ចំណុចហាត់រៀនទី៣
ការផ្ដើមវាចាដែលមានប្រសិទ្ធភាព
១ ធ្វើឲ្យចាប់អារម្មណ៍: ការផ្ដើមវាចានៃសុន្ទរកថាគប្បីធ្វើឲ្យអ្នកស្ដាប់ចាប់អារម្មណ៍នឹងប្រធានសុន្ទរកថា។ ការផ្ដើមវាចាគួរតែទាក់ទាញស្មារតីរបស់អ្នកស្ដាប់ និងធ្វើឲ្យអ្នកស្ដាប់ប្រុងប្រៀបខ្លួនដើម្បីយកចិត្តទុកដាក់ស្ដាប់ពត៌មាននោះតទៅទៀត។ ដើម្បីនឹងសម្រេចការនេះ យើងត្រូវតែបង្ហាញឲ្យអ្នកស្ដាប់ជ្រាបថា ប្រធាននេះមានតម្លៃមែន។
២ វិធីមួយដ៏ប្រសើរដើម្បីធ្វើឲ្យអ្នកស្ដាប់ចាប់អារម្មណ៍នឹងសុន្ទរកថា គឺត្រូវធ្វើឲ្យពួកគេដឹងថាពត៌មាននេះគឺមានសារៈសំខាន់ចំពោះពួកគេ ដែលទាក់ទងនឹងជីវិតរស់នៅរបស់ពួកគេ។ អាស្រ័យហេតុនេះហើយ យើងត្រូវតែគិតអំពីកំរិតយល់ដឹងរបស់អ្នកស្ដាប់។ នេះបានន័យថា អ្វីដែលយើងនិយាយគួរតែស្របតាមចំណេះដឹងទូទៅរបស់អ្នកស្ដាប់។ យើងអាចចាប់ផ្ដើមនិយាយដោយប្រើរឿងប្រៀបប្រដូច ឬក៏លើកបញ្ជាក់ពីបញ្ហាណាមួយ ឬសួរសំនួរមួយចំនួនក៏បាន។ ប៉ុន្តែ ពត៌មាននោះគួរជាអ្វីដែលអ្នកស្ដាប់ធ្លាប់ស្គាល់ហើយ ដើម្បីឲ្យពួកគេយល់ច្បាស់ ហើយអាចចេះអនុវត្តតាមពត៌មាននោះដោយខ្លួនឯងផងដែរ។
៣ ក្នុងករណីខ្លះ យើងប្រហែលជាត្រូវនិយាយបែបណាដើម្បីកុំឲ្យអ្នកស្ដាប់ប្រកាន់យើង។ យើងប្រាកដជាត្រូវធ្វើដូច្នេះមែន ប្រសិនបើយើងពិគ្រោះអំពីប្រធានដែលមនុស្សចូលចិត្តប្រឈ្លោះជជែករកខុសត្រូវ។ ក្នុងករណីបែបនេះ ការផ្ដើមវាចាយ៉ាងល្អគឺចាំបាច់ណាស់បើយើងចង់ឲ្យអ្នកស្ដាប់នៅចាប់អារម្មណ៍តទៅទៀត ទាល់តែយើងអាចបកស្រាយដោយប្រសិទ្ធភាពនូវចំណុចដែលបញ្ជាក់ហេតុផល។ ក្នុងកិច្ចផ្សព្វផ្សាយពីផ្ទះមួយទៅផ្ទះមួយ យើងអាចយកឈ្នះលើសំដីដែលតែងតែរារាំងការសន្ទនា ដោយប្រើពាក្យសំដីនោះយ៉ាងប៉ិនប្រសប់ជាមុន ហើយក្រោយមកអាចពិគ្រោះពត៌មានណាផ្សេងទៀតតាមបំណងរបស់យើង។
៤ អ្វីដែលយើងនិយាយ គឺមានសារៈសំខាន់ជានិច្ច។ ប៉ុន្តែ ដើម្បីឲ្យការផ្ដើមវាចាចាប់អារម្មណ៍ នោះរបៀបដែលយើងនិយាយគឺប្រហែលជាសំខាន់ជាងផ្នែកផ្សេងៗទៀតក្នុងសុន្ទរកថា។ អាស្រ័យហេតុនេះហើយ យើងត្រូវតែរៀបចំការផ្ដើមវាចាទុកជាមុនឲ្យបានហ្មត់ចត់ មិនគ្រាន់តែអ្វីដែលយើងនឹងនិយាយប៉ុណ្ណោះទេ តែរបៀបដែលត្រូវថ្លែងពត៌មាននោះផងដែរ។
