Chanru xraqb’al li lub’ik xb’aan li COVID-19

Ma yookat rek’ankil naq nakatraale li COVID-19? Wi jo’kan, moko wankat ta aajunes. Chiru naab’al po, sa’ chixjunil li ruuchich’och’ yookeb’ xyalb’al xq’e chi xk’ulub’ankil a’in. Laj b’anonel Hans Kluge, li najolomink re li Nimla Molam chirix li Kawilal re li tenamit Europa, naxye naq naab’aleb’ «ak xe’xyal xq’e re xraqb’al ru li COVID-19». Kixye ajwi’: «Moko ch’a’aj ta rek’ankil qib’ naq maak’a’ qakawilal ut lub’luko».

Wi yookat rek’ankil aawib’ chi jo’ka’an, mich’inaak aach’ool. Li Santil Hu naru nakatxtenq’a jo’ naq yook ajwi’ xtenq’ankil naab’aleb’ li qas qiitz’in sa’ li qakutan b’arwi’ yook chi numtaak li qak’a’uxl chirix li yajel a’in.

K’aru li lub’ik xb’aan li COVID-19?

A’an moko jun yajel ta. Naraj b’an xyeeb’al chanru neke’na’leb’ak li poyanam chirix li kixjal ut li ch’a’ajkilal li kixk’am chaq li nimla yajel COVID-19. Jalan neke’na’leb’ak chirix a’an chixjunileb’ li qas qiitz’in, ab’an a’in junjunq reheb’ li na’leb’ li neke’rek’a ut nawb’ileb’ ru:

Maak’a’ neke’raj xb’aanunkil
Najalaak chanru neke’tzekank ut chanru neke’wark
Ch’i’ch’i’eb’ rix
Na’ok xk’a’uxl chirix li k’anjel li moko nach’a’ajko’k ta chiru xb’aanunkil
Nach’a’ajko’k chiru xk’eb’al xch’ool chirix jun li na’leb’
Neke’xk’oxla naq maak’a’ royb’enihom

K’a’ut naq xiwxiw li lub’ik xb’aan li COVID-19?

Q’axal xiwxiw li lub’ik xb’aan li COVID-19 cho’q qe ut cho’q reheb’ li junch’ol. Usta li yajel yook chi xjirb’al rib’ ut xkamsinkileb’ li qas qiitz’in, wi ink’a’ naqak’e reetal timil timil naru naqakanab’ xk’eb’al xwankil ut xkolb’al qib’ chiru li COVID-19. Ut xb’aan naq ak xootitz’k chi xb’aanunkil li neke’xye qe ut naxik qach’ool chirix xsik’b’al li naqaj xb’aanunkil, naru raj tqak’e sa’ xiwxiwal li qayu’am ut li reheb’ li junch’ol.

Chiruheb’ li kutan a’in li q’axal kaw xnumsinkil, naab’aleb’ ak xe’xk’e reetal naq yaal tz’aqal li naxye li Santil Hu: «Li nach’inank xch’ool naq wank sa’ ch’a’ajkilal, naraj naxye naq moko kaw ta xch’ool» (Proverbios 24:10, Li Santil Hu, Sociedad Bíblica de Guatemala, SBG). Ab’an sa’ li Santil Hu wank li na’leb’ li naru nokooxtenq’a re xkuyb’al li naxk’e qak’a’uxl jo’ li nimla yajel a’in.

K’aru li na’leb’ li naxk’e li Santil Hu naru tatxtenq’a chirix li lub’ik xb’aan li COVID-19?

K’e reetal jok’ihal tatnach’oq rik’ineb’ li poyanam, ab’an maakanab’ aawib’ aajunes

Li Santil Hu naxye: «Li tz’aqal amiiw [...] sa’ xq’ehil junaq rahilal tatxtenq’a jo’ junaq tz’aqal asb’ej» (Proverbios 17:17, SBG).

K’a’ut wank xwankil: Eb’ li tz’aqal amiiw neke’xwaklesi qach’ool (1 Tesalonicenses 5:11). Ab’an, wank qajunes naab’al li hoonal naxk’e sa’ xiwxiwal li qakawilal (Proverbios 18:1).

Yal xb’aanunkil a’in: Chaawaatinaheb’ laawamiiw sa’ selular, b’ideollamada malaj sa’ mensaaj. Naq ink’a’ sa taawek’a aawib’, b’oqeb’. Jo’kan ajwi’, k’e aach’ool chirixeb’, patz’ reheb’ chanru wankeb’ malaj chanru yookeb’ xkolb’al rib’ chiru li yajel. Yal xb’aanunkil jun chaab’il na’leb’ cho’q re junaq laawamiiw. Taak’e reetal naq sa teerek’a eerib’ sa’ wiib’al.

Junjunq li na’leb’

«Nink’ub’ li b’ideoconferencia rik’ineb’ li wamiiw. Wank sut wiib’o ajwi’, joq’ehaq chik naqach’utub’ qib’ jun ch’uut chi b’atz’unk malaj yal re aatinak. Yaal naq moko juntaq’eet ta rilb’al qib’ chi kristi’aanil, ab’an nokooxtenq’a. Li nimla yajel kixch’a’ajki li qayu’am, jo’kan naq aajel ru naq ink’a’ tqanajtob’resi qib’ rik’ineb’ li qamiiw ut tqaye reheb’ chanru tz’aqal naqek’a qib’. Maare ch’a’aj xb’aanunkil a’in, ab’an na’ajmank chiqu» (Megan, re Canadá).

«Naqak’oxlaheb’ li qajunkab’al ut eb’ li qamiiw, ab’an xqataw jalan chik li na’leb’ re xjultikankil reheb’ naq naqaraheb’. Naqach’utub’ qib’ sa’ kahichal re xyiib’ankil eb’ li kok’ esilhu ut li maatan cho’q reheb’ li qamiiw. Chisa’ naqatz’iib’a junaq xraqal li Santil Hu re xwaklesinkil xch’ooleb’, chi jo’kan te’rek’a rib’ naq naqaraheb’. Li hoonal li naqanumsi chi xb’aanunkil a’in cho’q reheb’ li junch’ol naxk’e xsahil qach’ool ut nokooxtenq’a re naq ink’a’ txik qach’ool chirix li naxk’e qak’a’uxl» (Li x’Emma ut li xsum’aatin, laj Nathan, rik’ineb’ li xkok’al laj Eli ut li xHope, re Estados Unidos).

Sik’ li rusilal li ch’a’ajkilal

Li Santil Hu naxye: «Oksi chi’us li hoonal» (Efesios 5:16).

K’a’ut wank xwankil: Xb’aan naq roksinkil chi’us li hoonal naru tatxtenq’a chi na’leb’ak chi’us ut re naq ink’a’ tnumtaaq laak’a’uxl (Lucas 12:25).

Yal xb’aanunkil a’in: K’oxla chirix li chaab’il na’leb’ li nakaatruuk xb’aanunkil ut ink’a’ chirix li ink’a’ chik nakaatruuk xb’aanunkil. Jun eetalil, maare anaqwan wank laahoonal re xb’aanunkil junaq li na’leb’ li nawulak chaawu malaj xnumsinkil b’ayaq chik laahoonal rik’in laajunkab’al.

Junjunq li na’leb’

«Xooruuk xb’aanunkil naab’al li k’anjel sa’ li qochoch: xoo’awk eb’ li ichaj ut xqab’aanu jalan jalanq li ka’a’q re ru re xch’ina’usob’resinkil li qochoch» (Laj Evan, li rixaqil xSamantha ut eb’ li xkok’al, laj Eli ut laj Adam, re Sudáfrica).

«Chiru 30 chihab’ li qasumlajik, maajunwa xqanumsi chaq naab’al li hoonal sa’ wiib’al jo’ anaqwan. Sa’ xk’ab’a a’in, naqanaw qu chi’us chiqib’il qib’ ut q’axal naqara qib’. Kawresinb’ilo chik re xtenq’ankil qib’ chiqib’il qib’ maak’a’ naxye li tqanumsi» (Laj Ivan ut li rixaqil, li x’Eve, re Italia).

Makaanab’ xb’aanunkil

Li Santil Hu naxye: «B’aanumaq chixjunil [...] chi tustu ru» (1 Corintios 14:40).

K’a’ut wank xwankil: Naab’aleb’ li poyanam sa neke’rek’a rib’ naq ink’a’ neke’xkanab’ junaq li na’leb’ li k’aynaqeb’ xb’aanunkil.

Yal xb’aanunkil a’in: K’ub’ chi’us laahoonal re naq tixk’am rib’ rik’in li nakaab’aanu anaqwan. Chaak’ub’ joq’e taab’aanu laak’anjel re li tzoleb’aal, re laak’anjel ut re laawochoch. Ut misach sa’ aach’ool roksinkil laahoonal re xkawresinkil laapaab’al. Chaab’aanu ajwi’ li na’leb’ a’in: wank rik’in laajunkab’al, elk chi b’eek ut xkawresinkil laajunxaqalil. Rajlal tz’il rix laahoonal ut jal li na’leb’ li na’ajmank.

Junjunq li na’leb’

«Ninyal inq’e chi xb’aanunkil li ak ninb’aanu chaq naq toj maaji’ natiklaak li nimla yajel. Toj ninwakliik sa’ li hoonal xaqab’anb’il inb’aan ut anaqwan ninkawresi linjunxaqalil chiru li k’aynaqin chaq xb’aanunkil. Xk’ub’ankil linhoonal nikixtenq’a chi xk’eb’al inch’ool chirix linjunkab’al ut eb’ li wamiiw, maawa’ chirix li yajel» (Laj Kgaogelo, re Sudáfrica).

«Nawulak chiwu wakliik toj eq’la ut xk’ub’ankil lintzekemq ut linkape’ jo’ ninb’aanu rajlal. Moqon nintiqib’ wib’ chanchan tawi’ naq ok we chi elk chi b’eek. A’in nikinxtenq’a re naq sa twek’a wib’ ut naq aj’ajaq wu chixjunil li kutan» (Li xCarmel, re Francia).

K’aytesi aawib’ rik’in li kutan malaj li q’ehil li wanko wi’

Li Santil Hu naxye: «Li wank xna’leb’ ink’a’ naxch’ik rib’ sa’ li raaxiik’ naq naril» (Proverbios 22:3, SBG).

K’a’ut wank xwankil: Li saq’e ut li iq’ q’axal chaab’il cho’q re laajunxaqalil ut laak’a’uxl. Ab’an, a yal li na’ajej b’arwi’ wankat ut li kutan malaj li q’ehil, maare tixram chaawu xyalb’al xsahil li saq’e ut li iq’.

Yal xb’aanunkil a’in: Wi ak xnach’ok chaq li hab’alq’e, k’ub’ chi’us xsa’ laawochoch malaj li na’aj b’arwi’ nakatk’anjelak re roksinkil chi’us li saqenkil li kutan. K’ub xb’aanunkil junaq li na’leb’ chirix kab’l usta yook li ke. Wi naruhank, sik’ li t’ikr li tatxkol chiru li ke re naq taatruuq chi wanq xkomon chik li hoonal chirix kab’l.

Naq ak xnach’ok chaq li saq’ehil, wank sa’ aach’ool naq taataw naab’aleb’ li poyanam sa’ li b’e, jo’kan naq weent taab’aanu. K’oxla chi’us b’ar tatxik ut li hoonal b’arwi’ maak’a’aqeb’ naab’al eb’ li kristi’aan.

Junjunq li na’leb’

«B’arwi’ wankin junelik yook li hab’, jo’kan naq tento twoksi chi’us linhoonal. Naq na’elk li saq’e, nin’elk chirix kab’l. Nikinxik chi b’eek malaj sa’ b’isikleet, nawaj rek’ankil b’ayaq li saq’e, usta junpaat ajwi’ k’ajo’ nasaho’k linch’ool» (Li xSameena, re Francia).

«Li saq’ehil moko xch’a’ajko’k ta chiwu, xb’aan naq wank naab’al li na’leb’ li xinruuk xb’aanunkil chirix kab’l. Ab’an, anaqwan naq yook chi nach’ok li hab’alq’e, yookin xk’ub’ankil junqaq li k’anjel li nawulak raj chiwu xb’aanunkil sa’ wochoch» (Li xTiffany, re Canadá).

Chaapaab’ li na’leb’ li neke’xye re xkolb’al qib’ chiru li COVID-19

Li Santil Hu naxye: «Li maak’a’ xna’leb’ ink’a’ naxiwak ut maak’a’ naraj re» (Proverbios 14:16, SBG).

K’a’ut wank xwankil: Li COVID-19 nakamsink, wi ink’a’ weent naqab’aanu naru tqab’on qib’ rik’in li yajel.

Yal xb’aanunkil a’in: Tz’il rix ma yookat xb’aanunkil li na’leb’ li xe’xxaqab’ re xkolb’al aawib’ sa’ laateep jo’ xaab’aanu chaq sa’ xtiklajik. Misach sa’ laach’ool naq li nakaab’aanu naru tixk’e sa’ xiwxiwal laayu’am, li re laajunkab’al ut eb’ li junch’ol.

Junjunq li na’leb’

«Ninb’aanu chixjunil li wank sa’ wuq’ re naq maa’ani’ chik tixletz’ rib’ rik’in li yajel a’in. Usta eb’ li junch’ol ink’a’ neke’ab’ink, laa’in nink’e inch’ool re xkolb’al wib’ jo’ ajwi’ linjunkab’al» (Laj Daryn, re Sudáfrica).

Jilon chixk’atq li Yos

Li Santil Hu naxye: «Jilonqex chixk’atq li Yos ut a’an tjiloq cheek’atq» (Santiago 4:8).

K’a’ut wank xwankil: Li Yos naru aatenq’ankil chi xkuyb’al yalaq k’aru (Isaías 41:13).

Yal xb’aanunkil a’in: Rajlal kutan, yaab’asi jun raqalaq li Santil Hu. Yal xb’aanunkil rik’in li xtusulal re xyaab’asinkil li Santil Hu.

Ma nakaanaw naq eb’ laj testiiw re li Jehob’a yookeb’ xb’aanunkil eb’ li ch’utam usta yook li nimla yajel? Sa’ chixjunil li Ruuchich’och’, neke’xch’utub’ rib’ re xtzolb’al li Santil Hu sa’ b’ideoconferencia rajlal xamaan, sa’eb’ li nimla ch’utam, jo’ ajwi’ sa’ li ch’utam re xjultikankil li xkamik li Kriist. Wi laa’at nakaawaj xyalb’al xsahil eb’ li ch’utam a’in, aatinan rik’ineb’.

Junjunq li na’leb’

«Nawoksi chi’us linhoonal li wank anaqwan re xtzolb’al li Santil Hu. Ut a’in naxk’ojob’ inch’ool ut naxkawresi linpaab’al chirix li xyeechi’om li Jehob’aa. A’in nikixtenq’a chi xk’eb’al reetal naq sa’eb’ li kutan li chalkeb’ re t-usaaq chixjunil» (Laj Roberto, re Italia).

«Rik’in linb’eelom naqatzol li Santil Hu ut naqayal qaq’e re xxokb’al junjunq li raqal li Santil Hu sa’ li qach’ool. Tijok, xtzolb’al li Santil Hu ut aatinak rik’ineb’ li junch’ol chirix li qoyb’enihom naxkawresi qach’ool re xkuyb’al li ch’a’ajkilal a’in» (Li x’Alta ut li xsum’aatin, laj Jannie, re Sudáfrica).

a Li Santil Hu naxk’ut naq li xk’ab’a’ li Yos a’an Jehob’a (Salmo 83:18, La Biblia, Traducción del Nuevo Mundo, 2019 sa’ español).

Wiib’ oxib’ xraqal li Santil Hu li naru tatxtenq’a chirix li lub’ik xb’aan li COVID-19

Isaías 30:15, SBG: «Wi texwanq sa’ xyaalal chi k’ojk’ooq leeraanm, teetaw xkawub’ leech’ool».

Li naraj xyeeb’al: Xk’ojob’ankil qach’ool rik’in li na’leb’ li naxk’e qe li Yos nookooxtenq’a re naq twanq qatuqtuukilal naq yooqo xnumsinkil junaq li ch’a’ajkilal.

Proverbios 15:15, SBG: «Li ra sa’ xch’ool chixjunil li kutan ink’a’ us cho’q re; a’ut cho’q re li sa sa’ xch’ool, chanchan junelik ninq’e».

Li naraj xyeeb’al: Xk’eb’al qach’ool chirix li chaab’ilal naru nokooxtenq’a re naq sahaq sa’ qach’ool usta wank qach’a’ajkilal.

Proverbios 14:15, SBG: «Li ink’a’ nak’oxlak naxpaab’ chixjunil li nayehe’k re; li wank xna’leb’ naxk’e reetal b’ar yo chi xik».

Li naraj xyeeb’al: Tento naq tqapaab’ eb’ li na’leb’ li neke’xk’e qe re xkolb’al li qakawilal; miqak’oxla naq xb’aanunkil a’in moko aajel ta ru.

Isaías 33:24, SBG: «Maajun chik sa’ qayanq tixye: “Yajin”».

Li naraj xyeeb’al: Li Yos naxyeechi’i qe naq tixsach chixjunil eb’ li yajel.