BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • cf Kitango 11 pp. 108-117
  • “Kafwako . . . Wakyambapo Kala Byamba uno Muntu ne”

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • “Kafwako . . . Wakyambapo Kala Byamba uno Muntu ne”
  • ‘Iyai Mundondelenga’
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Kufunjisha mu Jishinda Japela
  • Kwipuzha Mepuzho Afwainwa
  • Kwisamba na Bantu Bulongo
  • “Nangwa Kala Kene Kafwako Muntu Waambile byo Āmba Uno Muntu Ne”
    Kyamba kya Usopa—2002
  • Londai Mufunjishi Mukatampe
    Kyamba kya Usopa—2002
  • Yesu Waubilenga Bya Kukumya Na Bulume Bwa Kwa Ñanyi?
    Yesu Ye Jishinda, Bukine Ne Bumi
  • Kwipuzha Mepuzho Ayilamo
    Mwenaimo mu Sukulu wa Lufunjisho lwa Mwingilo wa Lesa
Monai Bikwabo
‘Iyai Mundondelenga’
cf Kitango 11 pp. 108-117

KITANGO 11

“Kafwako . . . Wakyambapo Kala Byamba uno Muntu ne”

1, 2. (a) Mambo ka bakalama bo batumine’mba bakamukwate Yesu o babwelele mabokotu? (b) Mambo ka Yesu o aikejile mufunjishi wayukisha?

BAFALISEO bazhingijile bingi. Yesu wajinga mu nzubo ya Lesa saka abena kufunjisha pe Shanji. Aba bamutelekelenga baabenejilemo; bavula baitabijile mwi Yesu, bakwabo bakebelenga’mba bamukwate. Byo bakankelwe bya kuba na mambo a bukaji bwabo, bantangi ba bupopweshi batumine bakalama’mba bakamukwate Yesu. Bano bakalama babwelelekotu. Bañanga bakatampe ne Bafaliseo bebashikishe’mba: “Mambo ka o mwabujila kumuleta?” Bakalama bakumbwile’mba: “Kafwako muntu nangwa umo wakyambapo kala byamba uno muntu ne.” Batemenwe bingi byafunjishenga Yesu kabiji kino kibalengejile kubula kumukwata.a​—Yoano 7:45, 46.

2 Bano bakalama kechi bo bonkatu batemenwe byafunjishanga Yesu ne. Bantu bavula bashonkenanga na kumvwa byo afunjishanga. (Mako 3:7, 9; 4:1; Luka 5:1-3) Mambo ka Yesu o aikejile mufunjishi wayukisha? Byonka byo twafunjile mu Kitango 8, watemenwe bukine bo afunjishanga kabiji ne bantu bo afunjishanga. Kabiji wayukile mashinda avula bingi a kufunjishishamo. Pano twayai tumone mashinda awama asatu a kufunjishishamo o aingijishe ne byo twakonsha kwialondela.

Kufunjisha mu Jishinda Japela

3, 4. (a) Mambo ka Yesu o aingijishanga byambo byapela pa kufunjisha? (b) Jashi ja pa Mutumba jimwesha byepi’mba Yesu wafunjishanga mu jishinda japela kumvwa?

3 Mwakonsha kufwanyikizha byambo byakosa byakonsheshe kwingijisha Yesu nyi? Bino aye byo afunjishanga bantu kechi waingijishanga byambo byakosa ne, mambo bano “bantu kechi bafunjile ne.” (Byubilo 4:13) Walangulukilangako bantu bo afunjishanga, kechi wibabulanga byambo byavula pa kimye kimotu ne. (Yoano 16:12) Waingijishanga byambo byapela kumvwa, bino bukine bwajingamo bwanemene bingi.

4 Akimonai byo aambile Jashi janji ja pa Mutumba janembwa mu Mateo 5:3–7:27. Mu jino jashi, Yesu waambile pa bintu byanema bingi byafikile bantu pa muchima. Kechi mwajingapo byambo byakosa bya kukankalwa kumvwa ne. Kwambatu kine, mwajinga byambo byapela bingi byakonsha kumvwatu ne mwanyike. O ene mambo, kimye Yesu kyo apwishishe kwamba jino jashi, mabumba a bantu nabiji banjimi, bakafunga ne bakwata masabi, o ‘bakuminye bingi mo afunjishishenga.’​—Mateo 7:28.

5. Ambaipo byambo bimo byapela byaingijishanga Yesu pa kufunjisha, bino saka byanema bingi.

5 Pa kufunjisha, Yesu javula waingijishanga byambo byapela, mikuku ya byambo ipi kabiji byo aambangapo byanemene bingi. Mu kyokya kimye byo kwabujile mabuku, waambanga byambo bipi byapela kumvwa byafikanga bantu pa muchima. Akimonai byambo bimo byo aambile: “Kilekai kuzhachisha bakwenu pa kuba’mba bakabule kwimuzhachisha.” “Bantu batuntulu kechi bakeba shayuka wa michi ne, poso aba bakolwa.” “Muchima wakebesha, pakuba mubiji wakooka.” “Panai bintu bya kwa Kesala kwi Kesala, ne bintu bya kwa Lesa, kwi Lesa.” “Mu kupana mufuma lusekelo lukatampe kukila mu kutambula.”b (Mateo 7:1; 9:12; 26:41; Mako 12:17; Byubilo 20:35) Papita ke myaka 2,000 kufuma kimye kyo aambile bino byambo, kabiji ne luno bantu bakibivuluka.

6, 7. (a) Pa kuba’mba tufunjishe mu jishinda japela, mambo ka o kyanemena kwingijisha byambo byapela? (b) Twakonsha kuchinuzhuka byepi kwamba byambo byavula pa kufunjisha muntu Baibolo?

6 Twakonsha kufunjisha byepi mu jishinda japela? Kintu kyanema kikebewa ke kwingijisha ñambilo yapela yakonsha kulengela bantu kumvwa bukiji. Bukine buji mu Baibolo kechi bwakatazha ne. Yehoba wasolola byo akeba ku boba baji na michima ya kishinka kabiji bepelula. (1 Kolinda 1:26-28) Kusala bulongo byambo byapela bya kwingijisha, kwakonsha kulengela bukine buji mu Mambo a Lesa kumvwanyika ku bantu.

Mulongo ubena kufunjisha muntu Baibolo.

Pa kufunjisha, ingijishainga ñambilo yapela

7 Pa kuba’mba tufunjishe mu jishinda japela, twafwainwa kujimuka bingi kubula kuyekeka ubena kufunda Baibolo byambo byavula. Onkao mambo, pa kufunjisha, kechi twafwainwa kulumbulula byonse tonko tonko nangwa kupitamotu kapambala uba nobe kufunda byambo byavula kyo kintu kyanemesha ne. Kuyuka bintu bikeba muntu ye tufunjisha kabiji ne papelela bulume bwanji, kwakonsha kwitukwasha kufunjisha bulongo. Kikonkwanyi kyetu ke kya kukwasha ye tufunjisha kulondelanga Kilishitu ne kwikala mupopweshi wa Yehoba. Na mambo a kino kishinka, kimye kyonse kyo tubena kufunda nanji twafwainwa kushiinwa’mba wakwatakanya byo tubena kufunda. Umvwe mwauba kino, bukine bwa mu Baibolo bukamufika pa muchima ne kumulengela kwingijisha byo afunda.​—Loma 12:2.

Kwipuzha Mepuzho Afwainwa

8, 9. (a) Mambo ka Yesu o aipuzhanga mepuzho? (b) Yesu waingijishe byepi mepuzho pa kukwasha Petelo kutana mukumbu walumbuluka pa mambo a kupana misonko mu nzubo ya Lesa?

8 Yesu waipuzhanga bantu mepuzho kwakubula kwibabula bishinka ponkapotu. Mambo ka o aipwizhanga mepuzho? Kimye kimo, waingijishanga mepuzho kusolwelamo milanguluko ya balwanyi banji ne kwibazhindamikapo. (Mateo 21:23-27; 22:41-46) Nangwa byonkabyo, bimye byavula waingijishanga mepuzho alengelanga baana banji ba bwanga kwamba bintu biji ku michima yabo ne kwibakwasha kulanguluka pa bintu. Waipuzhanga mepuzho nabiji ano: “Mwalangulukapo’mba ka?” Nangwa’mba, “Nanchi waitabila kino nyi?” (Mateo 18:12; Yoano 11:26) Yesu wafikanga baana banji ba bwanga pa muchima na mepuzho anji. Akimonai byo aubile.

9 Kimye kimo, basonkeshi baipwizhe Petelo umvwe Yesu wapananga misonko mu nzubo ya Lesa.c Ponkapotu, Petelo wakumbwile’mba, “Ee.” Yesu byo amwene bino, wamwipwizhe’mba: “Shimona, walangulukapo’mba ka? Nanchi bamfumu ba pano pa ntanda batambula misonko ku bañanyi? Ku baana babo nyi, inyi ku bantu bangi?” Petelo wakumbwile’mba: “Ku bantu bangi.” Yesu wamwambijile’mba: “Ko kuba’mba nanchi baana kechi bafwainwa kupana misonko ne.” (Mateo 17:24-27) Petelo waumvwishishe kino kishinka kupichila mu ano mepuzho, mambo ba mu kisemi kya bamfumu kechi bapananga misonko ne. Onkao mambo, byo aji Mwana wa yenkawa umo Mfumu wa mwiulu yenka ye bapopwelanga mu nzubo ya Lesa, ko kuba’mba Yesu kechi wafwainwe kupana musonko ne. Akimonai byo aubile, Yesu waingijishe mepuzho pa kukwasha Petelo kuba’mba mwine atane mukumbu wawama kabiji kampe ne kumukwasha kuyuka bya kukumbula umvwe bamwipuzha kimye kikwabo.

Nyenga ubena kusapwila mwanamukazhi uji na mwane wapamaboko.

Shikishainga mepuzho aamba pa bintu byatemwa mwina nzubo

10. Twakonsha kwingijisha byepi bulongo mepuzho pa kusapwila ku nzubo ku nzubo?

10 Twakonsha kwipuzhanga byepi bulongo mepuzho mu mwingilo wetu? Pa kusapwila ku nzubo ku nzubo, twakonsha kwipuzhanga mepuzho azakula bantu muchima, pa kuba’mba twisambe nabo mambo awama. Twambe’mba wakikulumpe ye walupuka mu nzubo, na mushingi twakonsha kumwipuzha’mba, “Ntanda yaaluka byepi mu bwikalo bwenu?” Inge wakumbula, mwakonsha kumwipuzha’mba, “Mwalanguluka’mba ki ka kibena kukebewa pa kuba’mba ino ntanda ikekale yawama kwikalamo?” (Mateo 6:9, 10) Umvwe inetu uji na baana ye walupuka mu nzubo, twakonsha kumwipuzha’mba, “Nanchi mwakilangulukapo kala bikekala ino ntanda kimye baana benu kyo bakakoma nyi?” (Salamo 37:10, 11) Inge twafika pa nzubo, twafwainwa kukenkenta kumona bibena kubiwa, mambo kuba kino kwakonsha kwitukwasha kusala bulongo bwipuzho bwaamba pa bintu byatemwa mwina nzubo.

11. Twakonsha kushikisha byepi mepuzho afwainwa kimye kyo tufunjisha bantu Baibolo?

11 Twakonsha kwipuzha byepi mepuzho awama inge tubena kufunjisha bantu Baibolo? Kwipuzha bulongo mepuzho kwakonsha kwitukwasha kulengela muntu ye tufunjisha kwamba biji ku muchima. (Byambo bya Maana 20:5) Fwanyikizhai tubena kufunjisha muntu mulufunjisho 43 pa mutwe wa kuba’mba, “Baibolo Waambapo’mba ka pa Kutoma Maalwa?” mu buku wa kuba’mba Mukekala Myaka ne Myaka!d Luno lufunjisho lwaamba pe Lesa byo amona kukizhamo kutoma maalwa ne kupendwapendwa. Muntu ubena kufunda Baibolo wakonsha kukumbula bingi bulongo, kumwesha nobe waumvwisha bintu bifunjisha Baibolo, pano nanchi kine waswa byo abena kufunda nyi? Twakonsha kumushikisha’mba: “Nanchi ne anweba mwalanguluka’mba kijitu bulongo Lesa byo ashikwa bino bintu nyi?” Twakonsha ne kumwipuzha’mba, “Mwakonsha kwingijisha byepi bino bintu mu bwikalo bwenu?” Bino, vulukai’mba twafwainwa kwikala bamushingi, ne kunemeka ye tufunjisha. Kechi twafwainwa kwipuzhanga mepuzho akonsha kumulengesha bumvu ne.​—Byambo bya Maana 12:18.