៥ ជាធម្មតា ប្រយោគខ្លីហើយស្រួលយល់អាចធ្វើឲ្យការផ្ដើមវាចាមានប្រសិទ្ធភាពបានយ៉ាងល្អ។ ដោយព្រោះការផ្ដើមវាចាមានរយៈពេលខ្លីនោះ ការជ្រើសយកពាក្យគឺសំខាន់ណាស់ដើម្បីសម្រេចគោលដៅក្នុងការទាក់ទាញអារម្មណ៍របស់អ្នកស្ដាប់។ ដូច្នេះ យកល្អឲ្យយើងរៀបចំពីរបីប្រយោគមុនគេបង្អស់ដោយផ្ចិតផ្ចង់។ សរសេរប្រយោគទាំងនោះក្នុងកំណត់របស់ខ្លួន ដើម្បីឲ្យអានឬទន្ទេញចាំ។ ទង្វើនេះនឹងជួយឲ្យពាក្យផ្ដើមមានប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់តាមបែបដែលសមគួរ។ ម្យ៉ាងទៀត នេះនឹងជួយយើងមានទំនុកចិត្តពេលចាប់ផ្ដើមថ្លែងសុន្ទរកថា ក៏នឹងហុចឱកាសឲ្យយើងមានអារម្មណ៍ស្រួលដើម្បីនិយាយជាបន្តដោយមិនចាំបាច់មើលកំណត់ច្រើន។
៦ យើងសូមបន្ថែមយោបល់ខ្លះៗស្តីអំពីការផ្ដើមវាចា តែអ្នកជូនឱវាទនឹងមិនពិនិត្យមើលចំណុចដែលបានរៀបរាប់នៅខាងក្រោមនេះទេ។ ប្រសិនបើមានអារម្មណ៍ភ័យ ចូរនិយាយយឺតៗនិងដោយបន្ទន់សម្លេង។ សូមនិយាយដោយទំនុកចិត្ត តែប្រយ័ត្នកុំឲ្យមើលទៅដូចជានិយាយយ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់ដាក់គេនោះឡើយ។ បើដូច្នេះមែន នេះនឹងធ្វើឲ្យអ្នកស្ដាប់មិនចាប់អារម្មណ៍តាំងពីដំបូងទៅហើយ។
៧ ដើម្បីឲ្យមានប្រសិទ្ធភាពច្រើនបំផុត យើងគួររៀបចំការផ្ដើមវាចាក្រោយពីបានរៀបចំតួសេចក្ដីរួចហើយ ទោះបីការផ្ដើមវាចាជាអ្វីដែលយើងថ្លែងមុនគេបង្អស់ក៏ដោយ។ នេះនឹងអនុញ្ញាតឲ្យអ្នកថ្លែងដឹងថា គាត់គួរតែនិយាយអ្វីដើម្បីផ្ដើមវាចាយ៉ាងសមរម្យតាមពត៌មានដែលបានរៀបចំនោះ។
**********
៨ សមនឹងគោលរឿង: ការផ្ដើមវាចាអាចមានប្រសិទ្ធភាពក្នុងការដៅបញ្ជាក់ពីប្រធានបាន លុះត្រាតែសមនឹងគោលរឿង។ យើងត្រូវប្រយ័ត្នពេលរៀបចំការផ្ដើមវាចា ដោយប្រើតែចំណុចណាដែលទាក់ទងនឹងគោលបំណងនៃសុន្ទរកថាប៉ុណ្ណោះ។ ប្រាកដហើយ អ្វីដែលយើងនិយាយក្នុងការផ្ដើមវាចាគួរមានភាពសមរម្យថ្លៃថ្នូរនឹងសារព្រះរាជាណាចក្រ ដោយមិនមានបំណងធ្វើឲ្យអ្នកថ្មីក្នុងចំណោមអ្នកស្ដាប់អាក់អន់ចិត្តឡើយ។
៩ ការផ្ដើមវាចាមិនគ្រាន់តែដៅបញ្ជាក់ពីប្រធានប៉ុណ្ណោះទេ តែត្រូវបកស្រាយឲ្យបានច្បាស់នូវទិដ្ឋភាពណាមួយក្នុងពត៌មានដែលយើងថ្លែង។ នេះបានសេចក្ដីថា យើងត្រូវកំណត់ប្រធានឲ្យស្របទៅតាមគោលរឿងជាក់លាក់មួយ។ រួចមក សូមបញ្ជាក់ពីគោលរឿងនោះយ៉ាងច្រើន តាមរបៀបផ្សេងៗក្នុងការផ្ដើមវាចា។ ទោះបើយើងមិនប្រើគោលរឿងចំៗក្ដី ក្នុងករណីខ្លះយើងអាចប្រើពាក្យគន្លឹះឬពាក្យសំខាន់ៗក្នុងការផ្ដើមវាចានោះ។ តាមរបៀបនេះ អ្នកស្ដាប់នឹងមិនស្មានថា យើងនឹងថ្លែងអំពីទិដ្ឋភាពផ្សេងទៀតនៃប្រធាននោះឡើយ។
១០ សាច់រឿងក្នុងសុន្ទរកថាគប្បីស៊ីគ្នាទាំងមូល មិនមែនមានសេចក្ដីផ្ដើមម្យ៉ាង និងមានសេចក្ដីបញ្ចប់ផ្សេង ឬឥតចុងឥតដើមនោះឡើយ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត យើងត្រូវមានតុល្យភាពក្នុងការធ្វើឲ្យការផ្ដើមវាចាមានភាពសមនឹងគោលរឿង ព្រមទាំងធ្វើឲ្យចាប់អារម្មណ៍ផងដែរ។ បើនិយាយឲ្យចំទៅ យើងមិនគួរលះចោលគោលរឿងនៃសុន្ទរកថា ដោយព្រោះចង់ថ្លែងប្រាប់រឿងពីរោះស្ដាប់ដែលប្រាសចាកពីប្រធានពេលផ្ដើមវាចានោះឡើយ។ ការជ្រើសរើសពត៌មានថ្លែងនោះ គឺស្រេចនឹងគោលបំណងនៃសុន្ទរកថា។ ហើយពត៌មាននោះត្រូវស៊ីគ្នានិងទាក់ទងគ្នាយ៉ាងហូរហែជាមួយនឹងតួសេចក្ដី។
**********
១១ មានប្រវែងត្រឹមត្រូវ: តើការផ្ដើមវាចាត្រូវមានប្រវែងប៉ុន្មាន? យើងមិនអាចឆ្លើយជាក់លាក់ត្រូវនឹងស្ថានការណ៍ទាំងអស់ទេ។ ប្រវែងនៃការផ្ដើមវាចា គឺអាស្រ័យនឹងការមានពេលគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីពិគ្រោះអំពីប្រធាន ក៏ស្រេចនឹងគោលបំណងនៃសុន្ទរកថា ហើយទាក់ទងនឹងអ្នកស្ដាប់ទាំងឡាយ និងរឿងផ្សេងៗទៀតស្រដៀងនេះជាដើម។
១២ តាមការពិត សុន្ទរកថាដែលមានភាពជាប់គ្នាយ៉ាងហូរហែនោះ គឺត្រូវពិបាកសម្គាល់ថា ការផ្ដើមវាចាចប់កន្លែងណា និងតួសេចក្ដីចាប់ផ្ដើមនៅកន្លែងណា។ អ្នកជូនឱវាទត្រូវវិនិច្ឆ័យរឿងនេះ ពេលហាត់លក្ខណៈនេះតាមប័ណ្ណឱវាទសំរាប់ការហាត់និយាយ។ សិស្សគ្រប់គ្នាមានពាក្យផ្ដើមក្នុងសុន្ទរកថា។ ប៉ុន្តែ អ្នកជូនឱវាទនឹងយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះចំណុចដូចតទៅថា៖ តើការផ្ដើមវាចាមានពត៌មានច្រើនពេក វែងពេក ហាក់ដូចជាឥតចុងឥតដើម ដែលធ្វើឲ្យអ្នកស្ដាប់លែងប្រុងស្មារតី មុននឹងបកស្រាយគោលចំណុចឬ?
១៣ ការផ្ដើមវាចាគួរធ្វើឡើងដោយមានលំដាប់លំដោយត្រឹមត្រូវឆ្ពោះទៅកាន់ប្រធាន និងមិនបាត់នូវលក្ខណៈដែលធ្វើឲ្យចាប់អារម្មណ៍។ ការផ្ដើមវាចាត្រូវស៊ីគ្នាទាំងមូលយ៉ាងហូរហែ។ នេះតម្រូវឲ្យអ្នកថ្លែងគិតមើលឲ្យជ្រៅជ្រះជាមុនសិន។ បើការផ្ដើមវាចាមិនស៊ីគ្នានឹងប្រធាន ដល់ម្ល៉េះបានជាតម្រូវឲ្យយើងពន្យល់យ៉ាងវែងឆ្ងាយដោយល្អិតល្អន់វិញ គឺយកល្អឲ្យយើងរៀបចំការផ្ដើមវាចាសាឡើងវិញ ហើយប្រហែលជារកចំណុចដើមផ្សេងទៀត។
១៤ ការផ្ដើមវាចានឹងមានប្រវែងត្រឹមត្រូវ បើអ្នកស្ដាប់ពិបាកសម្គាល់ថាការផ្ដើមវាចាចប់នៅពេលណា និងការពន្យល់តួសេចក្ដីបានចាប់ផ្ដើមនៅពេលណានោះ។ នេះបង្ហាញថា យើងបាននិយាយអំពីប្រធានយ៉ាងល្អដល់ម្ល៉េះ បានជាអ្នកស្ដាប់កំពុងតែវិភាគមើលហេតុផលដែលយើងបញ្ជាក់ដោយជក់ចិត្តដិតអារម្មណ៍។ ផ្ទុយទៅវិញ ប្រសិនបើអ្នកស្ដាប់បែរជាឆ្ងល់ថា តើយើងនឹងចាប់ផ្ដើមបញ្ជាក់ពីគោលចំណុចនៅពេលណា នោះការផ្ដើមវាចាគឺមានប្រវែងវែងពេកហើយ។ ក្នុងការផ្សព្វផ្សាយពីផ្ទះមួយទៅផ្ទះមួយ នេះជាចំណុចខ្សោយមែន ដ្បិតប្រវែងការផ្ដើមវាចារបស់យើងត្រូវតែខុសៗគ្នាតាមកាលៈទេសៈនៅផ្ទះនិមួយៗ។
១៥ ប្រសិនបើយើងជាបុគ្គលតែម្នាក់ដែលថ្លែងសុន្ទរកថាក្នុងកម្មវិធី ឬយើងថ្លែងសុន្ទរកថាជាសិស្សក្នុងកម្មវិធីសាលា នោះការផ្ដើមវាចាអាចវែងជាងធម្មតា។ ប៉ុន្តែ បើយើងថ្លែងសុន្ទរកថាចែកជាផ្នែកៗ ឬក្នុងការប្រជុំអប់រំកិច្ចបំរើវិញ នោះការផ្ដើមវាចាអាចបង្រួមឲ្យខ្លីជាងហើយចំៗ ពីព្រោះសុន្ទរកថានេះជាផ្នែកមួយនៃកម្មវិធីដែលបានជំរាបជូនអ្នកស្ដាប់រួចហើយ។ ការផ្ដើមវាចាដែលវែងហើយស្មុគស្មាញនោះ គឺខាតបង់ពេលវេលាទទេ។ តួសេចក្ដីនៃសុន្ទរកថាជាអ្វីដែលនឹងបង្ហាញនូវពត៌មានដែលមានតម្លៃជាទីបំផុតចំពោះអ្នកស្ដាប់។
១៦ បើនិយាយជាសង្ខេប ការផ្ដើមវាចាគឺសំរាប់ស្ថាបនាមូលដ្ឋាន ទាំងធ្វើឲ្យអ្នកស្ដាប់ចាប់អារម្មណ៍ និងដៅបញ្ជាក់ពីប្រធានដែលត្រូវពិគ្រោះតទៅទៀត។ សូមធ្វើនេះឲ្យបានឆាប់ រួចមកចូរពិគ្រោះសាច់រឿងតទៅទៀត។
[សំណួរសម្រាប់អត្ថបទសិក្សា]
១-៣. ក្នុងការផ្ដើមវាចា តើយើងអាចធ្វើយ៉ាងណាឲ្យអ្នកស្ដាប់ចាប់អារម្មណ៍នឹងប្រធានសុន្ទរកថា?
៤-៦. តើមានកត្ដាណាទៀតដែលនឹងជួយឲ្យការផ្ដើមវាចារបស់យើងធ្វើឲ្យគេចាប់អារម្មណ៍?
៧. តើយើងគួររៀបចំការផ្ដើមវាចានៅពេលណា?
៨-១០. តើយើងអាចធ្វើយ៉ាងដូចម្ដេច ដើម្បីឲ្យការផ្ដើមវាចាសមនឹងគោលរឿង?
១១-១៤. តើតាមរបៀបណាដែលយើងអាចដឹងថា ការផ្ដើមវាចាគឺមានប្រវែងត្រឹមត្រូវ?
១៥, ១៦. ពេលដែលថ្លែងសុន្ទរកថាចែកជាផ្នែកៗ តើការផ្ដើមវាចាត្រូវមានប្រវែងត្រឹមណា?