Chooyoʼlek re naq inkʼaʼ tootʼaneʼq saʼ li aaleek

1, 2. a) Kʼaru li naʼlebʼ kixkʼe li Jesús? b) Kʼaʼut xeʼtʼaneʼk saʼ li aaleek li xtzolom li Jesús? (Chaawil ebʼ li jalam u).

«LI WINQ naraj xbʼaanunkil li us, abʼan li xtibʼel maare maakʼaʼ xmetzʼew re xbʼaanunkil» (Mat. 26:41b).a Rikʼin ebʼ li aatin aʼin, li Jesús kixkʼutbʼesi naq naxtaw ru naq toopaltoʼq xbʼaan naq laaʼo aj maak abʼan kixjultika naq weent tqabʼaanu re naq inkʼaʼ tqakʼojobʼ qachʼool rikʼin li qakʼaʼuxl. Naq li Jesús maajiʼ naxye ebʼ li aatin aʼin, ebʼ li xtzolom keʼxye re naq maajunwa teʼxtzʼeqtaana (Mat. 26:35). Chaabʼil li nekeʼxkʼoxla xbʼaanunkil abʼan saʼ junpaat naru nekeʼtʼaneʼk saʼ junaq li maak naq nachalk li chʼaʼajkilal. Joʼkan naq li Jesús kixye rehebʼ: «Meekanabʼ yoʼlek ut meekanabʼ tijok re naq inkʼaʼ textʼaneʼq saʼ li aaleek» (Mat. 26:41a).

² Naq xeʼxchap li Jesús, kʼaru xeʼxbʼaanu ebʼ li xtzolom? Ra xyeebʼal, xbʼaan naq inkʼaʼ keʼxbʼaanu li kixye rehebʼ li Jesús, xeʼtʼaneʼk saʼ li aaleek. Saʼ xkʼabʼaʼ naq moko yoʼon ta wankebʼ xeʼxkanabʼ xjunes li Jesús usta xeʼxye naq maajunwa teʼxbʼaanu (Mat. 26:56).

3. a) Wi naqaj naq tiik qachʼool chiru li Jehobʼa, kʼaʼut us naq inkʼaʼ tqakʼojobʼ qachʼool rikʼin li qakʼaʼuxl? b) Kʼaru tqil saʼ li tzolom aʼin?

³ Joʼkan ajwiʼ laaʼo, miqakʼojobʼ qachʼool rikʼin li qakʼaʼuxl. Yaal naq inkʼaʼ naqaj xbʼaanunkil junaq li naʼlebʼ li tixrahobʼtesi xchʼool li Jehobʼa. Abʼan saʼ xkʼabʼaʼ naq laaʼo aj maak maare t-aalaaq saʼ qachʼool xbʼaanunkil junaq li naʼlebʼ li moko us ta (Rom. 5:12; 7:​21-23). Maare chi maakʼaʼ saʼ qachʼool, tchalq li aaleek li jwal tchʼaʼajkoʼq chiqu xtzʼeqtaanankil. Abʼan wi naqaj naq tiikaq qachʼool chiru li Jehobʼa ut li Jesús tento tooʼabʼinq chiru li naʼlebʼ li naxkʼe qe li Jesús ut junelik ajʼooq qu. Li tzolom aʼin tooxtenqʼa re xbʼaanunkil li naʼlebʼ aʼin. Xbʼeenwa, tqil joqʼe naʼajmank naq weent tqabʼaanu. Moqon, tooʼaatinaq chirix chanru tqakol qibʼ chiruhebʼ li aaleek ut tqatzʼil rix ajwiʼ kʼaʼut naq junelik ajʼooq qu.

JOQʼE NAʼAJMANK NAQ AJʼAJAQ QU?

4, 5. Kʼaʼut aajel ru naq ajʼajaq qu re naq inkʼaʼ tootʼaneʼq saʼ jun li maak li moko nim ta?

⁴ Wankebʼ li maak li moko ninqebʼ ta abʼan usta joʼkan, naru tixchʼaʼajki li qamiiwil rikʼin li Jehobʼa. Joʼkan ajwiʼ, naru tooxkʼam chi xbʼaanunkil junaq li nimla maak.

⁵ Chiqajunilo naru nokootʼaneʼk saʼ junaq li maak abʼan moko juntaqʼeet ta li naʼlebʼ li naru nokooxkʼe chi maakobʼk. Jun eetalil, maare wankebʼ yookebʼ xyalbʼal xqʼe chi xtzʼeqtaanankil li muxuk ibʼ, jalanebʼ chik nekeʼxyal xqʼe chi xtzʼeqtaanankil ebʼ li tzʼaj aj naʼlebʼ joʼ xtiqwasinkil li xtzʼejwal malaj rilbʼal li nekeʼxkʼut ribʼ chi tʼustʼu. Wankebʼ chik yookebʼ xyalbʼal xqʼe re xtzʼeqtaanankil li yibʼru aj naʼlebʼ li wank saʼ ruuchichʼochʼ joʼ xxuwankil ru li winq, li josqʼil malaj inkʼaʼ nekeʼraj naq wank anihaq ttaqlanq saʼ xbʼeenebʼ. Joʼkan naq laj Santiago kixye «li junjunq bʼan naʼaaleek xbʼaan li naxrahi ru ut aʼin nakʼamok re chi tʼaneʼk saʼ jun li raʼal» (Sant. 1:14).

6. Kʼaru tento tqajultika?

⁶ Ma nakaanaw bʼar wank li naʼlebʼ li naru nakatxkʼe chi maakobʼk? Xiwxiw xkʼoxlankil naq moko wank ta junaq li naʼlebʼ li nachʼaʼajkoʼk chiqu xqʼaxbʼal ru malaj xkʼoxlankil naq maajunwa toomakobʼq (1 Juan 1:8). Laj Pablo kixye naq li bʼeresinbʼilebʼ «xbʼaan li santil musiqʼej» weent teʼxbʼaanu re naq inkʼaʼ teʼmaakobʼq (Gál. 6:1). Tento naq inkʼaʼ tqabʼalaqʼi qibʼ ut tqakʼe reetal bʼar wank li naʼlebʼ li nachʼaʼajkoʼk chiqu xqʼaxbʼal ru (2 Cor. 13:5).

7. Kʼaru li naʼlebʼ tento tqakawresi re naq inkʼaʼ tootʼaneʼq saʼ jun li maak? Kʼe jun eetalil.

⁷ Kʼaru tqabʼaanu wi ak xqakʼe reetal bʼar wank rehebʼ li naʼlebʼ li naru nokooxkʼe chi maakobʼk? Xkawresinkil qibʼ re xtzʼeqtaanankil ebʼ li naʼlebʼ aʼan. Qakʼoxlaq, saʼ najter qʼe kutan, li naʼaj li moko chʼaʼaj ta xqʼaxbʼal ru re jun li tenamit li sutsu chiʼus aʼan li okebʼaal. Joʼkan naq aajel ru xkolbʼal chiʼus li okebʼaal ut aʼan ajwiʼ nakʼulmank qikʼin, tento tqakol qibʼ chiruhebʼ li naʼlebʼ li naru nokooxkʼe chi maakobʼk (1 Cor. 9:27).

CHANRU NARU NAQAKOL QIBʼ

8, 9. Kʼaru kixbʼaanu raj li saaj li naʼaatinak wiʼ li tasal wuqubʼ re li hu Proverbios re naq inkʼaʼ tmaakobʼq? (Proverbios 7:​8, 9, 13, 14, 21).

⁸ Chanru tqakol qibʼ chiru li maak? Qilaq jun li naʼlebʼ saʼ Proverbios tasal wuqubʼ. Aran naʼaatinak chirix jun li saaj li kixmux ribʼ rikʼin jun li ixq aj yumbʼeet. Saʼ li raqal 22 naxye naq tikto xkoho chirix, chanchan tawiʼ naq moko wank ta saʼ xchʼool xbʼaanunkil. Abʼan saʼebʼ li raqal li wank rubʼelaj naxye naq wank kʼaru kixbʼaanu re naq timil timil ttʼaneʼq saʼ li maak.

⁹ Kʼaru ebʼ li naʼlebʼ kixbʼaanu li saaj? Xbʼeenwa, naq kiqʼoqyinoʼk «kiwulak saʼ xaalibʼe, kiqʼaxonk junpakʼal». Moqon «tiik koho saʼ rochoch jun li ixq» (yaabʼasi Proverbios 7:​8, 9). Chirix chik aʼin, naq kiril li ixq moko kixjal ta xbʼe. Kixkanabʼ bʼan naq li ixq tixtzʼubʼ ru ut traatina chirix li mayej re xkʼambʼal ribʼ saʼ usilal rikʼin li Yos, maare re xqʼunbʼesinkil li saaj naq moko yibʼ ta ru xnaʼlebʼ (yaabʼasi Proverbios 7:​13, 14, 21). Wi inkʼaʼ raj xbʼaanu ebʼ li naʼlebʼ aʼin, inkʼaʼ raj kitʼaneʼk saʼ li aaleek ut inkʼaʼ raj kimaakobʼk.

10. Joʼ kixkʼul li saaj li naʼaatinak wiʼ li hu Proverbios, kʼaru naru tixkʼul junaq saʼ li qakutan?

¹⁰ Yalaq ani naru tixkʼul aʼin. Maare jun aj kʼanjel chiru li Yos tmaakobʼq ut tixkʼoxla naq aʼin kikʼulmank chi maakʼaʼ saʼ xchʼool. Maare tixye: «Inkʼaʼ ninnaw chanru xkʼulmank aʼin». Usta joʼkan, wi tixkʼoxla li kixbʼaanu maare tixkʼe reetal naq wank ebʼ li naʼlebʼ li moko us ta kixbʼaanu li kixkʼam chi maakobʼk. Maare kixjunaji ribʼ rikʼinebʼ li moko usebʼ ta xnaʼlebʼ, kirajsi ru rikʼin li yibʼru aj naʼlebʼ malaj kiʼok rilbʼal li naʼaj saʼ internet li moko us ta. Joʼkan ajwiʼ, maare kixkanabʼ tijok, xyaabʼasinkil li Santil Hu, wulak saʼebʼ li chʼutam malaj puktesink. Joʼ kikʼulmank rikʼin li saaj li naʼaatinak wiʼ li hu Proverbios, li xyaalalil naq moko saʼ junpaat ta kitʼaneʼk saʼ li maak.

11. Kʼaru tento tqabʼaanu re naq inkʼaʼ tootʼaneʼq saʼ jun li maak?

¹¹ Kʼaru naqatzol? Moko kaʼaj tawiʼ tqatzʼeqtaana li maak, aajel ru naq tqatzʼeqtaana ebʼ li naʼlebʼ li nokooxkʼam chi maakobʼk. Aʼin kixchʼolobʼ laj Salomón naq kiʼaatinak chirix li saaj al ut li ixq aj yumbʼeet. Kixye: «Meetzʼeq eeribʼ yal xbʼan li ixq aʼan» (Prov. 7:25). Ut kixye ajwiʼ: «Matxik chirix li ixq inkʼaʼ us xnaʼlebʼ, chi moko chatjiloq chire li rochoch» (Prov. 5:​3, 8). Aʼin naraj xyeebʼal naq wi inkʼaʼ naqaj tʼaneʼk saʼ li maak aajel ru naq tqatzʼeqtaana ebʼ li naʼlebʼ li nokooxkʼam chi maakobʼk.b Saʼ xyanq aʼin, wank li naʼlebʼ li moko maak ta naq junaq aj paabʼanel tixbʼaanu abʼan inkʼaʼ tqabʼaanu xbʼaan naq naqanaw naq tooxkʼe chi maakobʼk (Mat. 5:​29, 30).

12. Kʼaru kixye laj Job saʼ li xchʼool ut chanru aʼin kixtenqʼa re naq inkʼaʼ ttʼaneʼq saʼ li maak? (Job 31:1).

¹² Naru naqakʼam qe rikʼin laj Job wi naqaj xtzʼeqtaanankil ebʼ li naʼlebʼ li naru nokooxkʼam chi maakobʼk. Re naq inkʼaʼ taaxik xchʼool chirix jalan li ixq, laj Job kixye saʼ li xchʼool: «Laaʼin xinye li waatin» (yaabʼasi Job 31:1). Xyuʼaminkil li naʼlebʼ aʼin kixtenqʼa re naq inkʼaʼ tixmux li xsumlajik. Joʼkan ajwiʼ laaʼo, naru tqaye saʼ qachʼool naq inkʼaʼ tqabʼaanu junaq li naʼlebʼ li naru nokooxkʼam chi maakobʼk.

13. Kʼaʼut weent tqabʼaanu rikʼin li naqakʼoxla? (Chaawil ebʼ li jalam u).

¹³ Weent tqabʼaanu rikʼin li naqakʼoxla (Éx. 20:17). Wankebʼ nekeʼxye naq moko maak ta naq teʼxkʼoxla naq yookebʼ xbʼaanunkil jun li yibʼru aj naʼlebʼ xbʼaan naq moko yookebʼ ta xyuʼaminkil. Abʼan li nekeʼkʼoxlak chi kamaʼin yal nekeʼxbʼalaqʼi ribʼ. Wi rajlal naqakʼoxla xbʼaanunkil junaq li yibʼru aj naʼlebʼ, tixbʼaanu naq tqarahi ru xyuʼaminkil. Chanchan tawiʼ naq naqakʼe qibʼ chi aaleek ut moqon chik tento tqakʼe qachʼool chi xtzʼeqtaanankil. Yaal, wank sut nachalk saʼ qachʼool li naʼlebʼ li moko us ta. Kʼaru tqabʼaanu wi naqakʼul aʼin? Xtzʼeqtaanankil saʼ junpaat ut xkʼoxlankil ebʼ li chaabʼil naʼlebʼ. Xbʼaanunkil aʼin nokooxtenqʼa re naq inkʼaʼ tootʼaneʼq saʼ junaq li nimla maak xbʼaan naq inkʼaʼ naqakanabʼ naq junaq li naʼlebʼ li moko us ta txeʼinq saʼ qachʼool ut tooxkʼam chi maakobʼk (Filip. 4:8; Col. 3:2; Sant. 1:​13-15).

14. Kʼaru chik tooxtenqʼa re naq ajʼajaq qu re naq inkʼaʼ tootʼaneʼq saʼ junaq li aaleek?

¹⁴ Kʼaru chik tooxtenqʼa re naq ajʼajaq qu re naq inkʼaʼ tootʼaneʼq saʼ junaq li aaleek? Xjultikankil naq xpaabʼankil li Jehobʼa junelik naxkʼam chaq rusilal saʼ li qayuʼam. Wank sut tchʼaʼajkoʼq chiqu xbʼaanunkil naq li naqakʼoxla ut li naqarahi ru juntaqʼeetaq rikʼin li xkʼaʼuxl li Jehobʼa abʼan wi tqayal qaqʼe chi xbʼaanunkil jwal sa tqekʼa qibʼ.

15. Chanru xraabʼal li us tooxtenqʼa re naq inkʼaʼ tootʼaneʼq saʼ junaq li maak?

¹⁵ Tento tqakʼaytesi qibʼ chi xrahinkil ut xraabʼal li us ut xtzʼeqtaanankil li inkʼaʼ us (Amós 5:15). Aʼin tooxtenqʼa re naq kawaq qachʼool re xbʼaanunkil li us ut xtzʼeqtaanankil li naʼlebʼ li tooxkʼam chi maakobʼk. Joʼkan ajwiʼ kawresinbʼilaqo re xqʼaxbʼal ru li aaleek li naru nachalk chi maakʼaʼ saʼ qachʼool.

16. Kʼaʼut kʼanjelak chiru li Jehobʼa nokooxtenqʼa re naq ajʼajaq qu? (Chaawil ebʼ li jalam u).

¹⁶ Kʼaru tooruuq xbʼaanunkil re xraabʼal li us? Xkʼebʼal qachʼool saʼ li xkʼanjel li Yos. Naq nokoopuktesink malaj nokoowulak saʼebʼ li chʼutam, jwal naʼalaak saʼ qachʼool xsahobʼresinkil xchʼool li Jehobʼa ut inkʼaʼ nokooʼaaleek re xbʼaanunkil li inkʼaʼ us (Mat. 28:​19, 20; Heb. 10:​24, 25). Xyaabʼasinkil li Santil Hu ut xnaʼlebʼankil rix nokooxtenqʼa re naq tqatzʼeqtaana li inkʼaʼ us ut xraabʼal li us (Jos. 1:8; Sal. 1:​2, 3; 119:​97, 101). Ut qajultikaq li naʼlebʼ li kixye li Jesús: «Meekanabʼ tijok re naq inkʼaʼ textʼaneʼq saʼ li aaleek» (Mat. 26:41). Naq naqakʼe qahoonal re tijok, naqil naq li qachoxahil Yuwaʼ nokooxtenqʼa ut jwal naʼalaak saʼ qachʼool xsahobʼresinkil xchʼool (Sant. 4:8).

MIQAKANABʼ XYALBʼAL QAQʼE

17. Kʼaru li chʼaʼajkilal kichʼaʼajkoʼk chiru laj Pedro xqʼaxbʼal ru?

¹⁷ Maare tooruuq xkanabʼankil junaq li yibʼru aj naʼlebʼ li naqarahi ru abʼan wankebʼ jalanebʼ chik li nachʼaʼajkoʼk chiqu xkanabʼankil. Aʼin li kixkʼul laj Pedro xbʼaan naq naxxuwa ruhebʼ li winq. Aʼan oxibʼ sut kixye naq inkʼaʼ naxnaw ru li Jesús (Mat. 26:​69-75). Ut moqon chik, kiʼaatinak chi maakʼaʼ xxiw chiru li Nimla Raqlebʼaal Aatin rehebʼ laj judiiy, chanchan tawiʼ naq inkʼaʼ chik naxxuwa ruhebʼ li winq (Hech. 5:​27-29). Abʼan wiibʼ oxibʼ chihabʼ chirix aʼin «xbʼaan naq naxxuwahebʼ laj judiiy li nekeʼtaqenk re li Kriist» kixkanabʼ waʼak rikʼinebʼ laj paabʼanel li maawaʼebʼ aj judiiy (Gál. 2:​11, 12). Chanchan tawiʼ naq xtʼaneʼk wiʼ chik saʼ li xnajteril naʼlebʼ, maare maajunwa kiruuk xqʼaxbʼal ru.

18. Kʼaru naru naqakʼul rikʼin wiibʼ oxibʼ li aaleek?

¹⁸ Joʼkan ajwiʼ nakʼulmank qikʼin, maare tento tqayal qaqʼe chi xtzʼeqtaanankil junaq li naʼlebʼ li xqakʼoxla naq ak xqaqʼax chik. Jun li hermaan naxye: «Chiru lajeebʼ chihabʼ inkʼaʼ xwil li nekeʼxkʼut ribʼ chi tʼustʼu, xchʼolaak chiwu naq xinkanabʼ li chʼaʼajkilal aʼin. Abʼan li aaleek aʼin chanchan tawiʼ jun li josqʼ aj xul li yoʼon wank re naq tintʼaneʼq wiʼ chik chisaʼ». Us naq li hermaan inkʼaʼ kixkanabʼ xyalbʼal xqʼe. Kixkʼe reetal naq wi naraj xtzʼeqtaanankil li aaleek, tento naq tixyal xqʼe rajlal kutan maare toj saʼ li xkamik. Li rixaqil ut ebʼ li cheekel winq kʼajoʼ xeʼxtenqʼa re naq tixtzʼeqtaana rilbʼal li nekeʼxkʼut ribʼ chi tʼustʼu.

19. Kʼaru tooruuq xbʼaanunkil wi nachʼaʼajkoʼk chiqu xkanabʼankil junaq li aaleek?

¹⁹ Wi yook chi chʼaʼajkoʼk chiqu xkanabʼankil junaq li aaleek, kʼaru tooruuq xbʼaanunkil re naq inkʼaʼ tooxkʼe chi maakobʼk? Xbʼaanunkil li kixye li Jesús: «Meekanabʼ yoʼlek». Usta nakaawekʼa naq ak xaaqʼax ru, tzʼeqtaana ebʼ li naʼlebʼ li truuq xbʼaanunkil naq tattʼaneʼq wiʼ chik chisaʼ (1 Cor. 10:12). Maakanabʼ roksinkil ebʼ li naʼlebʼ li nakʼanjelak chaawu. Saʼ 2 Pedro 3:14 naxye: «Bʼaanumaq chixjunil li wank saʼ eeruqʼ» re naq junelik teekol eeribʼ chiru li aaleek.

KʼARU RUSILAL NAQATAW WI JUNELIK NOKOOYOʼLEK

20, 21. a) Kʼaru rusilal naqataw wi junelik nokooyoʼlek? b) Wi naqayal qaqʼe, kʼaru tixbʼaanu li Jehobʼa? (2 Corintios 4:7).

²⁰ Chʼolchʼo naq wank xyaalal naq tooyoʼleq re naq inkʼaʼ tootʼaneʼq saʼ li maak. Moko tooruuq ta xjuntaqʼeetankil «li sahilal li moko najt ta nawank ut nachalk saʼ li maak» rikʼin li sahil chʼoolejil li naxkʼam chaq xpaabʼankil li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa (Heb. 11:25; Sal. 19:9). Yobʼtesinbʼilo re xbʼaanunkil li rajom li Jehobʼa (Gén. 1:27). Wi joʼkan nokoonaʼlebʼak, saqaq ru li qakʼaʼuxl ut toowanq chi junelik (1 Tim. 6:12; 2 Tim. 1:3; Jud. 20, 21).

²¹ Yaal naq li qatibʼel «maare maakʼaʼ xmetzʼew re xbʼaanunkil» li us abʼan moko naraj ta xyeebʼal naq maakʼaʼ tooruuq xbʼaanunkil, li Jehobʼa yoʼon wank re qatenqʼankil (yaabʼasi 2 Corintios 4:7). Usta aʼan naxkʼe qe li wankilal li inkʼaʼ nekeʼruuk xtawbʼal ebʼ li qas qiitzʼin, laaʼo tento naq tqakʼe qaqʼe re naq tooruuq xqʼaxbʼal ru ebʼ li aaleek. Wi joʼkan naqabʼaanu, chʼolchʼooq chiqu naq li Jehobʼa tixkʼe xkomon qametzʼew naq tqatzʼaama re (1 Cor. 10:13). Rikʼin li xtenqʼ inkʼaʼ tootʼaneʼq saʼ li aaleek.