Naw ru li xikʼ nakatril

1. Naq ak xmaakobʼk laj Adan ut xʼEva, kʼaru kixkʼe chi naweʼk li Jehobʼa chirix li xikʼ naʼilok qe?

Laj Adan naxnaw chiʼus naq ebʼ li kʼantiʼ inkʼaʼ nekeʼaatinak. Joʼkan bʼiʼ, naq kixnaw naq jun li kʼantiʼ kiraatina li xʼEva, maare kixkʼoxla naq li kiʼaatinak aʼan jun li musiqʼej (Gen. 3:1-6). Laj Adan ut li xʼEva moko naabʼal ta nekeʼxnaw chirix li musiqʼej aʼin. Usta joʼkan, laj Adan kiraj xqʼetbʼal ribʼ chiru li Xyuwaʼ li wank saʼ choxa ut xjunajinkil ribʼ rikʼin laj qʼetol aatin li inkʼaʼ naxnaw ru (1 Tim. 2:14). Li Jehobʼa saʼ junpaat kixkʼe chi naweʼk chirix li xikʼ naʼilok li kixpoʼk xchʼool laj Adan ut li xʼEva, ut kixye naq twulaq xkutankil naq tixsach li musiqʼej aʼin. Abʼan kixkʼe ajwiʼ chi naweʼk naq twanq jun xqʼehil bʼarwiʼ li musiqʼej aʼin tixrahobʼtesihebʼ li nekeʼrahok re li Yos (Gen. 3:15).

2, 3. Kʼaʼut li Jehobʼa moko naabʼal ta li naʼlebʼ kixkʼe chirix laj Tza naq toj maajiʼ nakʼulunk li Sikʼbʼil Ru?

² Li Jehobʼa, li jwal wank xnaʼlebʼ, maajunwa kixye qe chanru xkʼabʼaʼ li anjel li kixqʼet ribʼ.a Ut kiroybʼeni 2500 chihabʼ re xkʼebʼal chi naweʼk chiqu li aatin li naxchʼolobʼ chiʼus chanru xnaʼlebʼ li musiqʼej aʼin: aʼ laj Tza, li naraj xyeebʼal «aj qʼetol ibʼ» (Job 1:6). Abʼanan, li aatin aʼin kaʼajwiʼ natawmank saʼ oxibʼ ajwiʼ li hu re li Santil Hu li tzʼiibʼanbʼil saʼ Hebreo: 1 Cronicas, Job ut Zacarias. Kʼaʼut li Jehobʼa moko naabʼal ta li naʼlebʼ kixkʼe chirix li musiqʼej aʼin naq toj maajiʼ nakʼulunk li Sikʼbʼil Ru?

³ Li Jehobʼa inkʼaʼ kiraj xkʼebʼal xwankil laj Tza xbʼaan naq moko xkʼulubʼ ta. Joʼkan naq, inkʼaʼ kixkʼe naabʼal li naʼlebʼ chirix laj Tza ut li xkʼanjel saʼ li xtasalil li Santil Hu li wank saʼ Hebreo. Kixmusiqʼa bʼan li tasal aʼin re naq ebʼ li poyanam teʼxnaw ani li Sikʼbʼil Ru ut re naq teʼxtaqe (Luc. 24:44; Gal. 3:24). Naq kiwulak, li Jehobʼa kiroksi li Jesus ut ebʼ li xtzolom re xkʼebʼal chi naweʼk naabʼal chik li naʼlebʼ chirix laj Tza ut ebʼ li anjel li keʼtaqenk re.b Ut us naq li Jehobʼa kixbʼaanu aʼin, xbʼaan naq troksi li Jesus ut ebʼ li yulbʼil ru re naq teʼxyeqʼi laj Tza ut ebʼ li nekeʼtaqenk re (Rom. 16:20; Apoc. 17:14; 20:10).

4. Kʼaʼut moko usta naq qʼaxal tqaxuwa ru laj Tza?

⁴ Li Apostol Pedro kixkʼabʼaʼi laj Tza joʼ jun li «kajkoj japjo re», ut laj Juan kixkʼabʼaʼi joʼ «kʼantiʼ» ut «nimla xul» (1 Ped. 5:8; Apoc. 12:9). Ma naraj xyeebʼal aʼin naq qʼaxal tqaxuwa ru laj Tza? Inkʼaʼ, xbʼaan naq usta wank xwankil inkʼaʼ naru xbʼaanunkil chixjunil li naraj (taayaabʼasi Santiago 4:7). Li Jehobʼa, li Jesus ut ebʼ li chaabʼil anjel nekeʼtenqʼank qe. Saʼ xkʼabʼaʼ naq nokooʼeʼxtenqʼa, naqakuy xnumsinkil ebʼ li aaleek li naxkʼe qe laj Tza. Abʼan toj tqasume oxibʼ rehebʼ li patzʼom li wank xwankil: Ma wank xwankil laj Tza? Chanru naxyal rechaninkilebʼ li poyanam? Ut, toj bʼar nawulak xwankil? Qatzʼilaq rix aʼin ut qilaq kʼaru tqatzol.

MA WANK XWANKIL LAJ TZA?

5, 6. Kʼaʼut ebʼ li xʼawabʼejilal li winq inkʼaʼ nekeʼruuk xkʼambʼal chaq li naʼajmank saʼebʼ li xyuʼam li poyanam?

⁵ Jun chʼuut chi anjel li wankebʼ xwankil keʼxjunaji ribʼ rikʼin laj Tza. Naq toj maajiʼ nachalk li Bʼutʼihaʼ, kiraale wiibʼ oxibʼ li anjel re naq teʼxmux ribʼ rikʼinebʼ li ixq. Li Santil Hu naroksi jun li eetalil re xchʼolobʼankil aʼin naq naxye naq li nimla xul li kitʼaneʼk saʼ Ruuchichʼochʼ yook «xkelonkil li rox jachal xkʼihal li chahim saʼ choxa» (Gen. 6:1-4; Jud. 6; Apoc. 12:3, 4). Naq ebʼ li anjel aʼin keʼxtzʼeqtaana li xjunkabʼal li Jehobʼa, keʼxkʼe ribʼ rubʼel li xwankil laj Tza. Abʼan inkʼaʼ tqakʼoxla naq ebʼ li anjel li keʼxqʼet ribʼ inkʼaʼ kʼubʼkʼukebʼ. Laj Tza kixxaqabʼ li xʼawabʼejilal ut kixkʼe ribʼ choʼq awabʼej ut kixkʼam re rikʼin li Xʼawabʼejilal li Yos. Kixkʼehebʼ saʼ chʼuut ebʼ li maaʼus aj musiqʼej re naq teʼawabʼejinq, kixkʼe xwankilebʼ ut kixkʼehebʼ chi jolomink saʼ xbʼeen chixjunil li Ruuchichʼochʼ (Efes. 6:12).

⁶ Laj Tza naroksi li xʼawabʼejilal re taqlanq saʼ xbʼeen chixjunil li xʼawabʼejilal li winq. Li naʼlebʼ aʼin kitzʼaqlok ru naq kixkʼut chiru li Jesus «chixjunilebʼ li xninqal ru tenamit li wank saʼ ruuchichʼochʼ» ut kixye re: «Tinkʼe aawe chixjunil a wankilal ut a loqʼal aʼin, xbʼaan naq qʼaxtesinbʼil saʼ wuqʼ ut li ani twaj xkʼeebʼal wiʼ tinkʼe re» (Luc. 4:5, 6). Usta laj Tza yook chi taqlank, naabʼalebʼ li awabʼej nekeʼxbʼaanu li us choʼq rehebʼ li tenamit. Ut wankebʼ ajwiʼ li awabʼejilal li chaabʼilebʼ xchʼool. Abʼan maakʼaʼ junaq awabʼej chi moko awabʼejilal li tixkʼam chaq li naʼajmank saʼebʼ li xyuʼam li poyanam (Sal. 146:3, 4; Apoc. 12:12).

7. Chanru naroksi laj Tza li bʼalaqʼil paabʼal ut li xmolamil li yakok, joʼ ajwiʼ ebʼ li awabʼejilal, re xbʼalaqʼinkil ebʼ li poyanam? (Taawil li jalam u saʼ xtiklajik).

⁷ Re xbʼalaqʼinkil «chixjunil li ruuchichʼochʼ», laj Tza ut ebʼ li maaʼus aj musiqʼej nekeʼroksi li xʼawabʼejilal li winq, nekeʼroksi ajwiʼ li bʼalaqʼil paabʼal ut li xmolamil li yakok (Apoc. 12:9). Laj Tza naroksi li bʼalaqʼil paabʼal re xjekʼinkil li tikʼtiʼ chirix li Jehobʼa. Ut inkʼaʼ nahilank re naq naabʼalebʼ li poyanam teʼsachq saʼ xchʼool li xkʼabʼaʼ li Yos (Jer. 23:26, 27, TNM). Joʼkan naq, naabʼalebʼ nekeʼxkʼoxla naq nekeʼxra li Yos chi anchalebʼ xchʼool, abʼan nekeʼxloqʼoni ebʼ li maaʼus aj musiqʼej (1 Cor. 10:20; 2 Cor. 11:13-15). Laj Tza naroksi li xmolamil li yakok re xjekʼinkil li tikʼtiʼ. Jun eetalil, naxbʼaanu naq ebʼ li poyanam teʼxkʼoxla naq li sahil chʼoolejil natawmank naq wank naabʼal li tumin ut li junkabʼlal (Prov. 18:11). Li nekeʼxpaabʼ li tikʼtiʼ aʼin nekeʼxkʼe xchʼool chi kʼanjelak «chiru li Tumin» ut inkʼaʼ chiru li Jehobʼa (Mat. 6:24). Li xrahomebʼ chirix li junkabʼlal naxnatʼ li xrahomebʼ chirix li Yos (Mat. 13:22; 1 Juan 2:15, 16).

8, 9. a) Bʼar wank li wiibʼ chi naʼlebʼ li naqatzol chirix laj Adan, li xʼEva ut ebʼ li anjel li keʼxqʼet ribʼ? b) Kʼaʼut us xnawbʼal naq laj Tza nataqlank?

⁸ Li eetalil li keʼxkanabʼ laj Adan, li xʼEva ut ebʼ li anjel li keʼxqʼet ribʼ naxkʼut chiqu wiibʼ li naʼlebʼ li wank xwankil. Xbʼeen, ma tqataqe li Jehobʼa, malaj tqataqe laj Tza. Moko naru ta naq tookanaaq saʼ xyi. (Mat. 7:13). Ut li xkabʼ, naqanaw naq chixjunilebʼ li nekeʼxtaqe laj Tza moko naabʼal ta nekeʼxtaw rikʼin. Laj Adan ut xʼEva xeʼxxaqabʼ li xchaqʼrabʼ chirix li us ut li inkʼaʼ us, ut ebʼ li maaʼus aj musiqʼej xeʼxtaw xwankil saʼ xbʼeen li xʼawabʼejilal li winq (Gen. 3:22). Abʼan, terto natojmank xtaqenkil laj Tza ut junelik natawmank li rahilal usta nakʼutunk naq wank rusilal (Job 21:7-17; Gal. 6:7, 8).

⁹ Kʼaʼut us xnawbʼal naq laj Tza nataqlank? Jun li naʼlebʼ, nokooxtenqʼa chi xtawbʼal ru naq li Jehobʼa naraj naq tqoxloqʼihebʼ li wankebʼ xwankil ut ebʼ li awabʼej (1 Ped. 2:17). Li Yos naroybʼeni naq junelik tqapaabʼ ebʼ li xchaqʼrabʼ li awabʼej wi inkʼaʼ naxqʼet li xchaqʼrabʼ (Rom. 13:1-4). Abʼan naqanaw ajwiʼ naq inkʼaʼ tooʼokenq saʼebʼ li yalok u ut inkʼaʼ tootzʼaqonq chirixebʼ li xmolam ebʼ li awabʼej malaj ebʼ li nekeʼraj awabʼejink (Juan 17:15, 16; 18:36). Li jun chik naʼlebʼ, xnawbʼal naq laj Tza nataqlank aʼan naʼekʼasink qe chi puktesink. Rilbʼal li naraj xbʼaanunkil rikʼin li xkʼabʼaʼ ut rikʼin li xchaabʼil naʼlebʼ li Jehobʼa, naʼalaak saʼ li qachʼool xkʼutbʼal chiruhebʼ li poyanam li yaal chirix li Qayos. Naqoksi li xkʼabʼaʼ ut inkʼaʼ nokooxutaanak chi roksinkil. Naqanaw naq xraabʼal li Yos naxkʼam chaq naabʼal qosobʼtesinkil chiru xraabʼal li tumin ut ebʼ li junkabʼlal (Is. 43:10; 1 Tim. 6:6-10).

CHANRU NAXYAL LAJ TZA RECHANINKIL EBʼ LI POYANAM?

10-12. a) Chanru kiroksi tana laj Tza jun li aaleek re naq teʼtʼaneʼq naabʼalebʼ li anjel? b) Kʼaru tooruuq xtzolbʼal chirix li keʼxkʼul chaq ebʼ li anjel aʼin?

¹⁰ Re naq truuq xtawbʼal naq ebʼ li poyanam teʼxbʼaanu li naraj, laj Tza naroksi ebʼ li naʼlebʼ li us naʼelk chiru. Joʼ tqil, wank sut naroksi ebʼ li aaleek re naq tattʼaneʼq ut naxkʼe li rahilal chaawu re aasebʼesinkil.

¹¹ Xbʼeenwa, qatzʼilaq rix chanru kiroksi laj Tza jun li aaleek re naq teʼtʼaneʼq naabʼalebʼ li anjel. Kixnumsi tana naabʼal hoonal chi rilbʼalebʼ re naq tixnaw chanru trechanihebʼ ut re naq teʼokenq chirix. Wankebʼ xeʼtʼaneʼk ut xeʼxmux ribʼ rikʼinebʼ li ixq. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, ebʼ li ralal xkʼajol jwal nimebʼ roq ut maaʼusebʼ xnaʼlebʼ (Gen. 6:1-4). Maare laj Tza moko kaʼaj tawiʼ kiroksi jun li aaleek li t-elq chiʼus chiru, li muxuk ibʼ, kixye ajwiʼ rehebʼ naq tixkʼehebʼ xwankil saʼ xbʼeenebʼ li poyanam. Kixkʼoxla tana aʼin re naq inkʼaʼ tyoʼlaaq «xyum» li «ixq» li kixye chaq li Yos (Gen. 3:15, TNM). Abʼan li Jehobʼa kixkʼam chaq li Bʼutʼihaʼ re xjukʼbʼal li xkʼanjel laj Tza ut ebʼ li maaʼus aj musiqʼej.

¹² Kʼaru tooruuq xtzolbʼal? Inkʼaʼ tqakʼoxla naq tooruuq xyuʼaminkil li muxuk ibʼ ut xsikʼbʼal li us kaʼajwiʼ choʼq qe ut maakʼaʼ tqakʼul. Ebʼ li anjel li keʼtaqenk re laj Tza keʼkʼanjelak chaq chiru naabʼal chihabʼ chiru li Jehobʼa. Usta jwal chaabʼil chaq xnaʼajebʼ, naabʼalebʼ li anjel keʼok ratawankil li maaʼusilal ut keʼxkanabʼ naq txeʼinq ut tkʼiiq saʼ xchʼoolebʼ. Joʼ xkʼulmank rikʼinebʼ, laaʼo ajwiʼ maare ak lajeetq chihabʼ qokik saʼ li xmolam li Yos, usta joʼkan, li xrahinkil ru li maaʼusilal naru naxeʼink saʼ li qachʼool (1 Cor. 10:12). Jwal aajel ru naq junelik tqatzʼil rix qachʼool ut tqatzʼeqtaana li qʼetqʼetil ut li yiibʼ aj kʼaʼuxl (Gal. 5:26; taayaabʼasi Colosenses 3:5).

13. a) Bʼar wank li jun chik aaleek li naʼelk chiʼus chiru laj Tza? b) Kʼaru tooruuq xbʼaanunkil re naq inkʼaʼ tootʼaneʼq saʼ ruqʼ?

¹³ Jun chik li aaleek li nakʼanjelak chiʼus chiru laj Tza naq ebʼ li poyanam nekeʼraj xnawbʼal chirix li xbʼaanuhom ebʼ li maaʼus aj musiqʼej. Joʼkan naq, naroksi li bʼalaqʼil paabʼal joʼ ajwiʼ li xmolamil li ajsibʼaal u re naq ebʼ li poyanam teʼxkʼe xchʼool chirixebʼ li maaʼus aj musiqʼej. Ut naroksi ajwiʼ ebʼ li pelikula, ut ebʼ li bʼatzʼunk saʼ Internet, ut jalan chik ebʼ li naʼlebʼ re naq sa t-ilmanq li xbʼaanuhomebʼ li maaʼus aj musiqʼej. Kʼaru tooruuq xbʼaanunkil re naq inkʼaʼ tootʼaneʼq saʼ ruqʼ? Inkʼaʼ tqoybʼeni naq li xmolam li Yos tixtzʼiibʼa chixjunil li ajsibʼaal u li naru ut li inkʼaʼ naru xyuʼaminkil. Tento naq chiqajunqal tqakawresi li qachʼool ut li qakʼaʼuxl re naq tnaʼlebʼaq joʼ naraj li Jehobʼa (Heb. 5:14). Tooruuq xkʼoxlankil chiʼus kʼaru tqabʼaanu wi naqapaabʼ li kixye chaq li Apostol Pablo naq inkʼaʼ tqara li Yos «yal chi pakʼbʼil» (Rom. 12:9). Qakʼoxlaq li patzʼom aʼin: «Wi jun li qatzolom malaj li yooko rulaʼaninkil tril chanru naqajsi qu, ma tixye raj naq yooko xyuʼaminkil li naqapuktesi, malaj tixye naq laaʼo aj kaʼpakʼal u?». Wi naqayuʼami li naqapuktesi, moko saʼ junpaat ta tootʼaneʼq saʼ li raʼal laj Tza (1 Juan 3:18).

14. a) Chanru truuq qaminbʼal laj Tza? b) Chanru tooruuq xnumsinkil ebʼ li chʼaʼajkilal aʼin?

¹⁴ Anaqwan qilaq chanru naxmin qu laj Tza re naq tqatzʼeqtaana li Jehobʼa. Jun eetalil, truuq xbʼaanunkil naq ebʼ li awabʼej teʼxram chiqu li puktesink. Joʼkan ajwiʼ, truuq xbʼaanunkil naq ebʼ li qechtzolom malaj qechkʼanjel tooʼeʼxchʼiʼchʼiʼi xbʼaan naq naqaj xpaabʼankil li naxye qe li Yos (1 Ped. 4:4). Truuq xbʼaanunkil ajwiʼ naq ebʼ li qakomon teʼxchʼina qachʼool re naq inkʼaʼ chik tooxik saʼebʼ li qachʼutam, maare teʼxbʼaanu xbʼaan naq nokooʼeʼxra (Mat. 10:36). Chanru tooruuq xnumsinkil ebʼ li chʼaʼajkilal aʼin? Xbʼeen, misachk saʼ qachʼool naq chixjunil aʼin tkʼulmanq, xbʼaan naq laj Tza yook xjosqʼil saʼ qabʼeen (Apoc. 2:10; 12:17). Xkabʼ, miqakanabʼ naq ebʼ li chʼaʼajkilal aʼin tixsachbʼesi saʼ li qachʼool li wank tzʼaqal xwankil: laj Tza naxye naq nokookʼanjelak chiru li Yos naq us nokooʼelk ut tqatzʼeqtaana wi tmineʼq qu (Job 1:9-11; 2:4, 5). Ut li rox, qatzʼaamaq re li Jehobʼa naq tixkʼe qametzʼew re xkuybʼal. Qajultikaq naq maajunwa tooxkanabʼ qajunes (Heb. 13:5).

TOJ BʼAR NAWULAK LI XWANKIL LAJ TZA?

15. Ma naru naxmin qu laj Tza chi xbʼaanunkil li inkʼaʼ naqaj? Chʼolobʼ.

¹⁵ Laj Tza inkʼaʼ naru naxmin qu chi xbʼaanunkil li inkʼaʼ naqaj (Sant. 1:14). Naabʼalebʼ li poyanam inkʼaʼ nekeʼxkʼe reetal naq yookebʼ xbʼaanunkil li naraj laj Tza. Abʼan naq nekeʼxtzol li yaal, tento teʼxsikʼ chiru ani nekeʼraj kʼanjelak (Hech. 3:17; 17:30). Wi chʼolchʼo chiqu naq naqaj xpaabʼankil li Yos, laj Tza inkʼaʼ truuq xbʼaanunkil naq tqatzʼeqtaana li Yos (Job 2:3; 27:5).

16, 17. a) Bʼar wank ebʼ li naʼlebʼ li inkʼaʼ naru xbʼaanunkil laj Tza ut ebʼ li maaʼus aj musiqʼej? b) Kʼaʼut inkʼaʼ tooxuwaq chi tijok saʼ kawil kuxej?

¹⁶ Toj wank ebʼ li naʼlebʼ li inkʼaʼ naru xbʼaanunkil laj Tza ut ebʼ li maaʼus aj musiqʼej. Jun eetalil, maabʼar re li Santil Hu naxye naq nekeʼruuk rilbʼal li wank saʼ li qakʼaʼuxl ut saʼ li qachʼool. Naxye naq kaʼajwiʼ li Jehobʼa ut li Jesus nekeʼruuk xbʼaanunkil aʼin (1 Sam. 16:7; Mar. 2:8). Abʼan, kʼaru nakʼulmank naq nokooʼaatinak malaj nokootijok saʼ kawil kuxej? Ma tqaxuwa ru laj Tza ut ebʼ li maaʼus aj musiqʼej xbʼaan naq teʼrabʼi li yooko xyeebʼal ut teʼroksi re naq tootʼaneʼq? Inkʼaʼ. Joʼ chanru naq inkʼaʼ nokooxuwak chi kʼanjelak chiru li Jehobʼa xbʼaan naq laj Tza tooril, joʼkan ajwiʼ inkʼaʼ tooxuwaq chi tijok saʼ kawil kuxej xbʼaan naq laj Tza toorabʼi. Li Santil Hu naʼaatinak chirix naabʼalebʼ laj kʼanjel chiru li Yos li keʼtijok saʼ kawil kuxej ut maabʼar naxye naq keʼxuwak xbʼaan naq Tza t-abʼinq rehebʼ (1 Rey. 8:22, 23; Juan 11:41, 42; Hech. 4:23, 24). Wi naqakʼe qaqʼe chi aatinak ut chi naʼlebʼak joʼ naraj li Yos, chʼolchʼooq tzʼaqal naq li Jehobʼa inkʼaʼ tixkanabʼ naq laj Tza tooxrahobʼtesi chiru naabʼal chihabʼ (taayaabʼasi Salmo 34:8).

¹⁷ Tento tqanaw ru li xikʼ naʼilok qe, abʼan inkʼaʼ jwal tqaxuwa ru. Usta laaʼo aj maak, naru naqaqʼax ru rikʼin li qatenqʼankil li naxkʼe li Jehobʼa (1 Juan 2:14). Wi kaw xaqxoqo chiru laj Tza, t-eleliq chiqu (Sant. 4:7; 1 Ped. 5:9). Jun rehebʼ li rajom laj Tza aʼan raaleenkilebʼ li saaj. Kʼaru ebʼ li naʼlebʼ teʼruuq xbʼaanunkil ebʼ li saaj re naq inkʼaʼ teʼtʼaneʼq saʼ ruqʼ laj Tza? Li patzʼom aʼin tqasume saʼ li jun chik tzolom.