Tenqʼahebʼ laakokʼal re naq teʼxkawresi li xpaabʼal chirix li Yos ut li Santil Hu

1, 2. Chanru teʼnaʼlebʼaq li naʼbʼej yuwaʼbʼej naq ebʼ li xkokʼal teʼoq chi patzʼok chirix li Yos ut li Santil Hu?

NAABʼALEBʼ nekeʼxkʼoxla naq kaw wank joʼ naʼbʼej yuwaʼbʼej. Joʼkan naq, wi wank aakokʼal maare yookat xyalbʼal aaqʼe re xtenqʼankilebʼ chi xkawresinkil li xpaabʼal ut naqakʼe xsahil aachʼool xbʼaan aʼin (Deut. 6:​6, 7). Abʼan naq yookebʼ chi kʼiik maare teʼxbʼaanu wiibʼ oxibʼ li patzʼom chirix li xpaabʼal, joʼ kʼaʼut li Santil Hu naxkʼut naq wank wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ li inkʼaʼ us.

² Maare nakaakʼoxla naq nekeʼxbʼaanu ebʼ li patzʼom aʼin saʼ xkʼabʼaʼ naq moko kawebʼ ta xpaabʼal chirix li Yos ut li Santil Hu. Abʼan jwal us naq ebʼ li kokʼal nekeʼxbʼaanu ebʼ li patzʼom xbʼaan naq aajel ru naq teʼxkawresi li xpaabʼal (1 Cor. 13:11). Joʼkan naq matxiwak wi nekeʼxbʼaanu ebʼ li patzʼom chirix li xpaabʼal, naru taawil aʼin joʼ li hoonal re xkʼutbʼal chiruhebʼ kʼoxlak chiʼus.

3. Kʼaru tqatzʼil rix saʼ li tzolom aʼin?

³ Saʼ li tzolom aʼin, tqatzʼil rix chanru ebʼ li naʼbʼej yuwaʼbʼej teʼruuq xtenqʼankilebʼ li ralal xkʼajol re naq 1) chʼolchʼooq chiruhebʼ li nekeʼxpaabʼ, 2) re xtawbʼal ru chiʼus li naʼlebʼ li wank saʼ li Santil Hu ut 3) re xkolbʼal rix li xpaabʼal. Joʼkan ajwiʼ tqil kʼaʼut us naq nekeʼpatzʼok ebʼ li alal kʼajolbʼej ut wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ li teʼruuq xbʼaanunkil joʼ junkabʼal re aatinak chirix li paabʼal.

TENQʼAHEBʼ LAAKOKʼAL RE XKAWRESINKIL LI XPAABʼAL CHIRIX LI YOS UT LI SANTIL HU

4. Kʼaru ebʼ li patzʼom naru teʼxbʼaanu ebʼ li alal kʼajolbʼej ut kʼaʼut?

⁴ Chʼolchʼo chiruhebʼ li naʼbʼej yuwaʼbʼej aj paabʼanel naq li paabʼal inkʼaʼ naʼechanimank. Laaʼex naq xexyoʼlaak moko ak nekeepaabʼ ta chaq li Jehobʼa ut joʼkan ajwiʼ leeralal eekʼajol. Joʼkan naq wank sut leeralal eekʼajol teʼxpatzʼ: «Chanru ninnaw naq wank li Yos? Ma naru tinkʼojobʼ inchʼool rikʼin li Santil Hu?». Li Santil Hu naxye naq ebʼ laj paabʼanel teʼroksi chiʼus li xkʼaʼuxl ut teʼxkʼe reetal «ma tzʼaqal yaal chixjunil» (Rom. 12:1; 1 Tes. 5:21). Abʼanan, chanru texruuq xtenqʼankil leeralal eekʼajol re xkawresinkil li xpaabʼal?

5. Chanru texruuq xtenqʼankil leekokʼal re naq teʼxkawresi li xpaabʼal chirix li Santil Hu? (Romanos 12:2).

⁵ Tenqʼahomaqebʼ re naq teʼxkʼe reetal naq yaal li naqapaabʼ (yaabʼasi Romanos 12:2). Naq leeralal eekʼajol teʼxbʼaanu ebʼ li patzʼom, oksihomaq li hoonal aʼin re xkʼutbʼal chiruhebʼ chi xtawbʼal li xsumenkil ebʼ li xpatzʼom saʼebʼ li kʼanjelobʼaal joʼ Li hu li natenqʼank rehebʼ laj testiiw re li Jehobʼa. Naru teʼxsikʼ li naʼlebʼ «Li Santil Hu» ut li tasal «Musiqʼanbʼil xbʼaan li Yos» bʼarwiʼ teʼxtaw ebʼ li naʼlebʼ li naxchʼolobʼ naq li Santil Hu moko raatin ta li winq aʼan bʼan «raatin li Yos» (1 Tes. 2:13). Naru teʼxsikʼ ebʼ li naʼlebʼ chirix li tenamit Nínive li kiwank saʼ li tenamit Asiria. Junxil wiibʼ oxibʼ li nekeʼxtzʼil rix li Santil Hu nekeʼxye naq maajunwa kiwank li tenamit aʼin abʼan chiru li chihabʼ 1850 xtawmank li kikanaak chirix li tenamit aʼin ut aʼin xkʼutbʼesi naq yaal li naxye li Santil Hu (Sof. 2:​13-15). Joʼkan ajwiʼ teʼruuq xtzʼilbʼal rix chanru xtzʼaqlok ru ebʼ li propesiiy li naʼaatinak chirix chanru kijukʼeʼk li tenamit Nínive saʼ li tasal «Ma nakaanaw?» re li hu Laj Kʼaakʼalehom noviembre 2021. Naq ebʼ leeralal eekʼajol teʼxjuntaqʼeeta li naxye ebʼ li qatasal hu rikʼin jalanebʼ chik li tasal hu li paabʼajelebʼ teʼkawuuq li xpaabʼal chirix li naxye li Santil Hu.

6. Chanru texruuq xtenqʼankil leekokʼal re naq teʼkʼoxlaq chiʼus? Kʼe jun eetalil. (Chaawil li jalam u).

⁶ Tenqʼahomaqebʼ re naq teʼkʼoxlaq chiʼus. Ebʼ li naʼbʼej yuwaʼbʼej wankebʼ naabʼal xhoonal re naq teʼaatinaq rikʼinebʼ li ralal xkʼajol chirix li Santil Hu ut li xpaabʼal chirix li Yos. Naru teʼaatinaq chirix aʼin naq teʼrulaʼani jun li naʼajej bʼarwiʼ naxokmank ebʼ li najteril kʼaʼaq re ru, jun li parke malaj jun li molam rehebʼ laj testiiw re li Jehobʼa. Jun eetalil, naq teʼrulaʼani junaq li naʼajej bʼarwiʼ naxokmank ebʼ li najteril kʼaʼaq re ru naru teʼxkʼe reetal chanru naxchap ribʼ jun li kʼaʼaq re ru malaj junaq li naʼlebʼ li xkʼulmank rikʼin li naxye li Santil Hu. Aʼin ttenqʼanq rehebʼ chi xkʼebʼal reetal naq yaal li naxye li Santil Hu. Maare teʼruuq xkʼutbʼal chiruhebʼ li pek li naxkʼabʼaʼi Piedra Moabita, li pek aʼin wank 3,000 chihabʼ re ut tzʼiibʼanbʼil chiru li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa. Li pek aʼin natawmank saʼ jun li naʼajej bʼarwiʼ naxokmank ebʼ li najteril kʼaʼaq re ru aran Francia. Saʼ li kʼutbʼesink «Li Santil Hu ut li xkʼabʼaʼ li Yos» li wank saʼ li nimla molam rehebʼ laj testiiw re li Jehobʼa, aran Warwick (Nueva York) natawmank jun reetalil li pek aʼin. Li pek aʼin naxchʼolobʼ naq li awabʼej Mesá re Moab kixqʼet ribʼ chiru li awabʼej re Israel ut aʼin naxchap ribʼ rikʼin li naxye li Santil Hu (2 Rey. 3:​4, 5). Li xpaabʼal leeralal eekʼajol tkawuuq naq teʼril ebʼ li eetalil li naxchʼolobʼ naq yaal ut tzʼaqal re ru li naxye li Santil Hu (juntaqʼeeta rikʼin 2 Crónicas 9:6).

7, 8. a) Kʼaru naxkʼutbʼesi chanru kʼubʼkʼukebʼ li kʼaʼaq re ru? Kʼe jun eetalil. (Chaawil li jalam u). b) Kʼaru ebʼ li patzʼom ttenqʼanq rehebʼ leekokʼal re xkawresinkil li xpaabʼal naq wank jun laj Yobʼtesinel?

⁷ Ye rehebʼ laakokʼal naq teʼxkʼoxla rix li yobʼtesihom. Naq yooqat chi bʼeek saʼ laateep malaj naq yooqat xkʼanjelankil li chʼochʼ, kʼut chiru laawalal aakʼajol chanru yiibʼanbʼil li junjunq chi kʼaʼaq re ru. Kʼaʼut? Xbʼaan naq chixjunil aʼin naxkʼut naq li kiyobʼtesink re wank xnaʼlebʼ ut seebʼ xchʼool. Jun eetalil, wi nakaakʼe reetal chanru yiibʼanbʼil ebʼ li chʼuutal chi chahim, li rix li pur (caracol), li xxaq wiibʼ oxibʼ li pim ut wiibʼ oxibʼ li uutzʼuʼuj taawil naq jalan jalanq chanru yiibʼanbʼilebʼ. Li nekeʼxtzʼil rix li naʼlebʼ aʼin chiru naabʼal chihabʼ ak xeʼxtzol chanru kʼubʼkʼukebʼ.a

⁸ Saʼ li tzolebʼaal leeralal eekʼajol naru nekeʼxtzol chanru kʼubʼkʼukebʼ li kʼaʼaq re ru saʼ li qasutam. Li xkʼihalil li cheʼ juntaqʼeet yiibʼanbʼilebʼ, saʼ xtoonal wankebʼ li ruqʼ ut ebʼ li ruqʼ naxkʼam chaq ebʼ li kokʼ ruqʼ. Li naʼlebʼ aʼin naxkʼabʼaʼi fractal. Ut natawmank ajwiʼ saʼ jalan chik ebʼ li kʼaʼaq re ru li wank saʼ li qasutam. Abʼan, ani kixaqabʼank re naq kamaʼan kʼubʼkʼuuq ebʼ li kʼaʼaq re ru? Ani kiyobʼtesink re li naqil saʼ li qasutam? Naq leeralal eekʼajol teʼxkʼoxla chiʼus li xyobʼtesihom li Jehobʼa aʼin ttenqʼanq rehebʼ re naq teʼkawuuq li xpaabʼal (Heb. 3:4). Naq yookebʼ chi kʼiik, aajel ru naq teʼxtaw ru kʼaʼut wank xwankil xpaabʼankil li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa. Re xbʼaanunkil aʼin, naru teepatzʼ re: «Wi li Yos xooxyobʼtesi, ma nekeepaabʼ naq aʼan naxnaw kʼaru aajel ru xbʼaanunkil re naq sahaq saʼ qachʼool?». Moqon chik naru teechʼolobʼ chiru naq li Yos kixkʼe qe li Santil Hu re xkʼutbʼal chiqu chanru tooruuq xtawbʼal li sahil chʼoolejil.

NASA, ESA, and the Hubble Heritage (STScl/AURA)-ESA/Hubble Collaboration

TENQʼAHOMAQEBʼ CHI XTAWBʼAL RU NAQ WANK XWANKIL ABʼINK CHIRU LI XCHAQʼRABʼ LI YOS

9. Kʼaʼut ebʼ li alal kʼajolbʼej naru teʼwiibʼanq xchʼool chirix li xchaqʼrabʼ li Yos?

⁹ Kʼehomaq eechʼool chi xtawbʼal ru kʼaʼut nekeʼwiibʼank xchʼool chirix li xchaqʼrabʼ li Yos. Ma saʼ xkʼabʼaʼ naq inkʼaʼ nekeʼxkʼulubʼa? Malaj saʼ xkʼabʼaʼ naq inkʼaʼ nekeʼxnaw chanru xchʼolobʼankil li nekeʼxpaabʼ naq jalanebʼ chik nekeʼpatzʼok? Aʼ yaal li nakʼulmank, xtzolbʼal li tasal hu Sahaq laachʼool!b ttenqʼanq rehebʼ chi roxloqʼinkil li xchaqʼrabʼ li Yos.

10. Chanru teetenqʼa ebʼ leekokʼal re naq teʼxchaabʼilobʼresi li ramiiwil rikʼin li Jehobʼa?

¹⁰ Tenqʼahomaqebʼ re naq teʼxchaabʼilobʼresi li ramiiwil rikʼin li Jehobʼa. Naq teetzol li Santil Hu rikʼinebʼ leekokʼal, oksihomaq ebʼ li patzʼom ut ebʼ li eetalil li wank saʼ li tasal hu Sahaq laachʼool! re naq teʼxye kʼaru nekeʼrekʼa ut kʼaru nekeʼxkʼoxla (Prov. 20:5). Jun eetalil, saʼ li tzolom waqxaqibʼ naxjuntaqʼeeta li Jehobʼa rikʼin li qamiiw li naxjultika qe kʼaru tqabʼaanu re naq us tooʼelq ut maakʼaʼ tqakʼul. Naq ak xaatzʼil rix 1 Juan 5:​3, naru taapatzʼ rehebʼ: «Li Jehobʼa aʼan jun chaabʼil amiiw joʼkan naq, chanru tento tqil li naxye qe naq tqabʼaanu?». Maare nakaakʼoxla naq maakʼaʼ xwankil li patzʼom aʼin abʼan truuq xtenqʼankilebʼ re xtawbʼal ru naq li Jehobʼa naxkʼe li xchaqʼrabʼ saʼ xkʼabʼaʼ naq nokooxra (Is. 48:​17, 18).

11. Kʼaru texruuq xbʼaanunkil re naq leekokʼal qʼaxal teʼroxloqʼi li naʼlebʼ li wank saʼ li Santil Hu? (Proverbios 2:​10, 11).

¹¹ Aatinaqex chirix kʼaru rusilal natawmank naq nekeʼxyuʼami li naʼlebʼ li wank saʼ li Santil Hu. Naq teeyaabʼasi li Santil Hu malaj li raqal li natzʼilmank rix wulaj wulaj, aatinaqex chirix chanru li naʼlebʼ aʼin ak kixtenqʼa leejunkabʼal. Jun eetalil, ma nekeʼxtaw ru ebʼ li kokʼal kʼaru rusilal natawmank naq kaw nekeʼkʼanjelak ut junelik nekeʼxye li yaal? (Heb. 13:18). Joʼkan ajwiʼ, naru teʼxye rehebʼ chanru xyuʼaminkil li naʼlebʼ li wank saʼ li Santil Hu li naxkol li xkʼaʼuxl ut li xjunxaqalil (Prov. 14:​29, 30). Aatinak chirix ebʼ li naʼlebʼ aʼin naru ttenqʼanq rehebʼ re naq qʼaxal teʼroxloqʼi li naʼlebʼ li wank saʼ li Santil Hu (yaabʼasi Proverbios 2:​10, 11).

12. Kʼaru naxbʼaanu jun li sumal re xtenqʼankil li ralal re naq tixkʼe reetal naq jwal nakʼanjelak li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa?

¹² Laj Steve, li wank Francia, naxchʼolobʼ kʼaru naxbʼaanu aʼan ut li rixaqil re xtenqʼankil laj Ethan li ralal, re naq tixkʼe reetal naq li Jehobʼa naxkʼe li xchaqʼrabʼ saʼ xkʼabʼaʼ naq nokooxra: «Naqabʼaanu re ebʼ li patzʼom aʼin: “Kʼaʼut li Jehobʼa naxye qe naq tqoxloqʼi li xchaqʼrabʼ? Chanru naxkʼutbʼesi li xchaqʼrabʼ naq nokooxra? Ut kʼaru tatruuq xkʼulbʼal wi inkʼaʼ nakaayuʼami”». Li naʼlebʼ aʼin natenqʼank re laj Ethan re naq t-alaaq saʼ xchʼool xyuʼaminkil li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa. Laj Steve naxye: «Li naqaj aʼan naq laj Ethan tixtaw ru naq li naʼlebʼ li wank saʼ li Santil Hu jwal naxqʼax ru li xnaʼlebʼ li winq».

13. Chanru taakʼut chiruhebʼ laakokʼal naq teʼxyuʼami li xchaqʼrabʼ li Yos? Kʼe jun eetalil.

¹³ Kʼutumaq chiruhebʼ xyuʼaminkil li naʼlebʼ li wank saʼ li Santil Hu. Naru teebʼaanu aʼin naq ebʼ laj kʼutunel nekeʼxpatzʼ rehebʼ leekokʼal naq teʼxyaabʼasi junaq li tasal hu. Maare li tasal hu aʼin naxye naq ebʼ li kristiʼaan li nekeʼmuxuk ut li nekeʼwulak chiru li raaxiikʼ aʼanebʼ jun chaabʼil eetalil. Naru teeye rehebʼ leekokʼal naq teʼxjuntaqʼeeta chanru nanaʼlebʼak li kristiʼaan li naʼaatinak wiʼ li tasal hu rikʼin li naxye li Santil Hu (Prov. 22:​24, 25; 1 Cor. 15:33; Filip. 4:8). Aʼin ttenqʼanq rehebʼ re naq teʼxkʼe chi naweʼk li yaal chiruhebʼ laj kʼutunel ut ebʼ li rechtzolom naq nekeʼxye li xeʼxtzol saʼ li tasal hu.

KʼUT CHIRUHEBʼ CHANRU TEʼXKOL LI XPAABʼAL

14. Kʼaru naʼlebʼ naru tixkʼe xxiw junaq li saaj ut kʼaʼut?

¹⁴ Maare nachʼaʼajkoʼk chiru wiibʼ oxibʼ li saaj xkolbʼal li nekeʼxpaabʼ. Maare nekeʼxuwak naq saʼ li tzolebʼaal nekeʼaatinak chirix naq chixjunil kiyoʼlaak xjunes, naabʼalebʼ laj kʼutunel nekeʼxye naq tzʼaqal yaal naq chixjunil kiyoʼlaak xjunes. Kʼaru texruuq xbʼaanunkil re xtenqʼankilebʼ leekokʼal re naq teʼxkʼe xchʼool chi xkolbʼal li xpaabʼal?

15. Kʼaru ttenqʼanq rehebʼ li saaj re naq chʼolchʼooq chiruhebʼ li nekeʼxpaabʼ?

¹⁵ Tenqʼahomaqebʼ re naq teʼxkʼojobʼ xchʼool rikʼin li nekeʼxpaabʼ. Moko wank ta xyaalal naq ebʼ li kokʼal teʼxutaanaq chi xpaabʼankil naq wank jun laj Yobʼtesinel (2 Tim. 1:8). Naabʼalebʼ li nekeʼxtzʼil rix li jalan jalanq chi naʼlebʼ nekeʼxtaw ru naq li yuʼam moko xyoʼlaak ta yal xjunes. Aʼanebʼ xeʼxkʼe reetal naq wank jun li seebʼ xchʼool li kiyobʼtesink re li yuʼam. Joʼkan naq inkʼaʼ nekeʼxkʼulubʼa naq chixjunil kiyoʼlaak xjunes joʼ nekeʼxkʼut saʼ naabʼal li tzolebʼaal. Joʼkan ajwiʼ, ebʼ li saaj naru teʼxkawresi li nekeʼxpaabʼ naq nekeʼxkʼoxla rix li kitenqʼank rehebʼ jalan chik li qechpaabʼanel chi xpaabʼankil naq wank ani kiyobʼtesink qe.c

16. Chanru texruuq xtenqʼankilebʼ leekokʼal re naq teʼxchʼolobʼ naq wank jun laj Yobʼtesinel? (1 Pedro 3:15; chaawil li jalam u).

¹⁶ Kawresihomaqebʼ re naq teʼxkol naq wank jun laj Yobʼtesinel (yaabʼasi 1 Pedro 3:15). Maare tkʼanjelaq chiru ebʼ li naʼlebʼ li natawmank saʼ jw.org li naʼaatinak chirix li yobʼtesihom ut naq chixjunil kiyoʼlaak xjunes. Moqon naru teepatzʼ rehebʼ bʼar wank li naʼlebʼ li tkʼanjelaq chiruhebʼ re xqʼunbʼesinkil li junchʼol naq wank jun laj Yobʼtesinel ut teʼxkawresi chanru teʼruuq xchʼolobʼankil. Yeehomaq rehebʼ naq moko aajel ta ru naq teʼxchoqi ebʼ li rechtzolom. Abʼan wi wank junaq li naraj aatinak, naru teʼroksi li naʼlebʼ li moko chʼaʼaj ta xtawbʼal ru. Jun eetalil, maare jun li rechtzolom tixye re: «Laaʼin kaʼajwiʼ ninpaabʼ li nawil ut maajun sut wilom ru li Yos». Li saaj naru tixye re: «Kʼoxla naq wankat saʼ jun li kʼicheʼ ut nakaataw aran jun li bʼekbʼilhaʼ li yiibʼanbʼil rikʼin pek. Peʼyaal naq taakʼoxla naq wank ani kiyiibʼank re? Wi jun li bʼekbʼilhaʼ wank ani kiyiibʼank re ma tojaʼ ta chik tqaye naq maaʼani kiyobʼtesink re li choxachʼochʼ».

17. Chanru naru taatenqʼa ebʼ laakokʼal re naq teʼxsikʼ chanru teʼaatinaq chirix li Santil Hu? Kʼe jun eetalil chirix kʼaru truuq xpatzʼbʼal jun li saaj re li rechtzolom.

¹⁷ Tenqʼahomaqebʼ re naq teʼxsikʼ chanru teʼaatinaq chirix li Santil Hu (Rom. 10:10). Aatinak chirix li qapaabʼal chanchan naq jun li chʼinaʼal naxtzol bʼeek, saʼ xtiklajik li chʼinaʼal nachʼaʼajkoʼk chiru xaqliik abʼan timil timil naʼok chi bʼeek. Joʼkan ajwiʼ nakʼulmank naq nokooʼaatinak chirix li qapaabʼal: jwal us naq tqatikibʼ aatinak chirix li naʼlebʼ li moko chʼaʼaj ta xchʼolobʼankil. Jun eetalil, jun li saaj naru tixpatzʼ re li rechtzolom: «Ma nakaanaw naq ebʼ li nekeʼxkʼubʼ li kʼaʼaq re ru nekeʼril chanru yiibʼanbʼil li yobʼtesihom re xyiibʼankil ebʼ li kʼaʼaq re ru? Chaawil li bʼideo aʼin». Moqon naru tixkʼut chiru jun li bʼideo li wank saʼ li tasal «Ma wank ani kiyobʼtesink re?» ut tixpatzʼ re: «Li nekeʼxtzʼil rix li jalan jalanq chi naʼlebʼ nekeʼxchap xnaʼlebʼ saʼ li yobʼtesihom re xbʼaanunkil junaq li kʼaʼaq re ru ut nekeʼkʼeheʼk xloqʼal aʼut ani nakʼehok xloqʼal laj Yobʼtesinel?». Maare li rechtzolom t-alaaq saʼ xchʼool xtawbʼal xkomon xnaʼlebʼ chirix li Jehobʼa.

MEEKANABʼ XTENQʼANKILEBʼ RE XKAWRESINKIL LI XPAABʼAL

18. Chanru tatruuq xtenqʼankilebʼ laakokʼal re naq teʼxkawresi li xpaabʼal chirix li Yos?

¹⁸ Wanko saʼ xyanq li qas qiitzʼin li inkʼaʼ nekeʼxpaabʼ li Jehobʼa (2 Ped. 3:3). Joʼkan naq, ex naʼbʼej yuwaʼbʼej naq nekeetzol li Santil Hu rikʼinebʼ leekokʼal tenqʼahomaqebʼ re naq teʼxsikʼ ebʼ li naʼlebʼ li tixbʼaanu naq teʼroxloqʼi li Raatin li Yos ut ebʼ li xchaqʼrabʼ. Ut tenqʼahomaqebʼ ajwiʼ re naq teʼxkʼe xchʼool chi xkʼoxlankil rix chanru kʼubʼkʼu li xyobʼtesihom li Jehobʼa. Joʼkan ajwiʼ tenqʼahomaqebʼ re naq teʼxtaw ru chanru yook chi tzʼaqlok ru ebʼ li propesiiy li wank saʼ li Santil Hu. Abʼan li jwal wank xwankil aʼan naq textijoq rikʼinebʼ ut teekʼehebʼ saʼ ajl. Chʼolchʼooq cheeru naq li Jehobʼa trosobʼtesi chixjunil li nekeebʼaanu re xtenqʼankilebʼ chi xkawresinkil li xpaabʼal (2 Crón. 15:7).