Kwisamba na Bantu Bulongo

12-14. (a) Yesu waubanga byepi pa kukwasha bantu kutaana mikumbu bulongo? (b) Yesu waambile’mba ka kimye Bafaliseo kyo baambilenga’mba wafumishe bulume kwi Satana?

12 Yesu byo ajinga waoloka, wayukile bingi bya kwisamba na bantu. Kimye kimo, waingijishanga jino jishinda kulengulwilamo balwanyi banji. Bimye byavula, waambañananga bulongo na baana banji ba bwanga pa kwibafunjisha bintu byanema. Twayai tumone byo aubile bino.

13 Yesu byo abukile muntu mpofu kabiji kamama ye banonkele buzha ku ndemona, Bafaliseo bamwambijile’mba: “Uno muntu upanga bandemona na bulume bwa kwa Belezebuba [Satan], mukulumpe wa bandemona.” Bakankelwe kuyuka ko afumishe bulume bwine bwa kupangilamo bandemona. Nangwa byonkabyo, baambilenga’mba Yesu wafumishe bulume kwi Satana. Bintu byo baambile byajinga bya bubela, kabiji kechi byaijilemo ne. Pakuba byo ayukile ndangulukilo yabo yatama, Yesu wibakumbwile’mba: “Bufumu bonaika umvwe bene benabo bealukamo, kabiji muzhi nangwa nzubo yonaika umvwe bene mulwabo bealukamo. Byonkabyo, umvwe Satana upangamo Satana, ko kuba’mba wialukilamo mwine; pano nga bufumu bwanji bukakosa byepi?” (Mateo 12:22-26) Yesu waambilenga’mba: “Umvwe naingijishenga bulume bwa Satana konawinamo bintu byanji, ko kuba’mba Satana wialukijilengamo mwine kabiji ne bufumu bwanji umvwe bwapwile.” Byaambile Yesu bibafikile bingi pa muchima kya kuba bakankelwe ne kumukumbula.

14 Yesu kechi wapelejiletu pa kwamba bino byambo ne. Byo ayukile’mba baana ba bwanga ba Bafaliseo bakipangapo kala bandemona, wibepwizhe bwipuzho bwapela bino bwibafikile pa muchima’mba: “Umvwe amiwa mpanga bandemona na bulume bwa kwa Belezebuba, nga baana benu [nangwa’mba baana ba bwanga] bapanga bandemona na bulume bwa kwa ñanyi?” (Mateo 12:27) Yesu walumbulwile nzolo kijoma’mba: “Umvwe amiwa mpangila bandemona mu bulume bwa kwa Satana, ko kuba’mba ne baana benu ba bwanga nabo bengijisha bulume buntutu bumo.” Bafaliseo baambilepo’mba ka? Kechi baswile’mba baana babo ba bwanga baingijishenga bulume bwa kwa Satana ne. Onkao mambo, Yesu waingijishe yonka mikumbu yabo kusolwelamo ndangulukilo yabo yatama. Nanchi kechi kitusangajika kutanga pe Yesu byo esambilenga na bano bantu nenyi? Ibyepi pa mambo a mabumba aumvwinenga Yesu saka amba? Kwambatu kine, bamwenejilemo bingi mambo kwimwena ne kwiumvwina bene bintu byo aambilenga kwibalengejile kumvwisha byambo byanji.

15-17. Lumbululai byaubile Yesu byo aingijishe ñambilo ya kuba’mba: “ko kuba’mba” pa kufunjisha bantu bukine pe Shanji.

15 Kabiji Yesu wisambanga na bantu mu jishinda ja kwibalengela kuyuka bukine pe Shanji. Javula waubanga kino kupichila mu kwingijisha ñambilo ya kuba’mba “ko kuba’mba”​—pa kukwasha banteleki banji kumvwisha bukine bo bayukijile jimo. Ñambilo ya kupusanya kintu ku kikwabo yakonsha kukwasha bantu kumvwisha kyo mubena kwambapo. Twayai tumone byakumwenako bibiji.

16 Baana banji ba bwanga byo bamwambijile’mba ebafunjishe bya kulomba, Yesu wibalumbulwijile byuba bansemi bambulwakoloka byo ‘bapana byawama’ ku baana babo. Kepo anungilepo’mba: “Nangwa kya kuba mwi babi, mwayuka kupana byawama ku baana benu, ko kuba’mba Shenu wa mwiulu ukakilapo kupana mupashi wazhila ku boba bamulomba.” (Luka 11:1-13) Kishinka kyaambilengapo Yesu kyaimenejile pa ñambilo ya kupusanya kintu kimo, ku kintu kikwabo. Umvwe bansemi bandengamambo bapana byawama ku baana babo, nga aye Shetu wa mwiulu, walumbuluka ne koloka mu mbaji yonse, wakonsha kukankalwa byepi kupana mupashi wanji wazhila ku bapopweshi banji bakishinka bamulomba!

17 Yesu waingijishe ñambilo ya uno mutundu kimye kyo ebabujilenga bya kuba na bijikila. Waambile’mba: “Bikwangala . . . kechi bikusa nkunwa nangwa kunowa ne; kabiji kechi biji na matala ne; bino Lesa wibijiisha. Nanchi anweba kechi mwanema kukila bañonyi nenyi? Langulukai pa maluba byo akoma: Kechi engila mwingilo nangwa kwisonena kivwalo ne . . . Inge Lesa wiivwika byonkabye nsono ya mungye, ikalatu moba acheche kabiji beisoka na mujilo, ko kuba’mba aye ukemuvwika anweba baji na kalwitabilo kacheche!” (Luka 12:24, 27, 28) Umvwe Yehoba wata muchima bañonyi ne maluba, kine ukakizhamo kuta muchima bantu bamutemwa ne kumupopwela. Ino ñambilo ya kwa Yesu, kine yafikile bingi banteleki banji pa muchima.

18, 19. Twakonsha kwisamba byepi bulongo na muntu wamba’mba kechi waitabila mwi Lesa ye abula kumona ne?

18 Inge tuji mu mwingilo twafwainwa kulumbululanga bulongo bukine mu jishinda jawama jakonsha kulengela bantu kuyuka’mba byo baitabilamo bya bubela. Kabiji twafwainwa kwisambanga nabo bishinka bibena kumwesha’mba Lesa wa butemwe wibata bingi muchima. (Byubilo 19:8; 28:23, 24) Nanchi twafwainwa kwingijishanga ñambilo yakobankana nyi? Ine. Kwi Yesu twafunjilako kuba’mba kufunjisha bantu mu jishinda japela, kwanema bingi.

19 Twambe’mba muntu waamba’mba kechi waitabila mwi Lesa ye abula kumona ne, twakonsha kukumbula’mba ka? Twafwainwa kukwasha yeo muntu kulanguluka pa bintu byo amona pa juba pa juba apa bino twamukwasha kulanguluka abyo bintu byo byaishileko. Umvwe twamona kintu kyaubiwa, tuswa kuba’mba kuji kyalengela kuba’mba kino kintu kyubiwe. Twakonsha kwamba’mba: “Umvwe kya kuba muji mungye mwine mukasokopyo, mwatana nzubo yawama bingi mwayula kajo, nanchi kechi mukaswa’mba kuji muntu wiilengele ne kubikamo kajo nenyi? Byonkabyo ne atweba byo tumona bilengwa ne kajo kavula kaji pano pa ntanda, nanchi kuba mwaswa kuba’mba kuji wibilengele bino bintu nenyi? Baibolo waamba bingi bulongo’mba: “Nzubo yonse kuji wiishimika, bino walengele bintu byonse, ye Lesa.” (Bahebelu 3:4) Nangwa byonkabyo kechi bonse bafwainwa kuswa bukine bwa mu mambo a Lesa ne.​—2 Tesalonika 3:2.

Bakulumpe mu kipwilo babiji babena kutundaika mulongo kwingijisha Baibolo.

Isambainga na bantu bulongo pa kuba’mba mwibafike pa muchima

20, 21. (a) Twakonsha kwingijisha byepi ñambilo ya kuba’mba “ko kuba’mba” pa kulumbulula byubilo ne mashinda a Yehoba? (b) Mu kitango kyalondelapo tukesamba pa ka?

20 Pa kufunjisha bantu mu mwingilo wa kusapwila nangwa mu kipwilo, twafwainwa kwingijisha ñambilo ya kuba’mba, “ko kuba’mba,” pa kulumbulula byubilo bya Yehoba ne mashinda anji. Pa kushiina muntu’mba lufunjisho lwa mujilo wa helo luleta bumvu pe Yehoba, twakonsha kwamba’mba: “Ñanyi shetu watemwa mwananji wakonsha kubika kuboko kwa mwananji pa mujilo? Luno lufunjisho lwa helo byo lufichishapo Shetu wa mwiulu ku muchima!” (Yelemiya 7:31) Pa kutekenesha mulunda netu wa mu lwitabilo wapopomenwa ne kumuvululamo butemwe bwa Yehoba, twakonsha kwamba’mba: “Inge Yehoba wata muchima tuñonyi tucheche, ko kuba’mba bakalume banji wibatemwa bingi ne kwibata muchima, kuvwangakotu ne anweba.” (Mateo 10:29-31) Kwisamba na bantu mu jino jishinda kwakonsha kwibafika bingi pa muchima.

21 Byo twisamba pa mashinda asatu aingijishanga Yesu pa kufunjisha, twataana’mba aba bakalama bakankelwe kumukwata, kechi bafwanyikizhengatu byo baambile’mba: “kafwako muntu nangwa umo wakyambapo kala byamba uno muntu ne.” Mu kitango kyalondelapo, tukesamba pa jishinda jayukanyikwa bingi Yesu jo aingijishanga pa kufunjisha, ko kuba’mba, kwingijisha bimwesho.

a Bano bakalama kyamweka bajinga bamingilo mu kije kya Saniedilini ne ku bañanga bakatampe.

b Bino byambo biji mu Byubilo 20:35, mutumwa Paulo ye yenka wibyambapo. Kyamweka bamubujilebyo (kampe kufuma ku muntu waumvwineko byaambilenga Yesu nangwa kampe kufuma kwi Yesu wasangwilwe) nangwa kupichila mu kimwesho kya Lesa.

c Bayudea bapananga musonko wa madilakima abiji mu nzubo ya Lesa pa mwaka pa mwaka, mfweto yo batambulanga pa moba abiji. Buku umo waambile’mba: “Uno musonko bamupananga kumwingijisha ku bitapisho bya kusoka pa juba pa juba kabiji ne milambo yonse yo bapananga ya kukwashishamo bantu.”

d Wanemba Bakamonyi ba kwa Yehoba.

Mwakonsha Kulondela Byepi Yesu?

  • Ñambilo ya kwa Yesu yakonsha kwimukwasha byepi kusala byambo byenu bulongo umvwe mubena kwamba majashi mu kipwilo?​—Mateo 11:25.

  • Mu ñanyi mashinda bañambi bamba majashi a mvula bantu mo bakonsha kulondela Yesu byo aingijishanga mepuzho a uno mutundu?​—Mateo 11:7-9.

  • Mwakonsha kwingijisha byepi ñambilo ya kufwanyikizha bintu inge mubena kufunjisha bantu?​—Mateo 7:3; 19:24.

  • Byonka byaubanga Yesu, twakonsha kwingijisha byepi bintu bimweka na meso pa kufunjisha bantu?​—Yoano 13:5, 14.

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu