Pake ya Lufutumuku to Lusungiminu—Inki Nge Takembisa?

YA NTANGU tamwanga nsemo na yau na suka ya Aprili 7, mafuku ya bantu tayamba na kyese yonso nkinsi na bau ya mvu​—Pake ya Lufutumuku. Ntama, zina yai vandaka kupesama na nsungi mosi ya bilumbu 120 ya bankinsi ti bibansa yina vandaka kubanda na Lumingu ya tatu na ntwala ya nsungi Karême, tii nsuka na Lumingu ya Butatu-busantu. Bubu yai zina yango mepesamaka kaka na kilumbu mosi, kilumbu ya bantu kekembilaka lufutumuku ya Yezu​—⁠Lumingu ya Pake ya Lufutumuku.

Kansi na ntwala, na nkokila mosi kaka na mposo yango yina, mafuku ya bantu tavukana sambu na kuta nkinsi ya Lusungiminu ya lufwa ya Kristu, yina mezabana mpi na zina ya Madya ya Nkokila ya Mfumu. Lusungiminu yai kele Yezu yandi mosi muntu tumaka na mpimpa na yandi ya nsuka awa na ntoto. Ebuna, yandi tubilaka balongoki na yandi nde: “Beno sala mpidiyai sambu na kuyindula mono.”​—⁠Luka 22:⁠19.

Inki nge takembisa?

Kisina ya Pake ya Lufutumuku

Ngindu ya Pake ya Lufutumuku (na Kingelesi Easter), yina mezabanaka na bansi mingi, kele na kati ya Biblia ve. Buku Medieval Holidays and Festivals ketubila beto nde: “Zina ya kinsi yina mebasika na zina ya nzambi ya nkento ya mimpani, Eostre, nzambi ya Nsemo ya Suka mpi ya Printemps.” Nani nzambi ya nkento yai kuvandaka? Buku The American Book of Days kevula nde: “Eostre kuvandaka, mutindu disapu ketubaka, muntu yina kukangulaka byelo ya Valhalla (nzo ya myoyo ya bantu ya kufwa) sambu na kuyamba Baldur, yina kebingamaka Nzambi ya Mpembe, sambu na lugedilu na yandi mpi Nzambi Ntangu, sambu mbunzu na yandi vandaka kupesa nsemo na bantu.” Yau keyika nde: “Ntembe kele ve nde na bilumbu ya ntete, Dibundu kotisaka na kati na yau bikalulu ya ntama ya mimpani mpi pesaka yau ntendula ya Bukristu. Mutindu nkinsi ya Eostre vandaka kukembisa kuvutulama na luzingu na nsungi ya printemps (mfinama na ngonda ya iya), yau vandaka mpasi ve sambu na kukumisa yau bonso nkinsi ya lufutumuku ya Yezu kati na bafwa, sambu bau vandaka kusamuna evanzile na yandi.”

Kundima ya mutindu yai ketendula inki mutindu bansadilu ya Pake ya Lufutumuku, bonso maki ya Pake, lapin ya Pake, mpi mampa ya tiya ti kulunsi kubutukaka na bansi ya nkaka. Na yina metala bansadilu ya kusala mampa ya tiya ti kulunsi, “zulu na yau kengenga ti kidimbu ya . . . kulunsi,” buku Easter and Its Customs (Pake ya Lufutumuku ti bansadilu na yau) ketuba nde: “Kulunsi kuvandaka na bilumbu ya ntama kibeni kidimbu ya mimpani na ntwala yau kubaka ntendula ya kimakulu na Kiya Kisantu ya ntete, mpi mampa ti bagato vandaka mbala mingi ti kulunsi na zulu na yau na ntwala ntangu ya Bukristu.”

Kele ve ti kisika mosi na kati ya Masonuku ya beto lenda kumona bima ya mutindu yai, ata nzikisa mosi mpi kele ve nde balongoki ya ntete ya Kristu vanda kwikila na yau. Na kyeleka, ntumwa Piere ketubila beto na kuvanda “na nzala ya kunwa mabele ya mpembe [ya kukonda mvindu, yina mekatuka na ndinga, NW], ebuna be[t]o ta kula, be[t]o ta guluka ntangu be[t]o ke nwa yo.” (1 Piere 2:⁠2) Ebuna, sambu na inki mabundu ya Kikristu kundimaka na kukotisa bidimbu yina kemonana pwelele nde yau kele ya mimpani kati ya nsadilu mpi lukwikulu na bau?

Buku Curiosities of Popular Customs kepesa mvutu nde: “Yau vandaka mayele ya Dibundu ya ntete na kupesa ntendula ya Bukristu na bankinsi ya mimpani yina vandaka kuzabana mingi mpi mpila ya kukatula yau vandaka dyaka ve. Na yina metadila Pake ya Lufutumuku, kubalula kuvandaka kwayo mpasi ve. Kyese ya kubasika ya ntangu, mpi kutelama ya bima yonso yina kufwaka na nsungi ya Hiver, kukumaka kyese ya kubasika ya Ntangu ya lunungu, na lufulumuku ya Yezu na bafwa. Bankinsi ya nkaka ya mimpani yina vandaka kusalama mfinama na Mayi 1 kusobamaka mpi sambu na kukwelana ti nkinsi ya Pake ya Lufutumuku.” Na kisika ya kutina bansadilu ya mimpani mpi bisalu ya kimpangula, bantwadisi ya mabundu ndimaka yau mpi pesaka yau “sansa ya Bukristu.”

Nge lenda yindula nde: ‘Ebuna wapi kima ya mbi?’ Bankaka kemonaka nde kima ya mbi kele ve. Alan W. Watts, Episikopo mosi ya omonie, na buku na yandi Easter​—⁠Its Story and Meaning (nkenda mpi ntendula ya Pake ya Lufutumuku) kutubaka nde: “Kana lusambu bonso Bukristu mekuma na bantu ya nkaka, yau kendima mpi kesantisa bansadilu ya nkaka yina kekatuka na lusambu ya ntama. Yau kesola mpi kekotisa bansiku ya ntama yina kelonga minsiku ya kimakulu ya kefwanana ti yina Dibundu kelonga.” Sambu na bamingi, mutindu dibundu na bau kusantisaka bansadilu yai mpi kebakaka yau bonso ya santu, kele kikuma ya mbote sambu bau kundima yau. Kansi, bantu kevila bangyufula ya mfunu. Inki mutindu Nzambi ketadilaka bansadilu yango? Keti yandi mepesaka beto nzila ya kulanda na yina metadila dyambu yango?

Beto Baka Mboninu ya Nzambi

Na buku na yandi Easter and Its Customs (Pake ya Lufutumuku ti bansadilu na yau), Christina Hole kutubaka nde: “Kilumbu ya Pake ya Lufutumuku, Nkinsi ya lufutumuku ya Mfumu na beto, kele nkinsi yina meluta nene na kati ya Dibundu ya Bukristu.” Bansoniki yankaka kendima mpi dyambu yango. Mu mbandu Robert J. Myers, na buku na yandi Celebrations (bankinsi), ketuba nde: “Nkinsi mosi ve na kati ya bankinsi ya Bukristu ya mvula lenda kufwanana na mfunu ti Lumingu ya Pake ya Lufutumuku.” Kansi, yau kenata bangyufula bonso: Kana kuta nkinsi ya Pake ya Lufutumuku kele mfunu, sambu na inki ntuma ya kuta yau kekonda na kati ya Biblia? Keti kele ti kisika ya kusonika nde balongoki ya Yezu kutaka Lumingu ya Pake ya Lufutumuku?

Biblia mekonda ve kumonisa beto nzila na yina metala nkinsi yina beto fwete kuta ti nkinsi yina beto fwete kuta ve. Nzambi kutubaka mbotembote dyambu yai na bana ya Izraele ye, mutindu beto meyita kutuba ntete, bantuma ya pwelele kupesamaka sambu Bakristu kulanda na kusala Lusungiminu ya lufwa ya Yezu. (1 Korinto 11:​23-26; Kolosai 2:​16, 17). The Encyclopædia Britannica mosi ya ntete kesonga beto nde: “Kele ve ti kidimbu mosi ya kuta nkinsi ya Pake ya Lufutumuku na kati ya Kangu Dimpa, to na bansonama ya bantumwa ya Ntete. Busantu ya bilumbu ya kuswaswana kuvandaka ngindu mosi ya vandaka ve na mabanza ya Bakristu ya ntete. . . . Yau kuvanda Mfumu to bantumwa na yandi, bau kutumaka ve kusala nkinsi yai to bankinsi ya nkaka.”

Bayankaka keyindulaka nde kyese ya bankinsi ya mutindu yina ti mambote ya yau kenataka kele bikuma yina mefwana sambu na kusungimina yau. Kansi, beto lenda kubaka dilongi na dyambu yina bantu ya Izraele kusalaka na kulanda nsadilu ya lusambu ya bantu ya Ezipte mpi pesaka yau zina nde “nkinsi ya Yehowa.” (NW) Bau mpi “vanda-vandaka na ntoto, bo diaka, bo nwaka,” mpi “bo yantikaka kukina kisaka-saka.” Kansi, nsadilu na bau pesaka makasi mosi ya kulutila na Yehowa Nzambi, mpi yandi sembaka bau na mutindu mosi ya ngolo mpenza.​—⁠Kubasika 32:​1-10, 25-28, 35.

Ndinga ya Nzambi kele pwelele mpenza. Ngwisana lenda kuvanda ve na kati ya “mwini” ya balukwikilu ya kyeleka ti “mpimpa” ya inza ya Satana; “kuvukana” lenda kuvanda ve na kati ya Kristu ti lusambu ya mimpani. Yau mezabisama na beto nde: “Yo yina, Mfumu Nzambi ke tuba nde: ‘Beno fweti bikisa bo, beno fweti kabana ti bo. Beno kusimba ve bima yina kele ya kukangama na bansiku, Ebuna mono ta yamba beno.’ ”—2 Korinto 6:​14-18.

Sambu kaka Lusungiminu mpamba—Pake ya Lufutumuku ve—metumama na kati ya Biblia sambu na Bakristu, yau fwete kukembisama.