BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • bt Kitango 2 pp. 14-19
  • “Mukekala Bakamonyi Bami”

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • “Mukekala Bakamonyi Bami”
  • “Kushimuna Bulongo” Mambo a Bufumu bwa Lesa
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • ‘Biyukilo bya Kine Byavula’ (Byu. 1:1-5)
  • “Ne Monse Mwapela Ntanda” (Byu. 1:6-12)
  • “Tubuulai ye Mwasala” (Byu. 1:13-26)
  • Bantu Bavula Bamumwene Kijiilo Kya Pentekosita Saka Kikyangye Kufika
    Yesu Ye Jishinda, Bukine Ne Bumi
  • Wamwekele Japelako, Pentekosita mu 33 C.E.
    Muntu Waya Nkuwa Wajingako Pano pa Ntanda
  • Wakwashishe Baana Banji ba Bwanga Saka Akyangye Kufumapo
    Muntu Waya Nkuwa Wajingako Pano pa Ntanda
  • “Yesu . . . Wibatemenwe ne ku Mpelo”
    ‘Iyai Mundondelenga’
Monai Bikwabo
“Kushimuna Bulongo” Mambo a Bufumu bwa Lesa
bt Kitango 2 pp. 14-19

KITANGO 2

“Mukekala Bakamonyi Bami”

Yesu byo akwashishe batumwa banji kutangijila mwingilo wa kusapwila

Lufunjisho lwaimena pa Byubilo 1:1-26

1-3. Yesu waabene byepi na batumwa banji, kabiji ñanyi mepuzho o twakonsha kwiipuzha?

KECHI bakebelenga kuno kupwanañana kupwa ne. Batumwa basangalele bingi pa yoya milungu itanu ne moba atanu afumineko! Na mambo a kuba’mba Yesu wasangwilwe, kino kibalengejile kwikala na lusekelo jikwabo. Pa moba 40, Yesu wamwekelenga ku baana banji ba bwanga kabiji wibafunjishenga ne kwibatundaika. Pano bino, aja juba wamwekele japelako kwi abo.

2 Byo baimene nanji pa Mutumba wa Maolivi, batumwa batelekelenga ne kumvwisha byonse byaambilenga Yesu. Byo apwishishetu kwamba, wasuntwile maboko ne kwibapesha. Kepo atatwile kuya mwiulu kufuma pano pa ntanda! Baana banji ba bwanga bamutajilenga byo ayilenga mwiulu. Byo bakitajilenga, jikumbi jamuvwetele kabiji wazhimañene. Aye wayile, bino abo bakishajiletu na kutala mwiulu.​—Luka 24:50; Byu. 1:9, 10.

3 Kino kyapimpwile bwikalo bwa batumwa ba kwa Yesu. Pano bafwainwe kubanga ka, Nkambo yabo Yesu Kilishitu byo ayile mwiulu? Twaketekela kuba’mba Nkambo yabo wibakwashishe kutwajijila kwingila mwingilo ye atendekele. Wibafunjishe byepi kwingila uno mwingilo wanema, kabiji baubile byepi? Nga uno mwingilo wibakunza byepi bena Kilishitu lelo jino? Mu kitango kitanshi kya buku wa Byubilo muji mikumbu itutundaika bingi.

Yesu ubena kuya mwiulu batumwa saka bamumona.

‘Biyukilo bya Kine Byavula’ (Byu. 1:1-5)

4. Luka watendekele byepi jishimikila janji janembwa mu buku wa Byubilo?

4 Luka watendekele jishimikila janji kupichila mu kutongola Teofilusa yenka ye anembejile Mambo anji Awama.a Pa kumwesha’mba jino jishimikila janungilengapotu pa bishinka byo anembele mu jishimikila jitanshi, Luka patanshi wa kyambile pa bintu byamwekele byo anembele ku mpelo ya Mambo anji Awama kabiji waingijishe byambo byapusanako ne kukebelapo bishinka bikwabo.

