BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w02 3/1 pp. 28-32
  • Bukine Bwanema Byepi Kwianweba?

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Bukine Bwanema Byepi Kwianweba?
  • Kyamba kya Usopa—2002
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Bantu Byobamona Bukine
  • Bena Kilishitu Nebantu Baino Ntanda
  • Yehoba Witulama
  • Kwilama Atweba Bene Kumupashi
  • Kulondela Mizhilo ya Lesa Kuleta Lusekelo
  • Bena Kilishitu Bapopwela Namupashi Nena Bukine
    Kyamba kya Usopa—2002
  • “Nkendanga mu Bukine Bwenu”
    Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu Bwa Yehoba (Kya Kufundamo)—2018
  • Ikalai Bakulonda Lesa wa Bukine
    Kyamba kya Usopa—2003
  • ‘Twatwajijilai Kwenda mu Bukine’
    Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu bwa Yehoba (Kya Kufundamo)—2022
Monai Bikwabo
Kyamba kya Usopa—2002
w02 3/1 pp. 28-32

Bukine Bwanema Byepi Kwianweba?

‘Mukebuyuka bukine, ne abo bukine bukemukasulula ke baana babene.’—YOANO 8:32.

1. Pilato moaumvwijile kyambo kya “bukine” mwapusana byepi namwikitazhizhe Yesu?

“NANCHI bukine bo buka?” Pilato moaipwizhizhe jino jipuzho, kimweka nobe waipwizhenga’mba ayuke kine byonka bishikisha bantu umvwe babena kukeba kuyuka byambo byakine. Waipwizhe jino jipuzho aku Yesu upwishatu kwamba’mba: “O mambo o nasemenwe, ne o naishijile panopantanda, namba nshimune bya bukine.” (Yoano 18:37, 38) Mwaumvwijile Pilato kyambo kya “bukine” kechi moimone, mambo Yesu watongwelenga bukine bwine bwa Lesa kechi byonka bishikisha bantu amba bayuke byambo byakinene.

Bantu Byobamona Bukine

2. Byamboka byaambile Yesu bimwesha bukine kyobwanemena?

2 Paulo waambile’mba: ‘kechi bantu bonse baji nalwitabilone.’ (2 Tesalonika 3:2) Nebukine kechi bonse bebuyukane. Nangwatu baikala najishuko jakufunda bukine bwamu Baibolo, bavula bejisula. Pano bino byobwanemapo! Yesu waambile’mba: ‘Mukebuyuka bukine, ne abo bukine bukemukasulula ke baana babene.’—Yoano 8:32.

3. Lujimunoka pamambo amafunjisho abujimbijimbi lotwakonsha kumvwina?

3 Mutumwa Paulo waambile’mba bukine kechi buji mubutemwamaana bwabantu nebisho byabone. (Kolose 2:8) Kine mafunjisho auno mutundu abujimbijimbitu. Paulo wajimwine bena Kilishitu bamu Efisesa kuba’mba umvwe baitabila butemwamaana bwabantu nebisho byabo, bakonsha kwikala nobe balukeke kumupashi ‘kasa bakumpaulwa nekulelaulwa na luvula lonse lwa mafunjisho, ku bujimbijimbi bwa bantu, mu bujimuku bubi, bo bebajimukila bantu mu kwibatwala mungi.’ (Efisesa 4:14) Lelo jino, “bujimbijimbi bwa bantu” bubiwa namambo a bubela bubepa bantu bakana bukine bwa Lesa. Buno bubela bonauna bukine nekwibwamba kebumweke nobe bobukine. Pano pakuba’mba tutane bukine mububela bubavule bibye, twafwainwa kwibikako nakutanga Binembelo.

Bena Kilishitu Nebantu Baino Ntanda

4. Bañanyi bakonsha kwibutana bukine, kabiji mutemboka yebaji nanji aba bebutambwila?

4 Yesu walombejile boba baalukile kebaana banji babwanga amba: “Mwibazhijike nabukine: mambo enu bo bukine.” (Yoano 17:17) Bano bantu bebazhijikile, nangwa’mba kwibasalulula kwingila mwingilo wa Yehoba, kuyukanyikisha jizhina janji, ne Bufumu bwanji. (Mateo 6:9, 10; 24:14) Nangwa kyakuba’mba kechi bonse bebuyukane, bukine bwa Yehoba kekya bupe kyapewa kubantu bonse bebukeba, kechi namambo akyalo kyobekalamo, mushobo nangwa nkomeno yabone. Mutumwa Petelo waambile’mba: “Kine pano nayuka namba aye Lesa kechi utala ku bilungi bya bantu ne: pakuba ne mu mikoka yonse ya bantu, aye wamwakamwa, ne kuba byaoloka, ye waitabilwa kwi aye.”—Byubilo 10:34, 35.

5. Mamboka bena Kilishitu kyobebamanyikila javula?

5 Bena Kilishitu bafunjisha bantu bukine, pano kechi bonse bebatambwilane. Yesu wajimwine’mba: “Bakemufikizha mu malwa, ne kwimwipaya: kabiji bakemushikwa ku mikoka yonse ya bantu pa jizhina jami.” (Mateo 24:9) Mu 1817 ntangi wabupopweshi mukyalo kya Ireland aye John R. Cotter waambilepo paino vesi amba: “Mukifulo kyabantu kusekelela mwingilo wabusapwishi walula bwikalo bwabantu waingilanga [bena Kilishitu], bebashikilwe nekwibamanyika baana babwanga, kabiji mujino jishinda bamwesheshe bungubabibi bwabo.” Bano bantu bamanyikañana ‘bakana byambo bya bukine, byakonsha kwibapulusha.’ “Na onkao mambo Lesa ukebatumina kya kwibalubankanya, betabile kya bubela: amba bakazhatwe bonse babujile kwitabila bya bukine, pakuba bamwenejile lusekelo mu bya bumbulwakoloka.”—2 Tesalonika 2:10-12.

6. Bika mwina Kilishitu byoafwainwa kubula kusaka?

6 Mutumwa Yoano wajimwine bena Kilishitu baji muino ntanda yabulwanyi’mba: “Inge mutemwe panopantanda nangwa bya panopantanda ne. . . . Mambo byonse biji panopantanda, lwiso lwa mubiji, ne lwiso lwa meso, ne kwitota kwatu kwa buno bumi, kechi byo bya Tata ne, nanchi byo bya panopantanda.” (1 Yoano 2:15, 16) Yoano waamba’mba “byonse.” Namambo akino kechi twafwainwa kutemwa kiji kyonse kyaino ntanda kyakonsha kwitusendula mubukinene. Kumvwina lujimuno lwakwa Yoano kuketukwasha mubwikalo bwetu. Muñanyi jishinda?

7. Kuyuka bukine kukwasha byepi bantu bamichima yakishinka?

7 Mumwaka wa 2001 mwaya ntanda yonse, Bakamonyi bakwa Yehoba pañondo pañondo bafunjishe mafunjisho a Baibolo kukila pa 4,500,000, kufunjisha bantu bikeba Lesa pamuntu pamuntu nemubilumbiji pakuba’mba bakamone bumi. Nekyafuminemo bantu, 263,431 babatizwe. Kyeya kyabukine kyanema bingi kubano baana babwanga babukumo, basankijilepo kwendañana nababi, nebyubilo bibula kunemeka Lesa bibavule muino ntanda. Kufumatu kimye kyobabatizwe, batwajijila kulondela mizhilo ya Yehoba yafwainwa kulondela bena Kilishitu bonse. (Efisesa 5:5) Nanchi bukine bwanema kwianwebanyi?

Yehoba Witulama

8. Yehoba uba byepi nakwipana kwetu, kabiji mamboka okyanemena ‘kusambila kukebesha bufumu’?

8 Nangwa kyakuba twibambulwakoloka, Yehoba mulusa lwanji utambulwila kwipana kwetu, nangwa twambe muñambilo yakifwanyikizho’mba witubandamina nekwitufwenyesha kwipi neaye. Mujino jishinda witufunjisha kufikizha bikonkwanyi byetu nebintu byotukeba. (Masalamo 113:6-8) Yehoba wituswisha kwikala balunda neaye, kabiji witulaya kwitulama umvwe ‘twasambila kukebesha bufumu bwanji, ne bololoke bwanji.’—Mateo 6:33.

9. ‘Kalume wa kishinka ne wa maana’ yeñanyi, kabiji Yehoba witulama byepi kwingijisha uno “kalume”?

9 Yesu Kilishitu wasajile batumwa banji 12 nekwala kitendekesho kyakipwilo kyabena Kilishitu bashingwa kyaichilwe’mba “bena Isalela ba Lesa.” (Ngalatiya 6:16; Lumwekesho 21:9, 14) Mukupita kwakimye kyalumbulwilwe amba “kipwilo kya Lesa mumi, jo jipanda ne jikinko ja bukine.” (1 Timoti 3:15) Bamukino kipwilo Yesu wibatongwele’mba ‘kalume wakishinka ne wa maana’ kabiji amba ‘kalama wakishinka ne wa maana.’ Yesu waambile’mba, awe kalume wakishinka yeupananga “kajo pa kimye pafwainwa.” (Mateo 24:3, 45-47; Luka 12:42) Kwakubula kajo twakonsha kufwa. Byonkabyo kwakubula kajo kakumupashi twakonsha kukoka nekufwa ku mupashi. Onkao mambo, kwikala na ‘kalume wa kishinka ne wa maana’ kekishiino kikwabo kyakuba’mba Yehoba ubena kwitulama. Twayai tunemeke kajo kakumupashi kanengezhiwa kupichila mu uno “kalume.”—Mateo 5:3.

10. Mamboka okyanemena kwiatweba kutanyiwa kimye kyonse kukupwila?

10 Kuja kajo kakumupashi kuvwangamo kufunda lufunjisho lwapabunke. Kabiji nekupwañana nabena Kilishitu bakwetu nekutanwa kukipwilo. Mwakonsha kuvuluka byomwajile kala pabapite bañondo 6, nangwa milungu 6 nyi? Kampe kuba mwavulukane. Nangwa byonkabyo, kajo kaji konse komwajile kemupele bulume bwakuba’mba mwikale batuntulu. Kabiji apo kampe kokajo komubena kukija neluno. Byobiji nekajo kakumupashi kotuja pakupwila kwetu kwabwina Kilishitu. Kampe kechi twakonsha kuvuluka byonse kamo kamo byotwaumvwa pakupwilane. Kabiji byambo byonkabya byotwafunjilepo pakyokyo kimye twibifunda javula. Nangwa kiji byonkabyo, kekajo kakumupashi ketulengela kwikala batuntulu. Kimye kyonse kupwila kwetu kwitupa kajo kakumupashi kapanyiwa pakimye kyafwainwa.

11. Ñanyi mutembo yetuji nanji byotuya nakutanwa kukupwila kwabwina Kilishitu?

11 Tuji nenamutembo wakuba byotutanwa kukupwila kwabwina Kilishitu. Bena Kilishitu bakambizhiwa [“kwikomesha,” NW] nekutundaika bakwabo mukipwilo kwikala na “butemwe ne mingilo yawama.” Kunengezhezha jimo byotukaya nakufunda pakupwila, kutanwapo, nekukumbulapo pakupwila kwabwina Kilishitu konse kwitukosesha atweba bene mulwitabilo nekukosesha bakwetu. (Bahebelu 10:23-25) Bamo baubatu nobe baana babacheche bajatu kanatu kyoakeba, bano bakebewa kwibakosesha kimye kyonse pakuba’mba bajenga kajo kakumupashi. (Efisesa 4:13) Kukosesha bano bantu kekwibamwesha butemwe pakuba’mba bekale bena Kilishitu bakoma, boanembelepo mutumwa Paulo amba: ‘Kajo kakosa ko ka bakoma, bo boba baji na maana alumbuluka a kupima ne kuyuka byawama ne byatama mambo a kupijila nabyo.’—Bahebelu 5:14.

Kwilama Atweba Bene Kumupashi

12. Ñanyi mwine mwina mutembo wetu wakwikajijila mubukine? Lumbululai.

12 Mukwetu wamu masongola nangwa bansemi bakonsha kwitukosesha mujishinda jabukine. Nebakulumpe mukipwilo nabo bakonsha kwitukwasha byotuji bamujitanga jobapewa kulama. (Byubilo 20:28) Pano ñanyi uji namutembo mukatampe umvwe tukeba kwikajijila mubwikalo bwabukine? Kwakubula nangwa kuzhinaukatune, uno kemutembo wetu atweba bonse, kikale tuji bulongo nangwa tuji mumakatazho. Akimonai kyamwekele.

13, 14. Byonka byotwamona kukaana kamukooko, twakonsha kutana byepi bukwasho bwakumupashi umvwe tubena kwibukeba?

13 Mu Scotland twana twamikooko byotwajilenga nsono yamunyemvu, kamo kapulumukijile munshi yamutumba. Kechi kekozhezhene, bino kaumvwinetu moyo kachina kukanjilako jibiji. Katatula nekwita bakwabo. Inako wikomvwine naye watatula kwita, kepo kafunga aishile nakwikafumya mokaponejile.

14 Monai byokyajinga. Patanshi kaana kamukooko kaichile, inako naye kaite kepo kafunga ebomvwine nekwiya waiya nakwikafumya mokaponejile. Umvwe kaana kanyama neinako bakonsha kwita umvwe baikala mulukatazho nanchi kuba neatweba twaita amba betukwasheko kumupashi umvwe twabwela panyuma nangwa twaikala mubizumba byakubula kuketekela bileta Satana? (Yakoba 5:14, 15; 1 Petelo 5:8) Twakonsha kwita, kikatakata umvwe twaluba mwakubila bintu namambo akuba kampe twakikepa nangwa kampe twibakatataka mubukine.

Kulondela Mizhilo ya Lesa Kuleta Lusekelo

15. Inetu umo waumvwine byepi kimye kyoatatwile kupwañana nakipwilo kyabwina Kilishitu?

15 Monai buneme bwakuyuka Baibolo byobuleta mutende mumilanguluko kuboba bengijila Lesa wabukine. Inetu umo wamyaka yakusemwa 70 wapwilanga mu Chechi ya England mubwikalo bwanji bonse waswile amba afundenga Baibolo na Kamonyi wakwa Yehoba umo. Kechi papichile nekimyene, wayukile’mba jizhina ja Lesa ke Yehoba kabiji naye keambeko’mba “Amena” kumilombelo ifuma mukachi kamuchima ilombewa mu Nzubo ya Bufumu yakoajinga. Nalusekelo lukatampe waambile’mba: “Mukifulo kyakwamba nobe Lesa uji kwalepesha nabantu, anweba mumuleta mukachi ketu ubatu nobe tuji namulunda netu. Kine ke kintu kyonkyangye kumonapo kalane.” Kwambatu kine, awa mutemwe wetu uji nalusekelo lwakukeba kufunda kechi ukalubamo byamukebwile bukine kimye kyanji kitanshine. Neatweba kange tulubeko bukine byobwanemene kotuji kimye kitanshi kyotwibutambwijilene.

16. (a) Kika kyakonsha kumweka umvwe twaalula mali aikala kekintu kikatampe mubwikalo bwetu? (b) Twakonsha kutana byepi lusekelo lwakine?

16 Bamo balanguluka’mba kwikala namali avula kokwakonsha kwibaletela lusekelo. Bino umvwe twaalula mali kwikala kekintu kikatampe mubwikalo bwetu, twakonsha “kwiletela malwa mumilanguluko yetu.” (1 Timoti 6:10, Phillips) Akilangulukai kine bantu bavula byobataya mali nakupota tubikachi twangyuka, nekupotesha bipe saka babena kuketekela amba apo jono bapangepo mali avula. Pano bino, bachechetu bobatanamo mali obayanjila. Nangwatu bene bekala naano mali javula batana kuba’mba bunonshi bwabo bwakututukilatu kechi bwibaletela lusekelone. Lusekelo lwakine lufumatu mukuba kyaswa muchima wa Yehoba, kwingijila pamo nakipwilo kyabwina Kilishitu nalutangijilo lwamupashi wazhila wa Yehoba nebukwasho bwabamalaika banji. (Masalamo 1:1-3; 84:4, 5; 89:15) Byotuba kino, twakonsha kumona bintu byawama byakubula nekuketekela. Nanchi bukine bwanema kukilapo kwianweba kwimuletela bintu byawama mubwikalo bwenunyi?

17. Mutumwa Petelo byoaikele ne Shimona, sendwe wa biseba byubiloka byoamwesheshe?

17 Monai mingilo yaingijile Petelo. Mu 36 C.E., waimene lwendo lwakuya ku Musanza wa Salona. Byoafikile mu Lida wabukile muntu wa jizhina ja Eneasa wabelele kalepu, kabiji kufuma popo waile nekukiito kyamaato mu Yopa. Akwa wakasangwile Dokasi. Byubilo bya Batumwa 9:43 bitubula’mba: “Ne aye waikelemo moba avula mu Yopa kwa Shimona sendwe wa biseba.” Muino mingilo yanji yakakimye kacheche yoaingijile bantu muyewa muzhi, Petelo wamwesheshe byoajinga muntu wabujile misalululo. Muñanyi jishinda? Shayuka wa Baibolo umo aye Frederic W. Farrar wanembele’mba: “Kafwako muntu walaminenga kyakine kine Mizhilo yakwa [Mosesa] wayanga kunzubo yasendwe wabisebane. Buno busulu byobwajinga bwakukwataula biseba nebitumbi byabanyama bapusana-pusana nebipetu bikwabo byobaingijishanga, bantu basunganga mizhilo bebumonanga bunya.” Farrar waambile’mba nangwa kyakuba ‘nzubo yakwa Shimona yajinga ku mukulo wa kalunga ka mema’ kwalepa nakoaingijilanga mwingilo wanji wabusendwe bwabiseba, Shimona ‘waingilanga mwingilo umo bantu yebatalanga bingi bunya nekusula bantu bamwingilanga.’—Byubilo 10:6.

18, 19. (a) Mamboka Petelo kyoazhinaukijile kimwesho kyoamwene? (b) Jishukoka jibula kumweka-mweka jamwene Petelo?

18 Petelo wabujile misalululo wasanchile bingi pakumutambulwila bulongo kwi Shimona, kabiji konkakwa kokoatambwijile mukambizho wa Lesa kyakubazhimukilatu. Mukimwesho bamukambizhe kuja banyama bamizhilo bakanyiwe kujiwa mumizhilo ya Bayudea. Petelo wijizhañenye’mba ‘nkyangye kujapo kala kijejeje kyazhijikwane.’ Pano bamubujile jisatu’mba: “Kyazhilulula Lesa obewa kechi wikitela’mba, kya kijejejetu ne.” ‘Petelo wazhinaukilenga mu muchima nakyokya kimwesho kyo amwene, amba kana kyaila muka.’—Byubilo 10:5-17; 11:7-10.

19 Petelo kechi wayukile kuba’mba mu Kesalea palepa makilomita 50 namo Koneleusa Mugentila wamwene kimweshone. Malaika wa Yehoba wakambizhe Koneleusa kutuma bakalume banji kukakeba Petelo munzubo yakwa Shimona sendwe wabiseba. Byonkabyo, Koneleusa watumine bakalume banji kunzubo ya Shimona, nekwiya baishile nanji ku Kesalea. Akwa wakasapwijile Koneleusa, balongo banji, nebalunda nanji. Nekyafuminemo, bano baikele ke Bagentila batanshi kwitabila batambwijile mupashi wazhila nekwikala kebanswanyi ba Bufumu babujile kupita mukisela kyamukanda. Nangwa kyakuba bajinga bantu babujile kupita mukisela kya mukanda, aba bonse baumvwinenga byambo byakwa Petelo babatizwe. Kino kyashinkwijile jishinda bagentila bonse bamonwanga ku Bayudea amba babiko kwiya mukipwilo kyabwina Kilishitu. (Byubilo 10:1-48; 11:18) Byojajingapo jishuko jibula kumweka-mweka jamwene Petelo namambo akunemeka bukine bwamukwashishe kumvwina mukambizho wa Yehoba nalwitabilo byonka byobamukambizhe!

20. Bukwashoka Lesa boetupa umvwe twabika bukine kwikala kintu kitanshi mubwikalo bwetu?

20 Paulo waamba’mba: ‘pa kwamba mambo a bukine monka mu butemwe, tukomenga mwi aye mubintu byonse, yenkaye mutwe wetu, Kilishitu.’ (Efisesa 4:15) Ee mwane, bukine buketuletela lusekelo lukatampe pakino kimye umvwe twibubika kwikala kintu kitanshi mubwikalo bwetu nekuswisha Yehoba kwingijisha mupashi wanji wazhila kwitutangijila. Kikwabo vulukainga kuba’mba bamalaika bazhila betukwasha mumwingilo wetu wabusapwishi. (Lumwekesho 14:6, 7; 22:6) Byotwashukwapo kwikala nabukwasho bwauno mutundu mumwingilo witupa Yehoba! Kusunga bulumbuluke kuketulengela kutota Yehoba Lesa wabukine, myaka nemyaka. Kafwako kikwabo kyanema kukila kutota Yehoba ne.—Yoano 17:3.

Twafundamoka?

• Mamboka bantu bavula kyobabujile kutambwila bukine?

• Bena Kilishitu bafwainwa kumona byepi bintu byantanda ya Satana?

• Kupwila twakonsha kwikumonanga byepi, kabiji mamboka?

• Ñanyi mutembo yetuji nanji wakwilama atweba bene kumupashi?

[Kipikichala pa peja 28]

Yesu washimwine bukine

[Kipikichala pa peja 31]

Byonkatu biji kajo kotuja, kajo kakumupashi kakebewa pakuba’mba twikale batuntulu

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu