Wuhrẹ Ẹme Ọghẹnẹ Kugbe Ẹsikpobi Wọhọ Uviuwou
“Fiki ebrẹdi ọvo ohwo ọ rẹ rọ zọ họ, rekọ fiki kẹme kẹme nọ ọ via no unu Ọghẹnẹ ze.”—MATIU 4:4.
1. Eme Ebaibol na ọ ta kpahe owha-iruo enọ i wuzou uviuwou re a wuhrẹ emọ rai idhere Jihova?
JIHOVA ỌGHẸNẸ ọ rehọ ekareghẹhọ ẹsikpobi kẹ enọ i wuzou uviuwou kpahe owha-iruo rai nọ a re ro wuhrẹ emọ rai. Uthubro utioye na o rẹ ruẹrẹ emọ na họ kẹ uzuazọ nana o vẹ jẹ sai fiobọhọ ruẹrẹ ae họ kẹ uzuazọ nọ o be tha na. Ẹnjẹle jọ nọ o dikihẹ kẹ Ọghẹnẹ ọ fodẹ owha-iruo Abraham kẹe nọ o re ro wuhrẹ uviuwou riẹ re a ruẹsi “koko edhere ỌNOWO na.” (Emuhọ 18:19) A ta kẹ esẹ gbe ini ahwo Izrẹl re a ta kẹ emọ rai epanọ Ọghẹnẹ o ro siwi Izrẹl no Ijipti gbe epanọ ọ rọ kẹ ai Uzi riẹ evaọ Ugbehru Sainai, evaọ Horẹb. (Ọnyano 13:8, 9; Iziewariẹ 4:9, 10; 11:18-21) A tuduhọ enọ i wuzou uviuwou Ileleikristi awọ re a yọrọ emọ rai “evaọ ọwhọkuo gbe ọkpọvio-iroro Jihova.” (Ahwo Ẹfẹsọs 6:4, NW ) O tẹ make rọnọ ọyewọ ọvuọvo ọ be gọ Jihova, ọyena ọ rẹ daoma wuhrẹ emọ na idhere Jihova.—2 Timoti 1:5; 3:14, 15.
2. Kọ o gwọlọ ewuhrẹ uviuwou nọ emọ e gbẹ rọ uwou na ha? Ru ei vẹ.
2 Orọnikọ onana u dhesẹ nọ ewuhrẹ uviuwou ọrọ Ẹme Ọghẹnẹ o rọ kẹ iviuwou nọ emọ e rọ ọvo ho. Nọ ọzae avọ aye a te wo ewuhrẹ uviuwou o tẹ make rọnọ emọ e rọ uwou na ha, onana u re dhesẹ emamọ ovuhumuo kẹ eware abọ-ẹzi.—Ahwo Ẹfẹsọs 5:25, 26.
3. Fikieme ewuhrẹ uviuwou na nọ a re ru ẹsikpobi o rọ r’oja?
3 Re whọ ruẹ obọdẹ ewoma, u fo re a kẹ uthubro ẹsikpobi, rọwo kugbe uwuhrẹ nọ Jihova o wuhrẹ Izrẹl evaọ igbrẹwọ na: “Fiki ebrẹdi ọvo ohwo ọ rẹ rọ zọ họ, rekọ fiki kẹme kẹme nọ o via no unu ỌNOWO na ze.” (Iziewariẹ 8:3) Wọhọ epanọ uyero uviuwou na o rọ, iviuwou jọ a sai wo ọruẹrẹfihotọ uwuhrẹ ẹsiẹvo ẹkpoka na; efa a sai wo etoke uwuhrẹ nọ o kpẹre viere kẹdẹ kẹdẹ. Oghẹrẹ ọruẹrẹfihotọ nọ whọ salọ kpobi kẹhẹ, who ru ewuhrẹ na họ ọrọ thakpọ okenọ who wo uvẹ hẹ. ‘Dẹ oke’ kẹe. Oke nọ whọ te raha kẹ ewuhrẹ na o rọ uvrẹvru hu. Izuazọ ahwo uviuwou ra e rọ awa.—Ahwo Ẹfẹsọs 5:15-17; Ahwo Filipai 3:16.
Eware nọ Who re Fihọ Iroro
4, 5. (a) Ẹkwoma Mosis, eme Jihova o fihọ aro esẹ gbe ini wọhọ ute nọ u wuzou evaọ ewuhrẹ emọ rai? (b) Eme oyena o gwọlọ nẹnẹ?
4 Okenọ who te bi ru ewuhrẹ uviuwou na, o rẹ kẹ ewoma viere otẹrọnọ who fi ute jọ h’iroro. Roro kpahe ejọ.
5 Eva ewuhrẹ kpobi, daoma bọ uyoyou kẹ Jihova Ọghẹnẹ. Okenọ Izrẹl o kokohọ otọ-opaprara Moab, taure a tẹ te ro Ẹkwotọ Eyaa na, Mosis ọ kpọ iroro rai rri oware nọ Jesu Kristi o dhesẹ uwhremu na wọhọ ‘ujaje nọ o mae rro eva Uzi na.’ Ujaje vẹ? “Whọ rẹ rọ eva ra kpobi yowo ỌNOWO Ọghẹnẹ ra, gbe ẹzi ra kpobi, gbe ogaga ra kpobi.” (Matiu 22:36, 37; Iziewariẹ 6:5) Mosis ọ tuduhọ emọ Izrẹl awọ re a fi onana họ idu obọ rai a vẹ jẹ rehọ iẹe wuhrẹ emọ rai. Oyena o te gwọlọ ẹwẹwariẹ, edhesẹ oware nọ o soriẹ nọ a je you Jihova, jẹ fodẹ owojẹ gbe uruemu nọ e rẹ whaha edhesẹ uyoyou otiọye na, je dhesẹ uyoyou kẹ Jihova evaọ izuazọ omobọ rai. Kọ emọ mai e gwọlọ oghẹrẹ uthubro ovo na? E! Yọ ae omarai a gwọlọ obufihọ re a ‘yawo udu rai,’ koyehọ, a re si oware kpobi nọ o rẹ whaha uyoyou rai kẹ Ọghẹnẹ n’eva. (Iziewariẹ 10:12, 16; Jerimaya 4:4) Udevie awhaha itieye na jọ họ isiuru kẹ eware akpọ na gbe uvẹ nọ a re ro duoma họ iruẹru riẹ. (1 Jọn 2:15, 16) Uyoyou kẹ Jihova o rẹ jọ jajaja, avọ iruo, nọ o rẹ wọ omai ru eware nọ e rẹ were Ọsẹ obọ odhiwu mai. (1 Jọn 5:3) Re ewuhrẹ uviuwou ra o sai wo irere ikrẹkri, a re ru abọ riẹ kpobi evaọ edhere nọ o rẹ bọ uyoyou onana ga.
6. (a) Eme o gwọlọ re a ruẹse kẹ eriariẹ egbagba? (b) Ẹvẹ Ikereakere na i fiẹgba họ epanọ eriariẹ egbagba i wuzou te?
6 Kẹ eriariẹ egbagba ọ ẹgwọlọ Ọghẹnẹ. Eme oyena o gwọlọ? O gwọlọ vi uyo nọ a re se no emagazini hayo obe ze gheghe. O gwọlọ ẹmeọta-kugbe re u muẹro nnọ a wo otoriẹ igogo eme na gbe iroro na. Eriariẹ egbagba yọ obọdẹ okwakwa evaọ ẹwhẹhọ uruemu okpokpọ na, evaọ efiharo eware nọ e ghinẹ r’oja okenọ a te bi yeri kugbe ebẹbẹ evaọ uzuazọ, gbe evaọ eruo oware nọ o rẹ ghinẹ were Ọghẹnẹ.—Ahwo Filipai 1:9-11; Ahwo Kọlọsi 1:9, 10; 3:10.
7. (a) Efihiruo enọ vẹ e rẹ sai fiobọhọ kẹ uviuwou fi eware nọ a bi wuhrẹ họ iruo? (b) Ẹvẹ Ikereakere na i ro fiẹgba họ aghare ute utioye na?
7 Obufihọ re a fi eware nọ a bi wuhrẹ h’iruo. Avọ irẹro ute onana, evaọ etoke ewuhrẹ uviuwou kpobi, nọ inọ: ‘Ẹvẹ eme enana e sai ro kpomahọ izuazọ mai? Kọ o gwọlọ enwene jọ no oware nọ ma bi ru enẹna? Fikieme ma jẹ gwọlọ ru inwene?’ (Itẹ 2:10-15; 9:10; Aizaya 48:17, 18) Oke nọ ma rẹ rehọ ziezi re ma roro kpahe efihiruo eware nọ ma bi wuhrẹ na o sae jọ obọdẹ okwakwa evaọ orro abọ-ẹzi ọrọ ahwo uviuwou na.
Rehọ Ekwakwa Ewuhrẹ Ruiruo avọ Areghẹ
8. Didi ekwakwa kẹ ewuhrẹ Ebaibol utu ọrigbo na ọ rọ kẹ no?
8 ‘Ọrigbo ẹrọwọ avọ areghẹ na’ ọ kẹ ekwakwa buobu no nọ a rẹ sai ro ru uwuhrẹ. Emagazini Uwou-Eroro Na, ọnọ a re ro wuhrẹ Ebaibol na, o rọ evẹrẹ 131. Ma wo ebe kẹ ewuhrẹ Ebaibol evaọ evẹrẹ 153, ibroshọ evaọ evẹrẹ 284, ekasẹte itepu evaọ evẹrẹ 61, ekasẹte ividio evaọ evẹrẹ 41, makọ okwakwa kọmputa kẹ ẹkiẹriwo Ebaibol evaọ evẹrẹ 9!—Matiu 24:45-47.
9. Ẹvẹ ma re ro fi ohrẹ nọ o rọ ikereakere nọ a jọ edhe-ẹme ọnana fodẹ na h’iruo okenọ ma te bi ru ewuhrẹ Uwou-Eroro uviuwou?
9 Iviuwou buobu a rẹ rehọ oke ewuhrẹ uviuwou na ruẹrẹ oma kpahe kẹ Ewuhrẹ Uwou-Eroro ukoko na. Ẹvẹ oyena u re fiobọhọ te! Uwou-Eroro Na u wo ugogo emu abọ-ẹzi nọ a be rọ kẹ re o bọ ahwo Jihova ga evaọ akpọ-soso. Okenọ wha te bi wuhrẹ Uwou-Eroro Na kugbe wọhọ uviuwou, ru vi ese edhe-ẹme na gbe iyo ekẹ enọ nọ e rọ obe na. Rọ ajọwha gwọlọ otoriẹ. Rehọ oke rovie kpohọ eria ikereakere nọ a fodẹ nọ a kere via ha na. Zizie ahwo uviuwou na re a kpahe ẹme fihọ epanọ eria ikere na i ro kie kpahe oware nọ a be jọ edhe-ẹme na ta kpahe na. Duobọte udu na.—Itẹ 4:7, 23; Iruẹru 17:11.
10. Eme a rẹ sai ru re a ru emọ na w’obọ evaọ ewuhrẹ na re o jẹ jọ oke omawere kẹ ai?
10 Whọ tẹ jọ uviuwou ra wo emaha, eme who re ru re ewuhrẹ ra o siọ uruemu uviuwou ọvo ba ẹjọ rekọ re o jọ oke ọbọga, isiuru, avọ evawere? Daoma re who ru ahwo na kpobi kpahe ẹme ziezi re aikpobi a galova vi oria ewuhrẹ na. O tẹ lọhọ, ru re ọmọ kpobi o wo ẹkẹ Ebaibol riẹ gbe emagazini nọ a bi wuhrẹ na. Evaọ aruorokele oma osasa nọ Jesu o dhesẹ, ọyewọ ọ sae rọ ọmọboba kẹle oma riẹ, ẹsejọ whọ sae tubẹ gbalọ iẹe h’oma dede. (Wawo Mak 10:13-16.) Ọnọ o wuzou uviuwou na ọ sae ta kẹ ọmaha na re ọ ta kpahe ifoto nọ e rọ oria ewuhrẹ na. A sae ta kẹ ọmọboba fihọ otọ re o se oria ikereakere jọ. A sae ta kẹ ọnọ ọ dina kpako no re o dhesẹ idhere nọ a sai ro fi eme uwuhrẹ na h’iruo.
11. Ekwakwa ewuhrẹ efa vẹ a rọ kẹ no, kọ evaọ oria nọ a jo wo enana, ẹvẹ a sae rọ rehọ ai ruiruo avọ erere evaọ ewuhrẹ uviuwou na?
11 O tẹ make rọnọ Uwou-Eroro Na wha bi se, ebe efa nọ a jọ ẹvẹrẹ rai wo e thọrọ owhai ẹro ho. Wha tẹ gwọlọ ehri otofa ovuẹ hayo oruvẹ ọrọ ẹme Ebaibol jọ, wha rẹ sai woi no Insight on the Scriptures na ze. A rẹ sae k’iyo enọ efa ẹkwoma erovie kpohọ Watch Tower Publications Index hayo erovie ekwakwa ẹkiẹriwo kọmputa erọ Society na. Ewuhrẹ epanọ a rẹ rọ rehọ ekwakwa enana ruiruo, otẹrọnọ e rọ ẹvẹrẹ ra, o sae jọ abọ ologbo ọrọ ewuhrẹ uviuwou. Avọ irẹro ẹkpare isiuru emefofa na, whọ sae rehọ oke ewuhrẹ ra jọ rri ividio Society na jọ hayo gaviezọ kẹ abọjọ ekasẹte edrama, wha vẹ t’ẹme kpahe iẹe. Emamọ efihiruo ọrọ ekwakwa ewuhrẹ enana e sai fiobọhọ ru ewuhrẹ uviuwou ra siuru jẹ kẹ uviuwou na kpobi erere.
Nwene Lele Ẹgwọlọ Uviuwou Ra
12. Ẹvẹ ewuhrẹ uviuwou na o sai ro wo abọ evaọ eyeri kugbe ẹgwọlọ ọkpakpata uviuwou?
12 O sae jọ nọ uviuwou ra u re wuhrẹ oria uwuhrẹ Uwou-Eroro oka na. Rekọ muẹro h’otọ kẹ ebẹbẹ gbe enwene uviuwou ra. Otẹrọnọ oni na o re kpohọ iruo oyibo ho, ọ rẹ sae raha oke kugbe emọ na kẹdẹ kẹdẹ okenọ a te no isukulu ze. A rẹ sae jọ oke oyena ku ebẹbẹ jọ họ; a rẹ sae va efa kpohọ obaro. Okenọ ẹgwọlọ ologbo uviuwou jọ o tẹ roma via, wha gbolo aro kẹe he. (Itẹ 27:12) Orọnikọ ebẹbẹ isukulu ọvo enana i kie kpahe he, rekọ te iyero efa. Salọ ebe nọ i fo, whọ vẹ kake vuẹ uviuwou na kpahe oware nọ wha bi ti wuhrẹ.
13. Fikieme ẹmeọta uviuwou kpahe epanọ a re ro thihakọ uvuhu o jẹ kẹ erere?
13 Wọhọ oriruo, uvuhu o rọ abọ akpọ na buobu; fikiere evaọ eria buobu, o sai fo re a t’ẹme kpahe epanọ a sai ro thihakọ riẹ. Kọ ewuhrẹ uviuwou nọ a kpọ rri eware nọ e ghinẹ rọ akpọ via gbe ehri-izi Ebaibol e sae jọ erere kẹ uviuwou ra?—Itẹ 21:5; Ọtausiuwoma Na 9:11; Ahwo Hibru 13:5, 6, 18.
14. Iyero vẹ e rẹ sai ru ẹmeọta uviuwou kpahe eriwo Jihova ọrọ ozighi, ẹmo, gbe seomaba-edhehọ Oleleikristi kiehọ ẹruoke?
14 Uzoẹme ofa nọ o gwọlọ ẹmeọta kpahe họ ozighi. U fo re eriwo Jihova o jọ iroro gbe idu mai kpobi. (Emuhọ 6:13; Olezi 11:5) Ewuhrẹ uviuwou evaọ uzoẹme onana o sae kẹ uvẹ nọ a rẹ rọ ta kpahe ahwo ugbarugba eva obọ isukulu, sọ a re ru ewuhrẹ ekarẹte, hayo epanọ a rẹ rọ salọ aruọzaha ọ omawere. Ehọre ozighi e vọ oria kpobi no; enwenọ orẹwho kpobi ẹmo omoma ọ rọ, ozighi esuo hayo orọ uyẹ, hayo ẹmo ahwo ugbarugba. Fikiere, u fo re uviuwou ra u yo eme kpahe ẹyọrọ uruemu Oleleikristi nọ ahwo ẹmuofio e wariẹ omai họ na.—Aizaya 2:2-4; Jọn 17:16.
15. Ẹvẹ a rẹ rọ rehọ uthubro kpahe owezẹ ọzavaye gbe orọo kẹ emọ?
15 Nọ emọ e be rro na, a gwọlọ uthubro kpahe owezẹ ọzavaye gbe orọo, wọhọ epanọ ikpe rai e rọ. Evaọ eria jọ, esẹ gbe ini buobu e rẹ t’ẹme fodẹ owezẹ ọzavaye kugbe emọ rai hi. Emọ nọ e rọ ogbori kpahe onana a ve ti wo eriwo ọthọthọ mi izoge efa, yọ ukuhọ riẹ o sae jọ okpẹtu. Kọ o gbẹ mai woma re a raro kele Jihova, ọnọ ọ rehọ unu gbiae rekọ avọ ẹfuọ kẹ ohrẹ kpahe ẹme na evaọ Ebaibol? Ohrẹ Ọghẹnẹ u re fiobọhọ kẹ emọ mai kẹ omobọ rai adhẹẹ jẹ rehọ ọghọ kẹ amọfa nọ a rrọ ezae hayo eyae wọhọ e rae. (Itẹ 5:18-20; Ahwo Kọlọsi 3:5; 1 Ahwo Tẹsalonika 4:3-8) O tẹ make rọnọ wha t’ẹme ọnana no vẹre, wha rẹ wariẹ tae enẹna. Nọ iyero ekpokpọ e be roma via na, ẹwẹwariẹ o fo.
16. (a) Evaọ iviuwou sa-sa, okevẹ a re ro ru ewuhrẹ uviuwou? (b) Ẹvẹ who yeri kugbe ezadhe no re who wo ewuhrẹ uviuwou ẹsikpobi?
16 Okevẹ a re ro ru ewuhrẹ uviuwou? Evaọ aruorokele iviuwou Ebẹtẹle evaọ akpọ-soso, iviuwou buobu a ruẹrẹ ewuhrẹ uviuwou rai fihọ owọwọ Ẹdọvo-Oka. Rọkẹ amọfa, u wo ohẹriẹ. Evaọ obọ Argentina, uviuwou ahwo 11 jọ, kugbe emọ 9, a rẹ kparoma ẹsikpobi eva ighọjọ isoi kohiohiẹ kohiohiẹ re a ru ewuhrẹ uviuwou rai. Fiki oke iruo rai nọ i kiehọ epọvo ho, oke ofa o lọhọ họ. O jọ lọlọhọ họ, rekọ u fi epanọ ewuhrẹ uviuwou na u wuzou te họ iroro gbe idu emọ na. Evaọ obọ Philippines, ọkpako ukoko jọ o re ru ewuhrẹ uviuwou kugbe aye riẹ gbe emọ esa rai ẹsikpobi okenọ a jẹ rro kpako. Evaọ udevie oka na ọsẹ gbe oni na a re ru iwuhrẹ kugbe omomọvo emọ na re a ru uzẹme na họ orai. Evaọ obọ United States, oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ ọzae riẹ ọ rọ Osẹri hi o re lele emọ riẹ nya kpohọ ebọso isukulu na kohiohiẹ kohiohiẹ. Nọ a be hẹrẹ ebọso na, a rẹ raha enwenọ iminiti ikpe kugbe ro se jẹ t’ẹme kpahe obe ọ uwuhrẹ Ikereakere na jọ, oni na ọ vẹ lẹ olẹ okpẹkpẹe taure emọ na e tẹ te ro omoto. Evaọ Democratic Republic of Congo, aye jọ nọ ọzae riẹ ọ rọwo ho nọ ọ dhẹ siọ uviuwou na ba kẹ o bi ruiruo gaga kẹ ewuhrẹ fiki epanọ ọ riobe tere he. Ọmọzae riẹ nọ o t’ohwo no o re fiobọhọ ẹkwoma eweze bru uviuwou na k’oka k’oka re ọ rẹro te ewuhrẹ oni riẹ gbe inievo emaha riẹ. Oni na o dhesẹ emamọ oriruo ẹkwoma omaruẹrẹhọ ajọwha riẹ. Kọ uyero jọ o riẹ nọ u ru ewuhrẹ uviuwou ẹsikpobi rọ bẹbẹ evaọ uviuwou ra? Jọ o bẹ owhẹ hẹ. Rọ ajọwha gwọlọ oghale Jihova evaọ omodawọ ra re who wo ewuhrẹ Ebaibol ẹsikpobi.—Mak 11:23, 24.
Osohwa Ithihakọ
17. (a) Re a ruẹsi wo ewuhrẹ uviuwou ẹsikpobi, eme o gwọlọ? (b) Didi oriruo u dhesẹ aghare uwuhrẹ uviuwou ẹsikpobi evaọ idhere Jihova?
17 O gwọlọ omaa. O gwọlọ ithihakọ. Rekọ irere nọ i re no ewuhrẹ uviuwou ẹsikpobi ze i te kẹ omodawọ na. (Itẹ 22:6; 3 Jọn 4) Franz avọ Hilda, evaọ Germany, a yọrọ emọ 11. Ikpe buobu uwhremu na, ọmọtẹ rai Magdalena ọ ta nọ: “Oware nọ me rri nọ o mai wuzou nẹnẹ họ uvumọ ẹdẹ o jọ họ nọ ma re ro wo uthubro abọ-ẹzi hi.” Okenọ ẹzi uruemu ethathọ orẹwho ohwo u ti keke no evaọ otọ Adolf Hitler, ọsẹ Magdalena ọ rehọ Ebaibol na ruẹrẹ uviuwou riẹ họ kẹ edawọ nọ ọ ruẹ nọ e be tha. Uwhremu na, a te mu emoha uviuwou na a tẹ rehọ ai kpohọ isukulu olahiẹ; a mu ahwo uviuwou na efa, a te fi ai họ uwou-odi hayo ega uye. A kpe ejọ. Ẹrọwọ rai kpobi ọ jọ kothi—orọnikọ evaọ etoke ukpokpoma ogaga na ọvo ho rekọ, rọkẹ enọ e zọ, evaọ ikpe nọ i lele i rie.
18. Ẹvẹ omodawọ eyewọ ọvo i bi ro wo osaohwa?
18 Ahwo buobu nọ e rọ eyewọ ọvo hayo enọ erivẹ-orọo rai e rọ ukoko ho, a rehọ uthubro Ebaibol ẹsikpobi rọ kẹ emọ rai no re. Aye-uku jọ evaọ India o ruiruo gaga re ọ bọ uyoyou kẹ Jihova họ emọ ivẹ riẹ. Rekọ, ọ tẹ jọ ọkora ologbo okenọ ọmọzae riẹ o ku usu no ahwo Jihova. Aye na ọ tẹ lẹ Jihova re ọ rọ vrẹ riẹ kẹ oma nọ ọ dawo te he evaọ ẹyọrọ ọmọzae riẹ. Rekọ eware nọ ọmọ riẹ o wuhrẹ e te ghinẹ thọrọ iẹe ẹro ho. Nọ ikpe buobu e vrẹ no, o te zihe ze, ru emamọ ẹnyaharo abọ-ẹzi, o te zihe ruọ ọkpako ukoko. Obọnana tei te aye riẹ a rọ ekobaro oke-kpobi. Ẹvẹ eva e rẹ were esẹ gbe ini te enọ e rehọ ohrẹ Jihova gbe ukoko riẹ re a rehọ uthubro Ebaibol ẹsikpobi kẹ uviuwou na! Kọ who bi fi ohrẹ oyena h’iruo evaọ uviuwou ra?
Kọ Whọ Sae k’Iyo Nana Vevẹ?
◻Fikieme ewuhrẹ uviuwou ẹsikpobi u ro wuzou?
◻Eme o rẹ jọ ute mai evaọ ewuhrẹ uviuwou kpobi?
◻Didi ekwakwa kẹ ewuhrẹ a rọ kẹ omai no?
◻Ẹvẹ a sai ro nwene ewuhrẹ na kpohọ ẹgwọlọ uviuwou na?
[Picture on page 21]
Ute nọ a re wo o rẹ lẹliẹ ewuhrẹ uviuwou ra nyaharo