Maukexilu a Ubhe Phala ku Bhana Umbangi
1. Phangu iebhi ia xisa o Jikidistá ja dianga?
1 O Jikidistá ja dianga, ka bokele ngó nzo ni inzo. Akexile uâ mu boka mu ikoka. (Ika. 20:20) Mu kifika, ene akexile mu boka mu tembulu, mua kexile o athu avulu. (Ika. 5:42) Kioso poxolo Phaulu kia kexile mu mbanza ia Atena, muéne ua boko izuua ioso ku athu akexile mu kitanda. (Ika. 17:17) Lelu, phala ku sanzumuna o njimbu iambote, tuene mu boka ué nzo ni inzo. Tuene mu boka mu ididi ia ku bhaka o makalu, ididi ia uenji, mu ididi ia ku nhoha, mu jiphambu, ni bhu ididi ioso-ioso bhu tu sanga o athu. Mukonda dia aboki enioso ku a suínisa ku bhana umbangi mu ididi ioso, aboki avulu a-nda uabhela ku bhana o umbangi mu maukexilu a ubhe.
2. Ukexilu uahi ua ku bhana umbangi, ua mateka mu mbeji ia Kamoxi ua muvu ua 2011?
2 Ukexilu ua Katunda ua Ku Bhana Umbangi: O divulu Anuário ua muvu ua 2013 mu mbandu 16 ni 17, ia zuela ia lungu ni maukexilu a ubhe a ku bhana umbangi ua mateka mu mbanza ia Nova York mu mbeji ia Kamoxi ka muvu ua 2011. Meza a madivulu ni tu kalatá ni madivulu mu madimi avulu, a a ta bhu kididi bhuene mu bhita athu avulu. A solo o ukexilu iú, mukonda izuua ioso mazunda ni mazunda a athu, a bhita bhu ididi íii, ki kale ni athu a bhonzo ku a sanga mu ji nzo jâ, mba ió a tungu mu ji nzo ja katunda kehela o Jimbangi ja Jihova ku bokona-mu. O ku bhana umbangi mu ukexilu iú, ua bhangesa athu ku mesena o ku tanga o madivulu metu. Mu mbeji ia bhiti a bhana 3.797 a Mulangidi ni Despertai!, ni 7.986 a madivulu. Athu avulu akexile mu bhita, a bhingi phala kua longa o Bibidia. Mukonda dia ku sola o ukexilu iú phala ku mateka ku longa o Bibidia, o ji phange akexile mu bhanga ioso, phala ku tumikisa o ijimbuete ia ididi mua tungila o athu, mu kilunga phala ku a kunda ku mabhata mâ.
3. Kiebhi kia mu sanzumuna o ukexilu ua ubhe ua ku boka?
3 Mukonda dia jiphange ku boka ku athu avulu, o ukexilu ua ubhe ua ku bhana umbangi, a-nda u fikisa ué mu jixi jengi, mu ididi muene mu bhita athu avulu. O jiphange ala ku pholo mu filiiale, ene a-nda sola o ididi. A tena ku sola o ididi ia ku kuata o makalu, ia ku bhanga o uenji mba mu ji nzo ja katunda mu bhita athu avulu. Maji o jiphange ala ku pholo mu filiiale, a-nda bhana itendelesu ku ilunga a-nda bhana umbangi mu ididi íii. O aboki a thembu ioso, ni a aboki a katunda, ene a-nda boka mu ukexilu iú, maji saí ididi o aboki a ithangana ni ithangana a tena uâ ku kalakala mu ukexilu iú.
4. Kiebhi ki tua-nda bhana o umbangi?
4 Kiebhi ki Tua-nda Bhana o Umbangi: O jiphange a bhana umbangi ni meza a madivulu mba ni ka dikalu ka madivulu, a kingila o athu ku zukama phala ku tala o madivulu. Kioso o muthu kia zukama, o muboki u mu bhinga ku katula divulu dia mu uabhela dingi. O aboki a-nda tambuijila o ibhuidisu mu Bibidia i bhanga o muthu. Se o muthu u katula divulu, o aboki ka tokala ku mu bhinga kitadi. Maji, se o muthu uibhula kuebhi ku tu sanga o kitadi phala ku bhanga o madivulu, o aboki a tena ku jimbulula kuila, se muéne ua mesena ku bhana kitadi mu vondadi iê, u ki tumikisa bhu kaxi ka kijimbuete kiala mu madivulu metu. Se o kithangana ki bhana, o aboki a tena kuibhula: “O kuila ua mesena muthu u ku sota mu inzo iê? Mba, ua mesena ku di longa o Bibidia sé ku futa?
5. Mabesá ahi a tambula o dikaza dimoxi, mu ku bhana umbangi mu ukexilu ua ubhe?
5 O ku kalakala mu ukexilu iú ku bhekela mabesá avulu. Saí dikaza diambe: Mukonda tuene mu boka phala ku longa o athu a jixi joso ku mundu, o ku kala ni meza a madivulu, ni ku mona mazunda ni mazunda a athu a mu bhita izuua ioso ki sangulukisa o muxima uetu. Mu ku mona athu avulu, ni ku banza kiebhi Jihova kia suua muthu ni muthu, ki tu kolokotesa ku boka mu kididi ku tua tungila. Mu ku banza kuila Jihova u mona o mixima ia athu ene mu bhita ku pholo ia meza ia madivulu, u mona o muthu uala ni vondadi ia kuijiia o kidi. O ku bhanga o kikalakalu kiki, ki tu kuatekesa ku zukama dingi ku kikalakalu kia bhanga ué o ji-anju.”
6. (a) Kikalakalu kiebhi kia ku bhana umbangi a mu ki sokejeka mu ilunga iavulu, ni kiebhi o ukexilu iú ki u difu ni kikalakalu kia ku bhana umbangi mu ididi i sola o filiiale? (b) Kiebhi o ilunga kia tokala ku kalakala kumoxi, phala ku kaiela o itendelesu mu ku boka mu ididi íii?
6 A Tokala Ku u Sokejeka Kiambote: O tufunga tua ilunga a mu bhanga ioso phala ku sokejeka ué kiambote o kikalakalu kia lungu ni ku bhana umbangi mu ididi mu bhita athu avulu. Phala ku bhanga o kikalakalu kiki, o aboki a tokala ku kala ni meza a madivulu mba ni ka dikalu ka madivulu, mu ididi mu bhita athu avulu, maji mu mbambe ia kilunga ngó. O ku bhanga kiki, ki ku difu ni kikalakalu kia ku bhana umbangi, ku athu oso bhu ididi i sola o filiiale, phala o ilunga iavulu ku boka-mu. Tanga o kaxa iambe: “Ku Bhinga ku Kaiela o Itendelesu.”
7. Kiebhi o tufunga, kia-nda sokejeka o umbangi mu ikoka mu mbambe iâ?
7 O tufunga a-nda sola o mbambe ia kilunga kuene mu bhita athu avulu, ni ku sola se a-nda bhana o umbangi. A tena ku boka ni meza a madivulu mu ididi mu bhita makalu avulu, mu itanda, mu ididi ia ku nhoha, mu ididi ia ku bhanga o uenji, mu maloja, mu ji xikola ja katunda, mu ididi ia ku kuata o iphululu ni mu ididi mu bhita o ji fesa. Kima kiambote ku ta o meza a madivulu bhu kididi, mu izuua ni kithangana kimoxi ngó. O ji meza ja madivulu a ji ta mu maloja, a bhangesa dingi o athu ku mesena ku tanga o madivulu, o ji meza a ji ta bhu kanga ndenge, mukonda o athu a thandanganha dingi ni ku sumba o ima ia mesena. Mu ididi ia ku tungutisa o mukutu, a tena ku boka-mu ué ni meza a madivulu mba ni ka dikalu ka madivulu. O tufunga a tena ku i sanga ni ku i katula mu kijimbuete kietu mu Internete o milongi ia Mulangidi ni Despertai! ni divulu Bibidia i Longa. O milongi íii a i sokejeka phala ku bhana umbangi mu ikoka. O jiphange a-nda bhanga o kikalakalu kiki ni ió a bhana o umbangi mu ikoka ni meza a madivulu, a tokala ku kaiela o itendelesu ia kafunga ka sidivisu. Se a sanga muthu ua mesena ku di longa, maji ka tungu mu mbambe iâ, a tokala ku soneka mu kamukanda Queira Visitar (S-43) ni ku ka bhana ku seketa.
8. Se mu mbambe ia kilunga ki bhuala kididi ku bhita athu avulu, o aboki a tena ku boka kuebhi?
8 Ku Bhana Umbangi Mu Mbambe: Saí ilunga kala ni kididi bhu bhita athu avulu, phala ku ta meza a madivulu mba ka dikalu ka madivulu. Maji se o ilunga kala ni ididi, o aboki a tokala ku bhana umbangi ni meza a madivulu mba ni ka dikalu ka madivulu. O kuila saí maloja, ididi ia ku kuata makalu, muene mu kala athu avulu? O kuila saí kididi kia ku nhoha mu kala athu avulu? O kuila mu mbambe saí ididi mu bhita jifesa? Se saí, kima kiambote ku ta o meza a madivulu phala ku bhana umbangi.
9. Mukonda diahi tua tokala ku boka o njimbu ku athu mu ididi ioso?
9 Jihova ua mesena “kuila athu oso a bhuluke, eze mu kuijiia o kidi.” (1 Tim. 2:4) Mu kiki-phe, tua mu bhanga ioso, phala ku tula o njimbu ia Utuminu ku athu oso ande dia dizubhilu dia mundu. (Mat. 24:14) Saí jixi, ku bhonza kiavulu ku sanga o athu ku mabhata mâ. O aboki a tena ku a bokela o njimbu kioso ene kia bhita mu ikoka. Bhu kaxi ka ku boka mu ididi mu bhita athu avulu, saí athu a-nda tena kuívua o njimbu iambote. Mu kiki, tu kumbidile kiambote o ukunji uetu ni ku suína kuoso mu ku boka mu ididi ioso-ioso bhu tu tena ku sanga o athu.—2 Tim. 4:5.
[Kaxa ku mbandu 5]
Ku Bhinga ku Kaiela o Itendelesu
Saí aboki a ilunga iavulu a boka mu jiphambu jimoxi, mu kididi kia ku bhaka o makalu, mba mu kididi kia ku bhanga o uenji. Aboki a ilunga iavulu a bhana dingi o madivulu ku athu a tambula kiá. Kiki kiene mu thandanganhesa o athu, né muene se aboki ka boka mu kithangana kimoxi. Mu kiki, kima kiambote ku boka kumoxi ni kilunga mu mbambe ia solo phala ku boka.
Se saí aboki a mesena ku kalakala ni kilunga kiéngi, a tokala kuzuela ni kafunga ka sidivisu ia kilunga kiâ. O kafunga ka sidivisu, ua-nda zuela ni kafunga ka sidivisu ka kilunga kiéngi phala ku bhinga ande dia jiphange ku mateka o ku boka. Kioso o ilunga ia mazui engi a a sola phala ku kalakala mu mbambe imoxi, o tufunga tua sidivisu a tokala ku di zuelesa ni tufunga ni akuâ, phala ka thandanganhese o athu. Mu ku kaiela o itendelesu, o ima ioso ia-nda ‘ditunda kiambote.’—1 Kol. 14:40.
[Foto ku mbandu 6]
[Foto ku mbandu 6]