5, 6. (a) Ñanyi bintu byakoseshe lwitabilo lwa baana ba bwanga ba kwa Yesu? (b) Nga lwitabilo lwa bena Kilishitu lelo jino lwaimena byepi pa ‘biyukilo bya kine byavula’?

5 Ñanyi kintu kyakoseshe lwitabilo lwa baana ba bwanga ba kwa Yesu? Pa Byubilo 1:3 tutangapo amba: ‘[Yesu] wamwekele . . . na biyukilo bya kine byavula.’ Mu Baibolo, Luka “mutemwe shayuka wa michi” ye yenka waingijishe byambo bya kuba’mba, ‘biyukilo bya kine.’ (Kolo. 4:14) Bino byambo byaingijishanga bashayuka mu nembelo yabo ya bya michi kabiji bimwesha bishinka. Yesu ye wamwesheshe bino bishiino. Wamwekele ku baana banji ba bwanga bimye byavula, pa bimye bimo ku umo nangwa babiji, pa bimye bikwabo ku batumwa bonse kabiji pa kimye kimo wamwekele ku bantu kukila pa 500 bamwitabijile. (1 Ko. 15:3-6) Kine bino byajinga biyukilo bya kine.

6 Lwitabilo lwa bena Kilishitu lelo jino nalo lwaimena pa ‘biyukilo bya kine byavula.’ Nanchi pajipo bishinka bimwesha’mba Yesu waikeleko pano pa ntanda, kwitufwila ne kusangulwa nyi? Ee kobiji! Mashimikila aji mu Mambo a Lesa anembelwe na lutangijilo lwa mupashi wazhila, amba pa bishinka bitulengela kushiinwa. Kufunda ano mashimikila ne kulombapo kuba’mba twingijishenga byo tufunda, kukalengela lwitabilo lwetu kukosa. Vulukai amba bishiino bya kine byakonsha kumwesha lupusano luji pakachi ka lwitabilo lwa kine ne bukitabilambijinga. Lwitabilo lwa kine lukebewa bingi pa kuba’mba tukekale na bumi bwa myaka ne myaka.​—Yoa. 3:16.

7. Yesu washijile byepi baana banji ba bwanga mwa kulondela pa kufunjisha ne kusapwila?

7 Kabiji Yesu ‘waambilenga pa Bufumu bwa Lesa.’ Walumbulwile bungauzhi bwamwesheshe’mba Mesiasa ukamanama ne kumwipaya. (Luka 24:13-32, 46, 47) Kimye Yesu kyo waambilenga pa mwingilo wanji wa Bumesiasa, waambile bingi pa Bufumu bwa Lesa, mambo wayukile’mba ukekala Mfumu kulutwe. Bufumu, kyo kyajinga kishina Yesu kyo asapwilangapo. Kabiji baana banji ba bwanga lelo jino nabo basapwila pa kyonka kino kishina.​—Mat. 24:14; Luka 4:43.

“Ne Monse Mwapela Ntanda” (Byu. 1:6-12)

8, 9. (a) Ñanyi bintu bibiji bya langulukilenga batumwa ba kwa Yesu? (b) Yesu wakwashishe byepi batumwa kupimpula ndangulukilo yabo, kabiji ñanyi kintu kyafwainwa kufunjilako bena Kilishitu lelo jino?

8 Kimye kyakonkene batumwa ku Mutumba wa Maolivi, kyo kimye kyapeleleko kumonaña ne Yesu pano pa ntanda. Bamwipwizhe’mba: “Nkambo, nanchi mubena kubwezha bufumu ku bena Isalela pa kyonka kino kimye nyi?” (Byu. 1:6) Buno bwipuzho bumotu, bwasolwele bintu bibiji byatama byajinga mu michima ya batumwa. Kitanshi, balangulukilenga’mba Bufumu bwa Lesa bakebubwezha ku bena Isalela bakisemwa. Kya bubiji, baketekejilenga,mba Bufumu busakutendeka kulama ponkapotu, ko kuba’mba, “pa kyonka kino kimye.” Yesu wibakwashishe byepi kupimpula ndangulukilo yabo?

9 Yesu wayukile’mba kintu kitanshi kyo balangulukilenga baana banji bwanga kyajinga pepi kupimpulwa. Mambo byo papichiletu moba jikumi, bemwenejile bene kulengwa kwa kisaka kipya, ko kuba’mba bena Isalela ba ku mupashi. Lulayañano Lesa lo alayañene na bena Isalela bakisemwa lwajingatu pepi kupwa. Kabiji pa kintu kya bubiji kyo balangulukilenga, Yesu wibakumbwile’mba: “Kechi kyo kyenu kya kuyuka kimye ne, pakuba Batata ba mwiulu bo baji na luusa lwa kutongola kimye kikamwekelamo bino bintu.” (Byu. 1:7) Yehoba ye Mwine Ulama Kimye. Yesu saka akyangye kufwa, waambile’mba nangwatu Mwana kechi wayuka “juba ne kimye” mpelo kyo ikafika ne, “kana bene Batata.” (Mat. 24:36) Ne lelo jino, inge bena Kilishitu kechi bakizhemo kulanguluka pa kimye kikeshilamo mpelo ya buno bwikalo ne. Kulanguluka bino ke kwakamwa pa kintu kyabula kwibakunza.

10. Ñanyi byubilo byajinga na batumwa byo twafwainwa kwikala nabyo, kabiji mambo ka?

10 Nangwa byonkabyo, kechi twafwainwa kulengulula batumwa ba kwa Yesu bajinga na lwitabilo lukatampe ne. Bepelwile ne kumvwina byo bebabujile. Nangwa kya kuba abwa bwipuzho bo baipwizhe bwaimenejile pa milanguluko yatama, bwamwesheshenga ne byubilo byawama. Yesu wibambijile pa bimye byavula’mba: “Labainga ne kukenkenta.” (Mat. 24:42; 25:13; 26:41) Balabilenga ne kukenkenta kukeba biyukilo byamwesheshenga’mba Yehoba wajinga pepi kuleta Bufumu. Ne atweba byo twafwainwa kubanga lelo jino. Byo tuji mu ‘moba a kupelako’ popo twafwainwa ne kuteshako muchima kubanga bino.​—2 Timo. 3:1-5.

11, 12. (a) Ñanyi mwingilo Yesu ye apele baana banji ba bwanga? (b) Mambo ka Yesu o aambijile patanshi pa mupashi wazhila, apa bino waamba ne pa mwingilo wa kusapwila?

11 Yesu wavulwilemo batumwa kintu kyo bafwainwe kuteshako muchima. Waambile’mba: “Mukatambula bulume kimye mupashi wazhila kyo akemwikijila, kabiji mukekala bakamonyi bami mu Yelusalema, monse mu Yudea ne mu Samaliya, ne monse mwapela ntanda” (Byu. 1:⁠8) Mu Yelusalema, mo baipayijile Yesu, mo bafwainwe kutendekela kusapwila pa mambo a lusanguko lwanji. Kufuma mu uno muzhi, ano mambo awama afwainwe kusapwilwa monse mu Yudea, mu Samaliya, kepo ne mu mizhitu ikwabo ya kwalepa.

12 Kyayijilemo bingi Yesu byo aambile jikwabo pa mulaye wa kuba’mba ukebatumina mupashi wazhila wa kwibakwasha, apa bino waamba ne mwingilo wa kusapwila. Kyambo kya kuba’mba mupashi wazhila kitanwa mu buku wa Byubilo pa bimye kukila pa 40.” Pa bimye byavula, uno buku wa mu Baibolo wamweshatu patoka amba kechi twakonsha kuba kyaswa muchima wa Yehoba kwa kubula bukwasho bwa mupashi wazhila ne. Onkao mambo, kyanema bingi kulomba mupashi wazhila kimye kyonse! (Luka 11:13) Lelo jino, tukebewa kwikala na mupashi wazhila.

13. Mwingilo wa kusapwila ye bapa bantu ba Lesa lelo jino wabaya byepi, kabiji mambo ka o kyanemena kwingila uno mwingilo na muchima yense?

13 Kufumatu kyo kya kimye, ndumbulwilo ya byambo bya kuba’mba “monse mwapela ntanda” yapimpulwa. Nangwa byonkabyo, byonka byo kyaambiwa mu kitango kyafumako, Bakamonyi ba kwa Yehoba bepaana kwingila mwingilo wa kusapwila byo bayuka’mba Lesa ukeba bantu bonse kumvwa mambo awama a Bufumu bwanji. (1 Timo. 2:3, 4) Nanchi mubena kwingila na mukoyo uno mwingilo ukapulusha bantu nyi? Kafwako mwingilo mukwabo wakila uno ukemuletela lusekelo ne! Yehoba ukemupa bulume bwa kwingila uno mwingilo. Buku wa Byubilo ukemubula mashinda a kwingijisha ne byubilo byo mwafwainwa kwikala nabyo pa kuba’mba mwingilenga bulongo uno mwingilo.

14, 15. (a) Bamalaika baambilepo’mba ka pa kubwela kwa Kilishitu, kabiji batazhizhenga mu ka? (Monai ne tubyambo twa munshi.) (b) Kubwela kwa Kilishitu kwipashishe byepi na kuya kwanji?

14 Byonkatu byo twisambapo ku ntendekelo ya kino kitango, Yesu wayile mwiulu kabiji wazhimañene. Nangwa byonkabyo, batumwa 11 baubile monka baimenatu saka batala mwiulu. Kepo bamalaika babiji bamwekele kwi abo ne kwibepuzha’mba: “Anweba banabalume bena Ngalilea, mambo ka o mwaimena na kutala mwiulu? Uno Yesu, ye batwala mwiulu kufuma kwi anweba, ukabwela byonka byo mwaji kumumona saka aya.” (Byu. 1:11) Nanchi bamalaika balumbulwilenga’mba Yesu ukabwela mu bumuntu byonka bifunjisha bupopweshi bwa bubela nyi? Ine, kechi mo batazhizhe ne. Twayuka byepi?

15 Bamalaika baambile’mba Yesu ukabwela “byonka byo mwaji kumumona.”b Yesu wayile byepi? Kimye bamalaika kyo baambilenga ku batumwa, kyo kimye Yesu kyo alekele kumweka kwi abo. Bano batumwa, bo bonkatu bayukile’mba Yesu wafumapo pano pa ntanda kabiji waya kwi Shanji mwiulu. Abino Kilishitu byo afwainwe ne kubwela. Lelo jino, aba bayuka mwatala Binembelo ne kuyuka kimye kyo tujipo, bo bonka bayuka’mba Yesu ubena kulama. (Luka 17:20) Twafwainwa monanga biyukilo bibena kumwesha kwikalapo kwanji ne kubulako bantu kuba’mba nabo bayuke kimye kyo tujipo.

“Tubuulai ye Mwasala” (Byu. 1:13-26)

16-18. (a) Byambo biji pa Byubilo 1:13, 14, bitufunjishapo ka pa kupwila kwa bena Kilishitu? (b) Tufunjilako ka ku byaubile Maliya inanji Yesu? (c) Kupwila kwa bwina Kilishitu kwanemena ka lelo jino?

16 Batumwa ‘babwelelemo ku Yelusalema na lusekelo lukatampe.’ (Luka 24:52) Pano baubilepo ka pa lutangijilo ne mikambizho ibapele Kilishitu? Mu kitango kitanshi kya Byubilo mu kyepelo 13 ne 14 kyamwesha’mba bakonkene mu “kibamba kya peulu,” kuno kukonkana kwauno mutundu twitufunjisha bintu byawama bingi. Mazubo ajinga mu Pelisitina pa kyokya kimye, javula aikalanga na bibamba bya peulu byajinga na bya kukanjijilapo pangye. Kyamweka kino “kibamba kya peulu” kyajinga pa nzubo yaambiwa mu Byubilo 12:12 yajinga ya kwa inanja Mako. Kyamweka kino kyajinga kyawama bingi mwakonkenanga batumwa ba kwa Kilishitu. Pano bañanyi bakonkene kabiji ñanyi bintu byo baubile?

17 Monai’mba batumwa ne banabalume kechi bo bonka bakonkene ne. “Banabakazhi” bamo nabo bajingapo kuvwangakotu ne Maliya inanja Yesu. Kino kyo kimye kyapelako Maliya kumutongola mu Baibolo. Maliya watainweko pa kuno kukonkana kechi na mulanguluko wa kuba’mba bamutumbijike ne, bino mu kwipelula waishile na kupopwela pamo na balongo ne banyenga yanji bena Kilishitu. Wafwainwa watundaikilwe bingi mambo baana banji bana babujile ­kwitabila kimye Yesu kyo ajinga pano pa ntanda, pa kikye kimye bajinga ne aye. (Mat. 13:55; Yoa. 7:5) Bapimpwile byubilo byabo kolojabo byo afwile ne kusangulwa.​—1 Ko. 15:7.

18 Monai kikwabo kyalengejile baana ba bwanga kukonkana: “Na mulanguluko umo, bano bonse balombelenga na mukoyo.” (Byu. 1:14) Kupwila pamo ke kintu kyuba bena Kilishitu kimye kyonse. Tupwila pamo kuba’mba twikoseshe atwe bene na bene, kutambula mikambizho ne mafunde, kabiji kyakila pa byonse tuya na kupopwela Shetu wa mwiulu, aye Yehoba. Milombelo ne nyimbo ya kumutota pa bimye bya uno mutundu, imutokesha bingi ku muchima, kabiji yanema bingi kwi atweba. Kange tuleke kutanwa ku kupwila kwazhila kwa uno mutundu ne.​—Hebe. 10:24, 25.

19-21. (a) Tubena tufunjilako ka kwi Petelo byo aingijile na mukoyo mu kipwilo? (b) Mambo ka o kyakebewenga kupingizhapo muntu mukwabo pe Yudasa, kabiji tufunjilako ka ku byo baubile pa kupwisha ano mambo?

19 Baana ba bwanga ba kwa Kilishitu bapichile mu lukatazho lumo kabiji mutumwa Petelo wamwenepo jishinda ja kwilupwishishamo. (Byepelo 15-26) Nanchi kechi kitutundaika bingi pa kumona Petelo byo apimpwile byubilo byanji mu milungu ichechetu byo kiji kuba’mba wakaine Nkambo yanji bimye bisatu nenyi? (Mako 14:72) Atweba bonse tulenga mambo javula kabiji tukebewa kwituvululako kuba’mba Yehoba ‘wawama kabiji waswila jimo kulekelako mambo’ bonse balapila kya kine.​—Sala. 86:5.

20 Petelo wamwene kuba’mba kyakebewenga kupingizhapo muntu mukwabo pe Yudasa mutumwa wasolwele Yesu. Pano ñanyi wafwainwe kupingakenapo? Muntu wafwainwa kutongolwa kwikala mutumwa mwafwainwa kwikala muntu waendanga ne Yesu mu mwingilo wanji kabiji wamweneko lusanguko lwanji. (Byu. 1:21, 22) Kino kyayijilemo na mulaye wa kwa Yesu wa kuba’mba: “Anweba mwandondela mukekala pa matanda 12 na kuchibila mambo bisaka 12 bya Isalela.” (Mat. 19:28) Kyamweka Yehoba wakebele’mba batumwa 12 balondejilenga Yesu kimye kya mwingilo wanji pano pa ntanda, bakekale “mabwe 12 pa kitendekesho” kya Yelusalema Mupya. (Lum. 21:2, 14) Onkao mambo, Lesa waswishishe Petelo kuyuka’mba bungauzhi bwa kuba’mba, ‘mwingilo wanji wa bukalama bape muntu mukwabo,’ bwafikile pe Yudasa.​—Sala. 109:8.

21 Pano uno muntu bamusajile byepi? Bamusajile kupichila mu kutaya bubale, kisela kyo baubanga kala pa kufuukula bya kuba. (Mana 16:33) Nangwa byonkabyo, kino kyo kimye kyapelako Baibolo po amba pa kwingijisha bubale mu jino jishinda. Palutwe kacheche Mupashi wazhila byo bamwitulwile, luno lunengezho lwapwile. Nangwa byonka byo, akimona kyalengejile kwingijisha bubale. Batumwa balombele amba: “Anweba Yehoba mwayuka michima ya bantu bonse, tubuulai ye mwasala pa bano banabalume babiji.” (Byu. 1:23, 24) Bakebelenga mwine Yehoba kusala. Matiasa, kyamweka wajinga pa baana ba bwanga 70 Yesu bo atumine na kusapwila kabiji ye asajile. Onkao mambo, Matiasa, waikele ke umo wa mu “batumwa jikumi na babiji.”c​—Byu. 6:2.

22, 23. Mambo ka o twafwainwa kunekenena ne kukokela boba batangijila mu kipwilo lelo jino?

22 Jino jishimikila jituvululamo kukwatankana kwa jibumba ja Lesa. Kufikatu ne lelo, banabalume bafikilamo bebatongola kwikala bakalama mu kipwilo. Bakulumpe mu kipwilo bapitulukamo bulongo mu bikebewa bya mu Binembelo pa kutongola bakalama, kabiji balomba mupashi wazhila kwibatangijila. Onkao mambo, kipwilo kimona banabalume ba uno mutundu amba batongolwa na mupashi wazhila. Atweba bonse tunekenena ne kukokela batangijila ne kutundaika kukwatankana mu kipwilo.​—Hebe. 13:17.

Jibumba ja bakulumpe jasambakana pamo.

Tunekenena ne kukokela bakalama batongolwa betutangijila

23 Baana ba bwanga byo bakosele na mambo a kuyuka’mba Yesu wasangulwa ne kuyuka byo ba banengezhezhe kipwilo, benengezhe ku bintu byo bafwainwe kupitamo kulutwe. Bino byo byo tukesambapo mu kitango kyalondelapo.

a Mu Mambo anji Awama, Luka watelele uno mwanamulume amba “anweba wa buneme Teofilusa,” kumwesha’mba Teofilusa wajinga kinemanga saka akyangye kwitabila. (Luka 1:3) Nangwa byonkabyo, mu buku wa Byubilo, Luka wamutela’mba “Anweba Teofilusa.” Bashayuka bamo bamba’mba Teofilusa waitabijile byo atangile Mambo Awama a kwa Luka; na mambo a kino, bamba’mba Luka kechi waingijishe byambo bimwesha kifulo kyajingapo yewa mwanamulume ne, watelele uno mwanamulume’mba mulongo mwina Kilishitu.

b Pa kino kyepelo Baibolo waingijisha kyambo kya Kingiliki kya troʹpos kilumbulula Yesu byo ayile. Kechi waingijisha kyambo kya mor·pheʹ kilumbulula byo amwekelenga ne.

c Palutwe kacheche, Paulo ba mutongwele kwikala “mutumwa wa ku bisaka bya bantu,” bino kechi bamubajijile pamo na batumwa 12 ne. (Loma 11:13; 1 Ko. 15:4-8) Kechi waendelepo ne Yesu byoajinga pano pa ntanda ne, onkao mambo, kechi wafikijilemo kwikala pa batumwa 12 ne.

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu