvẹ ma rẹ rọ gaviezọ kẹ Ọghẹnẹ nẹnẹ, kọ ẹvẹ oyena o rẹ rọ bọ ẹrọwọ mai?

⁸ O tẹ kawo, eware ene e bọ ẹrọwọ Abraham, yọ eware evo na e rẹ sai fiobọhọ k’omai re. Orọ ọsosuọ, o dhesẹ ‘orọwọ riẹ inọ Ọghẹnẹ ọ rọ’ ẹkwoma ezọgaviẹ evaọ okenọ Jihova ọ t’ẹme. Fikiere, o te wo ohẹriẹ no ahwo Ju erọ edẹ Jerimaya, enọ e rọwo Jihova rekọ a fi ẹrọwọ họ eme riẹ hẹ. (Jerimaya 44:15-19) Nẹnẹ, Jihova ọ be t’ẹme k’omai ẹkwoma Ebaibol na, Ẹme riẹ nọ ọ kẹ ẹgba, onọ Pita ọ ta nọ o “wọhọ ukpẹ nọ [o] rọ eva ebi lo . . . evaọ eva rai.” (2 Pita 1:19) Ma tẹ roma totọ se Ebaibol na, yọ ma be ‘rọ eme ẹrọwọ na ko’ oma mai. (1 Timoti 4:6; Ahwo Rom 10:17) Ofariẹ, evaọ edẹ urere enana, ‘ọrigbo nọ o wo ẹrọwọ avọ areghẹ’ na ọ be rehọ ‘emuore [abọ-ẹzi] kẹ evaọ ẹruoke,’ ọkpọvio evaọ efihiruo ehri-uzi Ebaibol na gbe otoriẹ eruẹaruẹ Ebaibol. (Matiu 24:45-47) Re a sai wo ẹrọwọ ọgaga, a rẹ gaviezọ kẹ Jihova hrọ evaọ idhere enana.

9. Eme ọ rẹ via otẹrọnọ ma ghinẹ rọwo ẹruore Oleleikristi na?

⁹ Ẹrọwọ Abraham o jọ kpekpekpe kugbe ẹruore riẹ. ‘Fiki ẹruore o wo ẹrọwọ, re ọ ruẹse jọ ọsẹ kẹ erẹwho buobu.’ (Ahwo Rom 4:18) Onana họ oware avivẹ nọ o rẹ sai fiobọhọ k’omai. Jọ o thọrọ omai ẹro ho inọ Jihova họ ọnọ “ọ rẹ te hwosa kẹ e nọ e guọlọ e riẹ.” Pọl ukọ na ọ ta nọ: “Keme fiki onana ma jẹ be ruẹ uye, be họra, keme ma rehọ ẹruore mai kpahe Ọghẹnẹ uzuazọ.” (1 Timoti 4:10) Ma tẹ ghinẹ rọwo ẹruore Ileleikristi na, edhere uzuazọ mai kpobi o re dhesẹ ẹrọwọ mai, wọhọ epanọ o jọ kẹ Abraham.

Ẹmeọta Kugbe Ọghẹnẹ

10. Didi oghẹrẹ olẹ o rẹ bọ ẹrọwọ mai?

¹⁰ Abraham o lele Ọghẹnẹ t’ẹme, onana yọ oware avesa nọ o bọ ẹrọwọ riẹ. Ma rẹ sae rehọ okẹ olẹ lele Jihova t’ẹme nẹnẹ re, ẹkwoma Jesu Kristi. (Jọn 14:6; Ahwo Ẹfẹsọs 6:18) Nọ ọ fodẹ ohare jọ nọ u fiẹgba họ ẹgwọlọ olẹ ẹsikpobi no, Jesu ọ rọ nọ onọ na: “Nọ Ọmọ ohwo ọ te tha, kọ ọ rẹ te ruẹ ẹrọwọ eva akpọ na?” (Luk 18:8) Olẹ nọ o rẹ bọ ẹrọwọ o rẹ kare iroro ho hayo jọ kpregede he. U re wo otofa. Wọhọ oriruo, ma gwọlọ olẹ nọ u re no udu ze okenọ ma tẹ be j’iroro ologbo jọ hayo nọ ma tẹ rọ otọ otunyẹ ologbo.—Luk 6:12, 13; 22:41-44.

11. (a) Ẹvẹ a rọ kẹ Abraham ẹgba okenọ o rovie udu riẹ kẹ Ọghẹnẹ? (b) Eme ma rẹ sai wuhrẹ no oware nọ o via kẹ Abraham ze?

¹¹ Okenọ Abraham ọ be kpako yọ Jihova ọ te kẹe ubi eyaa na ha, o lele Ọghẹnẹ t’ẹme kpahe awaọruọ riẹ. Jihova ọ kẹ riẹ imuẹro. Eme o no rie ze? Abraham “ọ tẹ rọwo ẹme nọ ỌNOWO ọ ta na, a je kele iei gbe ẹrẹreokie kẹ e.” Kẹsena, Jihova ọ tẹ kẹe oka ro fiẹgbahọ ẹme imuẹro riẹ. (Emuhọ 15:1-18) Ma te rovie idu mai kẹ Jihova evaọ olẹ, jẹ imuẹro Jihova nọ e rrọ Ẹme riẹ na rehọ, Ebaibol na, je yoẹme kẹe evaọ ẹrọwọ ọvọvọ, koyehọ Jihova ọ te bọ ẹrọwọ mai.—Matiu 21:22; Jud 20, 21.

12, 13. (a) Ẹvẹ a rọ ghale Abraham evaọ okenọ o lele ọkpọvio Jihova? (b) Didi oghẹrẹ iyẹrẹ e rẹ bọ ẹrọwọ mai?

¹² Oware avene nọ o bọ ẹrọwọ Abraham họ obọ nọ Jihova o fihọ kẹe okenọ o lele ọkpọvio Ọghẹnẹ. Okenọ Abraham o vi ahwo re a siwi Lọt no obọ ivie nọ e wọ ẹmo ze, Jihova ọ kẹ riẹ obokparọ. (Emuhọ 14:16, 20) Okenọ Abraham ọ jẹ rria wọhọ ọrara evaọ ẹkwotọ nọ ubi riẹ o te rọ reuku, Jihova ọ rehọ eware iwo ghale iẹe. (Wawo Emuhọ 14:21-23.) Jihova ọ kpọ omodawọ odibo riẹ re ọ ruẹ aye nọ o fo kẹ Aiziki. (Emuhọ 24:10-27) Ẹhẹ, Jihova ọ “jọ eva eware kpobi ghale” Abraham. (Emuhọ 24:1) Fikiere ẹrọwọ riẹ ọ tẹ jọ gaga, usu riẹ kugbe Jihova Ọghẹnẹ o tẹ jẹ kpekpe te epanọ Jihova o ro sei “ogbẹnyusu mẹ.”—Aizaya 41:8; Jemis 2:23.

¹³ Kọ ma rẹ sai wo ẹrọwọ ọgaga otiọye na nẹnẹ re? E. Otẹrọnọ mai, wọhọ Abraham, ma fi Jihova họ ẹdawọ ẹkwoma ẹmeoyo kẹ ijaje riẹ, ọ te ghale omai re, oyena o vẹ bọ ẹrọwọ mai ga. Wọhọ oriruo, ma te rri Iyẹrẹ Ukpe Iruo 1998 na u dhesẹ nọ a jọ edhere igbunu ghale ahwo buobu okenọ a yoẹme kẹ ujaje riẹ re a whowho emamọ usi na.—Mak 13:10.

Okerefihotọ Ẹrọwọ Nẹnẹ

14. Ẹvẹ Jihova ọ rọ ghale usi ovravra ọ Usi Uvie Avọ 35 na?

¹⁴ Kpemu evaọ October 1997, usi ovravra akpọ soso ẹkwoma ọ Usi Uvie Avọ 35 na u wo obokparọ gaga, fiki ẹzẹ gbe ọwhọ ima Isẹri buobu. Oriruo jọ họ oware nọ o jọ Ghana via. Enọ a ghale i bu te enwenọ ima 2.5 evaọ evẹrẹ ene, fiki onana ahwo a yare enwenọ iwuhrẹ Ebaibol 2,000. Evaọ Saiprọs, Isẹri ivẹ nọ e be vaha Usi Uvie na a te muẹrohọ ozerẹ jọ nọ o bi lele ai. Nọ o lele ai t’oria jọ no, a tẹ kẹe Usi Uvie na. Ojọ u te rie obọ no vẹre ọ tẹ ta nọ: “Ovuẹ nọ o rọ eva riẹ o were omẹ te epanọ mẹ rọ gwọlọ yere ahwo nọ a kere i rie.” Evaọ Denmark, a ghale Usi Uvie ima 1.5 avọ emamọ iyẹrẹ. Aye jọ nọ ọ rọ obei ruiruo egọmeti ọ ta nọ: “Obe-ovẹvẹ na u wo ovuẹ kẹ ohwo kpobi. O rẹ lọlọhọ, yọ o rẹ were owhẹ. U ghine duobọ te ẹme na!”

15. Didi iyẹrẹ i dhesẹ nọ Jihova ọ ghale omodawọ nọ ma ro te ahwo oma evaọ oria kpobi?

¹⁵ Evaọ 1998 a ru omodawọ re a ta usiuwoma kẹ ahwo orọnikọ evaọ iwou rai ọvo ho rekọ evaọ oria kpobi. Evaọ Côte d’Ivoire ọzae avọ aye imishọnare jọ a weze kpohọ ekọ-iyibo 322 evaọ unueri. A fi ebe 247 họ ada, emagazini 2,284, ibroshọ 500, gbe ebe-evẹvẹ udhusoi buobu, avọ ividio kẹ ibiekọ na nọ a re rri okenọ a te lehọ no. Evaọ Canada Osẹri jọ o kpohọ oria nọ a rẹ jọ ku ugboma imoto. Ọnọ o wo oria na o wo isiuru, oniọvo na ọ tẹ jọ etẹe euwa ene gbe ubro, dede nọ uzedhe oke nọ o ro se isẹri kẹ ehreki na u te oware wọhọ auwa ọvo. Ukuhọ riẹ, a tẹ m’omaa uwuhrẹ fihọ 10:00 p.m. Rekọ, ẹsejọ oke u re te udeviaso re u te muhọ, u ve kri te ighọjọ ivẹ ohiohiẹ. Omaa na o rọ use-abọ gaga, rekọ emamọ iyẹrẹ i no rie ze. Ọzae na ọ tẹ jiroro nọ ọ rẹ kare uwou-eki na evaọ Ẹdoka re ọ sai kpohọ iwuhrẹ. U kri hi, tei te uviuwou riẹ a te mu emamọ ẹnyaharo họ eruo.

16. Didi iyẹrẹ i dhesẹ nọ ibroshọ Gwọlọ na avọ obe Eriariẹ na yọ ekwakwa obọdẹ evaọ iruo usiuwoma ota gbe ewuhrẹ?

¹⁶ Ibroshọ na Eme Ọghẹnẹ Ọ Gwọlọ Mi Omai? gbe obe na Eriariẹ Nọ I Re Su Kpohọ Uzuazọ Ebẹdẹ Bẹdẹ e gbẹ rọ obọdẹ ekwakwa evaọ iruo usiuwoma ota gbe ewuhrẹ. Evaọ Itali, ozerẹ-aye jọ nọ ọ be hẹrẹ ebọso o te mi Usi Uvie jọ. Okiokiọ riẹ, a tẹ wariẹ weze bru ei, ọ tẹ rehọ ibroshọ Gwọlọ na. Kẹdẹ kẹdẹ no ẹdẹ ọyena vrẹ, o re wuhrẹ Ebaibol iminiti 10 rite 15 evaọ oria nọ a jọ ro imoto na. Nọ o wuhrẹ te amara gbe ubro no, ọ tẹ ta nọ o bi no uwou-egagọ na no re o zihe kpohọ ẹwho riẹ evaọ Guatemala re ọ jọ obei ruabọhọ uwuhrẹ riẹ. Evaọ Malawi ọgba okpichọche nọ a re se Lobina o muofu nọ emetẹ riẹ a ta nọ a bi wuhrẹ Ebaibol kugbe Isẹri Jihova. Ghele na, okenọ uvẹ u te rovie fihọ, emetẹ na a vẹ ghale uzẹme Ebaibol na kugbe oni rai. Evaọ June 1997, Lobina ọ tẹ ruẹ obe Eriariẹ na, yọ ẹme na “Eriariẹ Nọ I Re Su” ọ were riẹ gaga. Evaọ July, ọ tẹ rọwo nọ a wuhrẹ Ebaibol kugbei. Evaọ August o te kpohọ okokohọ ubrotọ na jẹ gaviezọ ziezi kẹ ọruẹrẹfihotọ na kpobi. Evaọ ekuhọ amara ọyena, o no ichọche riẹ no je te wọhọ owhowho-uvie nọ ọ te họ-ame he. Ọ tẹ họ-ame evaọ November 1997.

17, 18. Ẹvẹ ividio Society na i ro ruiruo no evaọ obufihọ kẹ ahwo re a “ruẹ” eware abọ-ẹzi?

¹⁷ Ividio Society na i fiobọhọ kẹ ibuobu “ruẹ” eware abọ-ẹzi no. Evaọ Mauritius ọzae jọ o no ichọche riẹ fiki ẹwhọ nọ ọ riẹ. Imishọnare jọ o te dhesẹ okugbe Isẹri Jihova kẹe, evaọ ividio na United by Divine Teaching. Avọ isiuru, ọzae na ọ tẹ ta nọ: “Whai Isẹri Jihova wha rueva Aparadase no!” Ọ tẹ rọwo uwuhrẹ Ebaibol. Oniọvo-ọmọtẹ jọ evaọ Japan o dhesẹ ividio Jehovah’s Witnesses—The Organization Behind the Name kẹ ọzae riẹ nọ ọ rọ ukoko na ha, oma o tẹ wọe muọ uwuhrẹ Ebaibol ẹsikpobi họ. Nọ o rri United by Divine Teaching no, ọ tẹ gwọlọ jọ omọvo Isẹri Jihova. Ividio ọ abasa nọ uzoẹme riẹ o rọ The Bible—A Book of Fact and Prophecy i te fiobọhọ kẹe fi ehri-izi Ebaibol h’iruo evaọ uzuazọ riẹ. Ukuhọ riẹ, Jehovah’s Witnesses Stand Firm Against Nazi Assault u te dhesẹ kẹe nnọ Jihova ọ rẹ k’ahwo Riẹ ẹgba dadamu kẹ ohọre Setan. Ọzae na ọ họ-ame evaọ October 1997.

¹⁸ Enana yọ umutho iyẹrẹ nọ ma reawere rai evaọ etoke ukpe iruo nọ o vrẹ na. I dhesẹ nọ Isẹri Jihova a wo ẹrọwọ ọgaga jegbe nnọ Jihova ọ be ghale ẹrọwọ ọyena ẹkwoma iruo rai nọ ọ be ghale.—Jemis 2:17.

Ẹbọ Ẹrọwọ Nẹnẹ

19. (a) Ẹvẹ uyero mai u ro woma vi orọ Abraham? (b) Bro ahwo a kokohọ kẹ ehaa uwhu idhe Jesu eva ukpe n’ukpo? (c) Erẹwho vẹ ahwo a jọ kpohọ ehaa Ekareghẹhọ na ziezi evaọ ukpe n’ukpo? (Rri omaa iruo evaọ ẹwẹ-obe avọ 24 rite 27 na.)

¹⁹ Akpọ o kiehọ k’omai nẹnẹ evaọ idhere buobu vi Abraham. Ma riẹ nọ Jihova o ru eyaa riẹ kpobi gba kẹ Abraham. Emọ Abraham a ghinẹ rehọ Kenan reuku, a te ghine zihe ruọ orẹwho ulogbo. (1 Ivie 4:20; Ahwo Hibru 11:12) Ofariẹ, ole ikpe 1,971 nọ Abraham o no Heran no, Jọn Ọhọahwo-Ame na ọ tẹ họ ọmọ riẹ jọ ame, Jesu, Jihova ọ tẹ jẹ rọ ẹzi ọfuafo họe ame re o zihe ruọ Mesaya na, Ubi Abraham evaọ edhere ọvọvọ, ọrọ abọ-ẹzi riẹ. (Matiu 3:16, 17; Ahwo Galesha 3:16) Evaọ Nisan 14, 33 C.E., Jesu ọ tẹ rehọ uzuazọ riẹ kẹ wọhọ ẹtanigbo kẹ enọ i ti fi ẹrọwọ họ iẹe. (Matiu 20:28; Jọn 3:16) Ima ahwo a rẹ sae ghale oma rai enẹna fiki riẹ. Ukpe n’ukpo, ahwo 13,896,312 a kokohọ evaọ Nisan 14 re a ru ehaa odhesẹvia igbunu uyoyou onana. Ẹvẹ onana o kpare Jihova kpehru te, Okoko Oke Ologbo eyaa na!

20, 21. Ẹvẹ ahwo erẹwho kpobi a rọ ghale oma rai ẹkwoma Ubi Abraham evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ na, kọ ẹvẹ a be rọ ghale oma rai nẹnẹ?

²⁰ Evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, ahwo buobu nọ i no erẹwho kpobi ze—muhọ no Izrẹl uwo—a fi ẹrọwọ họ Ubi Abraham ọnana, a te zihe ruọ emọ Ọghẹnẹ nọ a wholo, ahwo ọkpokpọ ‘Izrẹl [abọ-ẹzi] Ọghẹnẹ.’ (Ahwo Galesha 3:26-29; 6:16; Iruẹru 3:25, 26) A wo imuẹro uzuazọ ẹzi nọ u re whu hu evaọ obọ odhiwu wọhọ ibe-isu evaọ Uvie Ọghẹnẹ. Ahwo 144,000 ọvo a te ghale evaọ edhere ọnana, yọ umutho enana ọvo i kiọkọ. (Eviavia 5:9, 10; 7:4) Ukpe n’ukpo, ahwo 8,756 a se isẹri orọwọ rai nnọ a rọ usu ahwo nana ẹkwoma ebrẹdi nọ a re jẹ da udi evaọ ehaa Ekareghẹhọ na.

²¹ Enwene Isẹri Jihova kpobi nẹnẹ a rọ “otu obuobu” nọ a ruẹaro riẹ na eva Eviavia 7:9-17. Fikinọ a ghale oma rai ẹkwoma Jesu, a wo ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ aparadase. (Eviavia 21:3-5) Ahwo 5,888,650 enọ i w’obọ evaọ iruo usiuwoma ota na evaọ 1998 a rọ imuẹro nnọ ogbotu ọnana a ghinẹ rọ “buobu.” U siuru gaga re a ruẹ nọ Russia gbe Ukraine a n’iyẹrẹ iwhowho-uvie nọ i bu vi 100,000 evaọ oke ọsosuọ kpobi. Je gbunu re họ iyẹrẹ nọ i no United States ze—iwhowho-uvie 1,040,283 evaọ August! Enana yọ erẹwho esa ọvo evaọ usu erẹwho 19 nọ e n’iyẹrẹ bu vi iwhowho-uvie 100,000 evaọ ukpe n’ukpo.

Ẹruore nọ O ti Rugba Kẹle

22, 23. (a) Fikieme ma je kr’udu mai ga nẹnẹ? (b) Ẹvẹ ma sae rọ jọ wọhọ Abraham, orọnikọ wọhọ enọ e kare ẹrọwọ nọ Pọl ọ fodẹ na ha?

²² A kareghẹhọ ahwo nọ a kpohọ Ekareghẹhọ na epanọ ma kẹle orugba eyaa Jihova te no. Evaọ 1914, a rehọ Jesu mu wọhọ Ovie Uvie obọ odhiwu Ọghẹnẹ, muọ ọzino riẹ họ evaọ ogaga Uvie. (Matiu 24:3; Eviavia 11:15) Ẹhẹ, Ubi Abraham o bi su enẹna evaọ odhiwu! Jemis ọ ta kẹ Ileleikristi edẹ riẹ nọ: “Wha wo ithihakọ re. Wha dikihẹ whawha, keme ẹtha Ọnowo na ọ kẹle ino.” (Jemis 5:8) Whaọ, ọzino ọyena ọ via no! Ẹvẹ onana o rọ ẹjiroro ologbo te nọ ma re ro ru idu mai ga!

²³ Jọ evaifihọ mai evaọ eyaa Ọghẹnẹ o hae jọ kpokpọ kpokpọ ẹkwoma uwuhrẹ Ebaibol ẹsikpobi gbe uvi olẹ. Jọ oghale Jihova u fi omai abọ kie he nọ ma be kezọ Ẹme riẹ na. Kẹsiẹe ma vẹ jọ wọhọ Abraham, orọnikọ wọhọ enọ ẹrọwọ rai o whrehe je whu nọ Pọl ọ fodẹ na ha. Uvumọ oware o rẹ hẹriẹ omai no ẹrọwọ ọrẹri mai hi. (Jud 20) Ma lẹ nọ jọ o jọ enẹ kẹ idibo Jihova kpobi evaọ etoke ukpe iruo 1999 na je rite ebẹdẹ.

Kọ Whọ Riẹ?

◻ Ẹvẹ ma sae rọ gaviezọ kẹ Ọghẹnẹ nẹnẹ?

◻ Didi irere i re no uvi olẹ se Ọghẹnẹ ze?

◻ Otẹrọnọ ma rọ ẹmeoyo lele ọkpọvio Jihova, ẹvẹ o te rọ bọ ẹrọwọ mai ga?

◻ Abọ iyẹrẹ ẹgbukpe na vẹ (ẹwẹ-obe avọ 24 rite 27) o mai si owhẹ urru?

[Picture on page 23]

Ma tẹ kezọ kẹ Ẹme Jihova, evaifihọ mai kpahe eyaa riẹ o rẹ te jọ kpokpọ kpokpọ

[Picture on page 29]

Ẹrọwọ mai ọ rẹ ga viere okenọ ma te w’obọ evaọ odibọgba na